Ikalimang

Pangkat
 Sa pag-aaral ng maraming dalubwika, kung kakayahang
pangkomunikatibo ang pag-uusapan, isang bahagi lang nito ang
kakayahang lingguwistiko o kakayahang gramtikal. sa mga
naunang framework o modelo ng mga lingguwistang sina
Canale at Swain (1980-1981) may tatlong komponent silang
iminungkahi. ang mga itoy ang kaalaman at kakayahang
gramatikal, sosyolingguwistiko, at istratedyik . sa sumunod na
bersiyon ng nasabing modelo, si Canale (1981-1982) ay
nagsalin ng ilang elemento mula sa kakayahang
sosyolingguwistiko para mabuo ang ikaapat na komponent, ang
kakayahang Diskorsal.
 Sa araling ito ay tatalakayin natin
ang unang komponent; ang
kakayahang lingguwistiko/istruktural
o gramatikal.
 Kakayahang
Linggwistiko/
Istruktural/Gramatikal
 Kakayahang
Lingguwestiko
Tumutukoy ang kakayahang lingguwistiko sa
abilidad ng isang tao namakabuo at makaunawa ng
maayos at makabuluhang pangungusap. Pinag-iiba ng
mga lingguwista at mananaliksik sa wika ng bata ang
nasabing kakayahan sa tinatawag na kakayahang
komunikatibo, nanangangahulugan namang abilidad
sa angkop na paggamit ng mgapangungusap batay sa
hinihingi ng isang interaksiyong sosyal (Hymes 1972).
 Kakayahang linggwistiko sa

wikang Filipino
Kakabit ng kakayahang lingguwistiko ng
Pilipino ang wastong pagsunod sa
tuntunin ng balarilang Filipino. Sa
kasaysayan, dumaan na samaraming
pagbabago at reoryentasyon ang ating
wikang pambansa nanagbunga ng
pagbabago sa matandang balarila.
Bahagi ng Pananalita sa
Makabagong Gramatika
A. Mga Salitang Pangnilalaman:
1. Mga nominal.
Pangngalan – nagsasaad ng pangalan ng
tao, hayop,
bagay,pook, katangian,
pangyayari, atbp.
Panghalip – pamalit o panghalili sa
pangngalan
2. Pandiwa
– nagsasaad ng kilos o nagbibigay-buhay sa
pangkat ng mga salita

3. Mga panuring
a. Pang-uri – nagbibigay-turing o naglalarawan sa
pangngalan
at panghalip.
b.Pang-abay – nagbibigay-turing o naglalarawan sa
pandiwa,
pang-uri, at kapuwa pang-abay
B. Mga Salitang Pangkayarian:
1. Mga Pang-ugnay

a. Pangatnig – nag-uugnay ng dalawang

salita, parirala, o
sugnay (halimbawa: at, pati, ni,
subalit, ngunit )

b. Pang-angkop – katagang nag-uugnay sa

panuring at
salitang tinuturingan (halimbawa: na,
-ng )
 c. Pang-ukol – nag-uugnay sa isang pangngalan
sa iba pang
salita (halimbawa: sa, ng )

2. Mga Pananda
a.Pantukoy – salitang laging nangunguna sa
pangngalan
o panghalip (halimbawa: si, ang, ang
mga)

b. Pangawing o Pangawil – salitang nagkakawing

ng paksa o simuno at panaguri ( halimbawa: ay)
 Kakayahang Istruktural
● natutukoy ang mga angkop na salita, pangungusap
● ayon sa konteksto ng paksang napakinggan sa mga
balita sa radyo at telebisyon.

Sa madaling salita, nakukuha ang mga pananalita

sa pamamagitan ng mga instrumenta kagaya ng
readyo, kapag nakikinig tayo at telebisyon, kapag
nanunood tayo.
 Kakayahang Gramatikal
Sinabi nina canale at swain (1980-1981) na ang
kakayahang linguistiko ni Chomsky (1965) ay kapareho
lang sa kakayahang gramatikal.
Ayon rin sa pag-aaral nila, ang kakayahang
gramatikal ay pag-unawa at paggamit sa kasanayan sa
ponolohiya, morpolohiya, sintaks, semantika, gayundin
ang mga tuntuning pang-ortograpiya. Ang komponent
na ito ay magbibgay ang magbibigay ng kakayahan sa
taong nagsasalita upang magamit ang kaalaman at
kasanayan sa pag-unawa at pagpapahayag sa literal
na kahulugan ng mga salita.
 Komponent ng Kakayahang
Lingguwistiko o Kakayahang Gramatikal
❏ Sintaks
- ang kombinasyon ng mga salita upang makabuo
ng mga phrase at ang pagsasama-sama ng mga
phrase upang ito ay makabuo ng pangungusap. Ang
Sintaksis ay ang estruktura ng pangungusap na
nagsisilbing patnubay sa pagsasabi ng kawastuhan
ng pangungusap.
Halimbawa:
Bahagi ng Pangungusap = simuno, paksa , Uri ng Pangungusap ayon sa gamit (pasalaysay,
pataong, pautos, padamdam)
● ESTRUKTURA NG PANGUNGUSAP

Simuno - ang bahaging pinag-uusapan o

pinagtutuunan ng pansin sa loob ng pangungusap.
ang paksa o simuno ay maaaring gumaganap ng
kilos o pinagtutuunan ng diwang isinasaad sa
pandiwa at ganapan ng kilos ng pandiwa.

Panag-uri - bahagi ng pangungusap na

nagbibigay ng kaalaman o impormasyon tungkol
sa paksa. ito ay naglalahad ng mga bagay hinggil
sa simuno.
● URI NG PANGUNGUSAP AYON SA GAMIT
Pasalaysay o Paturol - ito ay nagsasalaysay ng katotohanan o
pangyayari. Lagi itong nagtatapos sa tuldok.

Patanong - Ito ay nag-uusisa tungkol sa isang katotohanan o

pangyayari. Tandang pananong (?) ang bantas sa hulihan nito.

Padamdam - Ito ay nagsasabi ng matinding damdamin gaya ng

tuwa, lingkot, pagkagulat, paghanga, panghihinayang at iba pa.
Karaniwang nagtatapos io sa tandang padamdam (!).

Pautos o Pakiusap - ang pautos ay nagpapahayag ng obligasyong

dapat tuparin, samantalang ang pakiusap aynagpapahayag ng pag-
utos sa magalang na pamamaraan. Nagtatapos sa tuldok.
❏ Morpolohiya/Morpema

Ang pag-aaral ng mga morpema ng isang wika

at nagpagsasama-sama ng mga ito upang
makabuo ng salita.

- Ang morpema ay maaaring isang salitang-ugat o

isang panlapi.

- Ang salitang makahoy, halimbawa ay may

dalawang morpema: ang unlaping (ma) at ang
salitang-ugat na (kahoy)
MORPEMANG DI MALAYA

Halimbawa ng morpemang di-malaya o panlapi ang

mga unlaping ma-, mag-, gitlaping -um, at hulaping
-an at iba pa.
MORPEMANG MALAYA

Ang uring ito ng morpema ay binubuo ng

pangngalan, pang-uri, pandiwa o panghalip at ang
pang-abay kasama ang pangatnig na may sariling
diwa at katuturing ipinahahayag. Halimbawa ng
morpemang malaya o salitang ugat ay ang galing,
sipag, linis, linaw, dilim, at dasal at iba pa.
MORPEMANG DI- MALAYA AT SALITANG UGAT

Halimbawa ng tambalang ito ang mga

sumusunod

Unlaping nag- + salitang ugat na dasal =

nagdasal

Gitlaping – um- + salitang ugat na bili = bumili

Hulaping -in + salitang ugat na linis = linisin

❏ LEKSIKON
-mga salita na ginagamit sa isang wika ng mga mananalita nito. tintawag
din itong “vokabularyo” ng isang wika.

MGA PARAAN NG PAGBUO NG MGA SALITA:

PAGTATAMBAL – sa paraang ito, ang mga salita ay nabuo sa

pamamagitan ng

pagtatambal ng mga morpema na naging bahagi ng

wikng Filipino.

Hal. Dulawit= mula sa dula at awit

Balatsibuyas= mula sa Balat at sibuyas

AKRONIM – sa paraang ito ang mga salitaay hango sa mga inisyal o
mga unang pantig

ng salita.

Hal. DOLE - Department of labor and Employment

NSO- National Statistics Office

PAGBABAWAS O CLIPPING – pagpapaikli ng mga salita.

Hal. Dok- Doktor

Tser- Titser
PAGDARAGDAG- Kung may salitang binabawasan, mayroon ring dinadagdagan.

Hal. Boss - Bossing

Sampalin- Sampalikin

PAGHAHALO O BLENDING – pagbabawas at pagtatambal ng mga salita.

Hal. Crispylicous - mula sa salitang Crispy at Delicous

Cha-cha- Mula sa Charter change

MGA SALITA MULA SA PANGNGALAN- Sa pagiging malikhain sa pagbuo
ng mga salita

may mga pangalan ng produkto o brand na nagiging pandiwa

Hal. Xerox- nagseseroks, magseseroks, nagpaseroks

Mayroon ding mga pangalan ng produkto na nagiging pangngalang

pambalana katulad Brand na Colgate. Ipinalalagay ng mga tao na ito mismo
ang tutpeyst dahil pangunahing brand ito.

Kaya minsan makakarinig tayo ng,

“Mayroon po ba kayong Colgate na close-up?”

DALAWANG URI NG PAGKAKAHULUGAN

Denotasyon – ang kahulugan ay kadalasang nakukuha sa diksyunaryo. Ang salita

ay nagbibigay ng isang tiyak na kahulugan.

Hal. Bahay

Denotasyong kahulugan - Tirahan ng tao

Konotasyon – ang pagkakahulugan ay iba sa mismong kahulugan nito.

Hal. Bahay

Konotasyong kahulugan- kaligayahan, proteksyon

❏ PONOLOHIYA

-tawag sa maagham na pag-aaral ng tunog.pinag-aaralan

ang wastong bigkas ng mga tunog na tinatawag na ponema.

Ponema – ang tawag sa mga yunit ng tunog ng isang wika

( Phoneme) phone -- tunog eme -- makabuluhantumutukoy ito sa
makabuluhang tunog – ang bawat ponema ay maaaring makapagbago
ng kahulugan ng isang salita. Hal. Nasa- pasa -- Maari ring di
makapagpabago – Malayang nagpapalitan Hal. Babae-babai; lalake-
lalaki

Dalawang uri ng Ponema

Ponemang katinig – binubuo ng 16 na ponema

/ b/, /p/, /k /, /g/, /d/, /t/, /h/, /s/, /l/, /r/, /m/, /n/, /ng/, /w/,/y/
Poneman patinig – binubuo ng tatlong ponema.

/a/, /i/, at /u/.

Ayon kay Cubar (1994) ang fonemang /e/ at /o/ ay hiram na

salita sa Kastila at English.

● ALLOPHONE – ang tunog na /e/ at /I/ o /o/ at /u/ ay malayang

nakapagpapalitan na hindi nagbabago ang kahulugan ng mga
salita.

HALIMBAWA: babai -- babae bukol - bokol lalaki --- lalake tono ---
tuno ali --- ale
● DIPTONGGO /MALAPATINIG – tumutukoy sa pinagsamang tunog ng
isang patinig at tunog ng isang malapatinig. Tumutukoy ito sa
pinagsamang tunog ng isang patinig /a,e,i,o,u / at tunog ng isang
malapatinig /w, y/ sa iisang pantig. (aw, iw, ow,ay ey,oy,uy

Hal. araw, ayaw, baboy, aliw, sisiw, kahoy, tuloy, sawsaw,

kasuy, wow, bahay, kalay, gulay

● KLASTER O KAMBAL KATINIG – magkasamang unog ng dalawang

ponemang katinig sa iisang pantig.

Hal. Blusa, kwento, hwag, traysikel transportasyon,

● PARES MINIMAL – mgkatugmang salita na hindi magkaunay na
kahulugan sublit tumang-tugma sa bigkas maliban s isng ponema.

Hal. Pala-bala ; hari- pari; tali-bali