1

KAPITULLI 1
RËNDËSIA E TREGJEVE DHE
INSTITUCIONEVE FINANCIARE

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku

MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Pse studiojmë lëndën “Tregjet dhe
Institucionet Financiare”?
2

 Në lajmet e mbrëmjes mund të keni dëgjuar se tregu i

obligacioneve po lulëzon.
 A do të thotë kjo se normat e interesit do të bien, dhe në këtë
mënyrë është më e lehtë për ju për të financuar blerjen e një
sistemi të ri kompjuterik për biznesin tuaj të vogël me pakicë?
 A do të përmirësohet ekonomia në të ardhmen dhe prandaj a
është koha e përshtatshme për të ndërtuar një ndërtesë të re apo
për të shtuar në atë që ju keni?
 A po përpiqeni ju për të mbledhur fonde duke emetuar aksione
ose obligacione, ose të shkoni në bankë për një kredi?

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Pse studiojmë lëndën “Tregjet dhe
Institucionet Financiare”?
3

 Sistemi financiar në çdo vend, pavarësisht nga niveli i zhvillimit ekonomik

është në evolim të përhershëm, prandaj sot është mëse e domosdoshme
që çdo njëri që pretendon të studiojë ekonominë të ketë koncepte të
qarta, jo vetëm mbi bankat dhe ekonominë monetare por edhe mbi
pjesëmarrësit e sistemit financiar.
 Lidhen ngushtë me objektin e kësaj lënde, njohuritë e marra nga:
1. makroekonomia, Banka Qëndrore dhe politika e saj monetare, ndikimi i
vendimeve të saj në mekanizmat lëvizës të sistemit financiar;
2. financat në përgjithësi, si ato të individëve e familjeve, ashtu edhe ato të
bizneseve të ndryshme;
3. investimet dhe vendimet e pjesëmarrësve për të angazhuar kursimet e
tyre në blerjen e instrumentave financiare;
4. ekonomia monetare dhe teoritë e saj;
5. financa personale etj.

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Pse studiojmë lëndën “Tregjet dhe
Institucionet Financiare”?
4

 Në kohën e sotme kur ekonomia, ecurinë e saj e mbështet në

mbarëvajtjen e tregjeve financiare dhe kur popullarizimi i idesë së
investimeve në bursa gati ka arritur kulmet e veta, njohja e
mekanizmave lëvizës së këtyre tregjeve është mëse e
domosdoshme.
 Çdo individ është i interesuar për një mënyrë sa më efikase të
përdorimit të mjeteve monetare që ai ka në dispozicion.
 Nëse statisticienët e ekonomisë llogaritin IÇK dhe normën e
inflacionit, efektet e rritjes apo zvogëlimit të ofertës monetare,
efektet e ndryshimeve në politikat monetare, kursimtari individual
kërkon njohuritë bazë për të shfrytëzuar në favorin e tij secilin prej
këtyre informacioneve të marra nga mjetet e informimit.

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Pse studiojmë lëndën “Tregjet dhe
Institucionet Financiare”?
5

 Sistemi financiar, i cili siguron ekzistencën ekonomike të një vendi,

evoluon nga dita në ditë ndikuar nga një numër i madh faktorësh.
 Globalizimi i ekonomisë dhe tregtimi on-line i titujve financiarë ka
hequr barrierat mes vendeve dhe popujve.
 Aksionet e kompanive të fuqishme të degëve të ndryshme të
industrisë amerikane tregtohen në çdo moment në Tokio dhe Paris,
ndërkohë që amerikanët mund të kenë vendosur të blejnë
obligacione dhe aksione të Nissan dhe Ford.
 Luhatjet e indekseve të bursës janë shpesh jo vetëm indikatorë të
ekonomisë së një vendi por edhe të ndryshimeve qeveritare dhe të
krizave të mundshme.

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Pse studiojmë tregjet financiare?
6

 Tregjet financiare, të tilla si tregjet e bonove dhe aksioneve,

janë vendimtare për të promovuar efikasitetin më të madh
ekonomik, duke kanalizuar fondet nga njerëzit të cilët nuk
kanë një përdorim produktiv për tek ata të cilët e bëjnë.
 Në të vërtetë, mirë funksionimi i tregjeve financiare është
një faktor kyç në prodhimin e rritjen e lartë ekonomike, dhe
performanca e dobët e tregjeve financiare është një arsye që
shumë vende në botë të mbeten të varfra.

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Pse studiojmë tregjet financiare?
7

 Tregjet borxhit dhe normat e interesit. Një letër me vlerë (e

quajtur edhe një instrument financiar) është një kërkesë për të
ardhurat e ardhshme të emetuesit ose aktiveve (pretendim
financiar ose pjesë e pasurisë që është objekt i pronësisë).
 Një obligacion është një letër me vlerë e borxhit që premton për
të bërë pagesat periodike për një periudhë të caktuar të kohore.
 Tregjet e borxhit, gjithashtu shpesh duke j'u referuar si tregjet e
obligacioneve, janë veçanërisht të rëndësishme për veprimtarinë
ekonomike, sepse ato i mundësojnë korporatave dhe qeverive për
të marrë hua për të financuar aktivitetet e tyre; tregu i
obligacioneve është gjithashtu kur normat e interesit janë të
përcaktuara.

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Pse studiojmë tregjet financiare?
8

 Një normë e interesit është kostoja e huamarrjes ose çmimi i paguar për
marrjen me qera të mjeteve (zakonisht e shprehur si një përqindje e
dhënies me qira të 100 $ në vit).
 Ka shumë norma të interesit në ekonomi, normat e interesit të hipotekës,
normat e interesit për marrjen me kredi të makinës dhe normat e
interesit për shumë të lloje të ndryshme të obligacioneve.
 Normat e larta të interesit, për shembull, mund të detyrojnë një kompani
që të shtyjë ndërtimin e një fabrike të re që do të sigurojë më shumë
vende pune.
 Për shkak se ndryshimet në normat e interesit kanë efekte të
rëndësishme tek individët, institucionet financiare, bizneset dhe
ekonomia në përgjithësi, është e rëndësishme për të shpjeguar rëndësinë
e luhatjeve të normave të interesit, ku psh. në ShBA luhatjet kanë kanë
qenë të konsiderueshme gjatë 20 viteve të fundit.

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Trendi i normës së interest të obligacioneve 1950-2010.
9

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Pse studiojmë tregjet financiare?
10

 Tregu i aksioneve. Një aksion i zakonshëm (zakonisht i quajtur

aksion) përfaqëson një pjesë të pronësisë në një korporatë. Kjo
është një letër me vlerë që përfaqëson një të drejtë për të ardhurat
dhe asetet e korporatës.
 Emetimi i aksioneve dhe shitja e tyre ne publik është një mënyrë
për korporatat për të rritur fondet për të financuar aktivitetin e
tyre.
 Tregu i aksioneve, ku pretendohet mbi të ardhurat e korporatave
(pjesë të aksioneve) është tregu financiar më i ndjekur gjerësisht
në pothuajse çdo vend që ka një të tillë; dhe kjo është arsyeja pse
ai është quajtur shpesh thjesht "treg".

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Cmimi i aksioneve të matur nga Dow Jones
Industrial Average, 1950–2010.
11

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Pse studiojmë tregjet financiare?
12

 Tregu i këmbimeve valutore. Për fonde të cilat transferohen nga

një vend në tjetrin, ata duhet që të konvertohen nga monedha në
vendin e origjinës (të themi, dollar) në monedhën e vendit në të
cilën ata do të shkojnë (të themi, euro).
 Tregu valutor është vendi ku ky konvertim ndodh, kështu që është i
dobishëm në lëvizjen e fondeve midis vendeve. Ai është gjithashtu
i rëndësishëm sepse ai është vendi ku përcaktohet norma e kursit
të këmbimit, çmimi i monedhës së vendit në termat e një vendi
tjetër.
 Figura 1.3 tregon kursin e këmbimit të dollarit të SHBA nga viti
1970 deri 2010 (e matur si vlera e dollarit amerikan, në kushtet e
një shportës së monedhave kryesore të huaja).

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Kursi i këmbimit të dollarit amerikan,
1970-2005.
13

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Bankat Qëndrore dhe zbatimi i politikës
monetare
14

 Institucioni më i rëndësishëm financiar në sistemin financiar

është banka qendrore, agjencia qeveritare përgjegjëse për
drejtimin e politikës monetare, që në Shtetet e Bashkuara
është Federal Reserve System dhe në Shqipëri është Banka
Qëndrore.
 Politika monetare përfshin menaxhimin e normave të
interesit dhe e sasisë së para, gjithashtu duke i'u referua se si
oferta e parasë .

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Sistemi Ndërkombëtar Financiar
15

 Rritja e madhe në flukset e kapitalit ndërmjet vendeve do të

thotë që sistemi financiar ndërkombëtar ka një ndikim në
rritjen e ekonomisë së brendshme.
 Nëse një vend fikson normën e këmbimit me atë të një vendi
tjetër është një përcaktues i rëndësishëm se si është kryer
politika monetare.
 Nëse ka kontrolle të kapitalit që kufizojnë lëvizjen e kapitalit
përtej kufijve kombëtarë ka një efekt të madh në sistemin
financiar vendas dhe performancën e ekonomisë.

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Inovacionet financiare
16

 Për të parë se pse këto opsione janë zhvilluar, ne do të studiojmë

se pse dhe si këto risi financiare zënë vend, me theks të veçantë se
si përmirësimet dramatike në teknologjinë e informacionit kanë
çuar në mjete të reja të ofrimit të shërbimeve financiare në
mënyrë elektronike, në atë që është bërë e njohur si e-finance.
 Ne gjithashtu studiojmë risitë financiare sepse ajo na tregon se si
të menduarit në mënyrë kreative nga ana e institucioneve
financiare mund të çojë në fitime më të larta.

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Menaxhimi i rrezikut në institucionet
financiare
17

 Në vitet e fundit, mjedisi ekonomik është bërë një vend gjithnjë e

më i rrezikshëm.
 Normat e interesit janë luhatur shpesh, tregjet e aksioneve kanë
pësuar luhatje, kriza spekulative kanë ndodhur në tregun e
këmbimit valutor dhe dështimet e institucioneve financiare kanë
arritur nivele të paparë që nga Depresioni i Madh.
 Për të shmangur humbjet e egra në përfitueshmëri (dhe madje
edhe ndoshta falimentimin) që rezulton nga ky mjedis,
institucionet financiare duhet të jenë të shqetësuara se si të
përballohen me rritjen e rrezikut.

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)
 Ju Faleminderit për vëmendje !
18

 SUKSESE !

Prof. Asoc. Dr. Ibish Mazreku, MSc. Fisnik Morina, PhD (c)