ANLAMLI RAKAMLAR

Nedir ve ne işe yararlar ?

 Her ölçüm hatalar içerir ve her sonuçta bazı belirsizlikler vardır.

 Ölçüm sonuçlarınızı başkalarıyla paylaşırken ya da raporlarken içerdiği

hatayı/belirsizliği de bir şekilde göstermeniz gerekir
 ANLAMLI RAKAMLAR
Nedir ve ne işe yararlar ?
 Ölçümlerdeki belirsizlikleri göstermenin bir metodudur

 Yapılan ölçümün kesinliği hakkında karşı tarafı bilgilendirir. (Anlamlı rakam sayısı fazla
ise hata miktarı azdır)

 Sonuç değerindeki hangi rakamların bilgi vereceğini açıklar

 Bazı hesaplamalar yaptığımızda elde ettiğimiz sonucun, yaptığımız ölçümlerden daha

kesin olmasını engeller
Boş bir word dokumanı açınız
 Uygulama 1

 Elinizde bulunan akım/gerilim ölçerlerdeki hassasiyet miktarı nedir?

 Her hangi bir akım değerini ölçtüğünüzde bunu nasıl ifade ederdiniz?
Belirtiniz
 Uygulama 2

 Elinizde bulunan dinamometrelerdeki hassasiyet miktarı nedir?(N

olarak)
 Her hangi bir ağırlık ölçümü yaptığınızda (masalardaki sürtünme
takozları olabilir) bunu nasıl ifade ederdiniz? Belirtiniz
 Uygulama 3

 Elinizdeki blokların (sürtünme takozlarının) boyutlarını cetvelle

ölçerek not alınız
 Ölçüm sonuçlarınıza göre blokların hacmini hesaplayınız
 Uygulama 4

 Cetvelle yaptığınız ölçüm sonucundaki kesinlik seviyesi nedir ve bunu

nasıl ifade edersiniz ? Belirsizlik hangi basamaktadır ?
 Hacmi hesapladığınızda elde ettiğiniz sonuç değerindeki hata
miktarını/belirsizliği nasıl ifade edersiniz ?
 Uygulama 4
 Blokların boyutları :

 6,0 cm +- 0,1 cm
 1 cm +- 0,1 cm
 1 cm +- 0,1 cm

Bu gösterimlerin anlamı nedir ?

 Hacimdeki hatayı nasıl belirtirdiniz ?

 Uygulama 5
 Sarkacın fotogate arasından geçme süresi

• t= …………….

Bu gösterimlerin anlamı nedir ?

 Süredeki hata payı/belirsizlik ne kadardır ?

 Anlamlı rakamların sunduğu kolaylık

 Anlamlı rakam kullanarak her defasında +- kullanmak zorunda

kalmazsınız
 Ölçümlerle işlem yapmak istediğinizde (buradaki hacim hesaplaması
gibi) sonucu betimlemek kolaylaşır
 Uluslararası standartlara uymanız nedeniyle sonuçlarınız herkes
tarafından aynı şekilde yorumlanır
 Anlamlı rakamları nasıl sayarım ?

- Cetvelle ölçüm yaparak 12,2342 cm sonucuna ulaşamayız. Neden ?

- Cetvelle ………. cm şeklinde bir ölçüm yapmak mümkündür. Buradaki rakamların her biri
anlamlıdır. Bu gösterim soldan itibaren sayarsak …. tane anlamlı rakam içerir. Bu rakamlar
………dır. Belirsizliğin olduğu rakam …….. bunun anlamı ise ……..

 Bize verilen ya da bizim bulduğumuz ölçüm sonuçları daha karışık olabilir bu durumda
sayma işlemi nasıl yapılmalıdır ?
 Anlamlı rakamları nasıl sayarım ?
Bazı ölçüm sonuçları

• 0.00831 kg 406,002 g
• 0.000805 t 1400 mm
• 47.0 s 234000 cm
• 98,0006 m 65,00 N

Bu ölçüm değerlerindeki rakamlardan kaç tanesi anlamlıdır ?

Anlamlı rakamların sayısını nasıl belirlerim ?

 Soldaki (baştaki) sıfırlar anlamlı değildir

 Sıfır dışındaki bütün rakamlar anlamlıdır.
 Sıfır dışındaki rakamların arasındaki sıfırlar da anlamlıdır
 Sağdaki (sondaki) sıfırlar ;
a) Virgül varsa bunlar da anlamlıdır
b) Virgül yoksa anlamlı rakam sayısından emin olamayız.

Bunları biraz açalım

Anlamlı rakamların sayısını nasıl belirlerim ?
 Soldaki (baştaki) sıfırlar anlamlı değildir

Ör: 0.00831 kg
Ör: 0.0034 m

1) Kaç anlamlı rakam vardır ? (3,2)

2) Bu rakamlar hangileridir ?
3) Belirsizlik hangi rakamdadır ? (1,4)
 Anlamlı rakamların sayısını nasıl belirlerim ?
Sıfırdan farklı rakamlar ve başka rakamların arasındaki sıfırlar anlamlı rakamlardır

Ör: 14.116
Ör: 0.000805 t
Ör: 98,0006 m

1) Kaç anlamlı rakam vardır ? (5,3,6)

2) Bu rakamlar hangileridir ?
3) Belirsizlik hangi rakamdadır ? (6,5,6)
Anlamlı rakamların sayısını nasıl belirlerim ?
 Sağdaki (sondaki) sıfırlar ;
a) Virgül varsa bunlar da anlamlıdır ve bu sıfırlar yaptığımız ölçümün kesinliğini artırır

Ör: 0,700 A
Ör: 4,320

1) Kaç anlamlı rakam vardır ? (3,4)

2) Bu rakamlar hangileridir ?
3) Belirsizlik hangi rakamdadır ? (sondaki sıfırlarda)

Soru : Ölçümü yapan neden 0,7 değil de 0,700 yazmıştır ?

 Anlamlı rakamların sayısını nasıl belirlerim ?
 Sağdaki (sondaki) sıfırlar ;

b) Virgül yoksa anlamlı rakam sayısından emin olamayız. Bu belirsiz bir durumdur. Yaklaşık bir ölçüm
yapıldığı düşünülür. Ek bazı bilgiler verilmelidir. Ek bilgi verilmezse sondaki sıfırları saymayız. Ek bilgi
verilirse verilen bilgiye göre sayı belirlenir.

Ör: 65 N
Ör: 120 V

1) Kaç anlamlı rakam vardır ? (Belirsiz- 60 ile 70 N arasında ise 1 ar,64 ile 66 N arasında ise 2 ar, Belirsiz )
2) Bu rakamlar hangileridir ?
3) Belirsizlik hangi rakamdadır ? (Verilen ek bilgiye göre karar verilebilir)

DİKKAT : 65. yazılarak …….2……… anlamlı rakam olduğu farklı bir şekilde belirtilmiş olur
Anlamlı rakamların sayısını nasıl belirlerim ?
 Sağdaki (sondaki) sıfırlar ;

b) Virgül yoksa anlamlı rakam sayısından emin olamayız. Bu belirsiz bir

durumdur. Ölçümü yapan kişi bu belirsizliği iki şekilde ortadan
kaldırabilir.
Anlamlı rakamların sayısını nasıl belirlerim ?
1) Eski yöntem: Anlamlı olan son rakamın altı veya üstü çizilir böylece
belirsizliğin olduğu basamak belirtilmiş olur.
Ör: 1400 W

1) Kaç anlamlı rakam vardır ?

2) Bu rakamlar hangileridir ?
3) Belirsizlik hangi rakamdadır
Anlamlı rakamların sayısını nasıl belirlerim ?
2) Bilimsel gösterim yöntemi: Anlamlı olan rakamlardan sonra üslü sayı ile
gösterim yapılır.

Ör: 1,40*102 V
Ör: 2,0*105 yıl

1) Kaç anlamlı rakam vardır ? (3,2)

2) Bu rakamlar hangileridir ?
3) Belirsizlik hangi rakamdadır ?
Anlamlı rakamların sayısını nasıl belirlerim ?
Sağda sıfırlar var ancak ek bilgi verilmemiş ve bilimsel gösterim de
yapılmamışsa (ki bu bir hatadır) sağdaki sıfırları anlamlı rakam olarak görmeyiz.

Ör: 540000 m/s

Ör: 36500 gün

1) Kaç anlamlı rakam vardır ? (2,3)

2) Bu rakamlar hangileridir ?
3) Belirsizlik hangi rakamdadır ?
 ÖRNEKLER
Verilen ölçüm sonuçlarında kaç tane anlamlı rakam olduğunu belirtin.

9,04 / 0.0024 / 23,30 /3,0005/ 1200.