Budowa skóry

Dr n. med. Joanna Czuwara

Specjalista dermatolog
NASKÓREK SKÓRA WŁAŚCIWA
 warstwa rogowa zawiera  tkanka łączna (kolagen,

Błona podstawna
keratynę, NMF, płaszcz lipidowy włókna sprężyste, GAG,
chroni przed utratą wody fibroblasty)
 warstwa ziarnista  naczynia krwionośne
 warstwa kolczysta
i chłonne
 warstwa podstawna
 nerwy
 przydatki
 Funkcje skóry
Największy narząd organizmu (powierzchnia 1,5-2,2 m2)

1. Zapewnienie integralności organizmu

2. Ochronna (czynniki mechaniczne, chemiczne, fizyczne,
bakteryjne)
3. Termoregulacyjna
4. Regulacja wodno-elektrolitowa
5. Resorpcja przez skórę (kremy, leki: nitrogliceryna, estrogeny,
nikotyna etc.)
6. Czuciowa
7. Metabolizm białek, lipidów, węglowodanów, lipidów, witamin
8. Odpornościowa
9. Synteza witaminy D3
10. Estetyczna
 Skóra

 Waży 3-3,5 kg (dwa razy tyle co waży mózg)

 Średnia grubość 1,5mm (najcieńsza na
powiekach <1mm, dłonie i podeszwy
najgrubsza >3mm
 Skóra kobiety jest cieńsza
 Podczas całego życia zrzucamy średnio 18kg
skóry w postaci naskórka
 Naskórek
 Komórki  Warstwy
1. Keratynocyty 1. podstawna
2. Melanocyty 2. kolczysta
3. Kom. Langerhansa 3. ziarnista
4. Kom. Merckela 4. rogowa
 Desmosomy
 Mostki międzykomórkowe
zbudowane z białek (desmogleiny,
desmokoliny) połączonych z
filamentami w keratynocytach
(desmoplakiny, cytokeratyny)
 Powierzchnia skóry
 Nie jest gładka, poletkowana
 Linie papilarne (dłonie i stopy), najgrubsza
warstwa rogowa
 Średnia grubość naskórka
0.12-0,17 mm, dłonie i stopy 0,8-1,4 mm
 Skóra chroni organizm przed
wyparowaniem wody
Otoczenie > 1% H20

Dążenie do wyrównania stężeń

Warstwa rogowa
10% H2O
powoduje, że woda w skórze
podatna jest na wyparowanie z
Naskórek organizmu (TEWL).
30% H2O
Skóra, zwłaszcza naskórek
chroni organizm przed
Skóra właściwa
50% H2O nadmiernym parowaniem wody.

Ciało
70% H2O
Teoria muru i „zaprawy murarskiej”
Warstwa rogowa odgrywa najważniejszą rolę w tworzeniu
bariery naskórkowej.
 Skład warstwy rogowej

 KERATYNA - 58%

 NMF - 30%

 LIPIDY - 11%
 Płaszcz lipidowy ma kwaśne pH
Lipidy pochodzenia naskórkowego
fosfolipidy
sfingomielina
cholesterol glukozyloceramidy

Lipidy z gruczołów łojowych

trójglicerydy
kwasy tłuszczowe
glicerol
woski
sterole
cholesterol i jego estry
Lamelarny układ lipidów
naskórkowych
 Lipidy naskórkowe
 Skóra jest tkanką aktywnie syntetyzującą lipidy,
średnia ich ilość wynosi 100 mg/dzień

 In vitro keratynocyty syntetyzują wszystkie lipidy

poza NNKT, podobnie jak in vivo

 Naskórkowa lipogeneza może być badana

eksperymentalnie po dostarczeniu NNKT,
podobnie jak w układzie in vivo
 Stabilizacja błon lipidowych
Zachodzi w obecności ceramidów i omega-
hydroksykwasów, pochodnych kwasu linolowego
 Ciałko lamelarne

▪ FOSFOLIPIDY FFA
▪ SFINGOMIELINA CERAMIDY
▪ CHOLESTEROL
▪ GLICEROLIPIDY FFA
▪ GLUKOZYLOCERAMIDY CERAMIDY
CHOLESTEROL

HYDROLAZY
 Funkcje lipidów naskórka
 CERAMIDY tworzą międzykomórkowe błony lipidowe, zewnętrzną
barierę lipidową KORNEOCYTÓW

 Kwas linolowy i linolenowy (omega-6) regulują procesy zapalne,

tworzenie lamelarnych struktur lipidowych, rogowacenie naskórka
(deficyt kwasu linolenowego w AZS, rybiej łusce, trądziku i suchej
skórze)

 Przetrwanie ciałek Odlanda w górnych warstwach rogowych i

nieprawidłowe tworzenie dwubłonowych struktur lipidowych w
przestrzeniach międzykomórkowych w łuszczycy (upośledzone
dojrzewanie i uwalnianie zawartości ciałek lamelarnych)
 Funkcje lipidów naskórka cd.
 CHOLESTEROL
hydroliza siarczanu złuszczanie korneocytów
Sulfataza steroidowa
(upośledzony szlak w recesywnej X-linked ichtyosis, upośledzone
złuszczanie i łuska a duża zawartość siarczanu cholesterolu w
warstwie rogowej)

 SFINGOZYNA
formowanie ziarnistości błonowych, wzrost/różnicowanie
korneocytów, hamowanie wzrostu bakterii i drożdży
 Pielęgnacja skóry

Skóra do pełnego wyleczenia potrzebuje:

ceramidów
cholesterolu
NNKT (kwas linolowy, linolenowy)

Zwiększenie Humektanty
uwodnienia Omega-6, Omega-3
hydrolipidów Ceramidy
Lipidy, fosfolipidy (DMS)
NMF = Natural Moisturizing Factor

 AMINOKWASY 40%
 KWAS PIROGLUTAMINOWY 12%
 MLECZANY 12%
 MOCZNIK 7%
 Na,K,Ca,Mg,PO4,Cl 18.5%
 NH3,KWAS MOCZOWY, GLIKOZAMINA,
KREATYNINA 1.5%
 ?? 9%
 Powstawanie NMF

 Degradacja filagryny do NMF zależy od wilgotności

skóry

 Przy wysokim nawilżeniu, degradacja

enzymatyczna filagryny jest zahamowana
Filagryna (filament aggregating protein)

 Kationowe białko
 Unikalny skład aminokwasów (bogata w
argininę, glutaminę, glicynę, serynę i
histydynę)
 Proteolityczny rozkład filagryny uwalnia
wolne aminokwasy tworzące NMF w
warstwie rogowej o zdolności wiązania
wody
 Choroby z nieprawidłową filagryną
 Suchość skóry, rogowacenie i zwiększona
utrata wody (TEWL)

1. Upośledzone wytwarzanie: porokeratoza,

łuszczyca, rybia łuska zwykła

2. zmutowana, niepełnowartościowa: AZS,

zespół Nethertona, rybie łuski (ichthyosis
linearis circumflexa), rybia łuska zwykła
 Komórki Langerhansa
 Komórki dendrytyczne pochodzące ze
szpiku, makrofagi
 Zdolność prezentacji antygenu na
cząsteczkach MHC-I i MHC-II
 Aktywują limfocyty T i stymulują swoistą
reakcję immunologiczną
 UV zmniejsza liczbę i aktywność LC
 Komórki Langerhansa
 Nadzór immunologiczny:  Nadmierna aktywność
chronią przed rozwojem w atopowym zapaleniu
infekcji wirusowych HPV i skóry, wyprysku
rakiem alergicznym
kontaktowym
 Wykorzystywane w
naturalnej immunoterapii
skóry i niszczeniu zmian
przedrakowych
Komórki barwnikowe - melanocyty

 produkują i wydzielają barwnik

(melanina z tyrozyny)
 komórki dendrytyczne, pochodzenia
ektodermalnego z grzebienia
nerwowego
 1 MC na 36 KC
 komórka jasna
 pozbawione połączeń
międzykomórkowych
 Melanosomy

 Barwienie L-dopa (aktywność

tyrozynazy), barwienie srebrem
(melanina), S-100 (komórki)
Ochronna rola melaniny
 Synteza melaniny

TYROZYNA
Tyrozynaza (Cu) Oksydacja
Formuły złożone

DIHYDROFENYLOAMINA DOPA

Tyrozynaza (Cu) Oksydacja

Formuły złożone
DOPACHINON
Oksydacja-cyklizacja

EUMELANINA
FEOMELANINA
czarna lub brązowa,
czerwona lub żółta,
nierozpuszczalna w śr.
rozpuszczalna w śr. zasadowym
zasadowym
 Przebarwienia

Prawidłowa skóra Melanocytoza

wzrost liczby MC

Zwiększona ilość melaniny Przebarwienie naskórkowe

w skórze właściwej akumulacja barwnika
 Czynniki nasilające przebarwienia
 ekspozycje słoneczne
 samouszkodzenia
 terapia antykoncepcyjna (estrogeny,
progesteron)
 zaburzenia hormonalne
 leki (np. minocyklina), leki fotouczulające i
reakcje fototoksyczne
 substancje zapachowe i alkohole
 ciąża
 stany zapalne skóry
 Błona podstawna

 Złożona struktura odpowiadająca

za ścisłe przyleganie naskórka do
skóry właściwej

 Budowa warstwowa (lamina lucida,

lamina densa, sublamina densa)

 Złożona budowa: białka i

proteoglikany
 Błona podstawna
 Nieprawidłowa budowa – mutacje białek
odpowiadają za choroby pęcherzowe
wrodzone do postaci dystroficznych lub
letalnych włącznie

 Zniszczenie białek hemidesmosomów lub

BMZ prowadzi do podnaskórkowych
pęcherzy
 Składowe skóry właściwej
1. PODPOROWE (macierz zewnątrzkomórkowa)
 Kolagen 70-80% (twardość, sprężystość), kolagen typu
I i III
 kolagen typu I stanowi podstawowe rusztowanie
białkowe skóry właściwej i stanowi 90% jej suchej
masy
 1 gram kolagenu vs 1 gram stali wykazuje większą
oporność na rozciąganie
 Elastyna 1-3% (elastyczność)
 Proteoglikany (utrzymanie wody w skórze, najliczniej
reprezentowane przez kwas hialuronowy)

2. MORFOTYCZNE
 fibroblasty, naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy
 Budowa włókien kolagenowych
 Trzyniciowa, prawoskrętna struktura helisy
 Białko grubości 1,5 nm, długości 300 nm
 Nici połączone wiązaniami chemicznymi i krzyżowymi
 Bardzo wytrzymałe na rozciąganie
 Okres biologicznego półtrwania wynosi 15 lat
 3 podstawowe aminokwasy: glicyna, prolina i
hydroksyprolina, hydroksylizyna
 Witamina C jest kofaktorem procesów hydroksylacji
 Wytrzymałe na rozciąganie – porównywalne do stali
 Proces syntezy włókien
kolagenowych

Włókna kolagenu z Podstawowa jednostka

charakterystycznym strukturalna – potrójna helisa
prążkowaniem

gen mRNA prokolagen tropo- włókna

kolagen kolagenowe
Elastoza słoneczna - słoneczne
zwyrodnienie tkanki sprężystej
 Kwas hialuronowy - HA
 Należy do mukopolisacharydów (proteoglikanów)
 Substancja naturalna, fizjologicznie występująca w skórze
 W starzejącej się skórze jego ilość znacząco się zmniejsza,
co prowadzi do nasilenia zmarszczek, utraty sprężystości i
wiotkości skóry
 Silne właściwości nawilżające
 Higroskopijny (kwas hialuronowy może wiązać wodę w ilości
1000-4000 przekraczającej jego masę)
 Zastosowany w mezoterapii istotnie wygładza skórę,
zwiększa uwodnienie i napięcie, wypełnia drobne zmarszczki
i normalizuje mikrozagłębienia
 Kwas hialuronowy
 Obecnie stosowany nie pochodzi od zwierząt
 Otrzymywany z biofermentacji bakterii
 Niestabilizowany lub stabilizowany, usieciowany, o
określonym pH i osmolarności
 Ulega naturalnej biodegradacji
 Powikłania (0.8%): reakcje miejscowej nadwrażliwości
Proteoglikan
 Przydatki skóry
 Włosy
 Gruczoły łojowe
 Gruczoły potowe (ekrynowe, apokrynowe)
 Paznokcie
 Włosy
 Włosy są atrybutem urody
 Wypadanie włosów, choroby owłosionej skóry głowy
rodzą zaburzenia natury psychicznej

Włosy żyją w fazach

Anagen Katagen Telogen

Brodawka
włosa
 Owłosienie

 Średnio 5 mln włosów na całej

powierzchni skóry
 Bez włosów są podeszwy i dłonie
 Jak powstaje włos?
 Włos powstaje w wyniku intensywnego podziału
komórek w najgłębiej położonej w skórze partii mieszka
włosowego – opuszce włosa i macierzy włosa
 Tworzą go żywe, bardzo aktywnie dzielące się komórki
 Włos jest jedną z najszybciej dzielących się tkanek w
organizmie
 Jest bardzo wrażliwy na niedobory substancji, które
stymulują podziały
 Duża zdolność do regeneracji
 Typy włosów

 Meszkowe – cienkie i krótkie, pokrywające

prawie całą skórę

 Terminalne
- brwi i rzęsy
- włosy okolic płciowych
- owłosionej skóry głowy
 Gruczoł łojowy

 gruczoły holokrynowe
 wytwarzają nieprzerwanie łój
 sebocyty dojrzewają przez 14-30 dni
 łój odpowiada za natłuszczanie skóry, chroni
przed utratą wody, ma właściwości
grzybostatyczne
 nasilenie trądziku koreluje z produkcją
skwalenu i obniżonym stężeniem kwasu
linolenowego w łoju
 Ilościowe oznaczanie produkcji łoju
 Metoda grawimetryczna
 Absorpcja na glince i ważenie
 Metoda kolorymetryczna (analogicznie do papierka
lakmusowego) z wykorzystaniem kryształów
fotoelektrycznych lub taśmy celofanowej
 Ilość łoju:
1. Zdrowi – w 3 godz. wydzielają 1 mg łoju/10 cm2
2. Sucha skóra – poniżej 0,5 mg /10 cm2
3. Tłusta skóra – powyżej 1,5-4 mg /10 cm2
 Aparat włosowo – łojowy =
mieszek łojowy

Samodzielnie na:
- Brzegu powiek (gruczoły Meiboma)
- Brzegu czerwieni wargowej
 Hormonalna regulacja gruczołów łojowych
 Androgeny – stymulują
- siarczan dehydroepiandrosteronu
- testosteron
- 5-alfa dihydrotestosteron (konwersja testosteronu przez 5
alfa-reduktazę I w receptorach androgenowych w
gruczołach łojowych lup przez 17-beta dehydrogenazę
hydroksysteroidową)
- obniżone stężenie globulin wiążących hormony płciowe
 Estrogeny – zmniejszają rozmiary gruczołów łojowych
 Tyroksyna – stymuluje gruczoły łojowe
 Progesteron – zatrzymuje wodę, obrzęk naskórka i
uciśnięcie przewodu wyprowadzającego
 Gruczoły potowe
Ekrynowe
 Regulują temperaturę organizmu
 Uchodzą bezpośrednio na skórę
 Wydzielają wodę i elektrolity
 Obecne na całej powierzchni skóry z
małymi wyjątkami
 Występują u wyższych naczelnych i
koni
 Czynność regulowana przez układ
nerwowy (ACTH +, atropina -)
 Gruczoły potowe
Apokrynowe
 Produkcja zapachu
(feromonów)
 Zlokalizowane w pachach,
pachwinach, kroczu
 Opróżniają zawartość do
mieszka włosowego
 Ich aktywność regulowana
hormonami płciowymi
 Zapach ciała powstaje w
wyniku działania bakterii, które
bytują w tych miejscach.
Produkują one zapach w
wyniku rozkładu potu i łoju i są
najbardziej aktywne przy
odpowiedniej wilgotności
 Paznokcie
 Struktura złożona, skeratynizowana
 Obrąbek naskórkowy tzw. „skórka” pokrywa
wraz ze skórą macierz paznokcia
 Rola w chwytaniu drobnych, płaskich
przedmiotów
 Wzrost 2 mm na miesiąc
 Paznokieć wydala znaczne ilości wody i łatwo
wysycha
 Zmiany płytki paznokciowej charakterystyczne
dla wielu chorób dermatologicznych i
ogólnych
 Łamliwe, kruche paznokcie

 Unikanie wysuszających procedur (zmywacze

acetonowe, mycie silnymi detergentami)
 Unikanie wycinania obrąbka naskórkowego
 Natłuszczanie płytki
 Wykluczenie niedokrwistości mikrocytarnej
 Suplementacja biotyny, cystyny, witamin z grupy B,
krzemu
 Tkanka podskórna
 Produkcja ciepła

 Akumulacja energii

 Rola izolacyjna

 Wytrzymałość mechaniczna