Professional Documents
Culture Documents
Region 10
Region 10
Mindanao
REGION 10
Peña
│Piosca│Santiago
Matatagpuan sa Hilagang
bahagi ng Mindanao.
Mga lungsod na matatagpuan:
Oroqueta City, Cagayan de oro
City, Gingoog City, at Malaybalay
City.
62% ng rehiyong ito ay
KABUNDUKAN.
Ang rehiyong ito ay
pangunahing nagpoprodyus ng
TROSO sa bansa
Iba’t ibang uri ng mina :
manganese, chromite,
gold, silver, nickel, sand,
gravel, fertilizers, coral
rocks at clay.
Misamis
G
I
O
Misamis
N
10
Oriental
Lanao De
Occidenta
Bukidn
Bukidnon (Malaybay
)
May lawak na humigit kumulang
8,293.8 kilometrong parisukat.
Pangunahing ani ay PINYA.
May dalawang uri ng tao ang
naninirahan sa Bukidnon:
MANOBO – mga naninirahan sa
bundok
Ang mga Bukidnon (mga tao) –
naninirahan sa kapatagan.
Bukidnon
May dalawang uri pa ang mga Manobo:
Ang mga naninirahan sa Silangang
Mindanao sa Budhi, Sise, Cahangsalan,
Tigwa at Lumbayan.
Ang mga naninirahan sa Kanlurang
Mindanao sa hangganan ng Bukidnon-
Cotabato-Lanao.
Nagsasalita ng wikang BINUKID.
Hanapbuhay: pagsasaka, pangingisda,
at paggawa ng mga bag at bayong na may
iba’t ibang uri ng disenyo.
Bukidnon
Tatlong uri ng LOGO na kanilang
ginagawa:
Binabangon, kinubaka at
bintuon.
Nagbuburda sila ng mga damit
PANULAW – tawag nila sa
pagbuburda
PINANULUWAN – tawag nila sa
naburdahang damit.
Bukidnon
Kaugalian sa pagsasaka
Nagdaraos ng isang seremonya
sa gitna ng palayan.
Pinagpupugayan nila si
DAGINGON ng isang magarang
selebrasyon habang nagtatanim at
pagkatapos ng anihan.
Sa Malaybalay, Bukidnon ay may
pagdiriwang na kung tawagin ay
Kaamulan Festival.
Bukidnon
Ang Bukidnon ay kilala sa pitong talampas
nito na pantay-pantay ang taas. Ganoon din
nag pitong bundok nito na pinaghiwa-hiwalay
ng mga bangin at lambak.
RUBIA – panlalawigang bulaklak.
Pag-aalaga ng baka
Mayroong labinsiyam na munisipalidad at
529,003 na populasyon.
Halu-halo ang naninirahan dito sa
Bukidnon– Manobo, Muslim, Bisaya at mga
Tagalog.
Bukidnon
Ang ibig sabihin ng
BUKIDNON ay mga tao
sa bundok.
Camiguin (Mambaja
o)
Isang islang hugis bilog.
Matatagpuan sa hilagang dulong
bahagi ng Mindanao.
Kabuuang sukat na humigit
kumulang sa 229999.8 kilometrong
parisukat.
May limang bayan na nahahati sa
sa 58 na barangay.
68,039 ang populasyon
Pangingisda ang pangunahing
Camiguin
Ang pangingisda sa Dagat Bohol at iba
pang kalapit na pook ang siyang
pinagkukunan ng maraming isda taun-taon.
Karaniwang pananim: niyog, palay, mais
at lanzones,
Dito matatagpuan ang maraming
nagtataasang puno ng niyog at balete.
Angkop na pagdausan ng tinatawag na
“retreat” ang lugar na ito.
Ito ay mistulang paraiso kung saan ang
isang tao ay makakasaksi ng tunay na
kagandahan ng kalikasan.
Camiguin
Ang isang taong mapunta sa lugar na ito ay
makadarama ng pakiramdam na para siyang
nakikipagyakapan sa kalikasan.
Mga lugar na kinawiwilihang dalawin ng mga
turista: Talon ng katibawasan na matatagpuan
sa Bonbon, Camiguin; Mapalit na Lake na
matatagpuan sa kalatugan Mt. / Lake Apo,
Pinamaloy lake, Malinao Springs, at ang
Masuli Springs. Mt. Kitanlad sa Macalajar Bay
at Isla ng Camiguin, Ang Silvery Alalum Falls
at Paiyak Cave (libingan ng mga katutubo)
Camiguin
Popular ang Camiguin sa
“white sand beaches”
Pitong bulkan ang
matatagpuan dito, isa rito ang
aktibong Bulkang Hibuk-Hibok.
Cadena de Amor –
panlalawigang bulaklak
Camiguin
Iba’t ibang wika ang ginagamit sa Camiguin at
ibang mga lugar na sinasakop nito.
Camiguin – Aklanon, Cebuano, Hiligaynon
(Ilongo), Palawan, Lineyte- Samarnon (Waray)
Cataman – Aklanon at Cebuano
Guinsiliban – Cebuano
Mahino – Cebuano, Hiligaynon (Ilongo),
Palanan, Lineyte-Samarnon (Waray)
Sagay – Cebuano, Waray
Kalitbog – Bikolano, Bilaan, Bontoc, Bukidnon,
Cagayan de Oro, Cebuano, Ilongo, Maranao,
Tagalog.
Camiguin
Manolo Fortitch – Bikolano, Bilaan,
Bukidnon, Cebuano, Hiligaynon, Ilokano,
Mamansa, Tagalog
Hararag – Bikolano, Bukidnon, Cebuano,
Hiligaynon, Ilokano, Manobo, Maranao,
Kapampangan, Pangasinense, Lineyte,
Tagalog
Pagantogan – Aklanon, Bikolano, Bilaan,
Bukidnon, Cebuano, Hiligaynon,
Ilokano,Maranao, Molbog, Pangasinense,
Camiguin
Quezon – Banauanon, Bikolano,
Bukidnon, Cebuano, Hiligaynon,
Ilokano, Manobo, Pangasinense,
Lineyte, Tagalog
San Fernando – Aklanon,
Bukidnon, Cebuano
Misamis (Cagayan de
Oriental
Matatagpuan sa Hilagang Oro)
bahagi ng Isla
ng Mindanao.
May sukat na humigit kumulang sa
3,570.1 kilometrong parisukat
24 na munisipalidad
Ang Cagayan de Oro at Gingoog ay
matatagpuan sa sentro nito.
Ang lalawigan ay tinatawag na
“Typhoon Belt”
1,015,865 ang populasyon
Ang mga taga- Central Visayas ang
Misamis
Oriental
KATOLIKO – pangunahing relihiyon
AGLIPAY – pangalawa
May mga protestante at Iglesia ni Kristo
rin sa lalawigang ito.
Sinasabing 1,888 na ektarya ng lupain
nito ay tapunan ng basura
573 na ektarya ay kakahuyan
Karaniwang pananim ng lugar ay mais,
palay, kape, at cacao.
Ang pangingisda ay maunlad din sa lugar
na ito.
Misamis
Oriental
Dito matatagpuan ang Philippine
Packaging Corporation na
nagsasalata ng mga prutas.
Resins Incorporated na
nagpoproseso ng plywood
Soft Drinks Bottling Plant
Wine Factory na nagpoproseso ng
alak
Floro Cement Company
Misamis
Oriental
Ang Misamis Oriental ay may 12 ilog
na maaaring pagkunan ng inuming
tubig.
NAPOCOR ang nagsusuplay ng
kuryente sa lalawigan.
Ang komunikasyon ay hindi mahirap
sapagkat may mga pribado at
pampublikong telepono na rin sa lugar
na ito.
May mga bangko at Post Office sa
Misamis
Oriental
Ang iba’t ibang bayan ay gumagamit ng
iba’t ibang wika tulad ng:
Alubihid, Balingoan at Binuangan –
Cebuano
Cagayan de Oro City – Aklanon,
Babuanon, Bicol, Bukidnon, Cebuano,
Chavacano, Chinese, Cuyano, Davaoeno,
Ingles, Hiligaynon, Maranao, Kapampangan,
at samarnon
Balingasan – Bicol, Cebuano, Hiligaynon,
Misamis
Oriental
Lugait – Aklanon, Bicol, Cebuano, at Tagalog
Magsaysay – Cebuano
Montico – Cebuano, Waray
Medina – Cebuano, Ingles
Opol – Cebuano, Tagalog
Naawan, Sugbongcogon, at Talisayan –
Cebuano
Villanueva – Cebuano, Hiligaynon, Tagalog
Salay – Bicol, Cebuano
Tagaloan – Cebuano, Hiligaynon, Maranao,
Tagalog
Misamis
Oriental
Inukit na suporta, yari sa kahoy, may
bintana, sahig, hagdan, dingding, at bubong
na may disenyong inukit.
29 na ilog
Popular ang Rehiyon X sa mga perlas at
korales.
Karamihan sa mga dagat na
napagkukunan ng mga korales ay
ginagawang mga “beach” na ginagawang
liwaliwan ng mga turista.
Misamis
Occidental
Misamis (Oroquieta)
Occidental
Matatagpuan sa Hilagang
bahagi ng Bohol at Silangang
bahagi naman ay ang Look ng
Iligan.
Sa Kanluran ay ang Zamboanga
del Sur at Zamboanga del Norte
Sa Silangang-Kanluran ay
matatagpuan ang Look Paguil.
Misamis
Occidental
May sukat na humigit kumulang
sa 1,939.3 kilometrong parisukat
458,965 populasyon
Pinagkakakitaan sa lalawigang
ito ang pangingisda at
pagtatanim.
Napagkukunan din ng mga
yamang mineral tulad ng graba at
buhangin.
Misamis
Occidental
Ang mga wikang ginagamit sa iba’t
ibang bayan ng lalawigan ay ang mga
ss.
Aloran – Bisayang Cebuano
Bonifacio – Bicolano, Bisayang
Hiligaynon, Ilocano, Waray, Subanon
Concepcion – Bisayang Cebuano,
Subanon
Jimenez – Kalibugan, Tagalog,
Bisayang Cebuano
Misamis
Occidental
Lopez-Jaena – Aklanon,
Cebuano
Tagub City – Aklanon,
Bicolano, Bisayang Cebuano,
Chavacano, Hiligaynon,
Kangkanai
Ozamis City - Aklanon
Lanao Del
Lanao Del (Tubod)
Norte
May kabuuang lawak na humigit-kumulang
sa 3,092.04 kilometrong parisukat.
5.32% ang naninirahan sa mga kababayanan
samantalang ang mga naninirahan sa kabukiran
ay 15.41% kung kaya’t nananatiling ang lugar ay
nasa klasipikasyon ng kabukiran.
Nang maging hiwalay na lalawigan ang
Lanao del Norte, naging kabisera nito an Iligan
City.
Sa bisa ng Batas Blg. 181, ang pamahalaan
ng lalawigan ay nalipat sa munisipalidad ng
Lanao Del
Norte
Pangunahing ikinabubuhay ng mga
mamamayan ay pagsasaka, pangingisda, at
pagtotroso.
Ang pangunahing produkto ng lalawigan
ay mga prutas tulad ng saging, niyog, mais
at bigas.
Maria Cristina Falls ang pinagmumulan
ng elektrisidad na siyang nagpapabilis sa
kaunlaran ng industriya sa Iligan.
Ang lalawigan ay may malalaking
Maria
Lanao Del
Norte
Sa 20 mga talon (waterfalls) na
matatagpuan sa Iligan, ang Maria
Cristina Falls, ang pinakamaganda.
Hindi kalayuan sa Maria Cristina Falls
ay ang malamig na bukal naman ng
Timoga na may tubig na sinlinaw ng
kristal.
Malapit sa hangganan ng Bukidnon at
Lanao del Sur ay naroon naman ang
Limunsundan Falls sa Rogongan sa
Timoga Cold
Lanao Del
Norte
Matatagpuan din sa Rogongon ang
Sadyaan Cave sa kalagitnaan ng
kagubatan.
Sa tuktok naman ng Buhanginan Hill
naroroon ang Iligan City Hall.
Kung sumasapit ang Setyembre 29 ng
bawat taon ay ipinagdiriwang ang pista
na kung tawagin ay Sinulog Festival
bilang pagpaparangal sa kanilang patron
Sinulog
Lanao Del
Norte
Sa pistang ito, ang mga
sumasama sa prusisyon ay
nagsusuot ng matitingkad na
kasuotan at sumasayaw habang
sumisigaw ng “Viva Se O San
Miguel”.
Sa gabi naman ay nagtatanghal
sila ng comedia o Moro-Moro na
nagpapakita ng pagwawagi ni San
Lanao Del
Norte
Ang mga mamamayan ng Lanao del
Norte ay mga Bisayang Cebuano at mga
Maranao.
Pinakamalaking grupo ng mga Muslim
ang Maranao.
Sila ang mga mamamayan ng Lake
Lanao
65% ng mga mamamayan ay
nagsasalita ng wikang Cebuano
33% ay nagsasalita ng diyalektong
Maranao.
Literatura
ng Rehiyon
10
ANTOKA o BUGTONG
- ito ay ginagawang libangan ng mga
taga-Bukidnon kasabay ng kanilang
mga gawain tulad halimbawa kung
sila ay naghihimay ng mais kung
gabi,naglalala ng banig at
nagkakayas ng yantok na ginagawa
nilang panghuli ng isda.
Antoka o
Bugtong
1. Gimokura, gimokura
Mga along ha
migpapabaha
ang iba.
Kaluluwa, Kaluluwa
Anino ng isa sa kabila na.
Antoka o
Bugtong
2. Sinla, sinla biyangbang
biyangbang
Pangabukad ho anlaw
Hiporong do daluman
Liwanag, liwanag
Namumulaklak ka sa umaga
Pumipikit ka sa gabi.
ARAW
Tula
Ang mga taga-Bukidnon ay
may isang uri ng tula na
karaniwang ginagamit nila sa mga
pagtitipun-tipon. Tinatawag nila
itong Limbay. Ito ay binibigkas
nang paawit at punung-puno ng
damdamin.
Tula
MantiAy-Ay Manduraw
- isang tulang pasalaysay na nauukol sa
tunay na buhay ng isang matapang na
mandirigma na nakatira sa pagitan ng Basak
at Takalaan (mga lugar sa Bukidnon).
- ang mandirigmang ito ay nagkaroon ng
isang magiting na anak na ang pangalan ay
Duraw.
- Ang salaysay ay nagpapakita ng
pagpapahalaga at pagmamahal ng mga
taga-Bukidnon kay Duraw, panganay na
Tula
SALA
- isa ring tulang pasalaysay ng
mga taga-Bukidnon.
Nagpapahayag ito ng
pagmamahal, binibigkas din
nang paawit subalit ang
pagpapahayag ay patanong.
Tula
Idangdang
- Isang tulang pasalaysay na nauukol
sa mga tao at sa mga pangyayaring
nagaganap sa kanyang kapaligiran. Ito ay
naririnig na inaawit sa Bukidnon (Central
Bukidnon). Kilala ito sa tawag na “ballad”
sa Ingles.