GAZ DEĞİŞİMİNİN FİZİKSEL

İLKELERİ; SOLUNUM ZARINDA

OKSİJEN VE KARBONDİOKSİT
DİFÜZYONU
EBRU AVCI ÖZEN
• Alveollerin taze hava ile havalandırılmasından
sonra, solunum sürecinin bir sonraki adımı,
oksijenin alve- ollerden pulmoner kana ve
karbondioksidin zıt yönde pulmoner kandan
alve- ollere difiizyonudur. Difüzyon süreci,
moleküllerin solunum zarı ve komşu sıvılar
arasında basitçe bütün yönlerde rastlantısal
hareketleridir.
 ALVEOLER VENTİLASYON
Atmosfer havası ile başlar.
• Gazların yayılması küçük hava yollarından
alveollere (hava→hava),
• Alveolerden kana (hava→sıvı),
• Kandan dokuya (sıvı →doku) olur.
• Gaz yayılması pasifdir ve enerjiye bağlı değildir.
• Sıvı yada gaz ortamda benzer şekilde
gerçekleşir.
• Gazlar sıvı ortamda bulunduklarında
moleküler özelliklerini sürdürürler ve kısmi
(parsiyal) basınç oluştururlar. • Solunum
havasındaki kısmi basınçların toplamı, toplam
hava basıncına eşittir (Dalton yasası). • Bir
gazın kısmi basıncı azalırsa, başka bir gazın
kısmi basıncının yükselmesi gerekir.
• Dalton Yasası • Karışımın total basıncı, gazların
tek tek basınçlarının toplamıdır. • 1 ATM = 760
mm Hg veya 760 Torr = 101.3 kPa (kilopaskal)
• Toplam basıncın 760 mmHg olduğu deniz
seviyesinde, atmosfer havasındaki gazların
kısmi basınçları şu şekilde ifade edilir. • Pb
(Atm. P)= PO2+PN2+P argon ve diğer gazlar
• Parsiyal Basınç = Total basınç x gazın
karışımdaki yüzdesi (Dalton kanunu), Pgaz =
Ptotal x fgaz • PO2 = Pb x fO2 • PO2 = 760
mmHg x 0.21 • PO2 = 159 mmHg veya torr
 Deniz seviyesinde ve yüksekte
atmosfer havasındaki gazların kısmi
basınçları
• Atmosfer havası ve alveoler ventilasyonda en
etkili iki gaz kanunu; – Boyle yasası – Dalton
yasası
 Boyle Yasası Genel Gaz kanunu: PV =
nRT Standart sıcaklık ve basınçta ideal
birgazın hacmi 22,4 litredir. P=Basınç,
V=Hacim, T=Sıcaklık, n=Mol sayısı,
R=Reinnberg sabiti
 Su buharı basıncı = 47 mmHg
• İnspirasyon başladığında,
• atmosferdeki gazlar,
• havayoluna girer, burada
• nemlenir ve vucut
• sıcaklığına kadar ısıtılır.
• • Solunumla alınan gazlar
• su buharı ile doyurulur.
• • Toplam basınc sabit
• kaldığı icin, su buharı
• diğer gazların basınclarını
• azaltır
Deniz seviyesinde gazların toplam ve
kısmi basıncları(mmHg)
Parsiyel Basınçtaki Değişiklikler
 Alveoler Gaz Bileşimi
• P(alveol)=PO2+
PH2O +PN2+
PCO2 +P
• argon ve diğer
gazlar
 Atmosfer havası ile alveol havasının
farklı olmasının nedenleri;
•
• • Alveoler hava her solukta atmosfer
• havası ile kısmen değişir.
• • O2 devamlı alveoler havadan absorbe
• edilir.
• • CO2 devamlı olarak pulmoner kandan
• alveollere difuze olur.
• • Kuru atmosfer havası solunum
• yollarında nemlendirilir.
 Alveol havası ile atmosfer havası
yenilenme hızı
• • FRC 2300 ml.dir.
• • Her solukla 350 ml yeni hava alveollere alınır ve
• aynı miktar eski alveol havası geri verilir.
• • Yani her solukta, yeni atmosfer havası ile yer
• değiştiren eski alveoler hava miktarı, total
• alveoler havanın 1/7’si kadardır.
• • Boylece kandaki gaz konsantrasyonlarının ani
• değişimi onlenir.
 Atmosferik havanın PO2’sinin
alveoler PO2’ sine etkisi
•
• Yuksek irtifada bulunma
• • Duşuk PO2’ye sahip havanın solunması
• • Duşuk alveoler PO2’ye neden olur.
• • Yuksek O2’li gaz karışımı soluma;
• • Yuksek alveoler PO2’ye neden olur
• Alveollerdeki O2 konsantrasyonu
• • Atmosferik havanın PO2’si
• • Hucrenin O2 tuketim hızı
• • Alveoler ventilasyon
• Alveoldeki O2’nin kısmi basıncı
• (PAO2)
• • Alveoldeki O2’nin kısmi basıncı (PAO2) aynı
• zamanda ideal alveoler gaz denklemi olarak
• bilinen alveoler gaz denklemi ile verilir.
• PAO2= PIO2- (PACO2 / R)
• PIO2= [(Pb- PH2O ). FIO2]
• PAO2= [(Pb- PH2O ). FIO2] - (PACO2 / R)
• PIO2= solunan oksijenin kısmi basıncı
• R= solunum katsayısı
• PAO2= [(Pb- PH2O ). FIO2] - (PACO2 / R)
• • Alveolle alınan oksijen miktarı,cıkarılan CO2
miktarını aşar.
• Alveoler CO2 denklemi
• • Alveollerdeki CO2 oranı;
• – Metabolizma esnasında hucrelerin CO2
• uretim hızı
• – CO2’in alveolden atılım hızının fonksiyonudur
• (alveoler ventilasyon).
• VCO2= VA x FACO2
• VCO2= vucudun CO2 uretimi
• VA = alveoler ventilasyon
• FACO2= kuru alveol gazı icindeki CO2 oranı
• • FACO2 = VCO2 / VA
• • kuru alveol gazı icindeki CO2 oranı=
vucudun CO2
• uretimi / alveoler ventilasyon
• • PACO2 = FACO2 x (Pb- PH2O)
• • PACO2 = VCO2 x (Pb- PH2O) / VA
• • PACO2 ve VA arasındaki ters ilişki onemlidir.
 Alveol havasının bileşimine etki
eden faktorler
• Ventilasyonla alveole gelen
ve alveoldensalınan gazın
niceliği ve niteliği
• • Gazın alveol vepulmoner
kapiller arasındaki difuzyon
hızı
• • Alveole CO2 getirip,O2’i
uzaklaştıran pulmoner
kapillerlerin akım hızı ve
kardiyak output
 Gazların Sıvılarda Difuzyonu
• Bir gazın eriyikteki konsantrasyonu;
• 1- Gazın parsiyel basıncı (Henry yasası)
• 2- Gazın erime katsayısı ile belirlenir (Graham
yasası).
 Henry yasası

• Belli bir sıcaklıkta bir sıvı icinde cozunen gaz

miktarı, o gazın kısmi basıncı ile doğru orantılıdır.
• Parsiyel P= Erimiş gazın konsant./Erime katsayısı
 Graham Yasası
• Bir gazın sıvı icinde yayılma hızı, erime katsayısı ile
• doğru orantılı, gazın gram molekul ağırlığının (GMA)
• karekeoku ile ters orantılıdır.
• • Onemli solunum gazlarının erime katsayıları;
• Oksijen 0.024
• Karbon dioksit 0.59
• Karbonmonoksid 0.018
• Azot 0.012
• • Karbon dioksid erime katsayısı oksijeninkinin 24
• katıdır.
• • Ancak oksijenin gram molekul ağırlığı= GMA’ı
• (GMA-32), CO2’den (GMA-44) daha kucuk olduğu
• icin oksijen daha hızlı yayılacaktır.
• • Toplam sonuc: CO2 kanda O2’ye gore (yaklaşık 20
• kat) daha buyuk yayılma hızına sahiptir.
Gazların Sıvılarda Difuzyonu
• Bir gazın bir doku tabakasından sızması
• (V),
• – dokunun enine kesit alanı (A), ozgul gazın
• yayılma sabiti (D) ve iki mesafe arası basınc
• farkı (ΔP) ile doğru;
• – dokunun kalınlığı (difuzyon mesafesi, T) ile
• ters ilişkilidir.
• ΔP= İki mesafe arası basınc farkı
• D =difüzyon hızı
• A = Enine kesit alanı
• S = Gazın çözünürlüğü
• d = difüzyon mesafesi
• MW =gazın moleküler ağırlığı
• Difuzyon Hızı (V) = ΔP x A x S
d x √MW
• Farklı gazlar aynı basınc duzeylerinde difuzyon
katsayılarına
• gore difuze olurlar.
• Difuzyon katsayısı (S / MW)= O2 = 1, CO2 = 20, CO = 0.8
Alveollerde Gaz Değişimi
• Solunum membranı
• • Alveolu kaplayan sıvı tabakası (surfaktanı da
• icerir)
• • İnce epitelyal hucrelerden oluşan alveol
• epiteli
• • Epitel bazal membranı
• • Alveol epiteli ile kapiller membran arasında
• kalan ince bir interstisyel boşluk
• • Bir cok yerinde epitel bazal membranı ile
• kaynaşmış kapiller bazal membranı
• • Kapiller endotel membranı
• İnsanlarda gazların
difuzyonu
• icin gerekli alan cok
geniştir
• ~50-100 m2
• Difuzyon yolu uzunluğu
• cok kucuktur.
• Solunum membranının difuzyon
• kapasitesi
• • 1 mmHg basınc farkı ile 1 dakikada
• membrandan difuzyona uğrayan gaz
• hacmidir
• Solunum membranında gazların
• difuzyon hızını etkileyen faktorler
• • Membran kalınlığı
• • Membran yuzeyi
• • Membran icinde gazın difuzyon
• katsayısı
• • Membranın iki tarafı arasındaki basınc
• farkı
Yuzey alanının gaz değişimine etkileri
Yuzey alanında artma
Yuzey alanının gaz değişimine etkileri
Yuzey alanında azalma
 Membran kalınlığının gaz değişimine
etkileri
Kalınlık artması
• Pulmoner fibrozis
• Alveol duvarlarında skar
oluşumu &
• kollojen birkimi
• Asbest, silikoz birikimi
• Radyasyon, zehirler
• Pnomani
• Pulmoner odem
 O2 icin difuzyon kapasitesi
• • 21 ml/dk/mmHg
• • Dinlenimde alveol PO2= 101 mmHg,
• • Pulmoner arter kapillerlerinde PO2= 90
• mmHg.
• • Solunum membranı 2 ucu arası basınc
• farkı yaklaşık =11 mmHg
• • 11 x 21 = 230 ml, solunum membranından
• 1 dakikada difuzyona uğrayan O2 hacmi =
• vucudun O2 kullanma hızı
• Solunum membranının her iki tarafındaki O2 ve
• CO2’lerin parsiyel basınc farklılıkları O2’nin
• kana, CO2’nin alveole difuzyonu ile sonuclanır.
• • Kapiller PO2 artar, CO2 azalır.
• • Kapiller ve alveolar basınclar dengelenince
• durur.
• • Değişim oyle hızlıdır ki, kan neredeyse alveol
• havasındaki aynı PO2 ve PCO2 ile AC’lerden
• ayrılır.
• AC’lerin difüzyon kapasitesi
• • CO’in kapiller zarda eriyebilirliği duşuktur ve kapillerin karşı tarafı
ile
• CO icin denge kurma hızı yavaştır. Kapiller kısmi basınc CO icin sıfır
• kabul edilir.
• • Kapılması difuzyonla sınırlı olduğu icin CO’in difuzyon kapasitesi
• (DLCO) akciğerin difuzyon kapasitesi olarak kullanılır.
• DLCO= VCO / (PACO-PaCO)
• Vco= Absorbe edilen CO miktarı
• PACO= Alveollerde CO parsiyel basıncı
• PaCO= Akciğer kapilllerine giren CO parsiyel basıncı
• PaCO= 0 olduğundan
• DLCO= VCO / PACO
• • Dinlenme sırasında;
• DLCO = 17 ml/dak/mmHg’dır.
• • Egzersizde kapiller dilatasyon ve aktif kapiller
• sayısı artar, DLCO’da 3 kat artar.
• • O2 difuzyon katsayısı:1 CO’in :0.81
• (O2’nin 1.23 kat fazla)
• • Dinlenimde DLCO x 1.23@DLO2=21
ml/dak/mmHg
• • Egzersizde DLO2 = 65 ml/dak/mmHg olur.