CEMINA

ĐỘC HỌC MÔI TRƯỜNG

ĐỘC HỌC MÔI TRƯỜNG

VẬT LiỆU NANO

Học viên: Tào Văn Thuận

Giáo viên: TS Nguyễn Trung Dũng

1
 VẬT LiỆU NANO
Vật liệu nano là loại vật liệu có cấu trúc các
hạt, các sợi, các ống, các tấm mỏng,...có kích
thước đặc trưng khoảng từ 1 nanômét đến
100 nanômét

2
 VẬT LIỆU NANOCOMPOSITE

Nanocomposite là vật liệu tổng hợp trong

đó một pha có hình thái nano như hạt
nano, ống nano hoặc cấu trúc nano

3
VẬT LIỆU POLIME NANOCOMPOSITE
Vật liệu polyme nanocompozit (polymer
nanocomposite) là một loại polyme compozit "mới"
mà trong đó các hạt độn (filled-particles) trong
mạng nền polyme (polymer matrix) có kích thước
nanomet.

4
 ỨNG DỤNG CỦA VẬT LiỆU NANO
- Y dược: Hạt nano.
- Hóa chất và vật liệu cao cấp: Ống nano.
- Công nghệ thông tin, viễn thông : Vật liệu xốp nano .
- Năng lượng: Lồng nano.
- Tự động hóa: Chấm lượng tử.
- Hàng không vũ trụ: Vật liệu cấu trúc nano.
- Dệt: Sợi nano.
- Nông nghiệp: Hạt chứa hạt nano (capsule).

5
Vật liệu nano trong các lĩnh vực

6
Hệ thống các loại nano dùng trong
dược phẩm

7
Ứng dụng của hạt nano trong khoa học
thần kinh

8
 HIỆU ỨNG KÍCH THƯỚC CỦA HẠT NANO

Vật liệu nano có thể thể hiện các tính chất hoàn toàn
khác so với vật liệu kích thước lớn, cho phép chúng là
vật liệu hấp dẫn trong nhiều ứng dụng công nghiệp. Ví
dụ, vật liệu trơ trở thành vật liệu xúc tác (bạch kim và
vàng), mờ đục trở thành vật liệu trong suốt (ví dụ:
carbon, đồng), nhiệt độ nóng chảy vật liệu rắn được
giảm đáng kể (ví dụ: vàng, bạch kim, titan), chất bán
dẫn trở thành chất dẫn điện (ví dụ silicon, gecmani) và
các vật liệu không cháy biến thành vật liệu dễ cháy
. Những tính chất hấp dẫn của vật liệu chỉ có thể thu
được ở cấp độ nano
9
Mối quan hệ giữa kích thước hạt nano và
độc tính của hạt nano

10
ĐỘC TÍNH CỦA MỘT SỐ HẠT NANO

11
ĐỘC TÍNH CỦA MỘT SỐ HẠT NANO

12
ĐỘC TÍNH CỦA MỘT SỐ HẠT NANO

13
TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ VẬT LiỆU NANO

14
 Các dữ liệu mô tả vật liệu nano

12/11/2019 15
Các nguyên tắc kiểm tra đánh giá vật
liệu của OECD

16
Các nguyên tắc kiểm tra đánh giá tác động đến
môi trường của OECD được đề xuất

17
Các nguyên tắc thử nghiệm và độc tính trên
động vật có vú được công bố

18
ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL

19
ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL

20
 ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL

Hiện ngày càng nhiều sản phẩm sử dụng vật liệu

nano xuất hiện trên thị trường. Việc thường xuyên
tiếp xúc với những hạt siêu nhỏ này có khả năng
gây ra những nguy hại tiềm tàng đối với sức khỏe
con người, động vật và hệ sinh thái.

21
 ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL
Biến đổi của vật liệu nano trong môi trường
Tỷ lệ diện tích bề mặt cao của các hạt nano dẫn đến vật
liệu có khả năng phản ứng cao trong môi trường

22
 ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL
Biến đổi của vật liệu nano trong môi trường
Các quá trình biến đổi vật liệu nano trong môi trường

23
 ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL
Biến đổi của vật liệu nano trong môi trường
Biến đổi hóa học:

24
 ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL
Biến đổi của vật liệu nano trong môi trường
Biến đổi vật lý:

25
 ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL
Biến đổi của vật liệu nano trong môi trường
Biến đổi sinh học:

26
 ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL
Biến đổi của vật liệu nano trong môi trường
Tương tác với các đại phân tử:

27
 ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL
Giới hạn phơi nhiễm ngề nghiệp và giá trị chuẩn
được đề xuất bởi các tổ chức

28
 ĐỘC HỌC CỦA NANOMATERIAL

• Kích thước là yếu tố chính trong việc xác

định độc tính tiềm tàng của hạt. Tuy nhiên
nó không phải là yếu tố quan trọng duy
nhất. Các tính chất khác của vật liệu nano
ảnh hưởng đến độc tính bao gồm: thành
phần hóa học, hình dạng, cấu trúc bề mặt,
điện tích bề mặt, tập hợp và độ hòa tan và
sự hiện diện hoặc vắng mặt của các nhóm
chức của các hóa chất khác

29
Các con đường xâm nhập vào cơ thể của vật liệu
nano
• Do hiệu ứng kích thước lượng tử và tỷ lệ
diện tích bề mặt lớn so với thể tích, vật liệu
nano có các tính chất độc đáo so với các đối
tác lớn hơn của chúng ảnh hưởng đến độc
tính của chúng. Trong các mối nguy hiểm có
thể xảy ra, phơi nhiễm qua đường hô
hấp dường như là mối quan tâm lớn nhất,
với các nghiên cứu trên động vật cho thấy
các tác động phổi như viêm , xơ hóa và gây
ung thư đối với một số vật liệu nano. Tiếp xúc
với da và tiếp xúc với đường tiêu hóa cũng là
một mối quan tâm.
30
Các con đường xâm nhập vào cơ thể
của vật liệu nano

31
 Các con đường xâm nhập vào cơ thể của vật liệu
nano
Xâm nhập qua da: Da của một người trưởng thành có diện tích khoảng 1,5
m2, và tại hầu hết các nơi được bao phủ bởi một hàng rào đầu tiên tương đối dày (10
micron) được xây dựng từ các tế bào chết bị keratin hóa mạnh. Rào cản đầu tiên này rất
khó vượt qua đối với các hợp chất ion cũng như các phân tử hòa tan trong nước.
Da bị thương không ngăn được hiệu quả sự xâm nhập của hạt nano, mụn
trứng cá, chàm, vết thương cạo râu hoặc cháy nắng nghiêm trọng có thể đẩy nhanh quá
trình hấp thụ vật liệu nano của da

12/11/2019 32
 Các con đường xâm nhập vào cơ thể của vật liệu
nano
Xâm nhập qua hô hấp:Phổi bao gồm hai phần khác nhau, đường dẫn khí
(vận chuyển không khí vào và ra phổi) và phế nang (vùng trao đổi khí). Phổi của con
người chứa khoảng 2300 km đường thở và 300 triệu phế nang (vùng trao đổi khí). Diện
tích bề mặt của phổi là 140 m 2 ở người lớn, lớn như sân tennis.
Các hạt siêu mịn (hạt nano có đường kính khí động học dưới 100nm) được
lắng đọng chủ yếu ở vùng phế nang. Sợi được định nghĩa là vật liệu rắn có tỷ lệ chiều
dài / đường kính ít nhất là 3: 1. Sự xâm nhập của chúng vào phổi phụ thuộc vào đặc tính
khí động học. Các sợi có đường kính nhỏ sẽ thâm nhập sâu hơn vào phổi, trong khi các
sợi rất dài (>> 20 micron) chủ yếu bị mắc kẹt trong đường dẫn khí cao hơn

12/11/2019 33
 Các con đường xâm nhập vào cơ thể của vật liệu
nano
Xâm nhập qua đường ruột: Đường ruột là một rào cản phức tạp
hơn - nó là cổng quan trọng nhất để các đại phân tử xâm nhập vào cơ thể.
Đường kính hạt càng nhỏ thì chúng càng có thể thấm vào chất
nhầy để đến các tế bào ruột; Đường kính 14nm thấm trong vòng 2 phút,
các hạt 415nm mất 30 phút, trong khi các hạt 1000nm không thể dịch
được rào cản này
Trong một nghiên cứu, sự phân bố cơ thể của các hạt polystyrene
đã được kiểm tra một số chi tiết. Các quả cầu Polystyrene (dao động từ
50nm đến 3 micron) được cho chuột ăn hàng ngày trong 10 ngày với liều
1,25 mg / kg. Có đến 34% và 26% của các hạt 50 và 100nm được hấp
thụ tương ứng. Những lớn hơn 300 nm đã vắng mặt từ máu. Không hạt
đã được phát hiện trong mô tim hoặc phổi.

34
Các con đường xâm nhập vào cơ thể của vật liệu
nano
Lộ trình tuần hoàn đề xuất cho các hạt nano Polime sau khi uống

35
Con đường tiếp xúc với các hạt nano và
các bệnh liên quan

36
 HIỆU ỨNG BỀ MẶT CỦA HẠT NANO

Thí nghiệm được thực hiện trên chuột với các hạt nano vàng
phủ PEG, với 2 mẫu:
Mẫu 1: Các hạt nano đã tách khỏi lớp phủ PEG
Mẫu 2: Các hạt nano vẫn còn bị bao phủ lớp vỏ PEG

37
 HIỆU ỨNG BỀ MẶT CỦA HẠT NANO
Kết quả thí nghiệm cho thấy :
Mẫu 1: Chuột bị viêm phổi
Mẫu 2: Không có tác dụng

38
ĐỘC HỌC TRÊN MỘT SỐ BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ
ĐỘC TÍNH TRÊN GAN

• Gan là cơ quan chính tham gia vào quá trình

trao đổi chất và giải độc. Vật liệu nano dù vào
cơ thể bằng con đường nào thì đều có thể dẫn
đến gan.
• Một vài nghiên cứu thí nghiệm cho thấy vật
liệu nano gây độc cho gan. Như độc tính của
nano Ag gây độc mạnh hơn với nano Titan

39
ĐỘC HỌC TRÊN MỘT SỐ BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ
ĐỘC TÍNH TRÊN GAN

• Kết quả nghiên cứu độc tính gan được báo cáo
hạn chế trong các tài liệu chứng minh rằng vật
liệu nano có thể là tiềm năng độc tố gan. Tuy
nhiên, có thể lưu ý rằng những nghiên cứu này
đã sử dụng các mô hình khác nhau để thử
nghiệm vật liệu nano, vật liệu khác nhau thu
được các kết quả khác nhau. Do đó, chưa có
kết luận cho những dữ liệu này

40
ĐỘC HỌC TRÊN MỘT SỐ BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ
ĐỘC TÍNH TRÊN GAN
Kết quả nghiên cứu một số công trình về tác dụng của nano Ag trên tế
bào Gan

41
ĐỘC HỌC TRÊN MỘT SỐ BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ
ĐỘC TÍNH TRÊN THẬN

• Thận là một trong những cơ quan phổ

biến bị ảnh hưởng bởi vật liệu nano khi
vào cơ thể.
• Kết quả nghiên cứu của Yan và các cộng
sự trên chuột cho thấy nano ZnO gây ra
tổn thương màng tế bào thận; nano Cu
gây ra hoại tử ở ống thận

42
ĐỘC HỌC TRÊN MỘT SỐ BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ
ĐỘC TÍNH TRÊN TIM

Nghiên cứu độc tính của hạt silica trên tim chuột
bằng cách nhỏ thuốc trong khí quản. Kết quả gây
rối loạn chức năng nội mô, cơ tim và enzym huyết
thanh.
Nghiên cứu với các hạt nano vàng (<10nm) đối
với chuột gây ra phì đại tim trong 2 tuần có tiếp
xúc với hạt nano vàng.

43
ĐỘC HỌC TRÊN MỘT SỐ BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ
ĐỘC TÍNH TRÊN PHỔI

• Nghiên cứu thực nghiệm trên chuột đã

chỉ ra với liều lượng tương đương, các
hạt siêu mịn tác dụng mạnh hơn các hạt
lớn hơn có thành phần tương tự trong gây
viêm phổi, mô tổn thương và khối u phổi
• Trong một nghiên cứu tác dụng của
SWCNTs trên phổichuột, ở liều 1 hoặc 5
mg / kg trọng lượng cơ thể
44
ĐỘC HỌC TRÊN MỘT SỐ BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ
ĐỘC TÍNH TRÊN PHỔI

45
ĐỘC HỌC TRÊN MỘT SỐ BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ
ĐỘC TÍNH GÂY UNG THƯ

• Trong một số nghiên cứu đề xuất một số vật liệu

nano có khả năng gây ung thư như các hạt
amiang
• Thử nghiệm với chuột bằng cách tiêm
1000µg/con SWCNT, DWCNT, MWCNT và
CGF vào màng bụng. Nhận thấy tác dụng của
DWCNT có tắc dụng như amiang.
• Dựa trên những nghiên cứu này, Cơ quan
Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã phân
loại Mitsui-7 MWCNT vào loại 2B, có thể gây
ung thư cho người

46
ĐỘC HỌC TRÊN MỘT SỐ BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ
ĐỘC TÍNH GÂY UNG THƯ

• Một vật liệu nano được sử dụng phổ biến hiện

nay là TiO2 gây ra khối u phổi ở chuột khi tiếp
xúc liều lượng cao.
• Ủy ban đánh giá rủi ro của Cơ quan hóa chất
châu Âu gần đây đã tái phạm cho rằng titan
dioxide nên được phân loại là chất gây ung thư
thông qua đường hô hấp (Cơ quan hóa chất châu
Âu, 2017). Điều này áp dụng cho bột titan
dioxide ở tất cả các kích cỡ. IARC cũng đã kết
luận rằng titan dioxide có thể gây ung thư cho
con người

47
 ĐỘC HỌC CỦA TiO2
Một số ứng dụng của nano TiO2

12/11/2019 Làm sạch không khí 48

 ĐỘC HỌC CỦA TiO2
Một số ứng dụng của nano TiO2

12/11/2019 Phân hủy chất thải nguy hại 49

 ĐỘC HỌC CỦA TiO2
Một số ứng dụng của nano TiO2

12/11/2019 Ứng dụng tự làm sạch 50

 ĐỘC HỌC CỦA TiO2
Một số ứng dụng của nano TiO2

12/11/2019 Diệt khuẩn 51

 ĐỘC HỌC CỦA TiO2
Một số ứng dụng của nano TiO2

12/11/2019 Xử lý nước 52
 ĐỘC HỌC CỦA TiO2
ỨNG DỤNG TRONG TỔNG HỢP HỮU CƠ

TiO2
- Phản ứng oxy hóa:

- Phương trình phản ứng:

- Cơ chế:
 ĐỘC HỌC CỦA TiO2
Một số ứng dụng của nano TiO2

12/11/2019 Tách H2 từ nước 54

 ĐỘC HỌC CỦA TiO2
Các dạng thù hình của TiO2

Rutile Anatase Brookite

Trong tự nhiên, TiO2 tồn tại dưới 3 dạng tinh thể là: Rutile, Anatase
& Brookite
ĐỘC HỌC CỦA TiO2
ĐỘC HỌC CỦA TiO2

Các lĩnh vực sử dụng vật liệu nano TiO2

ĐỘC HỌC CỦA TiO2

Ảnh hưởng của vật liệu TiO2 lên đường

tiêu hóa
ĐỘC HỌC CỦA TiO2

Ảnh hưởng của việc tiếp xúc với vật liệu

TiO2 lên hệ tim mạch
 KẾT LUẬN
• Mặc dù vật liệu nano có các đặc tính vượt trội cho các ứng
dụng khác nhau, những vật liệu này có thể nguy hiểm hơn
cho con người so với mức tương đương của chúng ở kích
thước thông thường nếu không được xử lý và sử dụng
đúng cách. Các vật liệu nano chủ yếu tiếp xúc thông qua
việc hít phải các hạt nano lơ lửng các hạt dẫn đến viêm
đường hô hấp, viêm phế quản, hen suyễn, ung thư phổi,
bệnh thoái hóa thần kinh và ảnh hưởng tim mạch. Độc tính
của vật liệu nano vẫn chưa được xác định hoàn toàn và hầu
hết các nghiên cứu đã tập trung chủ yếu vào cấp tính nhiễm
độc gan. Độc tính lâu dài của vật liệu nano và kiểm tra phơi
nhiễm mãn tính cần nghiên cứu chi tiết để hiểu cơ chế độc
tính của chúng trong phổi và các cơ quan khác. 60