KAKAYAHANG

KOMUNIKATIBO
DELL HATHAWAY HYMES

Mahusay , kilala at maimpluwensiyang

lingguwista at anthropologist
Maituturing na higante sa dalawang
nabanggit na larangan
Sociologist , anthropological, linguist at
linguistic anthropologist
Ipinakilala niya ang konsepto ng
kasanayang pangkomunikatibo o
communicative competence na
nakaapekto nang malaki sa mundo ng
lingguwistika
Hinimok ni Dr. Hymes ang tagasunod na pag-
aralan ang lahat ng diskursong nangyayari sa
buhay tulad ng tungkol sa mito,alamat at mga
bugtong mga testimonya sa korte talumpating
pampolitika at iba pa.
Si Dr. Hymes ay isinilang sa Portland Oregon
noong Hunyo 7,1927.
Nagtapos ng Bachelor’s Degree in Literature and
Anthropology sa Reed College noong 1950 at ng Ph.D IN
Linguistics noong 1955.
Naging propesor sa University of Virginia mula 1987
hanggang nagretiro siya noong 1998. Nakapagturo sa
malalaking paaralan sa Amerika;
Harvard University
University of California
University of Pennsyl
Siya ay yumao noong
Nobyembre 13,2009 sa edad
na 82 dahil sa mga
kumplikasyong dala sa sakit
na Alzheimers’s.
Kasanayang Komunikatibo
 Sa pagtuturo at pagkatuto ng wika,hindi sapat na
matutuhan lang ang mga tuntuning panggramatikal.
 Ang pangunahing layunin sa pagtuturo ng wika ay
magamit ito ng wasto sa mga angkop na sitwasyon
upang maging maayos ang
komunikasyon,maipahatid ang tamang mensahe at
magkaunawaan ng lubos ang dalawang taong nag-
uusap.
Kapag umabot na rito’y masasabing
ang taong ito ay nagtataglay na ng
kasanayang komunikatibo o
communication competence at hindi
nalang basta kasanayang
lingguwistiko o gramatikal. Kaya
naman siya ay maituturing na isa
nang mabisang communicator.
 KASANAYANG KOMUNIKATIBO

 nagmula sa linguist ,sociolinguist,anthropologist at

folklorist mula sa Portland Oregon na si Dell Hymes
noong 1966.
 Nililinang nila ng kasamahan niyang si John G.Gumperz
ang konseptong ito bilang reaksiyon sa kasanayang
lingguwistika na ipinakilala naman ni Noam Chomsky
noong 1965.
 Ayon sa orihinal na ideya ni Hymes ang
nagsasalita ng wika ay hindi lamang dapat
magkaroon ng kasanayang lingguwistika o
gramatikal upang epektibong makipagtalastasan
gamit ang wika.
 Nararapat din niyang malaman ang paraan ng
paggamit ng wika ng lingguwistikong komunidad
na gumagamit nito upang matugunan at
maisagawa ito ng nang naayon sa kanyang
layunin.
SILID-ARALAN ANG DAAN
TUNGO SA PAGLINANG NG
KASANAYANG
KOMUNIKATIBO NG MGA
PILIPINO
 *Sa mga silid-aralan nangyayari ang pormal
na pagkatuto ng wika
*Nasusukat kasi ang kasanayang
pangkomunikatibo ng mga mag-aaral sa
kanilang tatas sa pagsasalita ng
wika,kakayahang umunawa at makagamit ng
tamang salita
• Dito lamang magkakaroon ng kahulugan at
kabuluhan ang mga araling pangwika dahil Nakita at
nagamit ng mga mag-aaral sa awtentikong sitwasyon
• Mula rito’y matatanim sa kanilang isipan ang
kahalagan ng mga ito hindi lamang para sa darating
na pagsusulit kundi sa pangangailangan ng
pakikikipagtalastasan maging sa panahong wala na
sila sa loob ng silid-aralan.
•KOMPONENT NG
KASANAYANG
PANGKOMUNIKATIBO
(KASANAYANG LINGGUWISTIK
O GRAMATIKAL)
• Sa pag-aaral ng maraming dalubwika,kung kasanayang
pangkomunikatibo ang pag-uusapan,ISANG BAHAGI LANG
nito ang kasanayang lingguwistiko o kasanayang
gramatikal
• Sa mga naunang framework o modelo nila Canale at Swan
may tatlong komponent silang iminungkahi.
• Kaalaman at kasanaynang gramatikal
• Sosyo-lingguwistik
• Istratejik
•Si Canale ay nagsalin ng ilang
element mula kasanayng sosyo-
lingguwistiko para mabuo ang
ikaapat na component ang
kasanayang diskorsal
•Kasanayang gramatikal- ay pag-unawa at
paggamit sa kasanayan sa
ponolohiya,morpolohiya,sintaks,semantika,gay
undin ang mga tuntuning pang-ortogropiya
•Ang component na ito ay magbibigay
kakayahan sa taong nagsasalita upang
magamit ang kaalaman at kasanayan sa pag-
unawa at pagpapahayag sa literal na
kahulugan ng mga salita.
Mungkahing component ng kasanayang
lingguwistik o kasanayang gramatikal
Sintaks (pagsama-sama ng mga salita upang
makabuo ng pangungusap na may kahulugan)
*estruktura ng pangungusap
*tamang pagkasunod-sunod ng mga salita
*uri ng salita ayon sa gamit
(pasalaysay,pautos,padamdam)
*uri ng pangungusap ayon sa kayarian
A. KAKAYAHANG LINGGUWISTIK
 Tumutukoy ito sa anyong gramatikal nang wika sa lebel ng
pangungusap.
 Nahahanay dito ang kakayahang umunawa sa mga
morpolohikal,ponolohikal,at sintantik na katangian ng wika.
 PONOLOHIKAL – ay tumutukoy sa pamilyaridad sa tunog ng
wika na makakatulong din sa pagkilala sa mga salita na bumubo ng
isang wika.
 MORPOLOHIKAL – kakayahan sa pagbuo ng mga salita sa
pamamagitan ng iba’t ibang proseso na ipinahihintulot sa isang
particular na wika.
DALAWANG MAHALAGANG URI NG PONEMA SA FILIPINO
 PONEMANG SEGMENTAL – ay tumutukoy sa mga
indibidwal na tunog ng wikang Filipino. Ang mga
tunog na ito ay nirerepresenta ng mga
simbolong ponemiko na halos katulad din ng
mga titik.

Mga patinig sa Filipino

a,e,i,o,u
Mga katinig sa Filipino
May labinsiyam na katinig sa Filipino
b,d,f,g,h,j,k,l,m,n,p,,r,s,t,v,w,x,y,z
Dahil ang Filipino ay isang wikang bukas sa pag-
aambag ng mga wikain sa pilipinas at
paghihiram sa mga banyagang wika,naging
makabuluhan ang mga ponemang katinig sa
pag-adap sa mga pag-aambag at panghihiram
na ito.
Mga Diptonggo sa Filipino
 May mga tunog na nabubuo sa pamamagitan ng
pag-uugnay ng mga patinig at malapatinig na /w/
at/y/.
 Ang sikwens ng mga tunog na ito ay tinatawag na
na diptonggo.
 Sa wikang Filipino,kabilang ang mga ponemang
/aw/ /iw/ /ay/ /ey/ /iy/ /oy/ at /uy/sa mga
diptonggong ito.
 HALIMBAWA
 /aw/ awtor/ / iw/ baliw-baliwan /ay/ aybol /ey/
eywan
 /iy/ kami’y /oy/ langoy-languyan /uy/ kasuy-kasuyan
 Mahalagang banggitin na nagkakaroon lamang ng diptonggo
kung ang isang patinig at isang malapatinig ay magkasunod sa
isang pantig.
 Hindi maituturing na diptonggo kung ang tunog ay
magkasunod lamang ngunit hindi nabibilang sa iisang pantig.
 Halimbawa BAYAN kahit kakikitaan ito ng magkasunod na
grapemang a at y dahil kung papantigan ang salita ay BA YAN.
Maghihiwalay ang titik na a at y.
Mga Digrapo sa Filipino
Ang mga digrapo ay sikwens ng dalawang
katinig ngunit may iisang tunog lamang.
Sa Filipino,kadalasang maririnig ang mga
digrapo sa mga salitang hiram,ngunit maging sa
mga taal na salita ay maririnig na rin ang mga
ito dahil sa proseso ng simplikasyon
/ts/ tsismis tseke tsinelas
/sh/ shabu
 Mga Klaster sa Filipino
 Ay magkasunod na katinig sa isang pantig at naririnig pa rin
ang indibiduwal na ponemang katinig.
 pw,py,pr,pl,tw,ty,tr,ts,kw,ky,kr,kl,bw,by,br,bl,dw,dy,dr,gw,gy
,gr,gl,mw,my,nw,ny,lw,ly,rw,ry,sw,sy,hw,hy,wt,wn,wl,yp,yt,y
k,yb,yd,ym,yn,yl,ys,rt,rk,rd,rn,rs,ls,lk,nt,ks
 Pwede kwento drama
 Pyesa krus gwantes
 Prito klase grado
 Plano bwenas globo
 Twalya braso brawn-awt
 Troso blusa teyp
 Kwento dwelyo deyt
Mga Pares-Minimal sa Pilipino
 Mga pares ng mga salita na magkaiba ng kahulugan ngunit
magkapareho ang kapaligiran maliban sa ponema.
 /p/ at /b/ paso:baso apo:bapo
sabsab:sapsap
 /t/ at /d/ tayo:dayo pantay:panday
satsat:sadsad
 /k/ at /g/ kuro:guro baka:baga
balak:balag
 /m/ at /n/ mana:nana timo:tino
 /m/ at /n/ mayon:ngayon tamo:tango
ulam:ulang
Mga Ponemang Suprasegmental
 Kasama naman ng mga tunog segmental ang mga kaakibat
na tunog upang lalong maintindihan ang isang salita o
pahayag.
 Mahalagang may kakayahang iinterpret ng isang nakikinig
ang ponemang suprasegmental sapagkat may ibat’t ibang
kahulugan ang mga ito.
 Sa nagsasalita naman,dapat ay maging maingat sila upang
maging angkop ang kasamang ponemang suprasegmental
na mga pahayag na kanilang ibinabahagi
 Ilan sa mga suprasegmental na tunog ang diin,hinto at
tono.
 Diin
Tumutukoy sa emphasis ng salita o pahayag.
Halimbawa ang salitang TULUGAN na isang
pandiwang nagsasaad ng pag-iwan ng kasama
sa pamamagitan ng pagtulog. Kung ililipat ang
diin sa huling pantig at magiging
tulugan,magiging pangngalan ito na tumutukoy
sa lugar o bagay na tinutulugan
 Hinto
 Maaaring mahaba o bahagyang paghinto sa mga
pahayag.
 Mahalaga ang paghinto sapagkat nabigyang
pagkakataon ang nakikinig o nagbabasa na mas
maunawaan ang pahayag.
 Hindi ako ang pumatay! [pahayag ito ng pagtanggi ng
isang akusado sa korte.]
 Hindi , ako ang pumatay! [pahayag din ito ng
akusado sa korte ngunit nangangahulugang pag-
amin.]
Tono
Tumutukoy sa damdamin ng pahayag .
Mahalaga ang tono sa pagpapahayag
sapagkat may mga mas malalim na pang
kahulugan na maaring ipahiwatig
depende sa tono ng pananalita.
Bahagi ng pananalita:
Mga Salitang Pangnilalaman
 1. Mga nominal
 A. Pangngalan –nagsasaad ito ng pangalan ng
tao,bagay,pook,konsepto at mga pangyayari. Halibawa nito
ay Cedric,Ilocos Norte,bansa,nasyonalismo.
 B. Panghalip- pamalit o panghalili ito sa pangngalan. (a)
panao o personal ako,ikaw,siya,tayo,kayo,sila (b)
pamatlig o demonstratibo
ito,iyan,iyon,nito,niyan,noon,dito,diyan,doon (c)
pananong o interogatibo sino,kanino,ano,saan,ilan
(d) panaklaw o indefinite sino man,kanino man,ano
man, alin man,gaano man,paano man.
2.Pandiwa
 Mga salita itong nagsaad ng kilos.
 (a) perpektibo o tapos na sumulat,naglaba
 (b) imperpektibo o ginaganap pa sumusulat,naglalaba
 (c)kontemplatibo o gaganapin pa lamang
susulat,maglalaba
 3. Mga panuring
 A. pang-uri- salitang naglalarawan o nagbibigay turing sa
pangngalan o panghalip. (a) lantay: dakila,matalino (b)
pahambing: simbango, mas matarik,di gaanong maasim
at (c) pasukdol: lubhang mahirap,napakatanyag
 B. pang-abay –mga salitang naglalarawan o nagbibigay
turing sa pang-uri,pandiwa o kapwa pang-abay.
 (a) pamanahon: bukas,kagabi (b)panlunan: sa ibabaw ng
mesa,sa likod bahay
 (c) pamaraan:patalikod,padapa (d)panggaano
katamtamang kumain.
 BAHAGI NG PANANALITA: MGA SALITANG
PANGKAYARIAN
 1. Mga Pang-ugnay
 A. pangatnig- ito ang mga salitang nag-uugnay sa dalawang
salita,parilala o sugnay. Halimbawa at,pati,ni,subalit
 Ngunit,dahil,sapagkat,datapwat,bagaman,habang
 B.pang-angkop- ito ang mga katagang nag-uugnay sa
panuring at salitang tinuturingan.kabilang dito ang na,
 Ng,g tulad ng sa bahay na bato,bagong taon,luntiang dahon
 C.pang-ukol-iniuugnay ito ang isang pangngalan sa iba pang
salita. Ang sa,ng ay mga halimbawa nito.
 2. Mga pananda
 A. pantukoy- ito ang mga salitang lagging nangunguna sa
pangngalan o panghalip . Kabilang dito ay ay si,sina,ang
 B.pangawing – ito ang salitang nagkakawing ang paksa o
simuno at panag-uri. AY ay isang pangawig na salita
Pagbuo ng mga salita
 1. Paglalapi –tumutukoy ang prosesong ito sa paggamit ng
panlapi upang makabuo ng mga bagong salita.
 a. pag-uunlapi nagtapos,umawit,maganda
 B.paggigitlapi tinapos,gumanda
 C.paghuhulapi tapusin,gandahan,baguhin
 D.paglalaping kabilaan nagpuntahan,pagbutihin
 E.paglalaping laguhan nagsumigawan
 2.pag-uulit-tumutukoy sa prosesong ito sa pag-uulit
sa salita o bahagi ng salita.
 A. pag-uulit na di-ganap sasayaw,uuwi,tatakbo
 B.pag-uulit
na ganap bahay-bahayan,ang bilis-
bilis,damay-damay
 C.haluang pag-uulit sasayaw-sayaw,pipikit-
pikit,loloko-lokohin
 3.pagtatambal –pagbubo ng bagong salita mula sa
dalawang magkaibang salita.
 Pagtatambal na walang linker hampaslupa,
pataygutom, bahaghari
 Pagtatambal na may linker dalagang-bukid,dugong-bughaw
Pagpapalitan ng ponema/grapema
 1. karaniwang nagaganap ang pagpapalit ng d at r kapag
napangunahan ng d ng isang o salita na nagtatapos sa a.
 2.Ang pagpapalit ng d at r ay nagaganap sa mga pang-abay na
din,rin,daw at raw.
 Nagiging rin ang din o raw ang daw kapag sumusunod sa
salitang nagtatapos sa patinig o malapatinig na w at y gaya
ng:
 Masaya rin ngunit malungkot din
 Uupo raw ngunit aalis daw
 Nabili rin ngunit nilanggam daw
 Okey raw ngunit bawal daw
 Ikaw raw ngunit pinsan daw
3. ngunit, ang rin ng tuntunin na kapag ang
sinusundang salita ay nagtatapos sa ri,ra,raw,o
ray , ang din o daw ay hindi nagiging rin o raw
gaya sa mga sumusunod:
Maari din hindi maaari rin
Kapara raw hindi kapara raw
Waray din hindi waray rin
Araw daw hindi araw araw
 Tuntuning panlahat sa pagbaybay
 1.pasalitang pabaybay- paletra ang pasalitang
pabaybay
 Halimbawa:
 (a) Salita (b) pantig
 Pagsulat:boto pagsulat: it
 Pagbigkas:/bi-ow-ti-ow/ pagbigkas:/ay-ti/
 (c) akronim (d) daglat
 Pagsulat:MERALCO pagsulat:Bb (binibini)
 Pagbikas: /em-i-ar-ay-el-si-ow/ pagbigkas: /kapital bi-bi
 (e) inisyal ng tao
 Pagsulat: CPR ( Carlos P.Romulo)
 Pagbigkas: /si-pi-ar/
 (f) inisyal ng samahan/institusyon
 Pagsulat:KWF (Komisyon sa wikang Filipino
 Pagbigkas:/key-dobolyu-ef
 (g) simbolong pang-agham/pangmatemaktika
 Pagsulat:; Fe (iron)
 Pagbigkas:/ef-i/
2.Pagsulat na pagbaybay
 Sapag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na e
hindi ito pinapalitan ng letrang i.kinakabitan ng linker (ng) at
ginagamitan ng gitling sa pagitan ng salitang-ugat.
 Kape- kapeng-kape libre- libreng-libre
 Sapag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na o
hindi ito pinapalitan ng letrang u.ginagamitan ng gitling.
 Sino – sino-sino halo- halo-halo buto- buto-buto
 Kapaghinuhulapian ang huling pantig ng salitang-ugat na
nagtatapos sa e ito ay nagiging I at o ay u
 Korte- kortihan balot-balutan
3.Ang pantig at palapantigan
 A.pantig -isang saltik ng dila o walang antalang bugso ng
tinig sa pagbigkas ng salita.may isa lamang patinig sa bawat
pantig.
 Oras-o.ras ulo-u.lo
 B.kayarian ng pantig – tinutukoy ang pantig ayon sa
kayarian nito sa pamamagitan nang paggamit ng simbolo.K
para sa katinig at P para sa patinig.
 i.log
–p us.bong – PK
 C.Pagpapantig – ay paraan ng paghahati ng salita.
Kapag may magkasunod na dalawa o higit pang patinig
sa posisyong inisyal,midyal at pinal na salita,ito ay
hiwalay na mga pantig.
 Aakyat- a.ak.yat. Alaala- a.la.a.la
 Kapag may magkasunod na katinig sa loob ng isang
salita,katutubo man o hiram ,ang una ay kasama sa patinig
na sinusundan at ang pangalawa ay kasunod na patinig.
 Isda -is.da impok- im.pok
 Kapag mag tatlo o higit pang magkakaibang katinig na
magkakasunod sa loob ng isang salita,ang unang dalawa ay
kasama sa patinig na sinusundan at ang huli ay kasunod na
patinig. Eksperto – eks.per.to transpormer-trans.por.mer
Kapag ang una sa tatlong magkakasunod sa patinig ay m o n at
ang kasunod na dalawa ay alinman sa bl,dr,pl,tr, ang unang
katinig (m o n) ay sa sinusundang patinig kasama at ang huling
dalawa ay sa kasunod na patinig.
 Kontrol-
kon.trol alambre- a.lam.bre asambleya-
a.sem.ble.ya
 Kapag may apat na magkaksunod na katinig sa loob ng isang
salita,ang unang dalawang katinig ay kasama sa patinig na
sinusundan at ang huling dalawa ay sa patinig na kasunod.
 Ekstra – eks.tra ekslusibo-eks.klu.si.bo
4.Pag-uulit ng pantig. Ang mga tuntunin sa
pag-uulit ng pantig ay ang mga sumusunod.
 A.kung ang unang tunog ng salitang-ugat o batayang salita
ay pantig,ang patinig lamang ang inuulit.
 Alis- a.a.lis alamin-a.a.la.min
 B. kung ang unang pantig ay nagsisimula sa KP ,ang katinig
at kasunod na patinig lamang ang inuulit.
 Baha- ba.ba.ha – mag.ba.ba.ha
 C.kung ang unang pantig ng salitang ugat ay may kambal
katinig o klaster,inuulit lamang ang unang katinig at patinig.
 Plan.tsa- pa plan.tsa.hin - mag.paplan.tsa
5.Ang paghihiram at paraan ng pagtutumbas
 a. tumbasan ng kasalukuyang leksikon sa Filipino ang mga salitang
hiram o banyaga.
 Rule – tuntunin narrative –salaysay
 B. gamitin ang natatanging mga salita mula sa mga katutubong wika
sa Pilipinas.
 Bana- tawag sa asawang lalaki
 Gahum- kapangyarihan
 C.mga salitang hiram sa Espanol
 D. Mga salitang hiram sa Espanyol at Ingles:kung hindi tiyak ang
pagtutumbas,hiramin ang orihinal na Espanyol o Ingles.
 Espanyol Filipino Ingles
 Imagen imahen image
 E. panghihiram sa wikang Ingles. Kung wikang Ingles
at iba pang wikang dayuhan ang
pinanghihiraman,panatilihin ang orihinal na ispeling
kung makakalito ang pagsasa-Filipino ng baybay.
 Bouquet , depot
 F. Panatilihin ang orihinal na baybay ng mga salitang
pantangi,panteknikal,pang-agham at mga simbolong
pang-agham at matematika.
 Manuel L.quezon
 Fe (iron)