EVROPSKI UNIVERZITET – SVEČILIŠTE BRČKO

SAOBRAĆAJNI FAKULTET

STANDARDI

Profesor: Prof. Dr Zoran Lalić Student: Pero Jović

Brčko 21.10.2018
 STANDARDI

Standardizacija je dogovor zainteresovanih

strana u oblasti ljudske djelatnosti. Ona
doprinosi racionalizaciji i obezbeđuje kvalitet u
ekonomiji, tehnici, nauci i dr.

Rad na standardizaciji se sprovodi na

državnom, evropskom i internacionalnom
polju.
 STANDARDIZACIJA
Standardi mogu biti:
• Međunarodni (ISO standardi)
• Nacionalni ( bosanski BAS, srpski SRPS,
nemački DIN, ruski GOST, američki ANSI
standardi itd.),
• Interni ( npr. Fabrički standardi)

Pojavom standardizacije konstruktoru je

olakšan rad, jer je upućen na izbor već gotovih
dijelova i njihovo uklapanje u cijelini. Tako mu
ostaje više vremena za kreativan rad.
 Ciljevi i principi standardizacije

Opšti ciljevi standardizacije su:

• Osiguranje prikladnosti nekog proizvoda, procesa ili
usluge da u određenim uslovima služi svojoj nameni,
• Ogranicavanje raznolikosti izborom optimalnog broja
tipova ili veličina,
• Osiguravanje kompatibilnosti i zamjenjivost različitih
proizvoda,
• Bezbjednost,
• Zaštita zdravlja,
• Zaštita okoline itd.
Principi na kojima se bazira savremena
standardizacija su :
• Konsenzus
• Uključivanje svih zainteresovanih strana,
• Javnost rada,
• Stanje tehnike
• Koherentnost.

Osnovni princip standardizacije je konsenzus.

Konsenzus znači saglasnost koju karakterizira
odsustvo tranjog suprostavljanja
zainteresiranih strana na bitna pitanja
rasprave, a koja se postiže kroz proces koji
nastoji uzeti u obzir gledišta svih učesnika
rasprave, te usaglašavanjem svih spornih
činjenica.
 KLASIFIKACIJA I OZNAČAVANJE STANDARDA

Svi standardi jedne grupe razvrstavaju se na

manji ili veći broj glavnih grupa, s tim da u
jednoj grani može da bude najviše 20 glavnih
grupa

Standardi se označavaju oznakom sastavljenom

iz skraćenice BAS i oznake koja sadrži dva velika
slova latinice i četri brojke. Koriste se sledeća
slova : A, V, S, E, F, G, N, J, K, L, M, N, R, S, T, U,
V i Z i brojke od 0 do 9.
 Standardni brojevi

Standardni brojevi imaju poseban značaj i ulogu

pri projektovanju i proračunu u inženjerstvu.
Standarni brojevi i redovi standardnih brojeva,
omogućavaju izbor i usvajanje odgovarajućih
veličina (dimenzija) svođenjem na preporučene
brojeve.

Izvedeni redovi standardnih brojeva dobijaju se

tako da se od osnovnog reda uzimaju samo
određeni članovi, ali pravilno odabrani, na
primjer svaki drugi, ili svaki treći.
 Tehničko pismo
Uz svaki inžinjerski crtež potrebno je unijeti i
izvestan broj podataka, vrijednosti i informacije
u obliku pisma. Da bi sve što je označeno
riječima i brojevima bili čitko i jasno, standardi
su definisali tehničko pismo.

Prema standardu u upotrebi su dva tipa slova :

tip A i tip V .Slova tipa A i V mogu biti ispisana
pod uglom od 150 i u odnosu na vertikalnu
nagnuta na desnu stranu, a mogu biti ispisana i
vertikalno(uspravno).
Na slici date su osnovni podatci o veličinama
tehničkog pisma. Upotrebljavaju se
sledećevisine slova: 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14 I 20
mm. Izbor visine slova zavisi od veličine
formata, vrste I namjene crteža.

Osnovna razlika između slova I brojeva tipa A I

tipa V je u donosu d/h. Koriste se dva
standardna odnosa d/h = 1/14 – tipa A I d/h =
1/10 – tipa V , jer njihova upotreba zahtjeva
manji broj debljina linija
Širina proreza na šablonu usklađena je sa perom za tuširanje
tzv. Rapidograf koji se koristi za pisanje. U Tabelama. Data je
uzajamna zavisnost debljine pera za tuširanje i visine slova.
 Formati crteža

Tehnički crteži crtaju se na formatima hartije

određenog oblika I standardnih veličina. Ovi
formati nose oznaku A. Kao osnovni format
uzet je pravougaonik čija je površina a x b =
1𝑚𝑚2 ,
a odnos stranica a/b = 2 .
Korišćenje standardnih formata omogućuje:
1. Racionalno korišćenje papira,
2. Jednoobrazno previjanje,
3. Lakše čuvanje u arhivama.

Slova, brojevi i oznake upisuju se tako da se

čitaju gledajući crtež odozdo nagore i s desna
na levo. Smer očitavanja označen je strelicama
sa kružnicama pored svih formata.
Previjanje crteža može da bude:
• Previjanje radi ulaganja u mapu sa
mehaniznom i
• Previjanje radi ulaganja u mapu bez
mehanizma

Oznake za centriranje se ucrtavaju na

krajevima dvije ose simiterije opsečnog
formata i to linijama 0,5mm , počev od ivice
formata i dužine oko 5mm preko okvira crteža.
Dužina podjeljaka referentne mreže ne smije
biti manja od 25mm, a ni veća od 75mm.
Podjeljci refertne mreže duž vertikalnih stran
obrazaca obeležavaju sa velikim slovima
abecede ( u smjeru odozgo nadole), a duž
horizontalnih strana brojevima ( u smjeru sleva
nadesno)

Da bi se olakšalo opsjecanje, na uglovima

formata za crteže ucrtavaju se oznake za
opsecanje u vidu dve kratke crte dužine od oko
10 mm
 OZNAČAVANJE TEHNIČKOG CRTEŽA

Tehnički crtež mora da ima broj crteža da bi se

razlikovao kojem proizvodu mašinski dio
pripada i koje ga preduzeće izradilo.
Označavanje tehničkog crteža pojednostavljuje
rukovanje sa tehničkom dokumentacijom u
procesu realizacije proizvodnje

Broj tehničkog crteža sadrži odznaku izraženu

brojem, oznaku tipa i veličine mašine, broja
sklopa, bbroja posklopa i broja detalja
(pozicije), međusobno odvojenih tačkom. Za
označavanje tehničkog crteža može da se
upotrijebi manji broj slovnih i brojčanih
simbola primjenom decimale klasifikacije.
 Razmjere

Predmeti se u tehničkim crtežima mogu

prikazati u stvarnoj veličini, uvećano ili
umanjeno.Razmjera je osno dužine linije na
crtežu i dužine u prirodi koju ta linija
predstavlja.

Predmeti malih dimenzija i složenog oblika

ponekad se moraju jasnije prikazati, pa se tada
crtaju uvećano. Bez obzira na to da li je
predmet nacrtan u stvarnoj veličini, uvećano ili
umanjeno, pri kotiranju u crtežu se unose
stvarne mjere predmeta
HVALA NA PAŽNJI !!!