Pengantar Antropologi Sosiologi

Webex 1
26.11.2016
12.00 -1.00pm
Puan Soijah Likin
 We l e a d

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Institusi Sosial We l e a d

• Emile Durkheim – sosiologi mempelajari

institusi sosial – ekonomi, politik, keluarga,
pendidikan, agama

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Institusi Keluarga We l e a d

• Keluarga dianggap sebagai elemen sistem

sosial yang akan membentuk sebuah
masyarakat

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Asal Usul keluarga
We l e a d

• Larangan hubungan sumbang (incest taboo)

• Permulaan keluarga dalam tamadun manusia

berpunca daripada peraturan yang menghalang
hubungan kelamin di antara ahli-ahli yang rapat
dalam keluarga seperti ibu bapa dengan anak atau
adik dengan abang

• Larangan hubungan kelamin di antara adik

beradik atau anak dengan ibu disebut larangan
hubungan sumbang.
21/12/2019 JKA 101 Webex 3
 Implikasi We l e a d

Manusia mengawal hawa nafsu

Menghalang devian dalam ahli-ahli keluarga

Larangan perhubungan kelamin di dalam satu unit

keluarga. Anak lelaki dan perempuan terpaksa
mencari pasangan di luar unit keluarga mereka

Faedah genetik – Gregor Mendel – kajian seratus

tahun yang lampau

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 We l e a d

Membuktikan faedah membawa darah baru dalam sesuatu

keluarga.

Perkahwinan di antara saudara mara yang rapat

menambahkan kebarangkalian kecacatan mental dan
fizikal anak

Faktor pertukaran
Pertukaran pengantin di antara dua buah keluarga –
merapatkan hubungan sosial di antara dua keluarga
tersebut

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 We l e a d

Prinsip sah dari segi undang-undang

Tinggal bersama / fungsi perkahwinan meletakkan

seorang lelaki menjaga seorang wanita dan anak-
anaknya dan juga meletakkan mereka dalam sistem
masyarakat.

Kebanyakan sistem keluarga, peranan bapa menjadi

penting kerana bertanggung jawab sepenuhnya terhadap
unit keluarganya sendiri

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

8
 Jenis Keluarga
We l e a d

1. Keluarga Konsanguinal
Ikatan darah, hubungan dengan orangtua lebih penting drp
suami isteri – Jepun

2. Keluarga Konjugal
Pentingnya hubungan perkahwinan suami isteri daripada
orangtua

3. Keluarga Orientasi (Family of Orientation)

Keluarga orientasi ialah keluarga yang seseorang
dilahirkan

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 We l e a d

4. Keluarga prokreasi (family of procreation)

Keluarga prokreasi ialah keluarga yang dibentuk
seseorang dengan menikah dan mempunyai
keturunan

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Bentuk keluarga We l e a d

Bentuk keluarga iaitu

Keluarga asas (keluarga nuklear/nuclear family)

Keluarga luas (extended family).

Keluarga ‘binuclear

Keluarga komunal

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

11
 Keluarga Asas We l e a d

 Keluarga asas (keluarga nuklear/ nuclear

family) terdiri daripada dua orang ibu bapa
dan anak-anak sama ada anak kandung atau
anak angkat tinggal bersama di dalam rumah
yang sama. Terdapat terutamanya dalam
masyarakat moden dan industri

 Sepasang suami isteri sama ada mempunyai

anak atau tidak. Keluarga asas boleh terdiri
daripada bentuk perkahwinan monogami atau
poligami yang tinggal bersama-sama
21/12/2019 JKA 101 Webex 3
 Makna Simbol We l e a d

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

13
 Diagram (Family Tree) Keluarga Asas
We l e a d

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Kelebihan keluarga asas We l e a d

Mobiliti sosial dan geografi

Privacy dan kebebasan individu

Perasaan mendalam antara ibu bapa dan anak-

anak

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Keluarga luas (extended family)
We l e a d

Terdiri daripada keluarga asas, datuk,

nenek, bapa saudara, ibu saudara, sepupu
tinggal satu bumbung.
Ketua biasanya ialah lelaki yang paling
tua dan golongan dewasa akan
bekerjasama dalam tanggungjawab
mencari rezeki dan mengasuh anak-anak
Bentuk ini biasanya terdapat dalam
masyarakat tradisional dan pra industri

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

16
 Jenis Keluarga Luas We l e a d

1. Joint Family
Beberapa org adik beradik lelaki dan keluarga
tinggal serta adik beradik perempuan yang
belum menikah tinggal bersama. Abang yang tua
menjadi keluarga setelah ibubapa meninggal –
India, Pakistan

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 We l e a d

2. Keluarga luas virilokal

Keluarga asas dan anak lelaki dan keluarga asas
senior tinggal bersama – Masyarakat Nias

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Kebaikan Keluarga Luas We l e a d

Kecekapan keluarga adalah lebih baik kerana bilangan

ahli yang lebih ramai untuk melakukan kerja yang
berlainan

Menjamin golongan tua dan daif dijaga dengan sempurna

Lebih berupaya untuk melindung diri secara kelompok

dan wujudnya perasaan stabil
Sebaliknya keluarga asas yang terdiri daripada dua orang
dewasa dan beberapa orang anak merupakan struktur
keluarga yang tidak begitu kukuh.

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Diagram (Family Tree) Keluarga Luas We l e a d

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Keluarga Binuclear We l e a d

Terbentuk akibat perceraian .Sebuah keluarga asas

terbahagi dua. Dengan itu, ia mengandungi dua
keluarga asas

Sebelah ibu (maternal nuclear family) diketuai oleh ibu

sementara keluarga nuklear sebelah bapa (paternal
family) diketuai oleh bapa.

Setiap keluarga dianggotai anak-anak hasil dari

keluarga asal, cuma diketuai oleh sama ada ibu atau
bapa tunggal atau ibu bapa hasil perkahwinan kedua ibu
atau bapa.
21/12/2019 JKA 101 Webex 3
 Keluarga ‘komunal’ (comunal atau bersama)
We l e a d

Individu-individu yang tinggal bersama dan berkongsi beberapa aspek dalam

kehidupan mereka. Kadang-kadang mereka tidak dianggap sebagai sebuah
keluarga.

Keluarga ‘gay’ atau ‘lesbian’ terdiri drp orang-orang dewasa yang sama jati
dirinya

Lelaki bersama lelaki (gay) dan perempuan bersama perempuan (lesbian),

tinggal bersama dan berkongsi penyataan seksual dan komitmen berkeluarga.

Selain yang tersebut diatas, terdapat juga keluarga bersekedudukan

(cohabiting family) – pasangan berlainan jantina tinggal bersama, mempunyai
anak atau tanpa anak serta berkongsi penyataan seksual dan komitmen
kekeluargaan tetapi tanpa pernikahan yang sah

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Bentuk perkahwinan
We l e a d

Poligami – poligini, poliandri

Monogami
Amalan perkahwinan dalam kalangan penganut Kristian
dan Hindu ialah monogami iaitu perkahwinan seorang
suami dan seorang isteri pada masa yang sama

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Poligini (Polygyny)
We l e a d

Penganut agama islam - lelaki dibenarkan berkahwin

bentuk poligami (polygamy) iaitu lebih daripada satu
orang isteri – poligini

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Poligini (polygyny)
We l e a d

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Poliandri (Polyandry) We l e a d

Bentuk perkahwinan poliandri (polyandry)

kurang diamalkan berbanding poligini
(polygyny).

Perkahwinan antara seorang perempuan dengan

beberapa orang lelaki pada masa yang sama

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 We l e a d

Di Tibet – beberapa orang saudara lelaki boleh berkahwin

dengan seorang wanita, faktor ini adalah disebabkan
kekurangan tanah.

Di kalangan orang-orang Toda di India Selatan – pada satu

ketika dahulu mengamalkan bentuk poliandri beberapa
orang saudara lelaki berkongsi isteri – pada hari ini
bilangan wanita melebihi lelaki bentuk perkahwinan
tersebut tidak diamalkan.

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

27
 Poliandri (Polyandry)
We l e a d

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Cenogami We l e a d

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Cenogami We l e a d

• Perkahwinan kumpulan – bentuk perkahwinan ini

melibatkan dua lelaki atau lebih yang berkahwin
dengan dua perempuan atau lebih.
• Seseorang suami dan isteri mempunyai lebih
daripada satu pasangan
Bagi masyarakat berkaitan – anak yang dilahirkan –
siapa bapanya tidak penting – tiada bapa biologi –
semua lelaki yang menjadi suami ialah bapa
• Antropologis dan sosiologis – sangat jarang ditemui
– masyarakat Nayar India, masyarakat Marquesan
(Horton & Hunt 1976)

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 Fungsi Sosial Institusi Keluarga dalam
Masyarakat
We l e a d

1.Kawalan tingkah laku seksual (pengesahan

hubungan jantina)

• Setiap masyarakat mengawal tingkah laku

seksual ahli-ahlinya, walaupun cara kawalan
tersebut berbeza-beza.

• Dalam kebanyakan masyarakat, terdapat

hukum agama dan undang-undang yang
melarang perhubungan jenis di luar kawalan
perkahwinan.
21/12/2019 JKA 101 Webex 3
 We l e a d

2. Menambahkan zuriat
Keluarga juga berfungsi menambahkan bilangan
ahli ke dalam masyarakat. Tidak ada masyarakat
yang boleh kekal lama sekiranya setiap generasi
tidak dapat menambahkan ahli. Keluarga juga
menentukan peranan ibu dan bapa dalam
pengasuhan anak. Walaupun kanak-kanak boleh
dilahirkan tanpa pernikahan, keadaan seperti ini
tidak mendapat persetujuan sepenuhnya daripada
ahli masyarakat.
21/12/2019 JKA 101 Webex 3
 We l e a d

3. Sosialisasi
• Proses sosialisasi bermula dalam keluarga, Anak-anak
bergantung sepenuhnya kepada kedua ibu bapa
mereka untuk mendapat makan minum, perlindungan
dan kasih sayang dan mereka mudah dipengaruhi
oleh sikap ibu bapa mereka.
• Keluarga mempunyai fungsi menyalurkan
kebudayaan-kebudayaan masyarakat kepada generasi
muda seperti nilai, norma, kepercayaan, sikap dan
juga bahasa masyarakat tersebut.
• Memang terdapat agen-agen sosialisasi yang lain
seperti rakan sebaya, sekolah dan media massa tetapi
keluarga adalah agen sosialisasi yang pertama dan
paling berpengaruh dalam pembentukan personaliti
kanak-kanak.
21/12/2019 JKA 101 Webex 3
 We l e a d

4. Sokongan emosi
• Satu lagi fungsi penting bagi keluarga ialah memberi
sokongan emosi kepada ahli-ahlinya. Walaupun
terdapat manusia yang suka bersendirian, secara
keseluruhan manusia ialah insan yang suka
berinteraksi.

• Manusia bukan sahaja memerlukan persahabatan

tetapi juga memerlukan jagaan dan kasih sayang.
Memang telah diakui bahawa manusia memerlukan
kasih sayang bagi perkembangan normal. Daripada
peringkat bayi hingga ke peringkat tua, manusaia
memerlukan keluarga masing-masing untuk
mendapat kemesraan

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 We l e a d

5. Kawalan sosial
• Ibu bapa mengajar anak-anak apa yang betul dan
membezakan dengan apa yang salah. Setiap
masyarakat memerlukan kawalan sosial iaitu
mekanisme yang menentukan ahli-ahlinya
mematuhi peraturan.

• Tanpa kawalan sosial yang berkesan, sesebuah

masyarakat akan porak peranda. Di mana sahaja
di dunia, kanak-kanak mula mempelajari tentang
peraturan daripada ibu bapa mereka. Melalui
kawalan sosial inilah, keluarga mengekalkan
rukun dan damai dalam masyarakat.
21/12/2019 JKA 101 Webex 3
 We l e a d

6. Jagaan tehadap anak

• Orang dewasa mempunyai tanggungjawab
menjaga dan mendidik kanak-kanak sehingga
mereka dewasa. Ibu bapa memberi tempat
perlindungan untuk keselamatan anak-anak
kerana ini sudah menjadi tanggungjawab
mereka.

• Tidak ada institusi lain dalam masyarakat yang

melaksanakan kedua-dua fungsi melahirkan
anak dan kemudian menjaga mereka dengan
sempurna atau setakat yang boleh

21/12/2019 JKA 101 Webex 3

 We l e a d

7. Kerjasama ekonomi
• Setiap keluarga memainkan peranan ekonomi.
Dalam keluarga tani, setiap orang ahli
mempunyai peranan untuk memberi
sumbangan kepada kerja di ladang.

• Pekerjaan tersebut adalah mengikut kriteria

jantina dan umur pula. Begitulah juga halnya
dengan keluarga peniaga kecil. Setiap ahli
dalam keluarga mempunyai peranan utama
untuk memaksimumkan keuntungan dalam
perniagaan.
21/12/2019 JKA 101 Webex 3
 Terima Kasih

Presented by
Soijah Likin| USM / PPPJJ / Antropologi/Sosiologi