Girdi Tasarımı

 Girdi, bir bilişim sisteminden alınması istenen çıktı için işlenen ham veridir; bu
nedenle bir sistemdeki girdilerin kalitesi, çıktıların kalitesi üzerinde belirleyicidir.

 Sistemle ilgili girdiler; çıkış noktası, akış ve veri girişi açılarından değerlendirilmeli,
veri girişi ile ilgili olarak ekran ve/veya form tasarımları hazırlanmalıdır.

1
 Girdi Tasarımı Ön Çalışmaları

Girdiler ile ilgili tasarımlara başlamadan önce, aşağıdaki işlemlerin tamamlanması uygun
olacaktır:

• Uygun veri giriş yönteminin seçimi

 Yığın: Veri girişinin belirgin bir zaman süreci içinde ve toplu olarak yapılması
 Çevrimiçi: Girişi yapılan verinin geçerliliğinin anında kontrol edilmesi ve verinin anında
sisteme alınması

• Giriş hacminin düşürülmesi

• Çekici veri giriş ekranı/formu tasarlanması

• Çeşitli geçerlilik kontrolleri aracılığıyla girdi hatalarının azaltılması

• Gerekli kaynak girdi formlarının tasarlanması

• Etkin girdi kontrollerinin geliştirilmesi

2
 Girdi Tasarımı Ön Çalışmaları – Örnek –

3
 Girdi Tasarımı Adımları / Kuralları

 Verinin form veya ekran aracılığıyla giriliyor olması, tasarım aşamasında farklılıklar
yaratabilmektedir.

4
 Girdi Ekranı Tasarımı Adımları / Kuralları

 Girdi ekranı tasarımı aşamasında aşağıdaki adımlara/kurallara uyulması

önerilmektedir.

5
Girdi Ekranı Tasarımı Adımları / Kuralları

Etiketsiz ikonlar

6
Girdi Ekranı Tasarımı Adımları / Kuralları

Skype’ın sisteminde kredi kartı

ve güvenlik kodu kısmı gereksiz
uzun.

Eğer etiketler
kutucuğun
üstünde ise daha
kolay
anlaşılmakta.
7
Girdi Ekranı Tasarımı Adımları / Kuralları

8
 Girdi Formu Tasarımı Adımları / Kuralları

 Kişilerin, sisteme veri girişi amacıyla, belirli konulara verecekleri karşılıkları, yanıtları
standart bir biçimde doldurarak kaydedebilecekleri önceden basılmış ya da
çoğaltılmış kağıtlar girdi formlarını oluşturur.

 Formların kullanımının başarılı olabilmesi için sistem analistin dikkat etmesi gereken
dört temel nokta vardır:

9
 Girdi Formu Tasarımı Adımları / Kuralları

10
 Kontrol Tasarımı

• Bir sistemin doğru, güvenli ve kesintisiz çalışabilmesi için bazı kontrollerin yapılması
gerekmektedir. Bu kontroller dört ana başlık altında toplanabilir;

11
 Kontrol Tasarımı

12
 Veritabanı Tasarımı

• Veritabanı, bir çok farklı uygulamada kullanılması amaçlanan formal tanımlı ve

merkezi kontrollü verilerin, bilgisayar temelli sistemlerde depolanması için
kullanılan bir yaklaşımdır.

• Veritabanı, veri yapısını bütünüyle oluşturan birbiriyle ilişkili veri dosyalarından

oluşur ve bu dosyalar, bilişim sistemi ile etkileşim içinde olan kişiler, mekanlar veya
olaylar ile ilgili verileri içerir.

13
 Dosya Tipleri

• Veritabanı tasarımı kapsamında farklı amaçlar için kullanılabilecek farklı dosya

türleri aşağıda tanımlanmaktadır;

14
 Dosya Tipleri

15
 Dosya Tipleri

16
 Dosya Organizasyon Şekilleri

• Veritabanındaki dosyalar için, sıkça kullanılanları aşağıda listelenen, farklı dosya

organizasyonlarından biri seçilir;

17
 Veritabanı Tasarım Temelleri

• Veritabanı tasarımı ile ilgili temel kavramlar aşağıda verilmektedir:

18
 Veritabanı Tasarım Temelleri

• Bir Araba Bakım Sistemi içerisinde yer alan Yedek Parça Kullanım Alt Sistemi için
tasarlanmış veritabanı örneği aşağıdadır.

20
Veritabanı Avantajları

21
 Veritabanı Dezavantajları

21
 Veritabanı Modelleri

• Veritabanlarının temel görevi istenilen bilgileri saklamak olmasına rağmen yapısal

olarak farklılıklar içermektedir.

• Veri modeli, verilerin depolanmasını, işlenmesini, veriler arası ilişkilerin kurulması

biçimidir.

• Verileri mantıksal düzeyde düzenlemek için her VTYS belirli bir veri modelini
kullanır. Bugüne kadar bir çok veri modeli gelişmiştir. Bu veri modellerini dört
grupta toplamak mümkündür.

 Sıradüzensel veri modeli (Hierarchical Data Model)

 Ağ ve Veri Modeli (Network Data Model)
 İlişkisel Veri Modeli (Relational Data Model)
 Nesneye Yönelik Veri Modeli (Object-Orianted Data Model)

22
 Sıradüzensel veri modeli (Hierarchical Data Model)

• Kullanılan ilk veri modelidir.

• 1960 ve 1970 li yıllarda kullanılmıştır.
• Bu modelde kayıtlar ağaç (tree) yapısında saklanır.
• En üstte kök ve kökün dalları ve bu dala bağlı diğer dallar ve şeklinde devam eder.
• Alt dalın sadece tek bir noktadan üst dala bağlanması gerekir.
• Ebeveyn-çocuk ilişkisine (bir ebeveynin birden fazla çocuğu olabilir ama bir çocuğun
bir ebeveyni olur) dayanır.

23
 Sıradüzensel veri modeli (Hierarchical Data Model)

• “Bir öğrenci bir ya da daha fazla ders alabilir” ve “bir öğretim üyesi bir ya da daha
fazla ders verebilir”. Birden fazla ebeveyn tablosu kullanmak mümkün
olmadığından, okuldaki ders kayıtlarının tekrarlanması gerekir.

• Eğer bir derste değişiklik olursa, sınıf kayıtlarının da güncellenmesi gerekir. Bu

nedenle veri tekrarı hala önemli bir sorundur.

• Diğer bir kısıtlama ise, veritabanı kayıtları arasında dolaşmaktır. Kullanıcının

herhangi bir katta erişmesi için ağacın kökünden başlaması, istediği kayda erişene
kadar ebeveynden çocuğa doğru ilerlemesi gerekir.

• Örneğin yeni bir ders açıldığında, eğer herhangi bir öğrenci kayıt yaptırmaz ve bir
öğretim üyesi atanmazsa, bu sınıfı veritabanına eklemek mümkün değildir.

24
 Ağ ve Veri Modeli (Network Data Model)

• 1969 yılında çıkartılan bu model 1970’li yıllarda ve 1980 li yılların ilk yarısında
kullanılmıştır.

• Sıradüzensel veri modelinin yetersiz kalmasından dolayı gelmiştir.

• Sıradüzensel veri modeline benzer ancak bu modelde bir veri birden fazla veri ile
ilişki kurabilmektedir.

• Verilerin birbirine ağ şeklinde bağlandığı varsayılır.

• Ortak bilgi alanları tanımlanarak birden fazla veri ile ilişki kurulabilir.

• Ebeveyn-çocuk ilişkisinden biraz farklıdır her kaydın birçok ebeveyn ve birçok

çocuk kaydı bulunabilir.

25
 Ağ ve Veri Modeli (Network Data Model)

• Bir öğrenci birden fazla dersi seçebilir. Ağ modelinde veri ararken dolaşmaya her
hangi bir kayıttan başlanabilir. Ancak istenen bilgiyi okumak için kayıt mimarisinin
bilinmesi, ağ modelinde de gereklidir.

• Hiyerarşik modelden sonra büyük bir gelişme sayılmasına rağmen ağ modelinde

bakım ve uygulama zordu. Aynı şekilde veritabanında ve onu kullanan
uygulamalarda değişiklik yapmakta kolay değildi.

• Teknik bilgisi olamayan kişilerin, kayıt yapısını bilmeden kullanabileceği yeni bir
26 veritabanı mimarisine ihtiyaç vardı.
 İlişkisel Veri Modeli (Relational Data Model)

• 1970’li yılların sonlarında kullanılmaya başlanmış ve 1985’den sonra

yaygınlaşmıştır. 1990’lı yıllarda hemen hemen tüm sistemlerin ilişkisel tabanlı
olduğu söylenebilir.

• Bu modelde ortak özelliğe sahip veriler tablolar aracılığı ile tutulur. Tablolar satır ve
sütunlardan oluşur. Her sütun ayrı bir veri tutar. Ve buraya alan (field) denilir.

• Her alanın tutacağı veri tipi belirlenmelidir. Aynı satırdaki veriler aynı kaydı ifade
eder. Veriler ve ilişkiler tablolar üzerinde tanımlanır ve tüm bilgiler görülebilecek
şekildedir.

• İlişkiler kurulurken birincil anahtar(primary key) ve yabancıl anahtar(Foreigen Key)

kullanılır.

• Anahtar alanlar sayesinde indexleme yapıldığı için ilişkisel modelde işlemler daha
hızlı gerçekleştirilir. Birden fazla tablodaki bilgiler ortak alanlar tanımlanarak
27
birbirleriyle ilişkilendirilir. Böylelikle istenilen her türlü raporlama sağlanır.
 İlişkisel Veri Modeli (Relational Data Model)

• 1970’li yılların sonlarında kullanılmaya başlanmış ve 1985’den sonra

yaygınlaşmıştır. 1990’lı yıllarda hemen hemen tüm sistemlerin ilişkisel tabanlı
olduğu söylenebilir.

• Bu modelde ortak özelliğe sahip veriler tablolar aracılığı ile tutulur. Tablolar satır ve
sütunlardan oluşur. Her sütun ayrı bir veri tutar. Ve buraya alan (field) denilir.

• Her alanın tutacağı veri tipi belirlenmelidir. Aynı satırdaki veriler aynı kaydı ifade
eder. Veriler ve ilişkiler tablolar üzerinde tanımlanır ve tüm bilgiler görülebilecek
şekildedir.

• İlişkiler kurulurken birincil anahtar(primary key) ve yabancıl anahtar(Foreigen Key)

kullanılır.

• Anahtar alanlar sayesinde indexleme yapıldığı için ilişkisel modelde işlemler daha
hızlı gerçekleştirilir. Birden fazla tablodaki bilgiler ortak alanlar tanımlanarak
28
birbirleriyle ilişkilendirilir. Böylelikle istenilen her türlü raporlama sağlanır.
 İlişkisel Veri Modeli (Relational Data Model)

• Özellikle iki nedenden dolayı ilişkisel veritabanı mimarisi önem arz etmektedir. Birincisi
çok geniş ve yaygın kullanım alanı vardır ve bağımsız veritabanı tasarımında kullanılır.
İkincisi ise, veritabanı yönetim sistemlerinin önemli bir bölümünün temelini oluşturan
mimaridir. Bu mimarinin anlaşılması, veritabanı yönetim sistemlerine hakim olmayı
kolaylaştırmaktadır.

29
 Nesneye Yönelik Veri Modeli (Object-Orianted Data Model)

• Son yıllarda nesneye yönelik veri modeli ilişkisel ver modeli ile birlikte VTYS’lerde
kullanılmaktadır.

• Nesneye yönelik model C++ gibi nesneye dayalı bir dille yazılan ve yine nesneye
dayalı bir dille kullanılan veritabanı anlamına gelir.

• Bu modelde bir sorgunun karışığında mutlaka daha önceden tanımlanmış bir nesne
kümesi olması gerekir . Buradaki sınıf kavramı ilişkisel modeldeki ilişki kavramına
karşılık gelir.

• Belirli özelliklere sahip bir nesne tanımlandıktan sonra aynı özelliklere sahip
işlemlerde tekrar tanımlanmaya gerek yoktur.

30
 Nesneye Yönelik Veri Modeli (Object-Orianted Data Model)

• İlişkisel veri tabanları ile karşılaştırıldığında; nesneye yönelik veri tabanlarının sahip
olması gereken üstünlükler şunlardır:

• Nesneler, bir tabloda yer alan bir kayıttan çok daha karmaşık yapıya sahiplerdir ve
daha esnek bir yapıda çok daha kullanışlı düzenlenebilirler.

• Nesneye dayalı bir veri tabanında, yapısı gereği arama işlemleri çok hızlı yapılabilir.
Özellikle büyük tablolarla uğraşırken ilişkisel veri tabanlarından çok daha hızlı
sonuca ulaşırlar. Ancak çalışma mantığı tümüyle değişir.

• Tüm bu özellikler tamamen nesneye yönelik olan veri tabanları için geçerlidir. Bazı
ilişkisel veri tabanları ile çalışan yazılımlarda da nesnelerin bazı özelliklerini
kullanırlar, ama nesneye yönelik veri tabanı bunu kendini ilişkisel veri tabanı
kurallarına uydurarak gerçekleştirebilir.

31
 Nesneye Yönelik Veri Modeli (Object-Orianted Data Model)

33