HAVA ARAÇLARI TASARIMI VE

KONSTRÜKSİYONU
Doç.Dr. Melih Cemal Kuşhan
 UÇAKLAR
Uçak motoru ile itki kazanan ve havadan
destek alarak uçup manevra yapabilen bir
araçtır. Uçuş sırasında motorları yerine kanat
ve gövde yapısıyla hareket eder.
UÇAĞIN PARÇALARI
UÇAĞIN PARÇALARI
KUYRUK TAKIMI
 DİKEY STABİLİZÖR

• İstikamet dengesini sağlayan ve uçağın kuyruk

kısmında bulunan dikey yüzeydir.
İKİZ DİKEY STABİLİZÖR
ÜÇLÜ DİKEY STABİLİZATÖR
”V” KUYRUK
 RADIR

• Uçağın dönüş ( Yaw ) hareketini

yapmasını sağlar .
• Rudder'ın sağa hareketi ile yüzeye
çarpan hava sayesinde uçağın kuyruk
kısmı sola doğru kayar, burun kısmı ise
sağa doğru hareket eder.
• Rudder'ın sola hareketinde ise uçak
kuyruğu sağa doğru kayarken burun
kısmı sola doğru hareket eder.
• 2. Dikey stabilizenin firar kenarında bulunur.
• Rudder Pedalları ile kontrol edilirler.
• Sağ pedala basarak sağa dönüş , Sol pedala
basarak sola dönüş sağlanır .
• Pedallar asimetrik çalışır .
BÖLGE VE İSTASYON TANIMA
 Gövde İstasyonları

• BSTA : Gövde istasyonu

X düzlemleri uçak önünden
arkaya doğru numaralanır.
Bir başka deyişle uçağın
burun kısmından, kuyruk
kısmına doğrudur. Sıfır
numaralı düzlem uçağın
burun kısmından daha
ötede, izafi bir uzaklıktan
başlar.
X düzlemleri (Body Stations) ,Y düzlemleri
(Buttock Planes) ve Z düzlemleri (Body
water lines) olarak koordinatlandırılır.
Y düzlemleri ise merkez çizgisi (Body center
line: Uçağın burun ucu ile kuyruk konisini
birleştiren çizgi) sıfır olur. Uçağın ön
tarafından bakılınca sağ tarafı (+) sol
tarafı (-) olarak numaralanır. Z düzlemleri
ise gövdenin en altında yukarıya doğru
sıralanır. Gövdenin en altı Z
düzlemlerinin ilki olup sıfır değildir. Z
düzlemlerinin sıfırı gövdenin de altında
izafi bir uzaklıktadır.
Diğer İstasyonlar
Diğer İstasyonlar
 Diğer İstasyonlar

• Yatay Stabilizatör İstasyonları

• Dikey Stabilizatör İstasyonları
ELEVATÖR
• İrtifâ dümeni (elevator) yatay dengeleyici art
kenarına dengeleyicinin çeşidine göre bir ya da
karşılıklı iki adet yerleştirilir. Pilot lövyeyi geriye
çektiğinde irtifa dümeni yukarı hareket eder. Bu da
yatay dengeleyici üzerinde bir yüksek basınç
bölgesi oluşturur ve uçak burun yukarı moment
elde eder. Bu moment uçağın burnunu kaldırır.
Lövye ileri itildiğinde ise tersi gerçekleşir. İrtifa
dümeni sıfır konuma gelmediği müddetçe uçak
yunuslama hareketine devam eder.
 Yatay Stabilizatör

• Yatay stabilize uzunlamasına yunuslama

kararlılığını sağlamak amacıyla gövdenin arka
kısmına bağlanır. Dikey stabilizenin altında,
üstünde veya herhangi bir noktasında olabilir.
Kanatlar
Kanatlar
 Kanat Geometsisi

Kanat açıklığı = b
Veter Uzunluğu = c
Açıklık Oranı = AR = b/c > 1

AR = Aspect Ratio
 Kanat Geometsisi
Ancak her uçakta kanadın üstten görünüşü
dikdörtgen olmadığı için daha genel bir “AR”
bağıntısı vardır;

AR= b / S

S = kanat üst yüzey alanı

 Kanat Geometrisi

• Açıklık Oranı;

AR > 6/8 sesaltı uçaklar için

AR < 5/6 sesüstü uçaklar için
AR ~ 15/20 planörler için
Kanat Profili
Rib
Kanat Profili
Kanat Profilinde Kalınlık Oranı

• δ < % 10 ince profil

• δ ~ % 10 – 14 orta profil
• δ > % 14 kalın profil
 Kanat Profilinde Kamburluk Oranı
Kamburluk Oranı = γ = e max/c
genellikle γ=% 1 - 4

e: Eğrilik
Kanat Gövde Bağlantıları
Kanat Çeşitleri
Kanat Çeşitleri
Kanat Çeşitleri
Kanat Çeşitleri
Kanat Çeşitleri
 Kanat Çeşitleri
• Diğer Kanat Çeşitleri
 Ankastre (Cantilever) Bağlantı

• Bu kanatlar gövdeye üstten, ortadan veya alttan

bağlanabilir. Yarı monokok bir yapıya sahiptirler.
Dışarıdan bir destek parçası yoktur. Tüm yükleri
kanat içindeki yapısal parçalar ve kanat dış
kaplamaları taşır. Günümüzdeki uçakların büyük bir
bölümü bu şekilde kanatlara sahiptir. Bu çeşit kanat
normalde yüksek performanslı uçaklarda ve yolcu
uçaklarında bulunur.
Yarı Ankastre (Semi-Cantilever) Bağlantı

• Kanadı hem kendi iç yapısal elemanları hem

de kanadın altından gövdeye bağlı destek
çubuğu destekler. Bu tip kanatlar genellikle
küçük ve hafif uçaklarda ya da düşük hızda
uçan üstten kanatlı uçaklarda, ağır yük taşımak
amacıyla yapılmış yavaş uçak dizaynlarında
kullanılır.
 Kanadın Görevleri
1. Ana İniş Takımlarını Taşımak
 Kanadın Görevleri
2. Güç gurubunun tamamını veya bir kısmını
taşımak
 Kanadın Görevleri
3. Yakıt depolamak
 Kanadın Görevleri
4. Yardımcı yüzeyleri üzerinde bulundurmak
 Kanadın Görevleri
5. Harici yükleri taşımak
Ek Kanat Yüzeyleri
Ek Kanat Yüzeyleri
Ek Kanat Yüzeyleri
Ek Kanat Yüzeyleri
 Ek Kanat Yüzeyleri
• Kısaca ek kanat yüzeyleri ve kanat
elemanlarının görevleri

Yav (yaw) hareketi

 Ek Kanat Yüzeyleri
• Elevatör (Elevator)

Yunuslama
 Ek Kanat Yüzeyleri
• Flaplar (Flaps)

Kaldırma ve sürüklenme kuvvetlerini arttırmak

 Ek Kanat Yüzeyleri
• Eleron (Aileron)

Salınım/yuvarlanma hareketi
 Ek Kanat Yüzeyleri
• Spoyler (Spoiler)

Kaldırma/sürüklenme kuvvetini değiştirmek

salınım yapmak
 Ek Kanat Yüzeyleri
• Slat

Kaldırma kuvvetini değiştirmek

 Ek Kanat Yüzeyleri
• Vinklet (Wingled)

Sürüklenmeyi azaltmak
 Gövde
• Kafes Yapı (Truss)
 Gövde
• Kafes Yapı ikiye ayrılır

1. Warren Kafes

2. Pratt Kafes
 Gövde
• Monokok Yapı (Monocoque)
Gövde
Üst/Alt Yarım Dilim
Alt Yarım Dilim
 Gövde Yapısalları
STRINGER/LONGERON
BULKHEAD
BULKHEAD (Pressure Bulkhead)
FRAME/RING
İNİŞ TAKIMLARI
 İniş Takımlarının Görevleri
• YERDE HAREKET
Uçakların kara ile teması tekerlekler ile sağlanır
 İniş Takımlarının Görevleri
• YERDE HAREKET
su ile teması kayıklar veya uçağın gövde yapısı ile sağlanır
• Üç tekerlekli iniş takımı

• Kuyruk tekerli iniş takımı

KALKIŞ