BROJNI

SISTEMI
 Brojni sistem predstavlja dogovoreni način
zapisivanja brojeva pomoću cifara, slova ili
drugih simbola
 Jedan brojni sistem se uvijek sastoji od
baze i skupa simbola koje nazivamo
ciframa.

 Bazabrojnog sistema predstavlja broj

simbola (cifara) tog sistema
 NEPOZICIONI BROJNI SISTEMI
 Kod nepozicionih brojnih sistema vrijednost
cifre ne zavisi od njene pozicije u zapisu
broja, već samo od njene sopstvene
vrednosti.

 Primer nepozicionog sistema jesu rimski

brojevi. I, V, X, L, C, D i M
 POZICIONI BROJNI SISTEMI

 Pozicionibrojni sistem je onaj kod koga

vrijednost broja (cifre) ima različitu vrijednost
u zavisnosti od pozicije na kojoj se on nalazi
u zapisu broja.

 Dekadni, binarni, oktalni i heksadekadni

brojni sistemi su pozicioni.
 DEKADNI (DEKADSKI) BROJNI SISTEM
(DEC)

 Dekadni brojni sistem ima bazu 10 i sljedeće

cifre: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.

 Negativnibrojevi se označavaju predznakom

"-". Predznak "+" za pozitivne brojeve se
obično izostavlja.

 Dekadni sistem je najrasprostranjeniji sistem

za zapis brojeva na svijetu.
 BINARNI BROJEVNI SISTEM (BIN)

 Ovo je brojni sistem sa bazom 2 i ciframa:

0 i 1.

 Svipodaci u računaru su predstavljeni u

binarnom brojevnom sistemu.
OKTALNI BROJNI SISTEM (OCT)
 Oktalni brojni sistem ima bazu 8 i sledeće cifre:
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.
HEKSADEKADNI (HEKSADECIMALNI)
BROJNI SISTEM (HEX)

 Heksadekadni brojevni sistem ima bazu 16 i sljedeće

cifre: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F.
 Vrednosti navedenih slova su sledeće:

 A = 10

 B = 11

 C = 12

 D = 13

 E = 14

 F = 15
Dakle, cifre heksadecimalnog sistema su od 0 do F po
heksadecimalnom označavanju, odnosno od 0 do 15 po
dekadnom shvatanju njihove vrednosti.

Heksadecimalni sistem se koristi u računarstvu u kombinaciji

sa binarnim sistemom jer se pretvaranje može lako obavljati
PRIMJERI

 Da li je 1012 binarni broj?

 Koji broj nije oktalni : 11, 234, 359,777?

 1A5, B5, 8F7 kojem brojnom sstemu pripadaju

zapisani brojevi
 Ponoviti način pretvaranja dekadskog u binarni i
obrnuto
PRETVARANJE BROJEVA IZ DEKADSKOG U
BINARNI BROJNI SISTEM
 Ukoliko želimo da broj iz dekadnog sistema pretvorimo u
broj u binarnom brojnom sistemu, najjednostavnije ćemo
to učiniti tako što broj delimo brojem 2 i zapisujemo
ostatak pri dijeljenju.
 Za dobijeni broj nastavljamo postupak sve dok količnik ne
bude jednak nuli.

 Broj u binarnom zapisu dobijamo kada ostatke deljenja

zapišeno unazad (od dole ka gore).
 PRIMJERI
 13 : 2 = 6 (1)
6 : 2 = 3 (0)
3 : 2 = 1 (1)
1 : 2 = 0 (1) Broj 13 će u binarnom sistemu biti
broj 1101.
24 : 2 = 12 (0)
12 : 2 = 6 (0)
6 : 2 = 3 (0)
3 : 2 = 1 ( 1)
1 : 2 = 0 (1) 24(10) = 11000(2)
PREVOĐENJE BROJEVA IZ BINARNOG
U DEKADNI BROJNI SISTEM

 Pretvaranje iz binarnog u dekadni sistem bazirano je na

sledećem postupku:
cifre binarnog broja zapisujemo unazad (s desna u levo) i
svaku od njih množimo stepenom dvojke (prvu množimo
sa dva na nultu, drugu sa dva na prvu itd.) i zapisujemo
ih kao sabirke.

 Dobijeni zbir odgovara dekadnom zapisu broja koji je

jednak početnom binarnom broju.
 PRIMERI
 1101(2) = 1 ∙ 20 + 0 ∙ 21 + 1 ∙ 22 + 1 ∙ 23 = 1+0+4+8 = 13(10)

1001(2) = 1 ∙ 20 + 0 ∙ 2 + 0 ∙ 4 + 1 ∙ 8 = 1+0+0+8= 9(10)

10111(2) = 1 ∙ 20 + 1 ∙ 2 + 1 ∙ 4 + 0 ∙ 8 + 1 ∙ 16 =1+2+4+0+16=
23 (10)