BÀI TẬP LỚN

Thiết bị đo y sinh và môi trường

Đề tài 17: Tìm hiểu về máy CT Scanner

Giảng viên hướng dẫn: PGS TS. Nguyễn Thị Lan Hương
Sinh viên thực hiện:
Ninh Quảng Hậu
20141482
Nguyễn Quang Huy 20151683
Nội dung chính

1 Tổng quan về chụp cắt lớp vi tính

2 Các bộ phận của máy

3 Nguyên lí kĩ thuật

4 Nguyên lí tái tạo ảnh

5 Các thế hệ máy

6 Một số hãng sản xuất CT scanner

 Tổng quan về chụp cắt lớp vi tính

• Theo cách gọi của người Anh, Mỹ thì CT Scanner bắt nguồn
từ cụm từ Computed Tomography Scanner.
• Người Pháp thường gọi là chụp cắt lớp theo tỉ trọng –
Tomodensitometrie (TMD).
• Ở Việt Nam, phương pháp này được gọi là chụp cắt lớp vi tính
hay chụp cắt lớp điện toán.
 Tổng quan về chụp cắt lớp vi tính
• Trong thăm khám vùng bụng, chụp cắt lớp vi tính thường được chỉ định
sau siêu âm.
• Đối với chẩn đoán bệnh lí lồng ngực, bệnh lí xương thì đây là phương pháp
được chỉ định ngay sau X quang quy ước.
• Trong chẩn đoán bệnh lí thần kinh:
- Với các chấn thương xương sọ chụp cắt lớp vi tính sẽ tốt hơn chụp cộng
hưởng từ.
- Các bệnh lí như tai biến mạch máu não chụp cộng hưởng từ sẽ giúp phát
hiện sớm hơn.
Các bộ phận của máy

Hệ thống Hệ thống
đo lường xử lý

CT Scanner

Hệ thống Hệ thống
điều khiển lưu trữ
Các bộ phận của máy

Giải pháp của Texas Instrument

 Các bộ phận của máy

• Hệ thống đo lường bao gồm bóng phát tia X và bộ cảm biến

liên kết chặt chẽ với nhau và chuyển động xoay quanh bệnh
nhân. Chùm tia X rất mảnh có thể thay đổi độ dày từ 1 đến 10
mm.
 Các bộ phận của máy
• Bóng phát tia X
- Âm cực (cathode), dương cực (Anode)
- Các bộ phận phụ trợ: động cơ quay dương cực (Rotor &
Stator), vỏ ống, dầu làm mát, hộp chứa, cổng giao tiếp...
 Các bộ phận của máy

Các loại bóng X-quang:

- Bóng Crookes:
 Các bộ phận của máy

Các loại bóng X-quang:

- Bóng Coolidge:
+ Coolidge 2 tiêu điểm:

+ Bóng có anode quay:

 Các bộ phận của máy

• Đầu thu:
- Đầu thu tiếp nhận chùm tia X sau khi đi qua bệnh nhân, sau
đó chuyển thành tín hiệu điện rồi chuyển thành mã nhị phân.
- Có 2 loại đầu thu:
+ Gas ionization detector: Chuyển đổi trực tiếp năng
lượng tia X thành tín hiệu điện
+ Scintillation detectors: Chuyển đổi năng lượng tia X
thành ánh sáng
 Các bộ phận của máy

Gas ionization detector

 Các bộ phận của máy

Gas ionization detector

 Các bộ phận của máy

Scintillation detectors
 Các bộ phận của máy

• Hệ thống xử lý là máy vi tính tính tỷ trọng quang tuyến của

các Voxel. Với máy thông dụng hiện nay, việc xử lý các dữ
kiện được tiến hành ngay trong thời gian đo tạo nên ảnh ở thời
gian thực tại.
 Các bộ phận của máy

• Hệ thống điều khiển gồm nhiều phím bấm để đưa vào máy các
yêu cầu như chụp hình khu vực muốn nghiên cứu, số lượng,
độ dày, khoảng cách giữa các lớp cắt, đặt điểm giữa và độ mở
cửa sổ, đo tỷ trọng ở các bộ phận nhỏ, đo độ dài, rộng của tổn
thương, tái tạo lại hình theo trục đứng…
 Các bộ phận của máy

• Hệ thống lưu trữ là các băng từ hoặc đĩa từ có chức năng ghi
lại, lưu trữ các dữ kiện và có thể cung cấp lại cho thầy thuốc
bất cứ lúc nào các hình ảnh tổn thương bệnh lí của bệnh nhân
đã thăm khám.
• Ngày nay người ta lưu trực tiếp dữ liệu vào ổ cứng máy tính
chứ không còn sử dụng băng từ hay đĩa từ nữa.
 Nguyên lý kĩ thuật

• Chụp cắt lớp vi tính có thể được định nghĩa như một phương
pháp đo tỉ trọng X quang của các đơn vị thể tích của một lát
cắt.
• Phương pháp này cho ra những hình ảnh lát cắt của cơ thể với
sự phân tích tỉ trọng 100 lần chính xác hơn trên hình ảnh X
quang thường quy.
 Nguyên lý kĩ thuật

Bộ cảm Data
Bóng X Acquisition Máy Màn
biến (đầu
quang System tính hình
thu) (D.A.T)
 Nguyên lý tái tạo ảnh

• Voxel (Volume element): Những cột và dãy chứa các con số

tạo nên các đơn vị thể tích cơ bản. Chiều cao của mỗi Voxel
phụ thuộc vào chiều dày lớp cắt, thường là từ 1 – 10 mm.
• Pixel (Picture element): Mỗi Voxel hiện lên ảnh như một đơn
vị ảnh. Tổng hợp các đơn vị ảnh đó ta sẽ được một quang
ảnh.
• Tùy theo mức độ hấp thụ tia X của mỗi Voxel mà mỗi Voxel có
tỉ trọng quang tuyến X khác nhau và thể hiện trên màn hình là
các Pixel có độ đậm nhạt khác nhau.
 Nguyên lý tái tạo ảnh
•
 Nguyên lý tái tạo ảnh

• Máy chụp cắt lớp vi tính hiện nay có nhiều ma trận: 252x252;
340x340; 512x512; 1024x1024
⇒ con số đo lường rất lớn và độ phân giải rất cao của hình chụp
cắt lớp vi tính.
• Ma trận tái tạo càng lớn thì ảnh càng chi tiết, nhưng số lượng
thông tin cần lưu trữ nhiều hơn dẫn đến tốn thêm bộ nhớ.
 Nguyên lý tái tạo ảnh

• Máy chụp cắt lớp vi tính có thể mã hóa khoảng 2000 – 4000
mức độ khác biệt rất nhỏ trong các cấu trúc của cơ thể con
người.
• Mắt thường chỉ phân biệt được từ 12 – 20 mức độ khác nhau.
⇒ Có quá nhiều thông tin mà mắt người không thể phân biệt
được
 Nguyên lý tái tạo ảnh

• Người ta áp dụng phương pháp mở cửa sổ với:

- WL (Window Level): điểm giữa cửa sổ
- WW (Window Width): độ mở rộng của cửa sổ trên
giải đơn vị H
 Nguyên lý tái tạo ảnh

• Người điều khiển sẽ điều chỉnh WL và WW để có được hình

ảnh rõ nhất. Khi tăng WW sẽ nhìn rõ các cấu trúc xương, khi
giảm WW sẽ nhìn rõ các cấu trúc phần mềm.
 Nguyên lí tái tạo ảnh
• Nhiễu ảnh: thường làm cho ảnh thu được không có giá trị chẩn đoán.
Nguyên nhân có thể do:
- Trong khu vực thăm khám có vật kim loại như mảnh đạn, răng
giả… hoặc một xương dày như hố sau của sọ, của cột sống, của
vai… đã hấp thụ toàn bộ tia X gây nên nhiễu ảnh.
- Bệnh nhân là trẻ em hoặc người bị hôn mê luôn luôn cử động,
không nằm im hoặc các cơ quan luôn chuyển động như tim,
ống tiêu hóa, cơ hoành… làm cho ảnh bị mờ, không rõ nét.
- Do trong quá trình chuyển động xoay tròn quanh bệnh nhân,
bóng phát tia X và bộ cảm biến đôi khi thiếu nhịp nhàng và
không đều.
- Máy vi tính cung cấp cho mỗi Voxel một tỉ trọng trung bình.
Nếu lớp cắt có cả chất khí, chất lỏng, xương… thì tỉ trọng trung
bình của mỗi Voxel là trung bình cộng của các tỉ trọng khác
nhau nên không chính xác. Cách khắc phục là lớp cắt phải thật
mỏng (1mm) và nên dùng ma trận tái tạo lớn (512x512 hoặc
1024x1024).
 Các thế hệ máy

• Thế hệ thứ nhất:

- Bộ cảm biến chỉ có một đơn vị, chùm tia X rất nhỏ chiếu qua một
bộ phận cơ thể rồi tới bộ cảm biến.
- Khi bóng tia X quay được 1 độ thì phải tịnh tiến để phát tia X quét
ngang một bộ phận cơ thể.
- Bóng phát tia X và bộ cảm biến phải quay quanh cơ thể 360 độ và
tiến hành chậm chạp như thế nên để có một quang ảnh sẽ phải mất
vài phút.
 Các thế hệ máy

• Thế hệ thứ hai:

- Hoạt động như thế hệ thứ nhất nhưng chùm quang tuyến X
có độ mở rộng hơn (khoảng 10 độ) và bộ cảm biến có nhiều
đơn vị hơn (5 – 10 đơn vị)
⇒ giảm bớt thời gian tịnh tiến
⇒ thời gian để có một quang ảnh được rút ngắn xuống còn 6 –
20 s.
 Các thế hệ máy

• Thế hệ thứ ba:

- Máy chỉ còn động tác quay xung quanh bệnh nhân, không còn
động tác dịch chuyển tịnh tiến.
- Chùm quang tuyến X rộng, có thể trùm toàn bộ bộ phận cơ
thể cần chụp; bộ cảm biến có từ 200 – 400 đơn vị ghép thành
một cung đối diện với bóng X quang
⇒ thời gian để có một quang ảnh mất từ 1 – 4s.
 Các thế hệ máy

• Thế hệ thứ tư:

- Một dãy bóng X quang quay quanh bệnh nhân, nhưng có tới
2, 4, 6, 8, … 64 dãy đầu thu nhận tín hiệu
=> Cho phép ghi hình bộ phận chụp ở các mặt phẳng khác
nhau, thăm khám tim, vành mạch, mạch máu não, mạch máu
vùng bụng cũng như ngoại vi…
 Một số hãng sản xuất CT scanner
•
 Một số hãng sản xuất CT scanner

• CT INGENUITY 128 (Philips)

- Tốc độ làm mát anode: 1608KHU/min
- Số lát cắt: 128
- Số đầu thu: 64
- Thế hệ máy: 4th
- Nhiễu: 0.27%
- Dải hấp thụ: -1024 to +3071 HU
 Một số hãng sản xuất CT scanner

• Aquilion 16 (Toshiba):
- Đầu thu lượng tử
- Số lát cắt: 16
- Độ rộng lát cắt: 0.5mm
- Nguồn: 200VAC, 50/60Hz
- CPU: 2 vi xử lí 32 bits
- Ma trận ảnh: 512 x 512
 Danh mục tài liệu tham khảo
[1] SGK Chẩn đoán hình ảnh, PGS. TS. Nguyễn Duy Huề & PGS.
TS. Phạm Minh Thông, NXB Giáo dục Việt Nam
[2] https://www.kau.edu.sa/Files/0012718/Files/59229_X-
ray%20tube%20in%20CT%20scanner.pdf
[3] https://www.slideshare.net/sandipsuman1/ct-tube-and-detectors-
71895793
[4] https://www.youtube.com/watch?v=4pb1f79h7_I
[5] https://www.healthcare.siemens.com/computed-
tomography/single-source-ct/somatom-perspective/technical-
specifications
[6] https://e-katalog.lkpp.go.id/backend/produk/download.../108159
[7] https://www.medimagingsales.com/wp-
content/uploads/2014/11/Toshiba-Aquilion-16-Technical-
Specifications.pdf
Thank you for your attention!