PANITIKAN NG

IBA’T IBANG
REHIYON
 Balik-aral:
Rehiyon I:Ilocos
Lungsod ng Laoag, Ilocos Norte
Lungsod ng Vigan, Ilocos Sur
Lungsod ng San Fernando, La Union
Lingayen, Pangasinan
Sentrong panrehiyon: Lungsod ng San
Fernando
 Balik-aral:

CAR: Cordillera Administrative Region

Kabugao, Apayao
Bangued, Abra
Lagawe, Ifugao
Tabuk, Kalinga
Bontoc, Mountain Province
La Trinidad, Benguet
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Baguio
 Balik-aral:

Rehiyon II:Lambak ng Cagayan

Basco, Batanes
Lungsod ng Tuguegarao, Cagayan
Ilagan, Isabela
Bayombong, Nueva Vizcaya
Cabarroguis, Quirino
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Tuguegarao
 Balik-aral:

Rehiyon III:Gitnang Luzon

Iba, Zambales
Lungsod ng Balanga, Bataan
Lungsod ng Tarlac, Tarlac
Lungsod ng San Fernando, Pampanga
Lungsod ng Palayan, Nueva Ecija
Lungsod ng Malolos, Bulacan
Baler, Aurora
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng San Fernando
 Balik-aral:

NCR:Nat'l Capital Region

Lungsod ng Kalookan Lungsod ng Malabon

Lungsod ng Navotas Lungsod ng Valenzuela
Lungsod ng Quezon Lungsod ng Maynila
Lungsod ng San Juan Lungsod ng Pasig
Lungsod ng Marikina Lungsod ng Mandaluyong
 Balik-aral:

NCR:Nat'l Capital Region

Lungsod ng Makati Lungsod ng Taguig

Pateros Lungsod ng Pasay
Lungsod ng Paranaque Lungsod ng Las Pinas
Lungsod ng Muntinlupa
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Maynila
 Balik-aral:

Rehiyon IV
IV-A
Lungsod ng Trece Martires, Cavite
Santa Cruz, Laguna
Lungsod ng Batangas, Batangas
Lungsod ng Antipolo, Rizal
Lungsod ng Lucena, Quezon
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Calamba
 Balik-aral:

Rehiyon IV
IV-B
Mamburao, Occidental Mindoro
Lungsod ng Calapan, Oriental Mindoro
Boac, Marinduque
Romblon, Romblon
Lungsod ng Puerto Princesa, Palawan
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Quezon
 Balik-aral:

Rehiyon V:Bicol
Daet, Camarines Norte
Pili, Camarines Sur
Lungsod ng Legazpi, Albay
Lungsod ng Sorsogon, Sorsogon
Lungsod ng Masbate, Masbate
Virac, Catanduanes
Sentrong panrehiyon: Lungsod ng Legazpi
 Balik-aral:
VISAYAS
Rehiyon VI: Kanlurang Visayas
Kalibo, Aklan
San Jose De Buenavista, Antique
Lungsod ng Iloilo, Iloilo
Lungsod ng Roxas, Capiz
Jordan, Guimaras
Lungsod ng Bacolod, Negros Occidental
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Iloilo

R
 Balik-aral:
VISAYAS
Rehiyon VII: Gitnang Visayas
Lungsod ng Dumaguete, Negros Oriental
Lungsod ng Cebu, Cebu
Lungsod ng Tagbilaran, Bohol
Siquijor, Siquijor
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Cebu
 Balik-aral:
VISAYAS
Rehiyon VII: Gitnang Visayas
Lungsod ng Dumaguete, Negros Oriental
Lungsod ng Cebu, Cebu
Lungsod ng Tagbilaran, Bohol
Siquijor, Siquijor
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Cebu
 Balik-aral:

Rehiyon VIII: Silangang Visayas

Catarman, Hilagang Samar
Lungsod ng Catbalogan, Samar
Borongan, Silangang Samar
Biliran, Naval
Lungsod ng Tacloban, Leyte
Lungsod ng Maasin, Timog Leyte
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Tacloban
 Balik-aral:
MINDANAO
Rehiyon IX: Tangway ng Zamboanga
Lungsod ng Dipolog, Zamboanga Del Norte
Lungsod ng Pagadian, Zamboanga Del Sur
Ipil, Zamboanga Sibugay
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Pagadian
 Balik-aral:

Rehiyon X: Hilagang Mindanao

Lungsod ng Oroquieta, Misamis Occidental
Lungsod ng Cagayan De Oro, Misamis Oriental
Lungsod ng Malaybalay, Bukidnon
Tubod, Lanao Del Norte
Mambajao, Camiguin
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Cagayan De
Oro
 Balik-aral:

Rehiyon XI:Davao
Lungsod ng Tagum, Davao Del Norte
Lungsod ng Digos, Davao Del Sur
Nabunturan, Compostela Valley
Mati, Davao Oriental
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Davao
ngsod ng Cagayan De Oro
 Balik-aral:

Rehiyon XII: SOCCSKSARGEN

Lungsod ng Koronadal, Timog Cotabato
Lungsod ng Kidapawan, Cotabato
Isulan, Sultan Kudarat
Alabel, Sarangani
Sentrong panrehiyon:Lungsod ng Koronadal
 Balik-aral:

Rehiyon XIII: CARAGA

Cabadbaran, Agusan Del Norte
Prosperidad, Agusan Del Sur
Lungsod ng Surigao, Surigao Del Norte
Tandag, Surigao Del Sur
San Jose, Dinagat Islands
Sentrong panrehiyon:Cabadbaran
 Balik-aral:

ARMM: Autonomous Region in Muslim Mindanao

Lungsod ng Marawi, Lanao Del Sur
Lungsod ng Isabela, Basilan
Shariff Aguak, Maguindanao
Bongao, Tawi-Tawi
Jolo, Sulu
Datu Odin Sinsuat, Shariff Kabunsuan
PANITIKAN
NG
REHIYON I
 Panitikan ng Rehiyon 1

Iba ang tatak ng ilokano kung ambag sa

literatura lamang ang pag-uusapan.

Mayroon silang sariling Epiko, kantahing

bayan, bugtong, kasabihan na pasulat o
pasalita ang anyo
 Panitikan ng ILOKANO
Pinaniniwalaang pinagmulan ng salitang
Ilokos:
1. Ang mga taong nakatira sa bayan na ito
ay matatagpuan sa maliit na baybayin na
tinatawag na “look”. Ang unlaping “I“ ay
nangangahulugang “mula sa” o “ilog”.
 Panitikan ng ILOKANO
Pinaniniwalaang pinagmulan ng salitang
Ilokos:
2. Nagmula sa “loko” na ang ibig sabihin ay
“bayan sa kapatagan” at dinagdagan na
lamang ng “I”.
3. Nagmula naman ito sa tagalog na “iloc”.
 Panitikan ng ILOKANO
ILOCANO

 Tawag sa lipi ng mga naninirahan sa

nasabing lugar.
 Panitikan ng ILOKANO
SAMTOY

 Taguri ng mga Ilokano sa kanilang salita.

 Mula sa salitang “saomi datoy”

 Panitikan ng ILOKANO
KURDITAN

 Tawag sa kanilang panitikan.

 Kurdit na ang ibig sabihin ay sumulat.

 Panitikan ng ILOKANO
Doctrina Christiana
 Cardinal Berlarmino na isinalin ni P.
Francisco Lopez
 Kauna-unahang libro ng mga Ilokano.
 Naglalaman ito tungkol sa unang tulang
iloko at mga bahagi naisulat ng mga
katutubong script
 Line by line Translation:
Line 1: Iti insulat (insurat) di- [What is
written h-]
Line 2: toy // iti dutlina (doktrina)
kidistiana (kristiana) // [here in
the Christian doctrine].
Line 3: nga isu ti lualo a kuna ti [which is
the prayer as said by the]
Line 4: Samtoy. [Ilocano (from saomi
'toy: 'this is our language')]
Line 5: O Apomi Dios // isalakannakam
ka- [Oh, God our lord, Save us
from]
Line by line Translation:
Line 6: dagiti kabusolmi
(kabusormi) // iti tandaan
[our enemies // by the sign
of]
Line 7: ti santa kudus (krus) // iti
nagan ti ama // [of the holy
cross // in the name of the
father]
Line 8: ken anak // ken ispiditu
(ispiritu) santo [of the son
and of the holy ghost]
Line by line Translation:
• Line 9: Amen, Sisus (Hesus)
[Amen Jesus]
• Line 10: // Amami // [Our Father]
• Line 11: Amami a (nga) addaka't
sadi langita (langit) // [Our father
that you are in heaven]
• Line 12: Pasantipikalmo
(pasantipikarmo) ti nagammo
(naganmo) // [sanctify your
name]
Line by line Translation:
• Line 13: padtengmo (ipagtengmo)
kadakam ti paghadiam (pagarian)
// [take us to your kingdom]
• Line 14: // Paannugummo
(paannugotmo) ti nakemmo //
ditoy [thy will be done // here]
• Line 15: daga kas sadi langit //
itdem kadaka- [on earth as in
heaven // give u-]
Line by line Translation:
• Line 16: m // iti aldao (aldaw) itoy
ti kanemmi (kanenmi) [us this day
our food]
• Line 17: a patinayon a (nga) aldao
(aldaw) // paavani (pakawanen-
[of all days // forgi-(ve)]
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
Uri ng panitikang Iloko ayon kay
Leopoldo Y. Yabes:
• Mga simu-simula
• Mga akdang ukol sa pananampalataya sa
kagandahang asal
• Mga akda ukol sa wikang Iloko
• Panulaang Iloko * nobela
• Maikling kuwento * dula
•
 Uri ng Panitikan ng ILOKO

• Mga simu-simula
a. Kantahing-bayan
b. Salaysaying bayan
c. Karunungang bayan
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
Mga Kantahing bayan:

1. Pinagbiag – ito ay awiting nagpapa-

hayag ng kwento ng mga
bayani.
 Uri ng Panitikan ng ILOKO

2. Dallot – isang awiting nagpapahayag ng

damdamin.
- binabaybay itong dal-lot o dalot
- Nahahati sa dalawang uri ng
awitin na nagpapahayag ng
kaisispan at saloobin.
 Uri ng Panitikan ng ILOKO

Dallot – maaaring dalawa o higit pang

mananallot ang magiging bahag
nito.
Layunin: makapaglibang/makapagpa-
saya sa mga nagsisipagtipon.
Paksa: Pag-ibig ng dalawang tao o pag-
ibig na hinding-hindi maabot.
 Dallot
Dallot ti Pangasasawa - isa sa mga naidokumento
at napanatiling buháy na dallot ang (dallot ng
pag-aasawa).
May apat itong bahagi:
1) ang pauli (panliligaw),
2) panangdarakdek ken panang-galot
(pamamanhikan),
3) panang-ikamen (ritwal sa banig) at
4) pammagbaga (paggabay).
 Uri ng Panitikan ng ILOKO

Paano sinisimulan?
A, ta, dumadallot
A, ta dallot, duminidallang

Sinusundan na ng panimulang pagbati ng

mannallot bago niya ipakilala ang
paksa. ..\AWITIN\Dallot - Anthony
Rafanan and Lourden
Parvian[via
torchbrowser.com].mp4
 Uri ng Panitikan ng ILOKO

3. Badeng – awit pag-ibig na ginagamit ng

kalalakihan sa paghaharana.

Halimbawa: Manang Biday ..\AWITIN\Manang Biday Animated - Ilocano Folk Song[via

torchbrowser.com].mp4

Pamulinawin ..\AWITIN\Pamulinawen Tagalog - Pinoy BK Channel🇵🇭 - TAGALOG FOR

KIDS(AWITING PAMBATA)[via torchbrowser.com].mp4

Naraniag a bulan ..\AWITIN\O naraniag a bulan.mp4

..\AWITIN\o maliwanag na buwan - pilita corales[via

torchbrowser.com].mp4
 Uri ng Panitikan ng ILOKO

4. Dung-aw – awit sa mga patay.

Halimbawa:
As-asug daguiti kararrua

Agtig-ab ti lubong
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
5. Dasal patungkol sa mangmangkik
- ang mga mangmangkik ay espiritu sa
kagubatan na dinadasalan upang
hindi magalit.
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
6. Arinkenken – paligsahan ng mga lalaki at
babae.
– ang tema nila ay tungkol sa
karapatan at responsibilidad.
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
7. Hele o duayaya – awit na pampatulog sa
mga bata.
Hal. Hele ..\AWITIN\Ili-Ili Tulog Anay (Hiligaynon - Ilonggo Folk Song - Lullaby) - Awiting
Pambata Animated[via torchbrowser.com].mp4

8. Awit sa pagtatanim, paggapas,

pangingisda, at bago tumungo sa
digmaan.
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
B. SALAYSAYING BAYAN
1. Alamat
Halimabawa:
1. Bakit umaakyat sa damo ang mga Suso?
ni Jose E. Tomeidan (Pangasinan)
2. Ang kauna-unahang Unggoy
ni Sotero Albano (Ilocos, Norte)
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
2. Kuwentong-bayan
Halimabawa:
1. Ang tatlong Magkakapatid na Lalaki
2. Ang Tatlong Magkakapatid na
Masuwerte.
3. Si Juan Tamad
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
3. Epiko
Halimabawa:

1. Biag ni Lam-ang ni Pedro Bukaneg

 Uri ng Panitikan ng ILOKO
4. Burburtia o Burtia – katumbas ng bugtong
sa tagalog, sinusukat nito ang kaisipan ng
mga Ilokano.
Halimbawa:
no baro ket narukop
no daan nalagda
(tambak)
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
4. Pagsasao – salawikain sa tagalog.
- may aral at bibigkas ng patula.
Halimbawa:
ti adda siniglot na isu
ti adda a bukraen na
kapag may isinuksok,
may madudukot
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
II. Mga Akdang Ukol Sa Pananampalataya At
Kagandahang Asal
1. Doctrina Christiana (Cardinal Bellarmino)
2. Pasion de Nuestra Señora Jesuchristo (P.
Antonio Mejia)
3. Vida de San Barlaan Y Josaphat (P. Agustin
Mejia)
 Uri ng Panitikan ng ILOKO

II. Mga Akdang Ukol Sa Pananampalataya At

Kagandahang Asal
4. Sermones Morales at Escudos del
Christiana (P. Jacinto Guerrero at P.
Guellirmo Sebastian)
5. Novena de Nuestra de la Caridad Que Se
Venera en La Eglesia del Pueblo de Bantay
(P. Juan Bautista Arenos)
 Uri ng Panitikan ng ILOKO

III. Mga Akdang Ukol Sa Wikang Iloko

1. Arte de la Lengua Iloca (P. Francisco Lopez)
2. Vocabulario de la Lengua Iloco (P. Lopez)
3. Gramatica Hispano – Ilocano at Diccionario
Hispano (1900)
4. Etudios de las Antigua Afabitos Filipino
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
IV. Ang Panulaang Ilokano
1. Pedro Bukaneg
2. Leonna Florentino
3. Justo Claudio Y Fojas
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
V. Maikling Kuwento
Sarita – tawag ng mga ilokano sa kanilang
maikling kuwento.
- nangangahulugang kuwento sa
tagalog.
Hal. Ti Langit iti Innamnamatayo
(Ang Langit ang Pa-asa)
- pinakadagdag na polyeto na biag ni Aida
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
VI. Nobela
1. Matilde de Sipangan (1872)
ni Rufino Redondo
- kauna-unahang nobelang nailimbag.
- Umani ang akda ng gintong medalya
noong 1892.
 Uri ng Panitikan ng ILOKO
2. Biag ti meysa a lakay wenno nakam-ames
a bales
– sinulat ni Mariano Gaerlan na ang
nobelang yaman ng interpretasyon sa
buhay at kaugalian ng rehiyong Iloko.
 Uri ng Panitikan ng ILOKO

VII. Dula
1. Nena Crisologo – pinakadakilang
pangalan sa larangan ng dulaang Ilokano.
- Codigo Municipal at Takneng a
Panangsalisal – obra maestra
 Panitikan ng Rehiyon 1
MGA KILALANG MANUNULAT

• Leona Florentino
• Leon Pitchay
• Jose Brigado
• Carlos Bulosan
• Severino Montano
• Andres Cristobal Cruz
• Isabelo delos Reyes
 Panitikan ng Rehiyon 1

LEONA FLORENTINO
Siya ay isang manunulat ng mga tula
sa wikang Ilokano at Espanyol noong
panahon ng Kastila.
Ipinanganak siya noong Ika-19 ng
Abril 1849 at namatay noong ika-4 ng
Oktubre 1884.
Sa taon gulang na 14 ay nagasawa
na siya at nagkaroon ng limang anak.
 Panitikan ng Rehiyon 1
Leona Florentino
namatay siya sa edad na 35 gulang. Iniwan siya ng
kanyang asawa sa pagiging peminista ng mga tula niyang
ito.
• Tingurian siyang “Ina ng Philippine Women’s
Literarture”. (At siya ang kilalang magaling
gumawa ng tula sa Ilocos na siya namang dahilan
ng pagiging sikat niya sa mga kalalakihan noon na
mga nagpapagawa ng mga tula na tungkol sa mga
iniirog nila.)
 Panitikan ng Rehiyon 1

ISABELO DELOS REYES

Ang pangalang ito ay gumagamit

ng gawi ng pagpapangalan sa
wikang Kastila; ang
unang apelyido o apelyido ng ama
ay de los Reyes at ang
pangalawang apelyido o apelyido
ng ina ay Florentino.
 Panitikan ng Rehiyon 1
ISABELO DELOS REYES
Si Isabelo delos Reyes ay kabilang sa tatlong panahon ng
Panitikang Tagalog sa Panahon ng Propaganda, Panahon ng
Himagsikan at Panahon ng mga Amerikano. Tinagurian din
siyang Ama ng Sosyalismo sa Pilipinas at Ama ng mga Iloko.
Siya ay isang mamamahayag, manunulat, manananggol at
pinuno ng mga manggagawa. Siya ang nagtatag ng Iglesia
Filipina Independiente. Nagtamo siya ng gantimpala sa
Exposicion sa Madrid dahil sa kanyang El Folklore Filipino.
Anak siya ni Elias delos Reyes at ni Leona Florentino, ang unang
makatang babae ng Ilocos Sur.
 Panitikan ng Rehiyon 1

Carlos Bulosan -

Jose Bragado – ipinanganak sa Ilokos, pangulo ng gumil

o gunglo daguiti manurat nga Ilokano
- tanyag na manunulat sa Ilocos Sur, pummangalawa
kay Bukaneg.

Gregorio L. Amaco – Mariano Abalos

Jose Calip Constante C. Casabar
Zasimo Barnachea Claro Caluya
 Panitikan ng Rehiyon 1

Mga babasahin
1. El Ilokano – pinakaunang pahayagang panrehiyon sa
Pilipinas. (Isabelo Delos Reyes – nagtatag)
2. Bannawag (1934) – pahayagang umani ng negatibong
pamumuna.
3. Kutimbang (lira) – samahan ng mga manunulat na
Ilokano