Σύλλογος Ερασιτεχνών Οινοπαραγωγών ,

Αμπελουργών και Οινοφίλων

Φίλοι του κρασιού
«Περί οίνου και άλλων»
ΚΟΖΑΝΗ 2020
Τοπική Γαστρονομία και Οίνος
Ο Μύλος του Βαμβακά

Ταβέρνα “Ο Μύλος”
Ι.Ν. Προφήτη Ηλία

Αρχαιολογικά ευρήματα
Ι.Ν. Προφήτη Ηλία

• Η επιγραφή αναφέρεται στην ανάθεση

αγάλματος στο Θεό Διόνυσο το έτος
148/149μ.Χ. κατά το μήνα Αρτεμίσιον( Απρίλιο).
Το άγαλμα το αναθέτει ο Γάϊος Ιούλιος Ζώσιμος
απελεύθερος και κληρονόμος της πρώην
κυρίας του, σύμφωνα με τη διαθήκη που
άφησε αυτή. Η δαπάνη του αγάλματος είχε
υπολογιστεί σε Φ(=500) δηνάρια.
• Βρέθηκε στα ερείπια του ναού του Προφήτη
Ηλία, απ’ όπου μεταφέρθηκε στο ναό του
Αγίου Γεωργίου για να χρησιμοποιηθεί ως
κατώφλι (Λιούφης). Αργότερα ενσωματώθηκε
στο νότιο τοίχο του νάρθηκα, περίπου 3 μ. από
το έδαφος και εκεί εντοπίστηκε κατά τις
περιοδείες του 1981 και 1982.
 Οι επιγραφές που βρέθηκαν σε
διάφορες θέσεις στην Άνω Κώμη
είναι οι εξής:
1. Αναθηματική επιγραφή
αφιερωμένη στον Διόνυσο.
Βρέθηκε το 1858 στην Άνω
Κώμη.
2. Αναθηματική επιγραφή στον
Διόνυσο. Βρέθηκε στη θέση
Προφήτης Ηλίας Άνω Κώμης το
1831 και τοποθετήθηκε στο
νάρθηκα της εκκλησίας του
Αγίου Χριστοφόρου της
Μαγούλας.
3. Αναθηματική επιγραφή στον
Διόνυσο (148/149 μ.Χ.).
Βρέθηκε στα ερείπια του ναού
του Προφήτη Ηλία απ’ όπου
μεταφέρθηκε στο ναό του
Αγίου Γεωργίου για να
χρησιμοποιηθεί ως κατώφλι.
Αργότερα ενσωματώθηκε στο
νότιο τοίχο του νάρθηκα
περίπου 3 μ. από το έδαφος
και εκεί εντοπίστηκε κατά τις
περιοδείες του 1981 και 1982.
[Γ]ά̣ϊ̣ο̣ς̣ Ἰ̣ο̣ύ̣λ̣ι̣ο̣ς̣ [ . . . . . . . . περ. 15 . . . . . . . ]
Β̣εροίᾳ, οὐετρανὸς λ̣ε̣γ̣ιῶνος ❦ η̣´ ❦
σ̣ε̣β̣αστῆς, ἀνδριάντα κατὰ διαθήκην
Διονύσῳ δηναρίων ❦ φ´ Γάϊος Ἰούλιος
5Ζώσιμος ἀπελεύθερος καὶ κληρονόμος
ἀνέθηκε ❦ ἔτους ❦ πρ´ ❦ σεβαστοῦ
τοῦ καὶ Ϝ ❦ Ϙ · ς´ · Ἀρτεμεισίου.
Αναθηματική στον Διόνυσο
• Η επιγραφή αναφέρεται στην
ανάθεση αγάλματος στο Θεό
Διόνυσο το έτος 148/149μ.Χ. κατά το
μήνα Αρτεμίσιον( Απρίλιο). Το άγαλμα
το αναθέτει ο Γάϊος Ιούλιος Ζώσιμος
απελεύθερος και κληρονόμος της
πρώην κυρίας του, σύμφωνα με τη
διαθήκη που άφησε αυτή.
• Βρέθηκε στα ερείπια του ναού του
Προφήτη Ηλία, απ’ όπου
μεταφέρθηκε στο ναό του Αγίου
Γεωργίου για να χρησιμοποιηθεί ως
κατώφλι (Λιούφης). Αργότερα
ενσωματώθηκε στο νότιο τοίχο του
νάρθηκα
Στη
[1] συνέχεια
Η καταβολή του 1/10 απόπαρουσιάζεται η φορολόγηση
όλα τα αγροτικά προϊόντα, η οποία των
λαμβανόταν είτε σε είδος είτε κατοίκων μέσα από τα
σε χρήμα.

οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα (ΤΤ986, ΤΤ424, ΤΤ433, ΤΤ479, ΤΤ720, ΤΤ70),

παρέχοντας μας πλούσιες πληροφορίες για τα είδη καλλιέργειας αλλά και για την
γενικότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση του οικισμού.
Δεκάτη δημητριακών και οσπρίων σε φορτώματα (himl=μέτρο βάρους) , ΤΤ986 Είδος προσόδου ΤΤ986 ΤΤ7 ΤΤ424 ΤΤ43 ΤΤ47 ΤΤ72
0 3 9 0
Ζευγάρι, έκταση που μπορεί να 66 66 66
Τοπωνύμιο Σιτάρι Κριθάρι Σίκαλη Βίκος Κεχρί Βρώμη Φακή οργωθεί με ένα ζευγάρι βόδια
Φόρος ο οποίος προϋπήρχε της 5.614 2.025 5.521 7.670 7.350
οθωμανικής κατάκτησης στα Βαλκάνια
και ενσωματώθηκε στο οθωμανικό
φορολογικό σύστημα. Ανήκε στην
κατηγορία των εθιμικών φόρων. Τον

Vanca-i Büzürg 376 163 34 29 7 φόρο αυτό πλήρωναν οι μη

μουσουλμάνοι άρρενες επικεφαλής
των νοικοκυριών, οι άγαμοι οι οποίοι
δεν είχαν αποκτήσει το δικό τους
νοικοκυριό και οι χήρες επικεφαλείς
νοικοκυριών.
Δεκάτη αμπελιών
Σιτάρι 9.400 1.687 3.929 4.500 4.500
ΤΤ986 ΤΤ424 ΤΤ433 ΤΤ479 ΤΤ720 Κριθάρι
Σίκαλη
1.956 225 3.675 1.800 3.300
408 75 1.360 1.260 1.260
1498-1502 1527-1529 1543 1569 1613 Κεχρί - - 104 180 180
Βρώμη 70 - 196 182 182
Βίκος 725 50 800 600 600
Vanca-i Büzürg 1.692 283/1.698 800/5.600 850/5.950 850/5.950 Φόρος χόρτου για τροφή ζώων - 130 100 - -
Άχυρο-χόρτο - 80 600m 600m 600m
ah ah ah
Αμπέλια 1.692 1.698 5.600 5.950 5.950
Τέλος κρασιού (από την αξία του μούστου) Φόρος κρασιού 145 - - - -
Δεκάτη κουκουλιών 35 46 170 180 180
Οικισμός ΤΤ986 ΤΤ424 ΤΤ433 ΤΤ479 ΤΤ720 Λινάρι
Φύλλα μουριάς
- - 100 142 140
- 25 150 140 140re
sm
Vanca-i Büzürg 145 Δεκάτη βαμβακιού 270 - - - -
Κάνναβη 25 120 810 1.000 1.000
Φόρος καρπού, φρούτου 30 - - - -
Φόρος λαχανόκηπου 58 30 250 300 300
(resm
Δεκάτη υφαντουργικών προϊόντων ΤΤ986 )
Φόρους καρυδιού - 29 150 150 150
Οικισμός Kökül Kendir Penbe Φόρος σκόρδου - - 250 250 250
Μύλος - 30 - 270 270
Vanca-i Büzürg δεκάτη κουκουλιών Κάνναβη Βαμβάκι Κυψέλη μελισσών 117 7 100 100 600
Φόρος χοίρου 81 70 150 160 660
Φόρος για ποινικά αδικήματα και 365 185 500 500 322
φόρος νύφης
Σύνολο 21.05 24.9 6.512 25.05 26.00 28.00
35 25 270 7 84 5 0 0
Οι κάτοικοι της Άνω Κώμης ασχολούνταν κατά
κύριο λόγο με την καλλιέργεια λαχανικών,
βοηθούμενοι από τα άφθονα νερά που ρέουν
στην περιοχή. Η μέση ετήσια παραγωγή έχει
κατά είδος ως εξής:

Πράσα 300 τόνοι

κρεμμύδια 200 τόνοι

λάχανα 300 τόνοι

ντομάτες 150 τόνοι

σκόρδα 150 τόνοι

πατάτες 20 τόνοι
Υπενθυμίζεται πως η περιοχή της Άνω
Κώμης είναι γνωστή για την παραγωγή
ιδιαίτερα νόστιμων λαχανικών όπως
πράσα, λάχανα και κρεμμύδια τα οποία
διοχετεύονται στην τοπική αγορά.
 Στην Αυστραλία η «καρδιά» της Ελλάδας χτυπά
στο εστιατόριο «1821».
 Γεύσεις από την Μακεδονία μέχρι την Κρήτη και από τα
Δωδεκάνησα μέχρι την Κέρκυρα «παντρεύονται» μοναδικά σε έναν
designάτο χώρο στο Σίδνεϊ
 Στο «1821» δεν πας χωρίς πρώτα να κλείσεις τραπέζι, αφού
καθημερινά δεν πέφτει καρφίτσα!
 Οι πελάτες «γλείφουν και τα δάχτυλα» τους με τα πιάτα του Ντέιβιντ
Τσιρέκα από την Άνω Κώμη Κοζάνης!
 Η χτυπημένη φέτα με τα πράσα, τις ελιές, και την φλούδα
πορτοκαλιού μαζί με το φρυγανισμένο ψωμί, το κοτόπουλο-
αυγολέμονο, η ωμοπλάτη αρνιού με τον πουρέ και το λεμόνι και άλλες
τέτοιες γεύσεις ξετρελαίνουν τους πελάτες και ανεβάζουν τις μετοχές
του Κοζανίτη, Ντέιβιντ Τσιρέκα, ο οποίος βρίσκεται σε λίστες με
Έλληνες που ξεχωρίζουν παγκοσμίως!
 Κατάγεται από τη Μέση Ανατολή και από τις χώρες
της ανατολικής Μεσογείου και διαδόθηκε στην
Ευρώπη από τους Ρωμαίους.

 Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι απέδιδαν μεγάλη

αξία στο πράσο,

 Το πράσο είναι συγγενικό φυτό με το κρεμμύδι και το

σκόρδο και υπάρχει στην ανατολική Μεσόγειο από τα
πανάρχαια χρόνια.

 Η ίδια η λέξη «πράσον» εμφανίζεται πρώτη φορά στον

Ιπποκράτη, αλλά ασφαλώς υπήρχε από πολύ
παλιότερα αν σκεφτούμε ότι ένα παράγωγό της, η λέξη
«πρασιά», υπάρχει στον Όμηρο, δυο φορές στην
Οδύσσεια.
 Ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που κατέγραψε τη δράση
του. Το συνιστούσε ιδιαίτερα στις γυναίκες για να
αυξήσουν τη γονιμότητά τους.

 Ο Αριστοτέλης πίστευε πως η πέρδικα οφείλει την

καθαρή φωνή της στο λαχανικό αυτό.

 Ο αυτοκράτορας Νέρωνας λέγεται ότι κατανάλωνε

συχνά πράσα για να κάνει τη φωνή του δυνατότερη και
καλύτερη. Για αυτό το λόγο μάλιστα, απέκτησε το
παρωνύμιο «πρασοφάγος».

 Κατά το Μεσαίωνα, οι γιατροί βασίστηκαν κυρίως σε

αυτή την ιδιότητα του πράσου θεωρώντας ότι «καθαρίζει
τον αναπνευστικό σωλήνα».
 Τα πράσα είναι γνωστά στη
Γαλλία ως τα "σπαράγγια του
φτωχού".

 Στην Ουαλία το πράσο αποτελεί

ένα από τα εθνικά εμβλήματα. Οι
Ουαλοί πιστεύουν ότι τα πράσα
που φορούσαν στα κράνη τους
τον 6ο αιώνα, τους βοήθησαν να
κερδίζουν τις νίκες στο πεδίο της
μάχης.
 Στην Ουαλία, η 1η Μαρτίου γιορτάζεται ως ημέρα του εθνικού
προστάτη Αγ. Δαβίδ, του οποίου το σύμβολο είναι το πράσο.

 Για την Ουαλία, το πράσο είναι επίσης σύμβολο ανδρισμού.

 Στην ιστορική μάχη που διεξήχθη ενάντια στους Σάξονες, οι

νικητές πολεμιστές της Ουαλίας είχαν τα θωρακισμένα πόδια
τους γεμισμένα με πράσο, τα οποία θα τους έφερναν καλή τύχη.

 Την ημέρα του Αγίου Δαβίδ, οι Ουαλοί τιμούν τo εθνικό τους

λαχανικό, προετοιμάζοντας το φαγητό τους με βάση το πράσο,
ακόμη και χρησιμοποιώντας το για διακοσμητικούς σκοπούς.
 Αποτελείται κατά 90% από νερό.
 Περιέχει φλαβονοειδή, φολικό οξύ, βιταμίνες Α,
C, Ε, Κ, θειαμίνη και νιασίνη.
 Περιέχει επίσης, κάλιο, ασβέστιο, σελήνιο και
μαγνήσιο, μαγγάνιο και ψευδάργυρο καθώς και
αντιοξειδωτικά.
 Οι περισσότερες μελέτες για το πράσο, συσχετίζουν την κατανάλωση του με την καλή υγεία της
καρδιάς.

 Το πράσο περιέχει τα φλαβονοειδή, που προστατεύουν από μερικές μορφές καρκίνου όπως του
εντέρου άλλα και του μαστού.

 Καταπολεμά την αναιμία.

 Έχει αντιβακτηριακή, αντιική και αντιμυκητιακή δράση.

 Η κατανάλωση πράσων έχει σχετιστεί και με τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαφόρων τύπων
καρκίνου, κυρίως του παχέος εντέρου και του προστάτη.

 Τα πράσα βοηθούν τον οργανισμό να καταπολεμήσει μολύνσεις και φλεγμονές. Εξαιτίας της
ιδιότητάς τους αυτής, η συχνή κατανάλωσή τους βοηθά ιδιαίτερα σε περιπτώσεις αρθρίτιδας και
φλεγμονών του ουροποιητικού συστήματος.

 Από την εποχή του Ιπποκράτη κιόλας, το πράσο θεωρούνταν ευεργετικό για τη σωστή λειτουργία
του ουροποιητικού συστήματος, ενώ ταυτόχρονα, είναι αποτελεσματικό κατά του οιδήματος των
άκρων.

 Καταπολεμά τη διάρροια, τα παράσιτα του εντέρου και βοηθά στη δυσκοιλιότητα.

 Ωφελεί αυτούς που πάσχουν από δερματικά προβλήματα όπως το έκζεμα και η ψωρίαση.

 Η κατανάλωση πράσου βοηθά επίσης στην καλύτερη υγεία του δέρματος τόσο του προσώπου όσο
και ολόκληρου του σώματος.
 Στο πράσο χρωστάει η γλώσσα μας όχι μόνο τη λέξη «πρασιά» αλλά και τη λέξη
«πράσινος» για το χρώμα, που αρχικά σήμαινε το ανοιχτό πράσινο μόνο, το πράσινο
του πράσου.

 Σε περιγραφές παλιότερων μαχών μπορεί να βρείτε ότι «τους έκοβαν σαν τα πράσα»,
δηλαδή σκότωναν τους αντιπάλους εύκολα και άκοπα,

 Ο Μακρυγιάννης γράφει κάπου ότι αν φύγει από τη μέση ο Δυσσέας (ο Ανδρούτσος) ,

τους υπόλοιπους θα τους σκοτώσουν οι εχθροί όχι με ντουφέκια αλλά με πράσα.

 Κι επειδή το πράσο, όπως και όλα τα λαχανικά, είχε την τιμητική του την σαρακοστή,
υπήρχε και το παροιμιακό δίστιχο: Εβγήκε η πράσα στο βουνό κι εκούνα την ουρά
της, καλώς την τη Σαρακοστή με τα λαχανικά της.

 πράσο λέγεται το πολύ ίσιο μαλλί,

 ενώ στην αργκό των πορτοφολάδων το πορτοφόλι λέγεται λάχανο, πράσο ή

παντόφλα (με αυτή τη σειρά τα δίνει ο Ηλίας Πετρόπουλος στο Εγχειρίδιο του καλού
κλέφτη) και ο πορτοφολάς λέγεται λαχανάς ή πρασάς.
 Η φράση αυτή που σημαίνει ότι κάποιος συνελήφθη επ'αυτοφώρω να διαπράττει ένα αδίκημα έχει τις ρίζες
της στην Αθήνα του 19ου αιώνα.

 Τότε, μαζί με την ανάπτυξη της πόλης, είχαν αρχίσει ν'εμφανίζονται διάφορες συμμορίες κακοποιών οι οποίοι
ρήμαζαν τα σπίτια και τα μαγαζιά.

 Μια απ'αυτές ήταν η συμμορία του Θόδωρου Καρρά, η οποία είχε γίνει το φόβητρο των κατοίκων της
Αθήνας.

 Η αστυνομία τους κυνηγούσε να τους συλλάβει, αλλά δεν τα κατάφερνε.

 Κάποια στιγμή, στόχος της συμμορίας έγινε το σπίτι του παπα-Μελέτη, στην περιοχή της Κολοκυνθούς.
Φημολογείτο ότι ο παπάς, ένας ηλικιωμένος αλλά πολύ δυνατός και ατρόμητος άνθρωπος, έκρυβε εκεί
τσουβάλια με φλουριά.

 Ένα βράδυ, ο παπάς πετάχτηκε στον ύπνο του από έναν θόρυβο που άκουσε και βγήκε έξω να δει τι
συμβαίνει.
 Είδε μία σκιά που κινούνταν ακριβώς στο σημείο του κήπου που είχε φυτέψει πράσα.
 Χωρίς να διστάσει καθόλου επιτέθηκε στον ύποπτο, ο οποίος δεν ήταν άλλος από τον Καρρά τον οποίον
παρέδωσε στην Αστυνομία.
 Μετά δε την ομολογία του συνελήφθηκαν και τα υπόλοιπα μέρη της συμμορίας.
 Όταν οι αστυνομικοί ρώτησαν τον παπά πως κατάφερε και έπιασε τον ληστή, τους απάντησε «τον έπιασα στα
πράσα».
 Σύλλογος Ερασιτεχνών
Οινοπαραγωγών ,
Αμπελουργών και Οινοφίλων
Φίλοι του κρασιού
«Περί οίνου και άλλων»