MEHANIKA FLUIDA

Ojlerova jednačina za dinamiku fluida predstavlja matematički

prikaz ravnoteže sila koje deluju za vreme kretanja fluida.

Polazi se od drugog Njutnovog zakona – vektorski zbir svih sila

koje deluju na masu jednak je inercijalnoj sili.
Za fluid koji se kreće:

dv
 r  F dV -  p  d A =  r dV
V A V dt

Zapreminske Površinske Inercijalne

sile sile Sile

11:31:15 dr Gordana Kastratović

2
 MEHANIKA FLUIDA

Primenom Gausove teoreme i sređivanjem:

dv 1 OJLEROVA DIFERENCIJALNA JEDNAČINA

= F - gradp ZA DINAMIKU SAVRŠENOG FLUIDA U
dt r VEKTORSKOM OBLIKU

p p p
pri čemu je: gradp = i+ j+ k
x y z
Ojlerove diferencijalne jednačine u skalarnom obliku:

1 p dv x 1 p dv y 1 p dv z
X - - = 0, Y - - = 0, Z - - = 0
r x dt r y dt r z dt
nepoznate veličine

11:31:15 dr Gordana Kastratović

3
 MEHANIKA FLUIDA

Dodatna jednačine:

Jednačina kontinuiteta
r
+ div ( r  v ) = 0
t
Karakteristična jednačina (jednačina strujanja):
k
p r p  r 
r = const . ili = ili =  
pO r O pO  r O 

Ojlerove diferencijalne jednačine se mogu integraliti samo ako je data

karakteristična jednačina (gustina konstantna, ili poznata funkcija pritiska),
ali u ovom obliku nisu pogodne za integraciju.

11:31:15 dr Gordana Kastratović

4
 MEHANIKA FLUIDA

Vektor ubrzanja fluidnog delića jednak je vektorskom zbiru lokalnog i

konvektivnog ubrzanja.

Komponente ubrzanja:
v 1
+ gradv 2 - v  rot v = a
t 2

( v   )v
Lokalno ubrzanje: promena vektora brzine u datoj tački prostora.

Konvektivno ubrzanje: nastaje kada se fluidni delić u procesu kretanja

premešta iz jedne tačke u drugu u kojoj se vektor brzine razlikuje od
prethodne.

11:31:15 dr Gordana Kastratović

5
 MEHANIKA FLUIDA

Transformisana Ojlerova jednačina pogodna za integraciju:

v 1 1
+ gradv - v  rot v = F - gradp
2
t 2 r

11:31:15 dr Gordana Kastratović

6
 MEHANIKA FLUIDA

Bernuli je do rešenja integrala Ojlerovih jednačina došao za određene uslove.

U slučaju stacionarnog strujanja barotropnog savršenog fluida (r=r(p)) koji

struji kroz polje konzervativnih sila:

Uopštena Bernulijeva jednačina

v2 dp
-U +  = C = const .
2 r
Integraciona konstanta C se određuje iz uslova da je u nekoj tački strujnog

v = vo , U = U o , p = po , r = r o
polja:

v2 dp v o2  dp 
-U +  = - Uo +   
2 r 2  r o
11:31:15 dr Gordana Kastratović
7
 MEHANIKA FLUIDA

U slučaju nestišljivog fluida (r= const.) u polju sile zemljine teže (U=-gz) duž
jedne strujne linije:
v2 p v o2 po
+ + gz = + + gzo
2 r 2 r
Bernulijeva jednačina za dva preseka 1-1 i 2-2:

v 12 p1 v 22 p
+ + gz1 = + 2 + gz 2
2 r 2 r

11:31:15 dr Gordana Kastratović

8
 MEHANIKA FLUIDA

v 12 p1 v 22 p
+ + gz1 = + 2 + gz 2
2 r 2 r
Potencijalna energija po
jedinici mase
Energija pritiska po jedinici
mase
Kinetička energija po jedinici
mase
Pri stacionarnom strujanju nestišljivog savršenog fluida u polju
konzervativnih sila zbir kinetičke energije, energije pritiska i potencijalne
energije za svaki delić fluida ne zavisi od vremena i ima istu vrednost u
svakoj tački putanje delića.

11:31:15 dr Gordana Kastratović

9
 MEHANIKA FLUIDA

v 12 p1 v 22 p
+ + gz1 = + 2 + gz 2
2 r 2 r
g
v 12p1 v 22 p2
+ + z1 = + + z2
2 g rg 2 g rg
Geodezijska visina - visina položaja
Pijezometrijksa visina – visina pritiska
Brzinska visina – visina sa koje treba da padne fluidni delić da bi postigao brzinu v

Pri stacionarnom strujanju nestišljivog fluida u polju konzervativnih sila zbir

brzinske, pijezometrijske i geodezijske visine za svaki delić fluida ne zavisi
od vremena i ima istu vrednost u svakoj tački putanje delića.

11:31:15 dr Gordana Kastratović

10
 MEHANIKA FLUIDA

NESTIŠLJIV FLUID r = const . Pijezometrijska ili pritisna visina

p - pa = g (za - z )
p pa
+z= + za = const .
g g
geodezijska visina
z=H

pa
g
p pO
H Ma g g
za MO z=0
M
z

Zbir geodezijske i pijezometrijske visine je konstantan za tečnost u miru

11:31:16 dr Gordana Kastratović

11
 MEHANIKA FLUIDA

Bernulijeva jednačina za dva preseka 1-1 i 2-2 (važi za stacionarno strujanje

nestišljivog fluida:

v 12 p1 v 22 p
+ + gz1 = + 2 + gz 2
2 r 2 r r 

11:31:16 dr Gordana Kastratović

12
 MEHANIKA FLUIDA

Bernulijeva jednačina za dva preseka 1-1 i 2-2 (važi za stacionarno strujanje

nestišljivog fluida:

V 12 V22
r + p1 + rgz1 = r + p2 + rgz 2 = const .
2 2

11:31:16 dr Gordana Kastratović

13
 MEHANIKA FLUIDA

Bernulijeva jednačina za dva preseka 1-1 i 2-2 između kojih nema visinskih razlika:

v 21 v 2
r + p1 = r + p2 2

2 2
U slučaju da brzina u nekoj tački bude svedena na nulu:
2
v
p =r
1
2
+p 2
Stagnaciona ili zaustavna strujnica
2
Stagnaciona ili zaustavna tačka:
Tačka usporenja u kojoj nastupa deljenje strujanja
na strujanje iznad i strujanje ispod tela koje
miruje. Pri stujanju nestišljivog fluida, brzina
stujanja se smanjuje do nule u zaustavnoj tački,
pri čemu se pritisak u toj tački naziva
stagnacionim ili zaustavnim pritiskom.

11:31:16 dr Gordana Kastratović

14
 MEHANIKA FLUIDA

1 2
p0 = p + rv
2

Zaustavni ili stagnacioni pritisak jednak

je zbiru statičkog i dinamičkog pritiska.

Dinamički pritisak je pritisak koji nastaje usled strujanja fluida.

Primer direktne primene Bernulijeve jednačine je merenje dinamičkog pritiska.

11:31:16 dr Gordana Kastratović

15
 MEHANIKA FLUIDA

Merenje dinamičkog pritiska se vrši pomoću dvostuke Pito cevi (ili Pradtlove cevi), a
meri se, zapravo, razlika zaustavnog i statičkog pritiska.

1 2 po - p
p0 = p + rv
2

Zaustavni ili stagnacioni pritisak jednak je zbiru statičkog i dinamičkog pritiska.

Brzina strujnog polja određuje se na osnovu Otvor za merenje zaustavnog pritiska

izmerene razlike pritisaka:

V2 2( po - p )
po - p = r V =
2 r Otvori za merenje statičkog pritiska

11:31:16 dr Gordana Kastratović

16
 MEHANIKA FLUIDA

11:31:16 dr Gordana Kastratović

17
 MEHANIKA FLUIDA

1 2
p0 = p + rv
2

11:31:16 dr Gordana Kastratović

18
 MEHANIKA FLUIDA

1 2
p0 = p + rv Brže strujanje, niži statički pritisak
2

Sila uzgona

Sporije strujanje, viši statički pritisak

11:31:16 dr Gordana Kastratović

19
 MEHANIKA FLUIDA

Sila uzgona

Sila otpora Pogonska sila

Težina

11:31:16 dr Gordana Kastratović

20
 MEHANIKA FLUIDA

Vazduh se ubrzava u suženom prostoru izneđu kamiona i automobila,

stvarajući područje nižeg statičkog pritiska. Viši statički pritisak sa spoljnih
strana “gura” vozila jedno ka drugom.

11:31:16 dr Gordana Kastratović

21
 MEHANIKA FLUIDA

Bernuli je do rešenja integrala Ojlerovih jednačina došao za određene uslove.

U slučaju stacionarnog strujanja barotropnog savršenog fluida (r=r(p)) koji

struji kroz polje konzervativnih sila:

Uopštena Bernulijeva jednačina

v2 dp
-U +  = C = const .
2 r
Integraciona konstanta C se određuje iz uslova da je u nekoj tački strujnog

v = vo , U = U o , p = po , r = r o
polja:

v2 dp v o2  dp 
-U +  = - Uo +   
2 r 2  r o
11:31:16 dr Gordana Kastratović
22
 MEHANIKA FLUIDA

U slučaju stišljivog fluida, pri čemu je uticaj zapreminskih sila zanemaren

jer je njihov uticaj neznatan u odnosu na ostale sile:
v2 dp
+ = C = const .
2 r
za v = vo , p = po , r = r o

v2 dp v o2  dp  v 2 - v o2 p
dp
+ = +   +  =0
2 r 2  r o 2 po r

11:31:16 dr Gordana Kastratović

23
 MEHANIKA FLUIDA

p r
U slučaju izotermske promene stanja: =
pO r O
po dp po dr p
dp r
po
dp = dr =   = ln
ro r r ro r po r ro ro

v 2 - v o2 po r v 2 - vo2 p
dp
+ ln =0 +  =0
2 ro ro 2 po r
dp p po p
Brzina zvuka: c 2
= = = = co2 v 2
- 2
+
v o 2co ln2
=0
dr r ro po
v 2 - vo2
p r -
2 co2 Raspored pritisaka odnosno gustine u strujnom
= =e polju savršenog fluida pri stacionarnom kretanju
po ro i izotermskoj promeni stanja.

11:31:16 dr Gordana Kastratović

24
 MEHANIKA FLUIDA

k
p  r 
U slučaju adijabatske promene stanja: =  
po  r o 
k -1
k -1
dp r dr dp po  r  dr
= k   =k   
po  ro ro r ro  ro  r
 k -1

k k p o  p 
p k
   - 1
dp p o k -1
p r = k - 1  rok  r
p
= 
po k - 1 r o  p o  
o
 
k -1
 
v - vo
2 2
k po  p  k
+   - 1 = 0
2 k - 1 r o  po  
 
11:31:16 dr Gordana Kastratović
25
 MEHANIKA FLUIDA

dp p p
Brzina zvuka: c =
2
= k , co2 = k o
dr r ro
Brzina zvuka kod adijabatskih procesa nije ista u svim tačkama fluida
k -1
   k -1

v - vo
2 2
c o  p 
2 k 2
- 2 2
 r 
- 1 = 0,
v v c
+   o
+ o   - 1 = 0
2 k - 1  po   2 k - 1  r o  
 
k 1
p  k - 1 v 2 - v o2  k -1 r  k - 1 v 2 - vo2  k -1
= 1 -   = 1 -  
po  2 co2  ro  2 co2 

Raspored pritisaka i gustine u funkciji brzine duž strujnih linija za

adijabatsku promenu stanja

11:31:16 dr Gordana Kastratović

26