Rodzaje środków

czystości
 Rodzaje substancji powierzchniowo czynnych,
 Wybrane rodzaje środków czystości,
 Usuwanie zanieczyszczeń z powierzchni metalowych,
 Usuwanie kamienia kotłowego.
Rodzaje substancji powierzchniowo
czynnych - schemat budowy surfaktantów

Niejonowe

Anionowe

Kationowe

Amfoteryczne
Rodzaje substancji powierzchniowo
czynnych – anionowe
 Anionowe substancje powierzchniowo czynne:
 Mydła – część hydrofilowa mydła:
R – COO - Na+
ma ładunek ujemny (jest anionem)
Anionowe substancje powierzchniowo czynne są
składnikami:
Proszki do prania,
Szampony do włosów
Płyny i żele do kąpieli
Gaśnice pianowe
Rodzaje substancji powierzchniowo
czynnych – kationowe
 Substancje powierzchniowo czynne –
kationowe
Sole amin – część hydrofilowa ma ładunek
dodatni (jest kationem)
Przykłady:
+ -
R - NH3 Cl (długołańcuchowa sól aminy)
-
R - N(CH3)2+ Cl (trzeciorzędowy chlorek
aminy)
Stosowane sporadycznie ze względu na
trudniejszą biodegradowalność
Płyny do płukania tkanin
Środki do mycia urządzeń sanitarnych
Kationowe i anionowe substancje
powierzchniowo czynne nie można łączyć bo
tracą swoje właściwości.
 Wybrane rodzaje środków czystości (do
mycia i czyszczenia szkła)
Środki czystości mycia szyb i luster :
nie mogą zawierć składników
ściernych (zarysowania szkła), muszą
łatwo ulegać odparowaniu
i nie zostawiać smug
Środki powierzchniowo czynne
stosowane
do czyszczenia szkła i luster :
wodny roztwór amoniaku: NH3∙H2O
etanol: CH3- CH2 – OH
kwas octowy (etanowy): CH3 –
COOH
Wybrane rodzaje środków czystości
(do zmywarek naczyń)
Środki do zmywarek produkowane są na bazie soli sodu, które w
środowisku wodnym ulegają hydrolizie anionowej, a produktem
reakcji jest wodorotlenek sodu o właściwościach żrących:
fosforan(V) sodu: Na3PO4
Na3PO4 + 3H2O ↔ H3PO4 + 3Na+ + 3OH-
 krzemian(IV) sodu: Na2SiO3
Na2SiO3 + 2H2O ↔ H2SiO3 + 2Na+ + 2OH-
W II etapie powstający wodorotlenek sodu powoduje zmydlanie
tłuszczów:
C3H5(C17H35COO)3 + 3NaOH  3C17H35COONa +
C3H5(OH)3
Produkty zmydlania są rozpuszczalne w wodzie i są usuwane
strumieniem wody.
Środki do udrożniania rur
Jedną z przyczyn niedrożności rur jest osadzający się
tłuszcz, co powoduje zmniejszenie średnicy rur.
Do udrożniania wykorzystuje się reakcję zmydlania
tłuszczów.
Składnikiem środków jest wodorotlenek sodu (NaOH),
wodorotlenek potasu (KOH) lub ich wodne roztwory.
Produkty zmydlania: mydła sodowe i glicerol są
rozpuszczalne w wodzie.
Uwaga – wodorotlenku sodu i potasu nie należy stosować
do udrożniania rur z aluminiowych i cynkowych, te metale
wchodzą w reakcje ulegając roztworzeniu, produktem jest
również wodór – gaz spalający się wybuchowo.
Rodzaje zanieczyszczeń na metalach
Fizyczne
Źródła zanieczyszczeń Tłuszcz i inne związki
chemiczne zawarte w wodzie
i powietrzu, które osadzają
się głównie na wyrobach
z metali szlachetnych
i pokrytych powłoką
ochronną z Zn i Cr
Metody usuwania  Środki rozpuszczające
zanieczyszczeń składniki brudu,
 Usuwanie mechaniczne
(polerowanie)
 Ścieranie za pomocą
środków zawierających
substancję ścierną
(krzemionkę, kredę)
Chemiczne
Powstają w wyniku
procesów chemicznych:
(utlenienie pod wpływem
tlenu, siarki, kwasów)
lub elektrochemicznych
(korozja
elektrochemiczna metali)
Stosowanie środków
chemicznych
wchodzących w reakcje
z produktami utlenienia
Usuwanie zanieczyszczeń z powierzchni metalowych

 Usuwanie rdzy ze stali

Wyroby pod wpływem pary wodnej, tlenu
w powietrzu pokrywają czerwonobrunatnym lub czarnym
nalotem, który jest mieszaniną tlenków i wodorotlenków
żelaza(II) i (III).
Do usuwania stosuje się 10% roztwory NaOH, HCl, H3PO4.
Fe2O3 + 6HCl  FeCl3 + 3H2O
Fe(OH)2 + 2HCl  FeCl2 + 2H2O
Fe(OH)3 + H3PO4  FePO4 + 3H2O
Po usunięciu rdzy, wyroby należy opłukać roztworem sody
oczyszczonej: NaHCO3
Usuwanie zanieczyszczeń z powierzchni
metalowych
Napoje typu cola zawierają kwas fosforowy(V),
dlatego można je stosować jako odrdzewiacze.
Usuwanie czarnego nalotu
z wyrobów srebrnych
Pod wpływem związków siarki
zawartych w powietrzu wyroby
pokrywają się czarnym nalotem
siarczku srebra(I): Ag2S
Nalot można usunąć stosując na
gorąca (gotowanie) kwas
octowy: CH3COOH
lub sodę oczyszczoną NaHCO3
 Ag2S + 2CH3COOH 
CH3COOAg + H2S
Ag2S + 2NaHCO3  Na2S +
AgHCO3
 Czyszczenie srebra metodą redukcji
elektrochemicznej
1. Przedmiot oczyść z tłuszczu i
innych zabrudzeń wodą z dodatkiem
płynu do mycia naczyń.
2. Przygotuj roztwór chlorku sodu (5-
6 łyżek stołowych na 1L wrzącej
wody).
3. Dno pojemnika wyłóż folią
aluminiową i wlej przygotowany
roztwór soli.
4. Włóż srebrny przedmiot. W
zależności od stopnia
zanieczyszczenia pozostaw go na
kilka godzin.
5. Wypłucz dokładnie w ciepłej wodzie
i wytrzyj miękką szmatką.
Usuwanie patyna (śniedź) z wyrobów
miedzianych
 Pod wpływem wody, CO2 oraz innych związków
zawartych w powietrzu wyroby z miedzi lub ze
stopów zawierających miedź pokrywają się
zielonym nalotem [Cu(OH)]2CO3
 Patyna (śniedź) chroni głębsze warstwy matali
przed dalszą korozją (zjawisko korzystne np. na
dachach pokrytych blachą miedzią, pomnikach
wykonanych z brązu, mosiądzu),
 Do usuwania patyny stosuje się wodę
amoniakalną lub ciepły roztwór kwasu octowego.
Usuwanie kamienia kotłowego
W wyniku gotowania wody lub odparowania wody
na grzałkach i ściankach naczyń osadza się kamień
kotłowy, nierozpuszczalny w wodzie,
Kamień kotłowy jest mieszaniną:
CaCO3 + MgCO3 + Mg(OH)2.
 W warunkach domowych stosuje się kwas octowy,
którego sole są dobrze rozpuszczalne w wodzie:
CaCO3 + 2CH3COOH  (CH3COO)2Ca + CO2 + H2O
MgCO3 + 2CH3COOH  (CH3COO)2Mg + CO2 + H2O
Mg(OH)2 + 2CH3COOH  (CH3COO)2Mg + 2H2O
Kamień kotłowy
Ciekawostki
Silnie zabrudzone szkło laboratoryjne
chemicy myją tzw. Chromianką, czyli
nasyconym roztworem dichromianu(VI)
potasu, K2Cr2O7, w stężonym roztworze
kwasu siarkowego(VI), H2SO4
Do prania możesz użyć orzechów
piorących. To orzechy rosnące na
drzewie sapindus mukorossi, który
rośnie w Indiach i Nepalu. Orzechy po
zebraniu z drzewa rozłupuje się i
usuwa środek, po czym suszy aż do
uzyskania ciemnego koloru. Ich
tajemnicą jest substancja o nazwie
saponina, która w kontakcie z wodą
zamienia się w myjącą pianę, która
czyści i usuwa tłuszcz.