Professional Documents
Culture Documents
Metroloji
Metroloji
GENEL METROLOJİ
TÜBİTAK UME
P.K. 21 41470 Gebze - KOCAELİ
Tel: 262 6466355
Faks: 262 6465914
http: // www.ume.tubitak.gov.tr
METROLOJİNİN TANIMI
Metrolojinin Görevi :
Bütün ölçme sistemlerinin temeli olan birimlerin (SI ve
türevleri) tanımlayarak bilim ve teknolojinin kullanımına
sunmak ve yapılan bütün ölçümlerin güvenilirliğini ve
doğruluğunu sağlamaktır.
Metrolojinin Faaliyet Alanları
BİLİMSEL METROLOJİ
UME
ENDÜSTRİYEL METROLOJİ
TSE, İKİNCİL LABORATUVARLAR
YASAL METROLOJİ
SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI ÖLÇÜLER VE
STANDARTLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
DİĞER
BAKANLIK MERKEZ LABORATUVARLARI, SİLAHLI
KUVVETLER, ASKERİ LABORATUVARLAR
Metrolojinin Tarihçesi
İlk Çağlarda Ölçme
Ortaçağ ve sonrasında, gelişen Ölçme teknikleri ve
Ölçümbilim
Uluslararası standartta metre ve kütle prototiplerinin
doğuşu ve metre Konvansiyonu (1875)
Metre Konvansiyonu ardından ölçüm bilimde gelişmeler
Ülkemizde metroloji alanındaki gelişmeler,
20.yy.’da metroloji ve Uluslararası alanda gerçekleştirilen
çalışmalar
Ortalama “ayak” uzunluğunun tespiti
1576
foot = ayak
ft=0.3048m =30.48cm
1994
594mmx420mm -(A2)
yerine 1.98x1.40ns
Uzunluk Birimi Yard’ın Tanımı
M.Ö.4000 yıllarında Firavun
dirseği en yaygın uzunluk
standardı olarak
kullanılıyordu.
cd kg
mol s
K A
SI BİRİMLER SİSTEMİ
• Uzunluk : Metre(m)
Metre, ışığın saniyenin 1/299792458 kesri zaman aralığında vakum
ortamda katettiği yolun uzunluğudur.
• Kütle : Kilogram (kg)
Uluslararası kilogram prototipinin kütlesine eşit birimdir.
• Termodinamik Sıcaklık Birimi : Kelvin (K)
Termodinamik sıcaklık birimi Kelvin, suyun üçlü noktasının
termodinamik sıcaklığının 1/273.16 kesridir.
• Madde miktarı : mol (mol)
Karbon 12’nin 0.012kg’da atom sayısını içeren madde miktarıdır.
SI BİRİMLER SİSTEMİ
• Zaman : Saniye (s)
Sezyum 133 atomunun taban durumunun iki ince yapı düzeyleri
arasındaki geçişe karşılık gelen ışınımın 9192631776 periyodunun
süresidir.
• Elektrik Akımı : Amper (A)
Amper sonsuz uzunluktaki ihmal edilebilir dairesel kesiti olan,
birbirinden 1 metre uzaklıkta yerleştirilmiş iki paralel
iletkenin,birbirlerini etkiledikleri metre başına 2x10-7 N’luk kuvveti
üreten sabit akım olarak tanımlanır.
• Işık Şiddeti : Kandela (cd)
Steradyan başına 1/683 Watt radyant şiddeti olan 540x1012 hertz
frekanslı monokromatik ışınım yayan bir kaynağın verilen bir yöndeki
ışık şiddeti kandela olarak tanımlanır.
Kütle Birimi ve Kütle Prototipi
yoğunluğu 21500kg/m3
olan %90 Platin ve %10
İridyumalaşımından yapılmış, 39
mm çap ve 39 mm yüksekliğe
sahip silindir biçimli ağırlıktır.
Türetilmiş Birim : Newton
Büyüklük: Kuvvet
Birimler Sistemi: SI
Kuvvet Birimi: Newton (N)
ULUSAL STANDARD : Bir ülkede resmi olarak tanımış ve ülkedeki diğer tüm
standartlar için değeri referans teşkil eden yüksek doğruluklu standarttır.
REFERANS STANDARDI : TKS laboratuvarı ve diğer firmaların ölçüm
yerlerinde bulundurulan ve buralarda yapılan ölçümler için değeri referans
teşkil eden yüksek doğruluklu standarttır.
TRANSFER STANDARDI : Referans standartlarla kalibre edilmiş ve değeri
firma veya kuruluş içersinde alt seviye çalışma standartları için referans teşkil
eden standarttır
ÇALIŞMA STANDARDI : Referans standartları ve uygun ölçme cihazları ile
kalibrasyonu yapılmış, sıklıkla kalibrasyon ve kontrol işlemlerinde kullanılan,
nispeten daha düşük doğruluğa sahip standarttır.
Metroloji ile ilgili Temel Kavramlar
Laboratuvar Seviyesi
Uluslar arası
Ulusal Karşılaştırmalı
Laboratuvar Ölçümler
Kalibrasyon
Endüstriyel
Akreditasyon (Bir
Laboratuvar
üst seviyeden)
Ölçme İşlemi
Ölçülecek nesnenin Ölçülecek büyüklüğün Ölçülecek metodun
belirlenmesi belirlenmesi belirlenmesi
ÖLÇÜM
Ölçüm Esasları
Ölçüm Yöntemleri
Doğrudan Ölçüm; termometre ile sıcaklık, terazi ile kütle ölçümü
Dolaylı Ölçüm ; kuvvet ölçümünde F = W=m.g formülüne dayalı
bir ölçüm ile sonuca varılması
“Fiziksel olmayan büyüklükler için dolaylı ölçme metodu söz konusu olamaz.”
Ölçüm Çeşitleri
Mutlak Ölçüm; ölçme büyüklüğünün değerinin, aynı büyüklük için
belirlenmiş olan referansa göre bulunması
Mukayeseli Ölçüm; Fiziksel büyüklüğün temel veya türetilmiş aynı çeşit bir
referans ile mukayese yapılarak doğrudan ölçülmesi
Metroloji ile ilgili Temel Kavramlar
MUTLAK ÖLÇÜM
X ÖLÇÜLEN STANDART
R X ÖLÇÜLEN STANDART
KARŞILAŞTIRMALI ÖLÇÜM YAPAN CİHAZ
Ölçüm Belirsizliği; ölçüm sonucu ile beraber yer alan ve ölçülen büyüklüğe,
gerçek değerinin içinde bulunduğu değerler aralığına karşılık gelebilecek
değerlerin dağılımını karakterize eden parametredir.
Ölçüm belirsizliğinin İstatistiksel İfadesi ; ölçüm hatası sistematik ve rasgele
olmak üzere iki bileşenden oluşur.
Ölçüm hataları, genel olarak belirsizlikle ifade edilir. Hata dağılımı,
istatistiksel metotlar kullanılarak ifade edilir.
Rasgele hata, tekrarlanabilirlik koşulları altında aynı ölçüm sonsuz sayıda
yapıldığında, her bir ölçüm değerinin sonsuz sayıdaki ölçümün
ortalamasından sapmasıdır ve belirli bir istatistiksel dağılım gösterir.
Rasgele hatanın istatistiksel dağılımını, normal dağılım eğrisi ya da
“Gaussian Eğrisi” gösterir.
Metroloji ile ilgili Temel Kavramlar
Yüksek
Doğruluk
Düşük
Doğruluk
Metroloji ile ilgili Temel Kavramlar
Uluslararası Metroloji Sistemi
Metre Konvensiyonu (1875) Diplomatik
Antlaşma
Conférence générale des poids et
mesures (CGPM) Üye Ülke
Hükümetleri
Üye ülke delegelerinden oluşur ve 4
yılda bir toplanır
ULUSLARARASI
TÜRKİYE ALMANYA
ULUSAL ULUSAL
İKİLİ
UME ÇALIŞMA EUROMET ÇALIŞMA PTB
IMEKO
TRANSFER TRANSFER AKREDİTASYON
AKREDİTASYON
TRANSFER TRANSFER
ENDÜSTRİYEL
ENDÜSTRİYEL LABORATUVAR
LABORATUVAR
REFERANS REFERANS
ÇALIŞMA ÇALIŞMA
Uluslararası İzlenebilirlik ve Ölçüm Güvenliği
Türkiye I Almanya
UME PTB
I
K,A K,A K,A K,A K,A K,A
BIPM R Güven
Ç
AKREDİTE R Akreditasyon
Lab
Ç
T.J. Quinn
12-02-1997
LABORATUVARLAR ARASI TANIMA PROSEDÜRÜ
1. Bir Kuruluşun Diğerince Tanınması
LABORATUVARLAR ARASI TANIMA PROSEDÜRÜ
2. Bir Kuruluşun Diğerince Tanınması
Uluslararası Organizasyonlar
EUROMET : Avrupa
COOMET : Rusya, Doğu Avrupa ve Küba
SIM : Küba hariç Kuzey, Orta, Güney
Amerika
APMP : Asya-Pasifik Bölgesi
SADCMET : Güney Afrika Ekonomik Bölgesi
MENAMET : Kuzey Afrika ve Orta Doğu
AKREDİTASYON
LABORATUVAR ÜRÜN
•Kalibrasyon •E İşareti
•Test •CE İşareti
•Analiz •TSE Damgası
•Ölçüm
•Tip
PERSONEL
SİSTEM
•Laboratuvar
•ISO 9000
•Sistem
•AQAP
•Ürün
TKS-Akreditasyon Ofisi Kalibrasyon Laboratuvarı Değerlendirme Uzmanı
Değerlendirme Belgelerin
Sunulması
Belgelerin Ön
BAŞVURU
Değerlendirmesi
ŞÖZLEŞME
Değerlendirme
Uzmanının
Görevlendirilmesi
DEĞERLENDİRME
Belgelerin
Değerlendirmesi
AŞAMALARI
DÜZELTMELER
Laboratuvarın Yerinde
Değerlendirmesi
DÜZELTMELER
Mukayeseli Ölçümler
DÜZELTMELER
Sonuç Raporu
AKREDİTASYON
Akreditasyon Hakkında
Karar
Akreditasyon Belgesi
DENETİM KURULU
BAŞBAKANLIK
KALİBRASYON ASKERİ
LABORATUVARLARI
UME LABORATUVARLAR
BÖLGE ÖLÇÜ VE
ÖZEL İKİNCİL LAB.
LABORATUVARLARI AYARLAR
LABORATUVARLA
RI
BIPM, DİĞER
ULUSLAR ARASI
ENSTİTÜLER
YASAL METROLOJİ
Ticaret Çevre
Market terazileri
Benzin pompaları Gürültü ölçer, hava ve su kirliliği ölçen
Gaz, elektrik ve su sayaçları cihazlar
Taksimetreler Egzoz emisyonu ölçen cihazlar
Ticari uzunluk ölçme aletleri
Sağlık Güvenlik
Tıbbi tartım cihazları Hız ölçen radarlar
Termometreler ve şırıngalar Otomobil sürücülerinin, alkol testinde
İşitimölçer (odyometre) kullanılan nefes analiz cihazları
Radyoterapi cihazı Lastik basıncı ölçerler
Toksik kimyasal ölçümünde kullanılan
cihazlar
Uluslararası Yasal Metroloji Kurumu
(OIML)
International Conference of
Legal Metrology (ICLM)
International Committe
of Presidential Council
Legal Metrology (CIML)
Uluslararası Yasal Metroloji
Başkanlık Konseyi
Komitesi
Kalibrasyon Hizmetleri
Eğitim Hizmetleri
Danışmanlık Hizmetleri
Akreditasyon
Yayınlar
Teknoloji Transferi
Bilgi Transferi