Eugenika i polityka rasowa

Czym jest eugenika?

 Stgr. Eugenes - dobrze urodzony

 Termin „eugenika” wprowadził Francis Galton w książce Hereditary Genius z 1869,
znany badacz, statystyk, odkrywca daktyloskopii - metody identyfikacji osób za pomocą
linii papilarnych (bliski kuzyn Karola Ddarwina, autora O pochodzeniu gatunków drogą
doboru naturalnego opublikowane z 1859)
 Początkowo termin dotyczył selektywnego rozmnażania zwierząt oraz ludzi, aby
ulepszać gatunki z pokolenia na pokolenie, szczególnie jeśli chodzi o cechy
dziedziczone. Potem twórca uwzględnił specyfikę eugeniki pozytywnej, zachęcającej do
częstszego reprodukowania się najlepszych osobników oraz eugeniki negatywnej,
zniechęcającej do reprodukcji osobników mniej wartościowych
 Współcześnie eugenika zakłada możliwość doskonalenia cech dziedzicznych gatunku.
Jej celem jest tworzenie warunków pozwalających na rozwój dodatnich cech
dziedzicznych i ograniczenie cech ujemnych (w szczególności dotyczy to chorób
dziedzicznych).
 Negatywne skojarzenia tego pojęcia wiążą się przede wszystkim z preeugeniką
stosowaną przez reżim narodowosocjalistyczny sir Francis Galton
Lata 20. i 30. XX wieku

Lata 20. i 30. XX wieku przyniosły kryzys ekonomiczny, a wspieranie i leczenie osób niepełnosprawnych było
sporym obciążeniem dla państwa. Podobnie jak koszty generowane przez uzależnionych czy niezaradnych
społecznie.
 Rozpoczęły się programy mające ograniczyć możliwość przekazania genów kolejnym pokoleniom przez
"niepożądane" i "niezdrowe" jednostki.
 W kilku krajach wprowadzono prawo zakazujące zawierania małżeństw przez takich ludzi.
 Rozpoczęto też na masową skalę programy przymusowej sterylizacji i kastracji osób niepełnosprawnych, z
wadami genetycznymi lub z tzw. marginesu.
Naukowe podwaliny

 Karol Darwin - prace o dziedziczności i procesach kształtowania się gatunków.

 Gregor Mendel rozpracował sposób dziedziczenia niektórych cech na przykładzie barwy kwiatów groszku
(1900)
 Ludwik Hirszfeld - jego eksperymenty dowiodły, że grupy krwi u człowieka dziedziczą się dokładnie według
mendlowskiego wzorca (1907-11)
Eugenika w starożytności

 Kalokagatia starożytnych Greków - czyli idealna droga wychowawcza kształtująca człowieka pięknego i
dobrego, łączącego sprawność fizyczną, zalety intelektualne i nieskazitelny charakter.

 Spartanie za cel posawili tworzenie człowieka żołnierza. Oprócz szkolenia przez całe życie zakładał on "na
wejściu" selekcję dobrego materiału biologicznego. Dzieci, które były słabe, chorowite czy w jakimś stopniu
niepełnosprawne, porzucano w górach, na obrzeżach miast albo zrzucano ze skał. Przetrwać mieli
najsilniejsi.
Eugenika niemiecka, higiena ras
(Rassenhygiene)
 Wprowadzenie

 Na terenie Niemiec eugeniczne myślenie przejawiało się i obowiązywało właściwie wszędzie. Było obecne w akademickim
nauczaniu (głównie w medycynie), w polityce (zwłaszcza w polityce społecznej), w literaturze i prasie, przeniknęło nawet do
życia prywatnego. Eugenika rozwinęła się w Niemczech jeszcze pod koniec XIX wieku, i natychmiast zyskała uznanie i rozgłos,
wpisywała się bowiem w wielko niemiecki szowinizm, polegający przede wszystkim na demonstrowaniu nienawiści do
narodów uznawanych za wrogie – przede wszystkim Żydów i Słowian.
 Stworzenie ludzi doskonalszych miało służyć dowartościowaniu niemieckiej dumy narodowej. W grę wchodziła także
perspektywa prowadzenia wojen – a więc zapotrzebowanie na silnych i zdrowych mężczyzn zdolnych walczyć i wygrywać.
Eugeniczne potomstwo pochodzące z „hodowli” miało ich zapewnić. Brane były również pod uwagę oszczędności budżetowe.
Liczono kwoty jakie rząd wypłacał w postaci rent i zasiłków, jakie wydawał na „niepotrzebne” przytułki i szpitale dla chorych
psychicznie, na wsparcie biednych i ułomnych, tj. tych wszystkich, którzy nie służą społeczeństwu, lecz wręcz przeciwnie, są
obciążeniem. Na odbudowę państwa, na restrukturyzację, na reparacje wojenne i na prowadzenie nowych wojen potrzebne
były duże pieniądze, a chorzy i ułomni stanowili obciążenie budżetu. Chodziło w tym wypadku o zastosowanie zasad eugeniki
negatywnej i zapobiegawczej.
 Towarzystwo Higieny Ras
(Gesellschaft für Rassenhygiene)

 Z inicjatywy A. Ploetza w 1905 w Berlinie powstało Towarzystwo Higieny Ras (Gesellschaft für
Rassenhygiene). Zarówno Towarzystwo (THR), jak i czasopismo (ARGB) były pierwszymi na świecie
instytucjonalnymi ośrodkami eugeniki.
 Znamienne są zasady przynależności do THR oraz profesje członków założycieli: byli to Ploetz – z medycznym
wykształceniem oraz dwaj psychiatrzy Anastasius Nordenholz i Ernst Rüdin (profesor psychiatrii w
Monachium), co wskazuje na kierunek przyszłych działań. Do Towarzystwa nie mógł należeć ten, kto złożył
akces, lecz członkowie byli starannie dobierani, i to wyłącznie spośród grupy intelektualistów, naukowców
oraz twórców, a następnie poddawani badaniom antropologicznym. Wyniki tych badań były
przechowywane do porównań z wynikami przebadanej „gorszej” części społeczeństwa.
 Początkowo A. Ploetza trapił dylemat, jak pogodzić konflikt między ideałami, wypływającymi z naszej natury,
takimi jak humanitaryzm i humanizm, a interesami rasy, które są przez te ideały ograniczane. Pomoc
socjalna i medyczna słabym zdrowotnie i ekonomicznie (chodzi tu także o choroby, wypadki i zabezpieczenia
emerytalne) osłabia kondycję całego społeczeństwa i, być może, odbywa się kosztem tych najsilniejszych
obywateli. Ale był jednocześnie niezmiennie przekonany, że Aryjczycy reprezentowali szczyt rozwoju
rasowego.
 Sugerował, że w czasie wojny powinno się bez ceremonii wysyłać ludzi niższych ras na pierwszą linię frontu
jako mięso armatnie. Poza tym, jako dodatkowy środek zapewniający sprawność fizyczną narodu, doradzał,
aby konsylium lekarskie badało każde nowo narodzone dziecko, orzekając, czy je pozostawić przy życiu, czy
nie.
Masowa sterylizacja

 14 lipca 1934 roku przyjęto w III Rzeszy ustawę o zapobieganiu narodzin potomstwa obciążonego chorobą
dziedziczną. Przymusowa sterylizacja objęła setki tysięcy ludzi, w tym dzieci od 14. roku życia.
 Ustawa zawierała listę chorób dziedzicznych, które kwalifikowały obciążone nimi osoby do przymusowej
sterylizacji: np. „wrodzony debilizm”, epilepsja, schizofrenia, zespół ślepoty i głuchoty, a także osoby z
wadami fizycznymi i alkoholików.
 lekarze przeprowadzili sterylizację setek tysięcy osób rzekomo obciążonych chorobami dziedzicznymi. Jako
społecznie zbędne określono przede wszystkim osoby niedorozwinięte umysłowo oraz "osoby aspołeczne",
przestępców
 W całej III Rzeszy „sądy zdrowia dziedzicznego” podporządkowane były sądom rejonowym. Tam orzekano o
przymusowej sterylizacji. Przewodniczącym zespołu sędziowskiego był prawnik, pozostałych dwóch
członków było lekarzami. Diagnoza lekarska miała uzasadnić konieczność sterylizacji. w, prostytutki, a także
ludzi społecznie niezaradnych.
Lebensborn (niem. źródło życia)

 Na mocy rozkazu Reichsführera-SS Heinricha Himmlera w 1936 roku została

powołana instytucja oficjalnie funkcjonująca jako opiekuńczo-charytatywne
stowarzyszenie „Lebensborn e.V.” (pol. stowarzyszenie zarejestrowane „Źródło
życia”), która funkcjonowała w strukturach organizacyjnych SS. Statut został
przyjęty oficjalnie 12 grudnia 1935, a prezesem stowarzyszenia został Heinrich
Himmler.
 Lebensborn w założeniach miał stworzyć odpowiednie warunki w sieci swoich
ośrodków do „odnowienia krwi niemieckiej” i „hodowli nordyckiej rasy nadludzi”
poprzez odpowiednią selekcję kobiet i mężczyzn przeznaczonych do
rozmnażania w ramach demograficzno-politycznych
założeń nazistowskiej polityki rasowej.
Oficjalnie podawane cele Lebensborn

 Wspieranie rasowych i wartościowych pod względem dziedziczno-biologicznym wielodzietnych rodzin.

 Opiekę nad rasowo i dziedziczno-biologicznie wartościowymi brzemiennymi, niezamężnymi matkami, które
po dokładnym zbadaniu przez Lebensborn ich rodzin oraz rodziny reproduktora dadzą gwarancję, że spłodzą
równie wartościowe potomstwo.
 Umożliwienie matkom urodzenia dzieci, co za pomocą własnych urzędów stanu cywilnego i biur
meldunkowych przeprowadzano w tajemnicy. Dotyczyło to również samotnych matek, wydających na świat
nieślubne dzieci. W ten sposób kobiety te mogły uniknąć represji bądź zemsty swoich rodaków, jako że
często były to kobiety z państw okupowanych przez III Rzeszę, a zatem spodziewały się dziecka z niemieckim
żołnierzem. O ile tylko odpowiadały one rasowym kryteriom SS, wówczas Lebensborn gwarantował im
dyskrecję, ochronę, zaś po urodzeniu istniała możliwość oddania do adopcji tzw. „dziecka z okupantem”.
 Opiekę nad matkami oraz ich dziećmi. Łącznie w Lebensborn na świat miało przyjść ok. 6000 dzieci.
Lebensborn w okupowanej Polsce

 Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej w Polsce jej teren stał się celem penetracji różnych instytucji
niemieckich (oraz struktur wojskowych i administracyjnych), w tym organizacji Lebensborn. Okres aktywnej
działalności stowarzyszenia w Polsce rozpoczął się w 1942r. Struktury Lebensborn w postaci pełnomocników
funkcjonowały przy wszystkich Wyższych Dowódcach Policji i SS w okupowanej Polsce (w Poznaniu i
Krakowie). Pełnomocnicy Lebensborn byli funkcjonariuszami Centrali Przesiedleń Niemców Etnicznych lub
innych instytucji niemieckich. W Polsce funkcjonowało ogółem 5 ośrodków Lebensborn:
o Bydgoszcz
o Kraków
o Helenówek
o Otwock
o Połczyn Zdrój
T4

 W październiku 1939 Hitler zanotował w piśmie, antydatowanym na 1 września, dzień rozpoczęcia wojny, że
nieuleczalnie chorzy mogą dostąpić "łaski śmierci".
 To zapoczątkowało zbrodniczy program nazywany eufemistycznie "eutanazją" - fizyczną eliminację
„małowartościowego” życia ludzkiego; mordowanie osób psychicznie chorych i niepełnosprawnych. Także i
w tym przypadku selekcjom i zabijaniu bezbronnych, winni są lekarze i personel medyczny.
 W wyniku tzw. „akcji T 4”, od nazwy ulicy Tiergarten, przy której mieściła się Centrala Organizacji Eutanazji,
zmarło do sierpnia 1941 roku po wstrzyknięciu trucizny lub w komorze gazowej 70 tys. ludzi. Jednymi z
pierwszych ofiar tego programu byli pacjenci (i personel) szpitali psychiatrycznych w okupowanej Polsce.
Inne państwa
Przymusowa sterylizacja obecnie

 Przymusowa sterylizacja ze względów społecznych w wielu krajach była prowadzona jeszcze długo po
wojnie.
 W Kanadzie do 1972 roku, w Szwecji do 1975, a w Kalifornii zakazano jej dopiero cztery lata późnej! (A i tak,
jak donosił tygodnik "Time", w latach 2006-10 w więzieniach tego stanu doszło do przynajmniej 148
przypadków wymuszonej sterylizacji kobiet).
 Metodami tymi posługiwały się również państwa komunistyczne, jak ZSRR czy Czechosłowacja.
 Są też kraje, które dopiero wpisują eugenikę do swojego systemu. W 1997 roku "Nature Genetics" z
niepokojem opisywało nową ustawę o zdrowiu matek i dzieci uchwaloną w Chinach. Artykuł 10 tej ustawy
nakazuje długoterminową antykoncepcję lub sterylizację osobom, u których zdiagnozowano poważne
choroby genetyczne. A artykuł 16. zakłada konieczność aborcji w przypadku ciąży, której badanie ujawniło
określone nieprawidłowości.
Przymusowa sterylizacja i kastracja

 Przeprowadzano na masową skalę programy przymusowej sterylizacji i kastracji osób niepełnosprawnych, z

wadami genetycznymi lub z tzw. marginesu.

W USA potraktowano tak ok. 60 tys. ludzi! Podobna liczba padła ofiarą eugeniki w Szwecji. Takie same
praktyki, choć na mniejszą skalę, miały miejsce w Finlandii, Norwegii, Danii, Japonii, Szwajcarii, Kanadzie, na
Łotwie i w Islandii.
 Wielu zabiegów dokonywano na podstawie pobieżnych, powierzchownych uzasadnień, w których często
pojawiały się przejawy uprzedzeń rasowych i światopoglądowych.
 Do 1945 na obszarze tzw. Wielkiej Rzeszy wysterylizowano przymusowo 400 tys. osób, a wskutek
komplikacji po zabiegu zmarło ok. 6 tys. osób.
Eugenika w USA

 Krajem, w którym istniał drugi co do skali ruch eugeniczny, były Stany Zjednoczone. To właśnie w USA
eugenika przeszła od dywagacji akademickich do zastosowań praktycznych.
 Specyficzną demonstracją potrzeby sterylizacji osób „nieprzydatnych społecznie” była akcja amerykańskich
eugeników, którzy rozdawali niepiśmiennym osobom transparenty z napisami w rodzaju „Nie potrafię
przeczytać tego transparentu. Jakim prawem mam dzieci?” i zlecali im paradowanie po Wall Street.
 W 2008 wobec Planned Parenthood ponownie wysunięto zarzuty o działalność eugeniczną i rasistowską w
związku z przyjmowaniem przez nią dotacji finansowych ze szczególnym wskazaniem, że mają być użyte do
promowania aborcji w środowisku czarnych obywateli USA. Zwrócono także uwagę, że w 2006 na
1,2 mln aborcji w USA ponad 680 tys., czyli 56% było dokonanych u czarnych kobiet, pomimo że ogólna ich
liczebność w populacji USA to ok. 15%
Lebensborn w USA

 W 1980 roku milioner Robert Graham otworzył w Kalifornii "bank spermy noblistów", w którym miały być
dostępne próbki nasienia zdobywców tej nagrody. Dzięki takiemu wyborowi znakomitego materiału
rozrodczego na świat miało przyjść tysiące nowych geniuszy. Niestety, Grahamowi udało się nakłonić do
współpracy jedynie kilku laureatów Nobla, spośród których tylko fizyk William Shockley zgodził się ujawnić
jako dawca. Niezrażony założyciel banku i jego współpracownicy poprzestali więc na obiecujących
naukowcach, którzy "mieli potencjał do zostania noblistami". Bank świadczył usługi do 1999 roku i w tym
czasie z wykorzystaniem pobranych z niego próbek urodziło się 217 dzieci. Nie zadziałał planowany przez
Roberta Grahama system śledzenia ich losów, więc nie do końca wiadomo, czy rzeczywiście wyróżniają się
wśród swoich rówieśników.
Eugenika w Szwecji

 Najdłużej, bo ponad 40 lat, program eugeniczny był prowadzony w Szwecji. W

maju 1921 Riksdag przyjął ustawę o powołaniu Państwowego Instytutu Higieny
Rasy w Uppsali, kierowanego kolejno przez Hermana Lundborga i Gunnara
Dahlberga.
 W latach 1934–1975, w czasie rządów Szwedzkiej Socjaldemokratycznej Partii
Robotniczej, wysterylizowano tam 63 tys. osób „nieprzydatnych” lub
„niedostosowanych społecznie.
Eugenika w pozostałych państwach

 Incydenty eugeniczne miały miejsce w

Danii,
Kanadzie,
Australii,
Norwegii,
Finlandii,
Estonii,
Szwajcarii i Islandii w stosunku do osób, które uznano za
umysłowo niedorozwinięte.
 W krajach komunistycznych przymusowej
sterylizacji poddawano osoby należące do grup
społecznych uznawanych przez władze
za pasożytnicze lub reakcyjne.
Źródła

 https://pl.wikipedia.org/wiki/Eugenika
 https://pl.wikipedia.org/wiki/Eugenika_niemiecka
 https://pl.wikipedia.org/wiki/Lebensborn
 Eugenika, czyli jak wyhodować nadczłowieka, Piotr Kossobudzki, 28.11.2013, Gazeta Wyborcza,
http://wyborcza.pl/piatekekstra/1,129155,15041710,Eugenika__czyli_jak_wyhodowac_nadczlowieka.html?disabl
eRedirects=true
 Fanatyzm rasowy w III Rzeszy. Eugenika i "eutanazja", Barbara Cöllen , 14.07.2013 , Deutsche Welle,
http://www.dw.com/pl/fanatyzm-rasowy-w-iii-rzeszy-eugenika-i-eutanazja/a-16949740
 http://www.newsweek.pl/wiedza/historia/w-newsweeku-historii-dzieci-hitlera-pietno-czystej-rasy-
newsweek,artykuly,350322,1.html
 http://www.focus.pl/artykul/skazone-zrodlo-zycia-lebensborn-czyli-fabryka-dzieci
 http://www.miesiecznik.znak.com.pl/6352008agnieszka-rudziewiczeugenika-rzecz-o-dobrze-urodzonych/
Dziękujemy za uwagę