WIKA

Lektura 1
WIKA

Isang sistema ng mga

arbitraryong simbolo ng
mga tunog para sa
komunikasyon ng mga
tao. (Edgar Sturtevant )
 Wika : isang sistema

NG NG
NG MGA
KAHULUGAN BALARILA
TUNOG
(PONEMA) (GRAMMAR)
https://www.youtube.com/watch?v=3ok1fR-
8NOU

 May gramar/estruktura ang lahat ng wika

 Lahat ng gramar ay pantay-pantay
-- linguistic competence—
kakayahang bumuo at umunawa ng mga
pangungusap sa kanyang wika.
a. Fonetiks: artikulasyon ng mga tunog
Speech organs:
Baga, ngalangala, dila, labi, ilong, gulung-
gulungan, ngipin.
a. Fonoloji/ponolohiya/palatunugan:
pagpapatern o kombinasyon ng mga
tunog na ito sa loob ng isang wika.
b. Morpolohiya: pagbuo ng mga salita
morpema: salitang ugat at panlapi
a. Sintaks: pagbuo ng mga pangungusap
b. Semantika: interpretasyon ng mga
kahulugan ng mga salita at pangungusap.
 Ilang Pattern /Padron sa Wikang
Filipino
 Pag-uulit:
1. Bababa ba?

2. Lalakay

3. sama-sama

4. kaklasmeyt
Wika : arbitraryo
 SEMIOLOGIE (Ferdinand de Saussure)

TUNOG-SALITA
(SOUND-IMAGE)
kabuuan o
SIMBOLO:
PANANDA konteksto:
(kultura at
lipunan)
KONSEPTO

Pagkilala sa kataalan o sariling kakanyahan ng wika ayon sa sarili nitong

mga alituntunin o konteksto.
mahalaga ang kontekstong kultural hindi lang
ang istruktura/form

Istruktura/Anyo
Ponemikong
Sangkap:
Pampahiwatig
Salita (signifier)
Makikita sa mundo
(Pananda/sign) Kultura:
Semantikong
Sangkap
Pahiwatig
(signified/
referent)
Nasa Isip
Arbitraryo
ang mga
Ergo, arbitraryo ang pagkakaugnay ng signifier at signified
pakahulugan
(simbolikong wika at reyalidad)
 ARBITRARYO ANG MGA
SIMBOLO:
Halimbawa 1:
TINIK BUTO

THORN BONE SEED

Inoorganisa ang reyalidad sa pamamagitan ng wika sa

Magkakaibang pamamaraan.
 Haypotesis na Sapir-Whorf
 Ang wika ay nagpapahiwatig ng pananaw
sa daigdig ng mga tao.

 Pagkanatatangi ng bawa’t wika =

pagkanatatangi ng bawa’t kultura
 LINGGWISTIKS
 Siyentipikong pag-aaral ng mga wika ng
tao.
 Lingwista: dalubhasa sa pag-aaral ng wika
(dalubwika)
 Poliglot: nagsasalita ng maraming wika.
 MAIKLING KASAYSAYAN NG
LINGGWISTIKS
1. Ugat: Griyego, debate sa pagitan ng
naturalista vs. kumbensyonalista
2. Debate sa pagitan ng mga analojist (regular
ang mga wika) vs. anomalista (di-regular ang
mga wika)
3. Identipikasyon ng mga bahagi ng pananalita
sa wikang Griyego [noun, pronoun, etc.]
4. Pag-aangkin ng mga Romano sa padrong
gramatikal ng mga Griyego sa pagpapalaganap
ng Latin, nakilala bilang tradisyunal na gramar.
5. Sa labas ng Europa: pag-aaral ng gramar ng
wikang Sanskrit.
 PINAGMULAN ng WIKA
(Teorya)
1. Bow-wow: panggagaya ng likas na tunog
2. Pooh-pooh: likas na silakbo ng
damdamin.
3. Ding-dong: likas na pagtugon ng mga tao
sa mga tunog sa paligid
4. Yo-he-ho: ingay/tunog mula sa sama-
samang pagkilos ng tao
5. Pamuestra: mula sa bahagi ng utak na
kumokontrol sa pagkilos

6. Musikal: matulain at emosyonal na

ekspresyon
7. Kontak /Pakikihalubio
a. Tunog na kontak
b. Panawagan
c. Pakiusap
d. Pananagisag
 Mga Pamamalagay sa Wika

1. Ang wika ay pantao (malikhain).

--nakikita sa kakayahan ng tao lamang
at wala sa ibang nilalang
--bunga ng hinihingi ng sitwasyon.

“Language: the power to create

meanings” ...
--S. Wahreing
2. Ang wika ay napag-aaralan.

3. Ang wika ay isang panlipunang

penomenon.
Napakasensitibo sa mga
sitwasyon.
 4. Ang wika ay nag-iiba-iba (heterogenous).
--dahil bahagi ito ng mga partikular na
karanasan ng isang grupo ng tao.
“I miss you.” (Ingles)
“Miss na kita. (Pinoy)
“Em nho anh.” (Vietnamese)

“Em neu anh.” (Vietnamese)

“Mahal kita.” (Pinoy)
“I love you.” (Ingles)
 6. Ang wika ay nagbabagu-bago/ dinamiko
sa agos ng panahon.
 Halimbawa:

1. Mayroon –> meron

2. Ano ang nangyari?  Anyari?

 Mga Gamit ng Wika
1. Komunikatibong gamit:
Sitwasyon: Inaawit ng mga Ifugao ang
Hudhud habang nag-aani.
2. Heuristiko:
Sitwasyon: Ginagamit ng mga estudyante
ng linggwistiks ang “transformational
grammar” ni Chomsky upang ipakita
kung paano nagbabago ang anyo ng
isang pangungusap.
 Gamit...
3.Interaksyunal
Sitwasyon: pag-uusap ng dalawang
magkaibigan
4. Diskursibo: Para sa kontrol at
kapangyarihan
Sitwasyon: Pagsentensya ni Mayor Duterte
sa mga kriminal.
 Gamit...
5. Representasyunal na gamit
Sitwasyon:
Nagbigay si Alden ng puting bulaklak kay
Yayadub bilang tanda ng kanyang wagas
na intensyon sa dalaga.
6. Imahinatibo
Sitwasyon: Isinusulat ni Eugene Evasco ang
kwentong “Amansinaya” ang diwata ng
karagatan.
 Pagsasanay
 Tukuyin ang:
A. Pamamalagay
B. Gamit ng Wika
[Paramihan at Patumpakan ng Sagot]
 https://www.youtube.com/watch?v=KGH4
TBl7v-0
 https://www.youtube.com/watch?v=Qvksf
UVKRHE
 Mga Varayti ng Wika:

IDYOLEK, SOSYOLEK,
DAYALEK
 DAYALEK
Pagkakaiba-iba (variation) sa loob ng
isang wika:
Aksent, tunog, leksikograpiya, pagbigkas.

a. Rehiyonal na diyalekto

b. Sosyal/ Panlipunang diyalekto

 REHIYONAL
Halimbawa:
 Pangkuhin mo ang bata. (Tag. Bulakan)
 Kalungin mo ang bata. (Tag. Maynila)

 Nakain ka ga ng kalamunding? (Tag.

Batangas)
 Kumakain ka ba ng kalamansi? (Tag.
Bulakan)
 Halimbawa
 Mauban (Quezon) Tagalog:

Nabakli ang siit na kinukuyapyapan ng

ayap na pinapuan ng kutabing.
Isogloss: Dayalektong Hanggahan
Hal:
Nagbuburug ang bulkan. [Saan?]

Pumuputok ang bulkan. [Saan?]

Para saan ang Isogloss: Katuluyang

Kontinuum
 SOSYOLEK
1. varayti ng wika ayon
sa ugnayan ng mga
tao sa lipunan.

2. Wika ng isang partikular na grupong

panlipunan batay sa:
Edukasyon, kasarian, etnisidad, edad
Halimbawa
A: “Ang chami talaga ng heyrora bulevard nitis,
aminin mo bakla, tegis na ang mga itis.”
B: “Truli, mader at ang filing ni watashi, jenifer
monyument, mashosholbodudel na ang
chumenelin. At aminin mo, ang krepas ng
tander kats lalong chumachaka, slightly,
inaagnas”
C: “At ate, saytsung mis naman daw ang shusana,
veykla, chamines”
A: Truli mader lili, misis, parang pumapayat kayo,
nagdadayet na naman ho kayo ano?”
C: “I’m sure nagsusuro.”
(Abaya at Hernadez, 1996)
IDYOLEK

Wika ng indibidwal

Nagpapakita ng kanyang
pekyularidad.
 Register
Varyasyon batay sa estilo (stylistic
variation) ng pananalita
Ayon sa : sitwasyon o konteksto ng usapan.
Ayon sa: larang o field

1. Opisyal ng Phivolcs sa mga evacuees

2. Math teacher sa mga estudyante
 Tenor
 Varyasyon batay sa estilo (stylistic
variation) ng pananalita
 Mula sa napakapormal napakaimpormal
depende sa intensiyon ng nagsasalita:
Hal:
Yorme sa mga taga-UP
Yorme sa mga Senior Citizens
Yorme sa kanyang anak
Yorme kay Pres. Trump
LINGUA FRANCA

Wikang komon sa dalawa o

higit pang magkakaibang
wika.

Bunga ng pakikipagkalakalan at iba

pang mga ugnayan: pandarayuhan,
pagpapangasawahan, atbp.
 Rehiyonal na lingua franca

 Nasyonal

 internasyonal
 Salik sa Pagkabuo ng
Lingua Franca
Heograpiya L
i
n
g
Kalakalan u
a

Pandarayuhan f
r
a
Pagpapangasawahan n
c
a
Politika
 2 Paraan ng
Pag-usbong/Pagsilang ng Wika

(1) Pagbuo ng pidjin  kreyol (creole)

(2) Pagpili o pagbuo ng lingua franca

Unang Paraan

Wika 1

PIDJIN KREYOL

Wika 2

WALANG GRAMAR MAY GRAMAR

Walang native speaker
Konteksto: Kalakalan
 Pidjin: Tok Pisin

Pidjin: paraan ng komunikasyong gamit ang

mga simpleng salita na walang patakarang
gramatikal
 Kreyol: pidjin na nagkaroon na ng native
speakers, ergo bagong wikang mula sa
pagtatagpo ng dalawa o higit pang mga wika.

Halimbawa:

“Sabe tu, tiene kita buen tiempo ahora asegun con el PAG-ASA.”
[Chabakano]

“Alam mo, magkakaroon tayo ng magandang panahon ngayon sang- ayon sa

PAG-ASA.
[Filipino]
Pangalawang Paraan

Wika 1

LINGUA
Wika 1 FRANCA
Wika 2

MAY GRAMAR MAY GRAMAR

 FILIPINO

Pambansang Linggwa
Frangka
 Filipino bilang
Pambansang Linggwa Frangka
Mga Batayan:
1) Pagkakamag-anakan at pagkakahawig
(unibersal na nukleyus) ng mga wika sa
Pilipinas
2) Matinding pangangailangang
magkomyunikeyt ang mga nasa mga
halong komunidad, i.e. sentro ng
populasyon, komersyo, industriya at
edukasyon.
 Ugat ng
Wikang Filipino
 Saan
nagmula
ang mga
wika sa
Pilipinas?
Migrasyong
Awstronesyano:
1.Teorya ni
Peter Bellwood:
Formosa ang
tahanan

2. Teorya ni
Wilhelm
Solheim II:
Gitnang
Insulinde
 Austronesia, in historical terms,
refers to the homeland of the people
who speak Austronesian languages,
to which Malay, Filipino, Indonesian,
Malagasy, and around a thousand
other languages belong. The name
Austronesia comes from the Latin
austrālis "southern" plus the Greek
νήσος (nêsos) "island".
Daigdig ng mga Austronesyano:
Malaya at malawak na daigdig ng
Kapuluan
PAGPAPANGKAT-PANGKAT NG
MGA WIKA SA PILIPINAS

SUBGROUPING OF THE
PHILIPPINE LANGUAGES
 SUBGROUPING
I. Ivatan Languages
A. Itbayaten
(Itbayat, Batanes)
B. Ivatan (Batanes)
C. Babuyan
(Babuyan Island,
Calayan, Cagayan)
II. NORTHERN
PHILIPPINE
LANGUAGES
A.Cordilleran
1. Dumagat
2. Northern Cordilleran
3. Ilokano
4. Central Cordilleran
5. Southern Cordilleran
B. Ilongot
C. Sambalic
 III. MESO-PHILIPPINE LANGUAGES
A. Northern Mangyan D. Central Philippine
B. South Mangyan 1. Tagalog
2. Bikol
C. Palawan
3. North Bisayan
4. South Bisayan
5. East Mindanao
IV. SOUTHERN V. SAMA LANGUAGES
PHILIPPINE
LANGUAGES
 Subanun
 Danao
 Manobo
VI. SOUTH MINDANAO VII. SANGIL
LANGUAGES (Balut and Sarangani
A. Bagobo Islands, Davao Del
B. B’laan Sur)
C. T’boli
D. Teduray
 CHAVACANO (kreyol)

1. Ternateño
2. Zamboangeño
 Sinaunang Pamayanan Krisis ng Bayan
(250,000 B.K – 1588 M.K.) (1588- 1913)

Ca. 9,000 B.K. 1,300 B.K. 100 B.K. 1613

Wikang Phil Subgrouping Pag-aaral ng mga
Austronesyano Superstock Gramatikang
Bernakular:
Pedro de San Buenaventura, Vocabulario de
la lengua tagala.

Pag-unlad ng Wikang Pambansa

 Pag-unlad ng Wikang Pambansa
sa Konteksto ng Pagsasabansa
Bansa (1896- Kasalukuyan)

1812 1860 1880 1892 1898 1899-1936

Nasyonalismong Liberal-Imperial Nasyonalismong Nasyonalismong Nasyonalismong Nasyonalismong

Konserbatibo Radikal Integral Konserbatibo
Vs.
Nasyonalismong Radikal

Wikang Opisyal: Kastila Kastila Tagalog Kastila Kastila at Ingles

Vs.
Tagalog, Cebuano, Ilokano
At iba pang wikang katutubo
 Batasang
Pambansa
Military Pangalawang Kautusan ni /Concon
E.O. No 143 Order No. 2 Republika: Sec . Konsti
Komonwelt (Pan. Hapon) Jose P. Laurel Jose Romero 1987
1937-1939 1942 1943 1946 1959 1972 1987

NK vs. NR Nasyonalismong NK vs. NR

Integral

Wikang Opisyal: Ingles Niponggo at Tagalog Tagalog Kastila , Ingles at Tagalog Ingles at Pilipino Filipino at Ingles

Wikang Pambansa:
Tagalog Tagalog Tagalog Tagalog
Pilipino Filipino

Pag-unlad ng Wikang Pambansa

sa Konteksto ng Pagsasabansa
 Hinggil sa:
Komonalidad ng mga Wika sa
Pilipinas

(1) Istruktura:

Sige magkwan, magsakay ka dinha na LRT,

Nong . [Sebuano]

Sige, sumakay ka na diyan sa LRT, Nong.

[Tagalog]
 Hinggil sa:
Komonalidad ng mga Wika sa
Pilipinas
(2) Pagbuo ng mga salita.
Hal: apiksasyon sa adjektiv

Tagalog: ma + ganda = maganda

Ilokano: na + pintas= napintas
Tausug: ma + lingkat = malingkat
 Hinggil sa:
Komonalidad ng mga Wika sa
Pilipinas
(3) Pagbuo ng mga pangungusap.
Hal: apiksasyon sa adjektiv

Tagalog: Maginaw kahapon.

Bikol: Maliput kasuugma.
Sebuano: Tugnaw kahapon.
Waray (SL): Mahagkot kahapon.
 Hinggil sa:
Komonalidad ng mga Wika sa Pilipinas

(4) Pag-aangkin ng mga salitang banyaga

(Intsik, Kastila, Ingles).
Hal:
petsay sabon kompyuter kudeta
manong bolpen siguro lahar
pwede plastik titser
 Hinggil sa:
Komonalidad ng mga Wika sa Pilipinas

(5) Pagpasok ng mga bokabularyong mula

sa iba’t ibang wika sa Pilipinas
Hal:
katarungan (Seb: tarong)
Gahum (Seb.)
Inday (Seb.)
Manong/manang (Ilk.)
 Nagresultang Wika:
Iba’t Ibang Varayti ng Filipino
Halimbawa:
1. Sebuanong Filipino:
Sige mag-ano, magsakay ka na dyan
sa LRT, Nong.
Sebuano:
Sige magkwan, magsakay ka sa
dinha na LRT, Nong.
2. Ilokong Filipino:
Sinabida, ading .

Ilokano
Imbagada, ading.
 Filipino sa Mindanao
(Luzviminda Cagas- de la Cruz)
 Katangiang Ponolohikal:
1. Pagpapataas ng mga patinig (vowel)
[ε]  [I]
[o]  [u]
Hal:
Tagalog Sebuanong Filipino
pananakot pananakut ‘threat’
meron miron ‘there is/are’
2. Pagbabago o pagkawala ng katinig
(consonant)
Hal:
Tagalog Maguindanao
bahay ba.ay
hindi indi

Tagalog Maranao
malaki maraki
kanila kanira
 Katangiang Morposintaktiko
A. Paglalapi/Apiksasyon
(1) Sebuanong panlapi + Tagalog na
salitang ugat (base)
Hal:
Tagalog Sebuanong Filipino
kumakain nagakain
umuulan nagaulan
naglalaba nagalaba
hinahakot ginahakut
pinangkalat gipangkalat
(2) Seb. Salitang ugat + Tag. na
panlapi
Hal:
Tagalog Seb Seb.Filipino
sipsip suyup suyupin
bugbog kulata kulatahin
 Pagbuo ng mga salita
(1) Superlatibo

Tag: Seb. Filipino:

napaka ka + pag- uulit ng salitang
ugat
Hal:
napakabaho kababaho
(2) Temporal

Tag. na salitang ugat/unlapi + Seb. salitang

ugat

Tag. + Seb. = Filipino

Kanina + ganina = Kaganina (earlier)
Kahapon + gahapon = Kagahapon (yesterday)
 Gamit ng Partikel

(1) Tag: Hindi ka naman din pupunta doon.

Seb. Fil.: Hindi ka man din magpunta
doon.

(2) Tag: Ayaw ko talagang sumama sa iyo.

Seb Fil: Ayaw ko lagi magsama sa iyo.
(3) Tag: Pakisamahan mo nga ako.
Fil: Samahan mo daw ako, bi.

(4)Tag: Yung pagpunta nga niya roon ang

ikinuwento niya.
Fil: Yung pagpunta ngani/gani niya
doon ang giistorya niya.
(5) Tag: Totoo namang hindi siya
nagsisinungaling sa iyo.
Seb. Fil: Wala baya yan siya
nagasinungaling sa iyo.

(6) Tag: Pupunta nga kami roon para

alamin kung naroon ba siya.
Seb. Fil: Magpunta gani kami doon kay
alamin namin kung nandoon ba
siya.
ENGALOG/TAGLISH = FILIPINO ???

 Taglish: ang naghahalo ay mga katangian

/features ng dalawang wika (Ingles at
Tagalog) na lubhang magkaiba

 Filipino: ang naghahalo’y mga wikang…

(1) halos magkakapareho ang istruktura ng sintaks
(2) may maraming mga kogneyt (cognates): mga
salitang pareho ang bigkas at kahulugan
(3) may maraming magkapareho o magkatumbas
na idyom.
 TAGLISH vs. FILIPINO
 Taglish: may buong-buong paglilipat sa kowd sa lebel ng
tunog, salita, at kung minsan sa idyom.

Softer, jucier pa.

 Filipino: ang paglilipat sa kowd ay sa lebel lamang ng tunog

at salita, bahagya lang sa sintaks.

Mas sof, mas jusi pa.

 Tagalog:

Mas malambot, mas makatas pa.

 Dinamiko ang Filipino.
Patuloy na umuunlad
 Dami ng mga sinonim na nagpapayaman
sa wika:

komite komiti lupon

libro buk aklat
maestra titser guro
eroplano erpleyn pleyn