CHAVACANO

FILIPINO: VARAYTI
NG FILIPINO SA
[tʃaβaˈkano]
SIYUDAD NG
 Zamboanga
- bilang siyudad ng mga Bulaklak at isang tourist
destination.
- siyudad na mainam tirahan.
- itinuturing sentro ng hanapbuhay at pangangalakal sa Timog
Mindanao.
- makikita ang mga Tausug, Samal, Yakan, at Maranao.
- wikang Chavacano ang lingua franca ng lugar at talagang
nananatili pa rin ang pangkalahatang pagsasalita ng Chavacano.
 Wikang Chavacano
- wikang Chavacano o Chabacano ay isang pangkat ng wikang
kreolo na batay sa Kastila na sinasalita sa Pilipinas.
- nagmumula ang salitang Chabacano mula sa Kastila, na
halos nangangahulugan ng "malaswa" o "bulgar", ngunit
walang negatibong konotasyon ang salita sa mga
kasalukuyang
- tinawag itongnagsasalita at nawala
pidgin Spanish ang
subalit orihinalcreole
nagiging na kahulugan
na dahil
nito
may mula
nabuosana
Kastila.
itong gramatika.
- sariling wikang ginagamit ng Zamboangueño
 Distribusyon at mga baryante
Uri Tagpuan Katutubong nagsasalita
Lungsod ng Zamboanga,
Zamboangueño
Basilan, Sulu, Tawi-tawi,
(Zamboangueño/Zamboangueñ 359,000 (Rubino 2008, sinisipi
Zamboanga del Sur,
o Chavacano/Chabacano de ang senso noong 2000)
Zamboanga del Norte,
Zamboanga)
Zamboanga Sibugay
Caviteño (Chabacano di
Cavite 4,000 (2013)
Nisos/Chabacano de Cavite)
Cotobateño (Chabacano de Lungsod ng Cotabato,
N/A
Cotabato) Maguindanao
Castellano Abakay (Chabacano Rehiyon ng Davao, Lungsod ng
N/A
de Davao) Davao
Ternateño (Bahra) Ternate 3,000 (2013)
Ermiteño (Ermitense) Ermita Lipol
Katangia
- ang wikang Chavacano sa Pilipinas ay mga kreolo
n
batay sa Espanyol, Mehikano at possible rin sa,
Portuges.
- sa ibang wikang Chavacano, magkatulad ang
karamihan ng mga salita sa Espanyol Andalus, ngunit
marami ang mga salitang hiniram mula sa Nahuatl,
isang katutubong wika ng Gitnang Mehiko, na hindi
mahahanap sa Espanyol
- kahit karamihan sa Andalus.
bokabularyo ay Mehikano,
nakabatay ang kayang balarila sa mga ibang wikang
Pilipino, lalo na sa Ilonggo, Tagalog at Bisaya.
- sa pamamagitan ng Kastila, mayroon ding mga
impluwensiya ang kanyang talasalitaan mula sa mga
wika ng Amerikanong Indiyano tulad ng Nahuatl, Taino,
Quencha, atbp. na napapatunayan ng mga salitang
chongo (unggoy,
- salungat sa mgasadayalektong
halip ng kastilang
nakabase‘mono’), tiange
sa Luzon, ang
atbp.
baryanteng Zamboangueño ay ang may
pinakamaraming paghiram at/o impluwensiya mula sa
iba pang Pilipinong
- mayroong mga wikang
salita Austronesyo
mula sa kabilang
Malay ang
ang
Hiligaynon at Tagalog.
Zamboangueño; kasama ito kahit hindi ito katutubong
wika ng Pilipinas, naging lingua franca ito ng tagatabing-
dagat na Timog-silangang Asya.
- dahil sa sinasalita rin ang Zamboangueño ng mga
Muslim, mayroon ding mga hiniram na sinalita ito mula
sa Arabe, pinakaraniwan dito ang mga salitang may
kinalaman sa Islam.
- mayroon ding mga salita ang Chavacano na may
pinagmulang Persyano na pumasok sa Chavacano sa
pamamagitan ng Malay at Arabe; wikang Indo-Europeo
silang dalawa.
Anyo at Estilo
- ang Chavacano (lalo na ang Zamboangueño) ay may
dalawang rehistro o sosyolekto: ang karaniwan,
kolokyal, bulgar o pamilyar at ang pormal na
rehistro/sosyolekto.
- sa pangkalahatan, mas malapit ang rehistrong pormal
sa Kastila, at mas malapit ang rehistrong kolokyal sa
mga
- sa katutubong wikang Austronesyo.
REHISTRONG/SOSYOLEKTONG KARANIWAN,
KOLOKYAL, BULGAR, o PAMILYAR, nangingibabaw
ang mga salitang may lokal na pinagmulan o halo ng
salitang lokal at kastila.
- sa REHISTRONG/SOSYOLEKTONG PORMAL,
nangingibabaw ang mga salitang mula sa Kastila o mga
salitang Kastila.
- ginagamit ang rehistrong pormal lalo na kapag
nagsasalita sa mga taong may mas mataas na
kalagayan
- ginagamitsa lipunan.
din ito kapag nakikipag-usap sa mga
matatanda (lalo na sa loob ng pamilya at mga
matandang kamag-anak)
- mas ginagamit at samatatandang
ito ng mga mga may awtoridad.
henerasyon,
mestisong Zamboangueño, at sa mga baryo. Ito ang
anyong ginagamit sa mga talumpati, edukasyon, midya,
at pagsusulat.
 Ipinapakita ng mga sumusunod na halimbawa ang
ilang pagkakaiba ng paggamit ng salitang pormal at
karaniwan o pamilyar na salita sa Chavacano:
Chavacano
Tagalog Chavacano (pormal) (karaniwan/kolokyal/bulgar/p Kastila
amilyar)
madulas resbalozo/resbaladizo malandug resbaloso/resbaladizo
morisqueta(naiintindiha
kanin morisqueta kanon/arroz n bilang isang Pilipinong
putaheng kanin)/arroz
ulan iluvia/aguacero aguacero/ulan iluvia/aguacero
putahe vianda/comida comida/ulam vianda/comida
mayabang orgulloso(a) bugalon(a)/hambuguero(a) orgulloso(a)
kotse coche auto auto/coche
tatay papa(tata) pápang(tata) papa(padre)
nanay mama(nana) mámang(nana) mama(madre)
 A. Paraan ng Pagbigkas sa Ilang Salita
1. Binigbigkas na /c/ ang /g/

- Kapag tuluy-tuloy ang pagsasalita ng isang

Zamboangueño, hindi niya na namamalayan na ang /g/ at
nabibigkas niya ng /c/.
Halimbawa:
Ang mga salitang magkasama at
magkaibigan: kanila itong binibigkas
nang magcasama, mackaibigan.
2. Binigbigkas na /u/ ang /w/
- Nahihirapan ang isang tunay na Zamboangueño na
bumigkas ng tunog ng /w/ at sa halip binibigkas niya ng /u/.
Halimbawa:
Ang mga salitang giliw, aliw, at paksiw. Ganito
rin ang paraan ng pagbigkas ng mga Tausug sa
mga salitang nabanggit. Maaaring
naimpluwensiyahan ng mga Tausug ang mga
Zamboangueño sa pamamaraan ng pagbigkas.
3. Ang salitang tulag ng nakita at binibigkas nang may impit
sa /a/. Ganito ang pagbigkas ng mga Zamboangueño sa
salitang ito. Masasabi rin na maaaring naimpluwensiyahan ng
mga
4. AngBisaya
salitangang
isdamga Zamboangueño
ay hindi binibigkas ngsa pamamaraan ng
mga
pagbigkas.
Zamboangueño nang tulu-tuloy sa halip na binibigkas ito nang
malumay Halimbawa:
ngunit may impit din sa /a/.
Sa halip na isda/ isda/ nagiging is.da/is.da/
5. Ang mangga/manggah/ ay hindi rin binibigkas nang mabilis
sa halip ay malumay; gaya ng mang.ga/manggah. Sa
Zamboanga, ang salitang mangga sa vernacular na
pamamaraan ng pagbigkas ay malumay/mang.gah/ kaya
masasabing epekto ito ng lipunang tagapagsalita.
 B. Ang pagpasok ng mga salitang Bisaya,
Chavacano/Espanyol at Ingles sa leksikon ng Chavacano
Filipino
Gaya ng nabanggit, ang wikang Chavacano at nahahaluan
ng wikang Bisaya kaya ang pagpasok ng nasabing wika sa
Chavacano Filipino na ginagamit ng mga Zamboangueño ay
epekto o dala ng kaligiran. Ang mga salitang Bisaya tulad ng
maskin (kahit) at cay (kasi) ay bahagi na rin ng Filipino na
Halimbawa:
ginagamit ng mga Zamboangueño.
1. Maskin saan may gulo.
2. Cay delikado ang panahon.
 C. Ang Paggamit ng Pandiwa
Sa halip na gamitin ang panlaping um, malimit nilang
ginagamit ang mag sa pandiwa.
Halimbawa:
1. Maggawa siya ng listahan.
2. Mahilig kang magpasok sa ganyan.
3. Nagpili ako ng parehong design.
4. Huwag nang palagi magtawag sa telepono.
5. Mag-inom siya ng gamut.
6. Hindi sila mag-away sa sibilyan.
 Masasabing ang paggamit ng mga Zamboangueño ng mga
pandiwang binubuo ng panlaping mag ay impluwensiya o
epekto ng kaligiran. Marami nga kasing mga Bisayang
naninirahan sa Zamboanga; marami rin sa kanila ang
pumupunta sa nasabing siyudad kaya hindi kataka-takang
maimpluwensiyahan nila ang mga Zamboangueño sa paaran
ng pagsasalita mga Filipino, lalong-lalo na sa paggamit ng mga
panlapi ng pandiwa. Kung nagsasalita ang mga Bisaya,
Halimbawa:
mapapansin na ang karaniwang ginagamit nilang panlapi ay
Mangaun, magkaun, ihatag, ibutang, mangayo,
mag-, mang- at i. Hindi sila gumagamit ng panlaping um, in o
mag-unsa
hin.
 D. Pagbuo ng Pangungusap
Ang sumusunod na hinango sa pag-iinterbyu ay masasabing
halimbawa ng pagbuo ng pangungusap sa Chavacano Filipino.
Halimbawa:
1. Sana ma-improve ­ang peace and order situation sa
basilan.
2. Dapat may unity and cooperation ang mga tao.
3. Kailangan ng mga tao ang assistance ng
government.
4. By kilo ang bilihin sa Zamboanga City
5. Sila mismo ang dapat magbigay ng klarong
regulasyon para sa mga empleyado.
 MARAMING
SALAMAT PO
SA PAKIKINIG