BAB 2: BIOLOGI SEL &

ORGANISASI SEL

2.1 Struktur & Fungsi Sel

CIRI DAN FUNGSI KOMPONEN
SEL
 Vakuol Lisosom Nukleolus

Mitokondrion

Ribosom

Sentriol

Sitoplasma Vesikel

Jalinan
endoplasma Nukleus
licin

Jalinan
Membran Jasad
endoplasma
plasma kasar Golgi
Mitokondrion

FUNGSI:
CIRI:
•Tapak penjanaan tenaga
•Berbentuk rod & mengandungi
melalui proses pengoksidaan
enzim respirasi
makanan seperti glukosa
•Dilingkungi oleh dua lapisan
semasa respirasi sel
membran, iaitu membran luar
•Tenaga dijana dalam bentuk
yang licin & membran dalam yang
molekul ATP (adenosina
berlipat-lipat
trifosfat) untuk kegunaan sel
 Sentriol

CIRI:
FUNGSI:
•Sepasang struktur silinder kecil
•Membentuk gentian gelendong
yang wujud dalam sel haiwan sahaja
semasa pembahagian sel dalam sel
•Terdiri daripada susunan
haiwan
mikrotubul yang kompleks

CIRI:
•Terdiri daripada satu timbunan
kantung pipih selari yang dilapisi
membran unit tunggal
•Membran baharu ditambah pada
satu hujung Jasad Golgi manakala
vesikel menggenting dari satu
hujung yang satu lagi
Jasad Golgi
FUNGSI:
•Memproses, mengubah suai,
membungkus dan mengangkut
bahan kimia seperti protein,
karbohidrat dan glikoprotein
(gabungan karbohidrat dan protein)
 Membran
plasma
CIRI:
•Selaput nipis & kenyal yang
bersifat telap memilih
•Membran luar yang menyelaputi
keseluruhan kandungan sel
FUNGSI:
•Mengawal pergerakan bahan
ke dalam dan ke luar sel
•Membenarkan pertukaran
nutrien, gas respirasi & bahan
buangan antara sel dengan
persekitarannya
Lisosom

FUNGSI:
•Enzim lisozim menghidrolisis
CIRI:
molekul organik kompleks
•Kantung berbentuk sfera kecil
seperti protein, asid nukleik,
yang diselaputi membran tunggal
polisakarida & lipid
•Mengandungi enzim lisozim
•Memusnahkan bakteria serta
(enzim pencernaan)
komponen sel atau keseluruhan
sel yang rosak

CIRI:
•Selaput nipis & kenyal yang
bersifat telap memilih
•Membran luar yang menyelaputi
keseluruhan kandungan sel
Nukleus
FUNGSI:
•Mengawal pergerakan bahan
ke dalam dan ke luar sel
•Membenarkan pertukaran
nutrien, gas respirasi & bahan
buangan antara sel dengan
persekitarannya

CIRI:
•Granul kecil yang padat &
berbentuk sfera
•Terdiri daripada protein dan asid
ribonukleik (RNA)
•Terdapat pada permukaan
jalinan endoplasma kasar atau
wujud bebas dalam sitoplasma
Ribosom
FUNGSI:
•Merupakan tapak sintesis
protein
•Protein yang disintesis
dirembes keluar dari sel dalam
bentuk enzim atau hormon
 Jalinan Endoplasma

Jalinan
Jalinan
endoplasma
endoplasma licin
kasar

FUNGSI:
CIRI:
•Satu sistem pengangkutan dalam
•Terdiri daripada satu sistem rongga
sel (intrasel) yang memudahkan
ceper berlipat yang saling
pergerakan bahan (protein) dari satu
berhubungan di dalam sitoplasma
bahagian sel ke bahagian sel yang
•Membrannya membentuk jalinan
lain
berterusan dengan membentuk
•Menyediakan permukaan yang luas
nukleus
untuk pelekatan enzim & tindak
balas kimia
 Jalinan Endoplasma Kasar

Jalinan
endoplasma
kasar

CIRI: FUNGSI:
•Jalinan endoplasma kasar •Mengangkut protein yang
mempunyai ribosom pada disintesiskan oleh ribosom
permukaannya
 Jalinan Endoplasma Licin

Jalinan
endoplasma
licin

FUNGSI:
CIRI:
•Mengsintesis dan mengangkut
•Jalinan endoplasma licin tidak
gliserol dan lipid di samping
mempunyai ribosom pada
menjalankan detoksifikasi dadah dan
permukaannya
hasil sampingan metabolisme
Sitoplasma

CIRI:
•Terdiri daripada medium seperti jeli
FUNGSI:
yang mengandungi komponen sel
•Bertindak sebagai medium bagi
terampai
tindak balas biokimia dalam sel
•Mengandungi sebatian organik,
•Membekalkan komponen sel
misalnya, protein, lipid dan
dengan bahan keperluan yang
karbohidrat serta sebatian tak
diperoleh dari luar sel
organik, misalnya, ion kalium dan
ion fosfat
 Dinding sel
CIRI:
•Satu lapisan yang terbina daripada
gentian selulosa yang kuat dan
tegar
•Bersifat telap sepenuhnya kerana
mempunyai liang seni yang
membolehkan bahan bergerak
bebas melaluinya
FUNGSI:
•Mengekalkan bentuk sel tumbuhan
•Memberi sokongan mekanikal
kepada sel tumbuhan
•Melindungi sel tumbuhan daripada
meletus
 Vakuol

CIRI:
•Kantung berisi cecair iaitu sap sel
•Dikelilingi oleh membran tonoplast
•Sel tumbuhan muda mempunyai
banyak vakuol bersaiz kecil
•Sel tumbuhan matang mepunyai
vakuol bersaiz besar FUNGSI:
•Vakuol bagi sel haiwan adalah kecil •Air meresap ke dalam vakuol
•Sap sel mengandungi air, asid sel tumbuhan dan sel menjadi
organik, gula, asid amino, enzim, segah
garam mineral, oksigen, karbon •Dalam haiwan unisel, vakuol
dioksida dan hasil sampingan mengecut terlibat dalam proses
metabolisme pengosmokawalaturan, osmosis
dan perkumuhan
 Kloroplas

CIRI:
•Berbentuk bujur FUNGSI:
•Terdiri daripada dua lapisan •Menyerap cahaya matahari dan
membran menukarkan tenaga cahaya
•Grana mengandungi pigmen klorofil matahari kepada tenaga kimia
yang memberikan warna hijau pada semasa fotosintesis
tumbuhan
PERBANDINGAN DAN
PERBEZAAN KOMPONEN
ANTARA SEL HAIWAN
DENGAN SEL TUMBUHAN
Sel tumbuhan Sel haiwan
Dinding sel

Membran
plasma

Vakuol

Sentriol

Kloroplas
 Sel haiwan Persamaan Sel tumbuhan

Bentuk sel tidak tetap Bentuk sel tetap

Tidak mempunyai Mempunyai dinding sel
dinding sel
Mempunyai nukleus,
Tidak mempunyai sitoplasma, membran Mempunyai kloroplas
kloroplas plasma, jasad Golgi,
Tiada vakuol/ jika ada, mitokondrion, jalinan Mempunyai vakuol yang
saiznya kecil endoplasma dan bersaiz besar
Menyimpan makanan ribosom Menyimpan makanan
dalam bentuk glikogen dalam bentuk kanji
Mempunyai sentriol Tidak mempunyai
sentriol