KAZIMIERZ III WIELKI

(1333 – 1370)

POLITYKA WEWNĘTRZNA
 WŁADYSŁAW ŁOKIETEK UMIERA 1333
W JAKICH OKOLICZNOŚCIACH WEWNĘTRZNYCH
KAZIMIERZ OBEJMUJE TRON?

 Z kim walczył tuż przed śmiercią?

 Coś zyskał na tej wojnie? Może stracił coś?

https://www.google.com/imgres?imgurl=http%3A%2F%2Fwww.pinakoteka.zascianek.pl%2FMatejko%2FImages%2FPc_Kazimierz_Wielki.jpg&imgrefurl=http%3A%2F%2Fwww.pinakoteka.zascianek.pl%2FMatejko%2FPoczet_2.htm&docid=wfM4cnBrZdXtPM&tbnid=HGQhL-9QmmFJeM%3A&vet=10ahUKEwi3rvn7rLLlAhVH2aYKHc0iCLUQMwg3KAIwAg..i&w=451&h=600&bih=608&biw=1366&q=kazimierz%20wielki%20matejko&ved=0ahUKEwi3rvn7rLLlAhVH2aYKHc0iCLUQMwg3KAIwAg&iact=mrc&uact=8
https://historia.org.pl/wp-content/uploads/2018/02/Kazimierz-Wielki-Mateusz-Kro%CC%81l-Korona-Kro%CC%81lo%CC%81w.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e2/Kazimierz_III_sarcophagus_figure.jpg
 KWESTIA TERYTORIALNA

CO KAZIMIERZ WIELKI ODDZIEDZICZYŁ?

 Jakie ziemie wchodziły bezpośrednio pod jego władanie?

 A co z pozostałymi ziemiami?

 Księstwa śląskie
 Księstwa mazowieckie
 Kujawy, ziemia dobrzyńska, Pomorza Gdańskie – co z nimi?
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Kingdom_of_Poland-flag.svg/1200px-Kingdom_of_Poland-flag.svg.png
 CORONA REGNI POLONIAE
KORONA KRÓLESTWA POLSKIEGO

 Pewna idea, pojęcie szersze od „Królestwa Polskiego”

 Całość ziem niegdyś należących do dynastii Piastów

 Pojawia się właśnie w czasach Kazimierza Wielkiego

 Pewna doktryna – jedność i niezbywalność terytorium Królestwa Polskiego

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2c/Wiec_Kazimierz_Wielki.jpg
 Wiece

 spotkania władcy ze społeczeństwem (warstwy aktywne politycznie) –

wojewodowie, kasztelanowie, biskupi

 Decyzje dotyczące:
 Emisji nowej monety
 Nadania przywilejów immunitetowych
 Lokowania miast
 Nadzwyczajne świadczenia
 Przejęcie przez władcę innego księstwa
 Rozstrzyganie sporów sądowych (sąd wiecowy)

 Po co zwoływano wiece?

 Ich znaczenie w czasach Kazimierza Wielkiego?

 RADA KRÓLEWSKA

 Duży wpływ na decyzje władcy

 Brak formalnie określonych kompetencji

 Brak formalnie określonej liczby członków

 Na jej czele kasztelan krakowski

 DWÓR I KANCELARIA
WŁADYSŁAW ŁOKIETEK I KAZIMIERZ WIELKI – JEDNOCZENIE DZIELNIC A URZĘDY
DZIELNICOWE

 Starali się ich nie likwidować – by nie zrażać sobie możnych

 Jednak znaczenie urzędów dzielnicowych spadało

WYJĄTEK: ziemia krakowska – tu większość urzędów dzielnicowych przekształcała się w

dworskie – z racji stołeczności Krakowa
 URZĘDY DWORSKIE – PRZEŁOM PANOWANIA
ŁOKIETKA I KAZIMIERZA WIELKIEGO

 Kanclerz i podkanclerzy – spośród innych kancelarii to oni wysuwają się na

czoło

 Podskarbi wielki (z podskarbiego krakowskiego) – opieka nad dobrami króla,

dbał o inwentarz dworu

 Marszałek dworu – przekształcony podkoni (podkoniuszy) – najwyższy urzędnik

dworski

 Sędzia nadworny
 URZĘDY W PAŃSTWIE

WOJEWODA

 Tracił znaczenie, już nie był namiestnikiem władcy w danym województwie,

ale przedstawicielem danej ziemi (jej możnych) wobec monarchy
 Mógł zasiadać w radzie królewskiej

KASZTELAN
 Jego znaczenie też malało – przez immunitety i starostów
 Kasztelanie (struktura terytorialna) zastępowane przez starostwa
 STAROSTA

 Przedstawiciel króla w danej ziemi

 Zarząd danym terytorium i jego obrona (także zwoływanie pospolitego ruszenia)

 Władza sądownicza

 Uprawnienia policyjne – dbał o porządek publiczny

 Kontrola wyborów do rad miejskich, czuwał nad interesami króla w danym mieście
 USTAWODAWSTWO

 Do czasów Kazimierza Wielkiego władcy stosowali prawo zwyczajowe

 Statuty Kazimierza Wielkiego – początek prawa ogólnopolskiego

 Kazimierz dążył do unifikacji kraju – temu służyć miało ujednolicenie prawa

 Duże różnice regionalne, opór ludności – więc sporządzono regulację prawa

dla 2 głównych dzielnic (statut wiślicki i piotrkowski <wielkopolski>)
 NAJWAŻNIEJSZE ZASADY W STATUTACH

 Pozwany staje przed sądem właściwym dla pozwanego

 Prawo nie może działać wstecz

 Oskarżony ma prawo do obrony

 SĄDY WYŻSZE PRAWA NIEMIECKIEGO
 Dotąd instancją odwoławczą od wyroków sądów miejskich, wydanych w
oparciu o prawo niemieckie (np. magdeburskie) był sąd w Magdeburgu

 Teraz uniezależniono sądownictwo od Magdeburga

Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego na Wawelu

 W pierwszej instancji sądził wójtów i sołtysów z miast i wsi lokowanych na

prawie magdeburskim

 Także sąd odwoławczy od wyroków innych sądów prawa magdeburskiego

 UMACNIANIE I LOKOWANIE MIAST
 Budowa zamków warownych
 Orle Gniazda

 Obwarowywanie murami miast już istniejących

 Zakładanie nowych miast i lokacje na prawie niemieckim już istniejących

 Kazimierz (część Krakowa, lokacja i budowa miasta)
 Bydgoszcz (lokacja, założona wcześniej)
 Kazimierz Dolny (budowa, lokacja za Jagiełły)

• Jakie było znaczenie tej polityki? W jakim celu/celach ją prowadzono?

 REFORMA MONETARNA – GROSZ
KRAKOWSKI

 Wzorowany na groszu praskim

 Proces unifikacji kraju – własna moneta

 Małe zasoby srebra – realną funkcję monety pełnił grosz praski

 1 grzywna obrachunkowa = 48 groszy (krakowskich)

http://static.prsa.pl/images/2db24d1c-bb0d-4c14-a0b8-984dd45ff472.jpg
 REGALE GÓRNICZE

 Poszukiwanie i wydobycie kopalin w dobrach króla i prywatnych tylko za

zgodą władcy

 Kopalnie soli: Bochnia, Wieliczka

 Przed Kazimierzem Wielkim: to przedsiębiorstwa państwowe (królewskie)

 W czasach Kazimierza: pojawia się możliwość dzierżawy (żupnik przejmuje

administrowanie kopalnią – król może w dowolnej chwili żupnika odwołać)
 ORGANIZACJA ARMII W CZASACH KAZIMIERZA
WIELKIEGO
 System chorągiewny – na czele każdej chorągwi ziemskiej starosta
 Swoje chorągwie wystawiali także możnowładcy
 Armia królewska składała się głównie z sołtysów

POSPOLITE RUSZENIE
 Obowiązywało tylko w walce w granicach państwa (więc obrona kraju)

KTO MIAŁ OBOWIĄZEK SŁUŻBY WOJSKOWEJ

 Ci, którzy posiadali ziemie na prawie rycerskim (ziemia wolna od większości świadczeń)
 także duchowni z ziemią dziedziczną (wystawiali zastępcę)