Obrada glodanjem

Osobine Obrada glodanjem

Glodanje je način obrade ravnih površina, žlijebova,
fazonskih površina, rotacionih tijela, a također
udubljenja i proreza, kojim se postiže odgovarajuća klasa
kvalitete obrađene površine. Proces obrade glodanjem
(odvajanjem čestica) ima slijedeće osnovne osobine:
1. Glodanje je način mehaničke obrade alatom koji ima više
oštrica; prilikom obrade, u procesu rezanja može se
nalaziti istodobno više zuba (oštrica). Ukoliko je broj
oštrica koje se nalaze istodobno u procesu rezanja veći,
utoliko su manje vibracije, a sam proces rezanja je
mirniji.
2. Oštrice vrše periodični proces rezanja u ciklusu:
opterećenje – rasterećenje.
Osobine Obrada glodanjem
1.Periodično – povratni proces ulaska zuba –
oštrice u metal dovodi do udarnih
opterećenja na oštricu.
2.Promjenljivo opterećenje na oštrici, za jedan
ciklus rezanja, uvjetuje promjenljiva veličina
poprečnog presjeka reznog sloja. Kod
glodanja sa pravim zubima promjenljiva je
samo debljina strugotine. Kod obrade
glodalom sa zavojnim zubima promjenljivi su
debljina strugotine i dužina dodira oštrice alata
i predmeta obrade.
 Primjena glodanja
Obrada glodanjem ima široku primjenu u
oblikovanju konačnih dimenzija veoma širokog
spektra različitih dijelova. Operacijama glodanja
obrađuju se na dijelovima najčešće:
 ravne površine,
 kanali i žlijebovi različitih oblika,
 složene konveksne ili konkavne površine
raznih oblika,
 zavojne površine i sl.
 Primjena glodanja
Tehnologijom glodanja se izrađuju najsloženiji
dijelovi, među kojima su i zupčanici. Pri izradi
zupčanika glodanjem koriste se slijedeće
metode:
 Izrada zupčanika profiliranim glodalima
metodom kopiranja.
 Izrada zupčanika pužastim glodalima
metodom kotrljanja.
 Izrada zupčanika polukotrljanjem.
 Osnovna kretanja prilikom glodanja

Obrada glodanjem je postupak

obrade ravnih površina, žlijebova,
profilisanih (fazonskih) kontura,
površina specijalnog i složenog
oblika. Glavno kretanje je obrtno
kretanje alata definisano brzinom
rezanja V, m/min.
 Pomoćno kretanje- korak
Pomoćno kretanje je pravolinijsko kretanje
predmeta obrade i/ili alata i određeno je brzinom
pomoćnog kretanja (Vp = n·S, (mm/min )-
aksijalnim pomjeranjem u jedinici vremena), a
može biti definisano korakom po zubu (S1, mm/z
- aksijalnim pomjeranjem za jedan zub alata) i
korakom (S, mm/o - aksijalnim pomjeranjem za
jedan obrt alata). U nekim slučajevima javlja se i
dopunsko obrtno kretanje predmeta obrade, kao
što je to kod izrade navoja.
 Postupci obrade glodanjem
Prema smjeru međusobnih kretanja alata
i predmeta obrade razlikuju se dva postupka
obrade glodanjem i to obrada:
 istosmjernim glodanjem i
 suprotnosmjernim glodanjem.
Kod obrade istosmjernim glodanjem
smjerovi glavnog i pomoćnog kretanja se
poklapaju, kod suprotnosmjernog ne. Kod
istosmernog glodanja debljina strugotine se
mjenja od maksimalne vrednosti do nule, a
kod suprotnosmernog od nule do
 Osnovna kretanja
Prema rasporedu reznih elemenata alata razlikuju se postupci:
• obimnog glodanja i
• čeonog glodanja,
pri čemu su zubi glodala za obimno glodanje raspoređeni po
obimu cilindra, a kod glodala za čeono glodanje na čeonoj strani
diska.
 Proizvodne operacije obrade glodanjem
Prema rasporedu reznih elemenata alata proizvodne operacije obrade
glodanjem se razvrstavaju na proizvodne operacije: obimnog glodanja i
čeonog glodanja, pri čemu se proizvodne operacije čeonog glodanja mogu
razvrstati na proizvodne operacije:
• simetričnog i
• nesimetričnog čeonog glodanja.

Simetrično i nesimetrično glodanje

Obimno i čeono glodanje
 Geometrijski parametri obrade

Osnovni geometrijski parametri obrade glodanjem, pored dubine rezanja (a) i širine
glodanja (B), su: ugao kontakta ψ, ugao zahvata ϕ, širina (b) i debljina reznog sloja
- strugotine (h), trenutna, srednja i maksimalna.
Ugao kontakta ψ je centralni ugao koji odgovara luku dodira alata i predmeta
obrade,dok ugao zahvata ϕ definiše trenutni položaj zuba glodala u zahvatu.

Dubina rezanja pri obradi ravnih površina glodanjem iznosi:

a = H1 - H
gde su H1 i H, mm - dimenzije prije i nakon obrade, dok su dodaci za obradu:
δ1 - dodatak za grubu obradu glodanjem,
δ2 - dodatak za finu obradu glodanjem i
δ3 - dodatak za brušenje.
 Proizvodne operacije obrade glodanjem
Osnovne operacije u obradi glodanjem su obrada:
1. Ravnih površina,
2. Krivolinijskih kontura,
3. Površina specijalnog oblika i
4. Površina složenog oblika.
Obrada ravnih površina je obrada horizontalnih, vertikalnih ili nagnutih površina,
izrada kanala i žljebova na ravnim i cilindričnim površinama (žljebova za klin),
usjecanje i odsjecanje, obrada stepenastih površina i sl.
 Proizvodne operacije obrade glodanjem
Obrada krivolinijskih kontura je obrada profilisanih površina, ispupčenja, udubljenja,
zaobljenja, zavojnih žljebova, složenih kontura i sl.
 Proizvodne operacije obrade glodanjem

Izrada i obrada površina specijalnog oblika glodanjem je izrada T - žljebova, profila prizmi,
žljebova u vidu ″lastinog repa″, površina sa većim brojem stepenica, pravolinijskih i
krivolinijskih žljebova itd.
 Proizvodne operacije obrade glodanjem
Izrada i obrada površina složenog oblika glodanjem je izrada zupčanika, navoja, ožljebljenih
vratila, gravura alata za kovanje, livenje u kokilama, presovanje itd. Obrada površina alata za
kovanje, livenje i presovanje se ostvaruje postupcima kopirnog glodanja, korišćenjem
specijalnih vretenastih glodala sa zaobljenom čeonom površinom. Postupak je posebno
efektan pri korišćenju numerički upravljanih alatnih mašina.

Obrada konturnih površina kopirnim

glodanjem
Proizvodne operacije obrade glodanjem
 Proizvodne operacije obrade glodanjem

Izrada zavojnice glodanjem

Obrada spec. površina bez kopiranja Izrada cilindričnih zupčanika

 Proizvodne operacije obrade glodanjem

Proizvodne operacije obrade glodanjem se često razvrstavaju i prema vrsti i obliku

glodala koje se koristi pri obradi na glodanje: valjkastim glodalima, čeonim glodalima,
vretenastim glodalima, koturastim glodalima itd.
 Alati u obradi glodanjem
Vrste i oblici glodala

Alati u obradi glodanjem - glodala spadaju u grupu višesečnih alati cilindričnog

oblika sa reznim elementima raspoređenim po obimu i/ili čeonoj površini. Glodala se
razvrstavaju primenom različitih kriterijuma.
Prema načinu izrade glodala mogu bitisa: glodanim, leđno - struganim i umetnutim
zubima.

Prema konstrukciji glodala se djele na:

• Jednodjelna (integralna) glodala - glodala iz punog materijala i
• Višedjelna glodala i to sa:
1. Umetnutim zubima,
2. Lemljenim pločicama od tvrdog metala i
3. Mehanički pričvršćenim pločicama alatnih materijala.
 Vrste i oblici glodala

Prema načinu postavljanja na mašinu glodala su:

1. sa koničnom ili cilindiričnom drškom i
2. otvorom - nasadna glodala,
 Vrste i oblici glodala

Prema vrsti i obliku: valjkasta, čeona, koturasta, vretenasta, testerasta, profilna,

vretenasta za T - žljebove, konična i sl., garniture glodala različitog oblika i namjene
itd.
Vrste i oblici glodala
Vrste i oblici glodala
 Geometrija glodala
Glodala spadaju u grupu višesječnih alata, što znači da imaju veći broj reznih elemenata
(zuba), a time i veći broj reznih ivica. Geometriju alata u obradi glodanjem čine osnovne
dimenzije (prečnik - D, širina - B, prečnik otvora ili drške - d), broj zuba glodala i geometrija
reznog klina (α, β i γ).
Kod alata za obimno glodanje, pored navedenih elemenata geometrije alata, uočava se i
ugao uspona spirale glodala ω.
 Geometrija glodala

Kod čeonih glodala geometrija reznog klina je definisana napadnim (κ) i pomoćnim
napadnim uglom (κ1), uglom vrha zuba (ε), uglom nagiba sečiva (λ), radijusom vrha
zuba (r). Pored geometrije reznog klina geometrija ovih alata je određena i uglom
uspona spirale glodala ω.
Geometrija glodala

Shematski prikaz položaja leđne i

grudne površine noža glodačke glave
u tehnološkom koordinatnom sistemu.
Geometrija glodala

Šematski prikaz
kinematskih
uglova glodačke
glave sa
mehanički
držanim
pločicama.
 Otpori rezanja

Rezultujući otpor rezanja u obradi glodanjem se može razložiti na tri

komponente:
1. Fo - glavnu ili obimnu - tangencijalnu silu, koja djeluje u
pravcu brzine rezanja,
2. Fr - radijalnu ili silu prodiranja, djeluje u radijalnom pravcu,
3. Fa - aksijalnu silu, koja djeluje u pravcu ose glodala.
 Otpori rezanja i snaga mašine

Obimna komponenta se koristi za definisanje snage mašine i deformacija predmeta obrade, alata i
elemenata mašine. Radijalna komponenta ima važnu ulogu pri proračunu elemenata mašine i alata, kao i
identifikovanju vibracija u procesu rezanja. Određuje se u funkciji obimne sile Fr = f(Fo).
Savremeni, najčešće korišćeni, izrazi za obimnu silu (glavni otpor) rezanja, bazirani na
eksperimentalnim ispitivanjima, su oblika:

Maksimalni rezultujući otpor rezanja pri obimnom glodanju

je:

Snaga mašine:
(kW)
Režim obrade u obradi glodanjem
Režim obrade u obradi glodanjem je određen brzinom rezanja:

odnosno brojem obrta:

i brzinom pomoćnog kretanja:

 Režim obrade u obradi glodanjem
Glavno vreme obrade:

Gdje su: i=δ/a – broj prolaza; δ, mm-dodatak za obradu; L=l+e+l 1, mm-hod

alata; l, mm-dužina obrade; e=2-5, mm-prilaz alata i l 1, mm-izlaz alata.
 Osnovni elementi procesa rezanja - obimno
glodanje
 
brzina rezanja [m/min]

broj obrta n [о/min]

istosmerno suprotnosmerno brzina pomoćnog v
s [mm/min]
kretanja

korak po obrtu [mm/о]

n D s
z
b korak po zubu
ψ am a
glavno vrijeme [min]
vs
L proizvodnost q=a ·b· vs [mm3/min]
Lt debljina strugot. am=sz·sin ψ
po zubu
37
 Korak u obradi glodanjem

Pomoćno kretanje u obradi glodanjem je definisano brzinom pomoćnog kretanja Vp= n

·S,mm/min,
a može biti određeno i:
• korakom S = S1·Z, mm/o i
• korakom po zubu S1, mm/z
Korak po zubu se najčešće provjerava obzirom na:
1. Dozvoljeni ugib vratila glodalice ili alata i
2. Kvalitet obrađene površine.
Provera koraka po zubu pri obradi valjkastim i koturastim glodalima vrši se na osnovu
maksimalno dozvoljene vrijednosti ugiba vratila glodalice :

suprotnosmjerno istosmjerno
 Korak u obradi glodanjem

Pri obradi vretenastim i čeonim glodalima korak po zubu se provjerava obzirom na

dozvoljeni ugib alata - glodala:

Suprotnosmjerno

Istosmjerno
 Korak u obradi glodanjem

Korak obzirom na kvalitet obrađene površine se, teorijski, može definisati

relacijom:
 Brzina rezanja u obradi glodanjem
Brzina rezanja u obradi glodanjem predstavlja obimnu brzina alata:

Izbor brzine rezanja se vrši na bazi:

preporuka ili proračunom.

Proračun (provjera) brzine rezanja

se izvedi s obzirom na iskorišćenje:

1. postojanosti alata i
2. snage mašine.

Za proračun brzine rezanja na osnovu

iskorišćenja postojanosti alata
najčešće se koristi prošireni izraz
oblika:
Brzina rezanja u obradi glodanjem
 Prosti podeoni aparati

Prosti podeoni aparati spadaju u grupu podeonih aparata sa direktnim

dijeljenjem, što znači da je ugao zakretanja predmeta obrade (4) jednak uglu
zakretanja podeone ploče (2). Obezbjeđuju ostvarivanje broja podjela na
predmetu obrade (Z′) koji odgovara broju podjela podeone ploče (Z) ili
ispunjava uslov:
Z
Z' 
k
Univerzalni podeoni aparati

Univerzalni podeoni aparati spadaju u grupu podeonih

aparata sa indirektnim dijeljenjem. Zakretanje ručice
podeonog aparata (1) se preko zupčanika Z3 i Z4 prenosi
na puž Zg i pužni točak Zp. Pužni točak je na istom vratilu
(2) na kome se nalazi i stezna glava (3) koja prihvata
predmet obrade (4). Prenosnim odnos prenosnika puž -
pužni točak iznosi:
Z=Zp/Zg
i predstavlja karakteristiku podeonog aparata (Z = 40, 60
ili 80). Broj obrta ručice podeonog aparata za ostvarivanje
(Z′) podela se definiše relacijom:
nr =Z/Z‘
U zavisnosti od mogućnosti realizacije željenog broja
podjela univerzalni podeoni
aparati obezbjeđuju tri vrste dijeljenja:
1. jednostruko,
2. dvostruko i
3. diferencijalno dijeljenje.
 Mašine u obradi glodanjem

Mašine u obradi glodanjem ili glodalice se dijele

na:

1.konzolne (horizontalne, vertikalne i univerzalne,

2.bezkonzolne (postoljne) - horizontalne, vertikalne
i univerzalne i
3.glodalice specijalne namjene (alatne, kopirne,
agregatne, programske, odvalne,
glodalice za navoj i sl.).
 Mašine u obradi glodanjem
Bezkonzolne (postoljne) glodalice obezbjeđuju visoku
krutost i stabilnost radnog stola jer isti izvodi dva
kretanja (u uzdužnom i poprečnom ili vertikalnom
pravcu, pravcu osa Y i X ili Z), dok nosač alata izvodi
jedno kretanja u vertikalnom ili poprečnom pravcu
pravcu ose Z ili X.
Međutim, najnoviji tipovi glodalica se izrađuju sa jednim
kretanjem radnog stola, uzdužnim kretanjem, dok ostala
dva kretanja izvodi nosač alata.
 Mašine u obradi glodanjem
U zavisnosti od sistema upravljanja razlikuju se:
konvencionalne i programsle glodalice.
Prema položaju glavnog vretena glodalice se dijele na:
horizontalne vertikalne, a prema broju glavnih vretena na:
jednovretene i viševretene. Posebnu grupu čine univerzalne
glodalice koje mogu raditi kao horizontalne i vertikalne.
Kod konzolnih glodalica kretanja u uzdužnom, poprečnom i
vertikalnom pravcu (pravcu osa X, Y i Z) izvodi radni sto, tako
da je krutost i stabilnost radnog stola predmeta obrade relativno
niska.
Horizontalne glodalice

Horizontalne glodalice se
koriste za obradu ravnih
površina, površina specijalnog
oblika, izradu zupčanika
pojedinačnim rezanjem,
izradu dugohodih zavojnica i
sl. Koriste glodala sa rupom.
Vertikalne glodalice

Kod vertikalnih glodalica

položaj radnog vretena je
vertikalan, mada se sve češće
izrađuju glodalice
sa radnim vretenima koja se
zakreću za odgovarajući
ugao. Obezbeđuju obradu
ravnih površina, površina
specijalnog oblika, izradu
zavojnih žljebova, zupčanika
i sl.
 Univerzalne glodalice

Univerzalna alatna glodalica sa horizontalnim i vertikalnim radnim

vretenom, koriste se za izradu reznih alata, alata za kovanje,
presovanje i sl. Konstruktivno su tako formirane da obezbjeđuju
obrtanje radnog stola oko jedne ili dvije ose i obrtanje nosača alata
(glavnog vretena) u cilju postavljanja vertikalnog radnog vretena pod
određenim uglom. Snabdijevene su i uređajem za bušenje i
rendisanje, tako da mogu raditi i kao bušilica i rendisaljka, što znatno
proširuje broj proitvodnih operacija.
Hvala za pažnju