A.

Drogi wchłaniania trucizn

B. Metody usuwania trucizn
C. Pierwsza pomoc
 Troszkę historii

Najdawniejszy opis otrucia pochodzi ze staroegipskiego Papirusa
Ebersa z 1550 r .p.n.e.
W starożytnej Grecji pisali (przede wszystkim o truciznach roślinnych)
Arystoteles, Hipokrates, Theoprasta. 
Rzymianie za czasów cezarów używali trucizny z równą rozrzutnością
jak politycy obietnic. Bogaci patrycjusze i cezarowie mieli u siebie
"testatorów pożywienia" i "urzędowych trucicieli". W roku 50 n.e. lekarz
Nerona - Dioskordies podał pierwszą klasyfikację trucizn, dzieląc je na
roślinne, zwierzęce i mineralne. Trucicielstwo doszło do takiego
poziomu, iż w 82 roku Sulla musiał zaostrzyć przepisy prawne. Wydał
tzw. "Lex Cornelia", zbiór praw gdzie za samo podejrzenie o
otrucie groziła banicja, konfiskata mienia lub nawet kara śmierci. 
Średniowiecze to "złoty wiek " dla trucicieli. Wystarczy wymienić takie
"sławy" jak Cezar i Lukrecja Borgia, Katarzynę de Medici lub Marię
Lafarge. Ale także wówczas powstaje pierwszy znany (w miarę
racjonalny) podręcznik postępowania w przypadku zatruć. Maimonides
(Moses ben Maimon) wydał w 1198 roku dzieło "Trucizny i odtrutki".
Za ojca toksykologii uważa się powszechnie Minorczyka – Mateo
Orfillę. W 1813 roku opublikował pierwsze dzieło „toksykologiczne” –
„Theatise of general Toxicology – Podręcznik Toksykologii Ogólnej”.
Trucizna to..
 Trucizna jest to substancja organiczna lub
nieorganiczna, która po dostaniu się do organizmu
powoduje zaburzenia czynności narządów lub
śmierć. Trucizny przedostają się do organizmu przez
drogi oddechowe, układ pokarmowy lub skórę.
Objawy działania toksycznego substancji pojawiają
się najszybciej w przypadku dostania się substancji
do organizmu przez drogi oddechowe co jest
spowodowane pominięciem wątroby – czyli
głównego narządu przemian metabolicznych.
Dostanie się trucizny do organizmu powoduje jego
zatrucie. Zatrucia mogą być ostre, podostre i
przewlekłe, zależnie od siły działania i sposobu
wchłaniania trucizny przez organizm.
Drogi wchłaniania
trucizn
 Wchłanianie trucizny poprzez układ oddechowy: wchłanianie substancji
toksycznych w postaci par, gazów, dymów, aerozoli i pyłów jest
najczęstszym źródłem przenikania do organizmu tych substancji.
Szybkość i sposób wchłaniania wahają się w szerokich granicach w
zależności od miejsca wchłaniania w drogach oddechowych oraz
właściwości fizycznych i chemicznych substancji. W obrębie górnych i
środkowych dróg oddechowych wchłanianie substancji toksycznych
jest zwykle niewielkie. Najszybciej wchłanianie odbywa się w
pęcherzykach płucnych; ponieważ powierzchnia pęcherzykowa wynosi
70 m2 przy 90 m2 powierzchni wchłaniania układu oddechowego. Po
dostaniu się substancji toksycznej do organizmu, może ona pozostać w
stanie niezwiązanym lub związać się z białkami krwi. W sytuacji gdy
substancja zostanie w stanie niezwiązanym przenika ona przenikać
przez błony komórkowe i osadzać się w tkankach, gdzie może również
związać się z białkami tkanek. W tym miejscu może ona połączyć się z
receptorami i w ten sposób doprowadzić do działania trującego. Może
ostatecznie wydalić się poprzez funkcje metaboliczne organizmu.
Trucizna może być wydalana również z powietrzem wydechowym.
 Centra toksykologii w Polsce
Wchłanianie poprzez układ
pokarmowy :
 Wchłanianie poprzez układ pokarmowy : Wchłanianie to polega na
przenikaniu substancji przez nabłonek jelitowy i jest na ogół
proporcjonalne do jej rozpuszczalności w tłuszczach. Substancje
będące słabymi kwasami lub zasadami są lepiej rozpuszczalne w
tłuszczach. Na szybkość wchłaniania się trucizn z przewodu
pokarmowego wpływa wiele czynników, m.in. skład treści
pokarmowej, motoryka przewodu pokarmowego i flora bakteryjna
jelit. Skład treści pokarmowej może wpływać na tworzenie się
kompleksów między substancjami szkodliwymi a białkami lub
jonami metali. Kompleksy takie są źle rozpuszczalne i - co za tym
idzie - słabo wchłaniane z przewodu pokarmowego. Przeciwnie,
np. obecność w treści pokarmowej tłuszczów, a także alkoholu,
może dramatycznie nasilić wchłanianie różnych substancji
toksycznych. Podanie więc osobie zatrutej mleka (które zawiera
tłuszcz) jako pierwszej pomocy może okazać się niebezpieczne,
zwłaszcza w zatruciach substancjami rozpuszczalnymi w
tłuszczach lub niezidentyfikowanymi truciznami. Czynność
motoryczna przewodu pokarmowego warunkuje bezpośredni
kontakt trucizny z powierzchnią wchłaniającą, odgrywa zatem dużą
rolę w szybkości wchłaniania tej substancji. Flora bakteryjna jelit,
biorąc udział w procesach biotransformacji substancji trujących,
może przyczyniać się do powstawania różnych metabolitów, co
modyfikuje ich wchłanianie. Tylko nieliczne substancje wchłaniają
się w żołądku; większość przenika do krwi w jelicie cienkim, z
krążeniem wrotnym dostaje się do wątroby i tutaj może ulegać
metabolizmowi. Wydalone z żółcią metabolity niektórych substancji
toksycznych w jelicie grubym mogą być ponownie wchłaniane do
krążenia wrotnego.
Wchłanianie trucizn poprzez
skórę :
 Wchłanianie trucizn poprzez skórę : objawy
trucizn wchłoniętych przez skórę występują
po kilku lub kilkunastu godzinach.
Przedostają się po przez tkankę skórną do
krwi mogą spowodować zatrucie całego
organizmu a nawet doprowadzić do zgonu.
Najszybciej do organizmu przedostają się
trucizny te które są rozpuszczalne w wodzie
i tłuszczach. Pocenie i wilgotność skóry
zwiększają wchłanianie trucizn, otarcie skóry
może spowodować natychmiastowe
wprowadzenie trucizny do organizmu i może
być szybko rozprzestrzeniona w układzie
krwionośnym.
 Substancja toksyczna jest przenoszona z krwią do różnych tkanek i
narządów, wywierając działanie szkodliwe, tj. objawy zatrucia.
Niektóre środki mogą ulec czasowemu magazynowaniu .Większość ich
jednak jest eliminowana dzięki procesom biotransformacji i wydalania.
Procesy biotransformacji (metabolizm), zachodzące głównie w
wątrobie, na ogół powodują utratę biologicznej aktywności danej
substancji. Czasem pierwsze produkty przemiany (metabolity) są
bardziej toksyczne niż substancja pierwotna (np. formaldehyd i kwas
mrówkowy - metabolity alkoholu metylowego, powodujące ciężkie
zatrucie tym związkiem). Wydalanie trucizny, zarówno w formie
metabolitów, jak i w formie nie zmienionej (zależnie też od rodzaju
substancji trującej), może się odbywać przez układ moczowy (z
moczem), pokarmowy (z kałem). Wydalanie trucizny z moczem
odgrywa ogromną rolę w odtruwaniu. Trucizny rozpuszczalne w wodzie
są wydalane przez nerki drogą filtracji kłębuszkowej. Jednak część
substancji ulega wchłanianiu zwrotnemu w kanalikach nerkowych.
Wchłanianie zwrotne jest tym większe, im mniej zjonizowana jest dana
substancja, a jonizacja zależy w dużym stopniu od odczynu moczu.
Substancje kwaśne są mniej zjonizowane w środowisku kwaśnym,
odwrotnie jest z zasadami. Zatem, aby zwiększyć wydalanie trucizny,
należy doprowadzić odczyn moczu do pH przeciwstawnego odczynowi
substancji trującej. Niewydolność nerek może utrudnić lub uniemożliwić
wydalanie nerkowe.
 Zatrucia
 Zatruciem nazywamy wniknięcie do organizmu
substancji w szkodliwej dla niego dawce.
1) Przyczyny zatruć:
 nadużycia (leki, alkohol, narkotyki),
 nieświadomość (dzieci pijące kolorowe detergenty),
 lekkomyślność (kierowca uruchamiający silnik w
zamkniętym garażu),
 pomyłka (przechowywanie substancji toksycznych w nie
oznakowanych lub źle oznakowanych pojemnikach).
1) Drogi wnikania trucizn do organizmu:
 układ pokarmowy (leki, alkohol, trujące rośliny i grzyby),
 układ oddechowy (gazy drażniące, tlenek i dwutlenek
węgla),
 skóra i błony śluzowe (trucizny kontaktowe, środki żrące,
pestycydy),
 bezpośrednio do krwioobiegu (narkotyki).
 Ogólne zasady postępowania:
 Zabezpieczyć miejsce zdarzenia.
 Odizolować poszkodowanego od trucizny (pamiętajmy o
swoim bezpieczeństwie).
 Sprawdzić czynności życiowe.
 Zebrać niezbędne informacje: co? ile? kiedy?
 Wezwać pogotowie; w meldunku powinny znaleźć się
następujące informacje:
 ilość zatrutych,
 przybliżony wiek poszkodowanych, rodzaj i stężenie trucizny,
 czas jaki upłynął od chwili wniknięcia substancji szkodliwej,
 objawy zatrucia i stan poszkodowanego.
 Wdrożyć postępowanie przeciwwstrząsowe (podanie
odtrutek, ew. spowodowanie wymiotów, odpowiednie
ułożenie, okrycie, wsparcie psychiczne).
 Zabezpieczenie resztek pokarmu, opakowań po tekach,
wymiocin.
 Odtrutki:
 Ogólne:
 powietrze,
 woda,
 zawiesina węgla aktywowanego (1 tabletka na kilogram masy ciała na
szklankę wody).
 Należy pamiętać, że węgiel wchłania nie tylko truciznę, ale także
wszelkie leki odtruwające! Dlatego należy go podawać dopiero po około
30 minutach od podania właściwego leku odtruwającego
 Osłaniające
 odtłuszczone mleko - w przypadku zatrucia kwasami, zasadami oraz
szczawianami,
 białko jaja kurzego (4 białka na 2 szklanki wody) w przypadku zatrucia
metalami ciężkimi, fenolem oraz substancjami żrącymi,
 zawiesina mąki - w przypadku zatrucia jodem (podajemy zawiesinę i
wywołujemy wymioty dopóki będą miały niebieskawe zabarwienie),
dodatkowo skrobia chroni błonę śluzową żołądka przed żrącym
działaniem kwasów,
 mocna herbata - w - przypadku zatrucia alkaloidami (np. wilcza jagoda).
 Specyficzne
 mogą być stosowane tylko przez lekarza.
 Usuwanie trucizn:
 Trucizny kontaktowe spłukać z ciała, jeżeli trucizna
nie powoduje oparzeń zdjąć przesiąkniętą nią odzież
(patrz oparzenia chemiczne);
 W przypadku zatrucia gazami należy przytomnego
poszkodowanego wyprowadzić na świeże powietrze,
rozluźnić odzież, zastosować pozycję półsiedzącą lub
przeciwwstrząsową (w zależności od stanu);
 W przypadku zatrucia drogą pokarmową -
spowodować wymioty przez podanie lekko osolonej
wody (2-4 łyżeczki soli na szklankę);
 Wymiotów nie wywołujemy!!!!!!!!!!!!!!
 u osób nieprzytomnych,
 przy zatruciach substancjami żrącymi, przy zatruciach
detergentami (w przypadku ich połknięcia).
Rodzaje zatruć:

Zatrucia doustne:
Kwasami i zasadami:
 nie zobojętniać
 nie powodować wymiotów ze względu na możliwość powtórnego uszkodzenia ścian
przełyku,
 podać odtrutki osłaniające: mleko odtłuszczone, białko jaja kurzego, zawiesinę węgla
aktywowanego,
 wezwać pogotowie.
 Alkoholem etylowym:
 Zagrażające życiu stężenia zaczynają się od 3 promili (choć u niektórych osób mogą one
sięgać 4-5 promili). Granica ta obniża się do 2 promili, gdy ciało człowieka jest oziębione.
Dawka śmiertelna to 3-6 gramów na kilogram masy ciała osoby dorosłej oraz 1-2 gramy
w przypadku dziecka. Toksyczność alkoholu zwiększają niektóre leki.
 Objawy:
 obniżenie wrażliwości na ból i zimno,
 zaburzenia w odbiorze wrażeń zmysłowych,
 utrudniona artykulacja, niezborność ruchów,
 zaburzenia w oddychaniu,
 śpiączka.
 Pierwsza pomoc:
 u poszkodowanego przytomnego wywołać wymioty, podać zawiesinę węgla,
 poszkodowanego nieprzytomnego ułożyć w pozycji bocznej ustalonej.
 Alkoholem metylowym:
 Śmiertelna dawka to 1 g na 1 kg ciała. Nawet dużo mniejsza dawka powoduje
silne zatrucie i utratę wzroku.
 Objawy:
 sina i zimna skóra,
 suchy kaszel,
 drgawki,
 zaburzenia widzenia,
 duszność,
 utrata przytomności.
 Pierwsza pomoc:
 u przytomnego wywołać wymioty, podać zawiesinę węgla aktywowanego,
 u nieprzytomnego ułożyć w pozycji bezpiecznej,
 założyć opatrunek osłaniający na oczy,
 wezwać lekarza.
 Detergentami:
 Objawy:
 nudności,
 ból brzucha,
 podrażnienie i zaczerwienienie błon śluzowych.
 Pierwsza pomoc:
 nie powodować wymiotów,
 nie podawać nic do picia.
 Lekami nasennymi:
 Objawy:
 senność,
 zaburzenia świadomości (odurzenie, utrata przytomności),
 obniżenie temperatury ciała,
 zaburzenia oddechu i krążenia.
 Pierwsza pomoc:
 wywołać wymioty,
 podać zawiesinę węgla aktywowanego,
 okresowo kontrolować czynności życiowe,
 wezwać pogotowie.
 Grzybami:
 W zależności od gatunku i ilości spożytych grzybów objawy mogą występować w różnym
czasie (od godziny do kilkudziesięciu godzin).
 Objawy:
 ból brzucha,
 nudności, wymioty, biegunka,
 ślinotok,
 zaczerwienienie twarzy,
 znaczne podniecenie, zamroczenie i odurzenie.
 Pierwsza pomoc:
 wywołać wymioty,
 podać zawiesinę węgla aktywowanego,
 wezwać pogotowie.
 Jadem kiełbasianym:
 0,01 mg powoduje śmierć. Objawy pojawiają się dopiero po 1 dniu:
 Objawy:
 zawroty głowy,
 zaburzenia wzroku (podwójne widzenie),
 trudności w przełykaniu,
 na przemian ślinotok i suchość w ustach,
 bezgłos,
 zaburzenia w oddychaniu prowadzące do bezdechu.
 Pierwsza pomoc
 jak najszybciej wezwać pogotowie.
 Wilczą jagodą:
 Dawka śmiertelna: 7 owoców dla dziecka, 20 dla dorosłego.
 Objawy:
 zaczerwienienie twarzy,
 rozszerzenie źrenic, światłowstręt,
 suchość w ustach,
 przyspieszone tętno,
 podwyższenie temperatury ciała (do 40° C),
 złudzenia wzrokowo - słuchowe,
 niepokój.
 Pierwsza pomoc:
 wywołać wymioty,
 podać mocną herbatę i zawiesinę węgla aktywowanego,
 stosować zimne okłady na głowę,
 wezwać pogotowie.
Zatrucia przez drogi
oddechowe:
 Tlenkiem węgla:
 Objawy:
 ból i zawroty głowy,
 zaburzenia widzenia,
 szum w uszach,
 utrata przytomności,
 duszność, bezdech.
 Pierwsza pomoc:
 pamiętać o własnym bezpieczeństwie,
 wynieść poszkodowanego na świeże powietrze,
 sprawdzić czynności życiowe,
 ułatwić oddychanie (rozcięcie koszuli, paska, pozycja półsiedząca),
 wezwać pogotowie.
 Gazami drażniącymi:
 Najczęściej spotykanymi zatruciami są zatrucia: chlorem, oparami lakierów, gazami
nitrozowymi.
 Objawy :
 duszność, kaszel,
 ból oczu, łzawienie,
 ból głowy.
 Pierwsza pomoc:
 wyniesienie poszkodowanego na świeże powietrze,
 zdjąć ubranie, spłukać skórę, przemyć oczy (w przypadku kontaktu),
 zapewnić spokój,
 wezwać pogotowie.
 Nikotyną
 Objawy:
 nudności, wymioty, biegunka,
 ból i zawroty głowy,
 nadmierna potliwość,
 ślinotok.
 Pierwsza pomoc:
 ułatwić oddychanie (rozluźnić koszulę, pasek, posadzić),
 podać mocną herbatę,
 w razie potrzeby wezwać pogotowie.