REAKCIJE ELIMINACIJE

MEHANIZMI REAKCIJA ELIMINACIJE

KLARA KAKUČKA, prof. hemije
Reakcije eliminacije
• Najćešće reakcije eliminacije su:
• Dehidrohalogenacije- HX
• Dehidratacija – H2O
Dehidrohalogenacija

• Iz molekula halogenoalkana se eliminiše halogen

i vodonik sa susedog tj. β- C atoma u obliku HX
molekula uz simultano nastaje dvostruke veze
• Mehanizmi ovih reakcija su:
• E1 –kinetike prvog reda
• E2 – kinetike drugog reda
E1- monomolekulske
• PRVA FAZA: nastajanje intermedijarnog karbonijum jona
• DRUGA FAZA: u ovoj fazi reakcija eliminacije je
konkurentna sa reakcijom supstitucije SN1
CH3OH
(CH3)3COCH3 + H+ + Br-
SN1
CH3 80%
sporo
2-metoksi-
(CH3)CBr H3C C
2-metilpropan
CH3
CH3
E1 + -
H2C C + H + Br
CH3
20%
2-metilpropen
 H H
O  O
H3C H 
O H3C
H3C H
H H

H3C H3C 

C C C C
H H H3C H
H3C C C
H H3C H H3C H

karbonijum-jon prelazno stanje alken

E1- monomolekulske
• Bilo koji od protona sa susednih C-atoma u odnosu na centar sa
odlazećom grupom može se ukloniti
• Ako karbonijum jon nije simetričan, dobijaju se smeše proizvoda
Dehidratacija alkohola
(u kiseloj sredini E1)
• Kiselinom katalizovane reakcije su uvek E1
 Mehaniza
m
dehidratac
ije

ed stabilnosti karbokationa

rcijarni(3o) > sekundarni(2o) > primarni(1o)

E2- bimolekulske
Promene do kojih dolazi na supstratu pri
E2 reakcijama obuhvataju:
1. Deprotonovanje jakom bazom
2. Odlazak odlazeće grupe
3. Rehibridizaciju reagujućih C-atoma iz
sp3 u sp2 i formiranje π-veze
-
H Cl
Cl H Cl
H H H CH3
C C C C C C
CH3 CH3 H CH3
H CH3 H CH3
_
_ OH H
OH O H
Reaktivnost nukleofila

• I u E2 i u E1 reakcijama reaktivnost nukleofila raste sa

porastom baznosti
• Nukleofili su bazniji i stoga reaktivniji u aprotičnim nego
u protičnim rastvaračima
• Brzina kod E2 reakcije više zavisi od baznosti nukleofila
nego kod SN2 reakcije.
• Veća baznost nukleofila - veći odnos eliminacije prema
supstituciji
Konkurentnost S i E reakcija
• Isti reagens može dovesti i do nukleofilne
supstitucije i do eliminacije.
• Dobri nukleofili koji su slabe baze, na pr. H2O,
halogenidi, uglavnom daju supstitucione
proizvode
• Jake baze, OH-, RO-, NH2, daće eliminacione
proizvode u višku
Predviđanje toka reakcije
CH3CH2O-Na+, C2H5OH
CH3CH2CH2Br CH3CH2CH2OCH2CH3 + CH3CH CH2
-HBr
91% 9%

CH3 CH3 H3C

- +
CH3CH2O Na , C2H5OH
CH3CHCH2Br CH3CHCH2OCH2CH3 + C CH2
-HBr H3C
40% 60%

CH3 CH3 CH3

- +
CH3CH2O Na , C2H5OH
CH3CBr CH3CHOCH2CH3 + CH2 CH
-HBr
H 13% 87%
Predviđanje toka reakcije
Voluminozne jake baze će, zbog
nemogućnosti prilaza elektrofilnom
ugljeniku, radije napasti proton,
favorizujući eliminaciju
CH3 CH3 CH3
H3C
CH3COK C N C CH3
H Li H
CH3
kalijum-terc-butoksid litijum-diizopropilamid

(CH3)3CO-K+, (CH3)3COH
CH3CH2CH2CH2Br CH3CH2CH CH2 (85%)
-HBr
+
CH3CH2CH2CH2OC(CH3)3 (15%)
Poređenje reakcija E2 / E1
• E1 reakcije se dešavaju u neutralnim uslovima sa
polarnim rastvaračima, kao što su voda,
etilalkohol ili acetatna kiselina.
• E1 reakcije se mogu dešavati i u prisustvu jake
baze, ali niske koncentracije (0.01 -0.1 M ili niže).
• E2 reakcije zahtevaju jaču bazu visoke
koncentracije(1 M ili iznad).
Poređenje reakcija E2 / E1
• E1 se dešava u više stepena (dva ili više)
• Karbokation međuprodukt!
• E2 je jednostepeni mehanizam
• Nema medjuprodukta!
•E1 reakcije podležu premeštanjima
•E2 ne podležu premeštanjima
•Reakcije dehidratacije alkohola su E1
Polikondenzacija
• Polikondenzacione reakcije su reakcije eliminacije malih
molekula pri čemu nastaju kondenzati.
Polikondenzacija
Umrežavanje