9.

Sistemi monetar
ndërkombëtar
PhD.c.Arta Jashari
arta.Jashari@ushaf.net
Sistemi monetar nderkombëtar
(SMN)

• Të gjitha transaksionet ndërkombëtare duhet të kryhen në kontekstin

e sistemit monetar ndërkombëtar.
• Sistemi monetar është rrjet i rregullave dhe procedurave të një vendi
për realizimin e pagesave ndërkombëtare.
• Cdo vend ka njësi monetare të vencantë, që shërben për këmbime
dhe depozitime, prandaj është I domosdoshëm SMN.
Zhvillimi i SMN
• 1. SMN para Luftës së Dytë Botërore
• SAP- (standardi I pastër I arit)- sërbente thjesht si para apo monedhë
universale.
• SAP ishte I pavolitshëm për arsye se duhej të transferohej dhe të matej
edhe për transaksionet më të vogla.
• SMA- ( standardi I modifikuar I arit)- ku vendet përdorën paranë letër
në vend të arit.
• Cdo vend deklaron një vlerë mesatare për monedhën përkatëse ë
shprehur në ar. psh: paundi është vlerëuar 7.3 paund për një onc arë të
pastër ( 28 gram).
• Faktorët që quan në rënien e SMA ishin:
• Së pari: oferta botërore e arti filloi të bie në raport me vëllimin e
tregtisë boërore. Britna e madhe ishte të garnatuar vetëm 2-3% të
ofertës së përgjithshme të parave në ar. Si rrjedhim, shumë
pjesëmarrës filluan ta humbin sigurin për ta kthyer monedhën e tyre
në ar.
• Së dyti – tregtia në periudhën para luftës, rezultoi më shumë në
zhvendosjen e arit sesa të monedhave.
• Së treti- shpërthimi I luftës bëri që transportimi i arit të bëhet I
rrezikshëm dhe I kushtueshëm.
• 2. SMN-ja gjatë viteve 1920-1944
• SMN karakerizohej më kaotik –me levizje të pakontrolluara të
monedhave.
• Problemi kryesor ishin mosmarrveshjet midis vlerave të monedhave.
• Shumica e ekonomive vuajtën pasojat ekonomike të luftës dhe të
gjithë donin që monedhat e tyre të ishin më të lira së të tjerat që
mallrat dhe shërbimet të shiteshin jasht për të siguruar sa më shumë
fonde.
• 3. SMN-ja në vitet 1944-1973
• Pas luftës së dytë u krijua një system I ri monetar si rezultat I një
mbledhje formale midis vendeve udhëheqëse në tregti.
• SMN-ja u quajt marrëveshja e Bretton Woods-it, e emëruar kështu
sipas vendit ku u mbajt takimi.
• Vendimi më I rënësishëm që u morr nga ky takim ishte themelimi I
FMN dhe Bankës ndërkombëtare për zhvillim dhe rindërtim ( Banka
Botërore).
• Në kohen e themelimit qëllimi I Bankës Botërore ishte të kujdesej për
rindërtimin e vendeve të Europës të shkatërruara nga lufta, përmes
huadhënieve.
• Nga vitet e ‘50-ta orientimi I Bankës Botërore ndryshoi nga rindërtimi
ne Europë, në zhvillimin e vendeve me të varfëra të botës.
• Pjesa më e madhe e huave të dhëna nga BB ishin afatgjata për
projekte zhvillimi në transport, energjetikë dhe arsimim.
• Fondi Monetar ndëkombëtar- objektivi më I rëndësishëm i tij ishtë
mbajtja stabël e kurseve të këmbimit.
• Dhe objetiva të tjera si:
• Kooperimi monetar ndërkombëtar
• Zgjerimi i tregtisë
• Kurset e qendrueshme të këmbimit
• Ulja e kufizimeve qeveritare
• Kreditimi ndërkombëtar
• Ngushtimi i deficit-suficiteve
3. SMN-ja pas vitit 1973 kriza e naftës dhe kriza ndërkombëtare e
borxheve

• Kriza e naftës 1970 thelloi efektet në SMN

• Embargoja e naftës e OPEC ishte një vendim për të ndaluar eksportimin e naftës
në Shtetet e Bashkuara.
• Dymbëdhjetë anëtarë të Organizatës së Vendeve Eksportuese të Naftës u
pajtuan për embargon më 19 tetor 1973.
• Gjatë gjashtë muajve të ardhshëm, çmimet e naftës u katërfishuan.
• Çmimet mbetën në nivele më të larta edhe pasi embargo përfundoi në mars
1974. Si rezultat:
• OPEC grumbulloi mjaft PETRODOLLAR në bankat e Londrës dhe New Yorkut
• Bankat jepnin kredi për vendet me rritje mesatare 25 %.
Tri zhvillimet më të rëndësishme që lidhen me krizën e borxheve në vitet
1980
1. Bankat amerikane shtuan rezervat për humbjet e mundëshme nga borgji I
vendeve ne zhvillim
2. Filloi të zhfaqet një treg i dytë i borgjeve për vendet në zhvillim
3. Rregullimet bankare u ndryshuan për të bërë më të lehtë për bankat
këmbimin e borxheve: këto këmbime u quajtën këmbimet me barter.

• Shkëmbimi me barter është një sistem shkëmbimi ku mallrat ose shërbimet

janë shkëmbyer direkt për mallra ose shërbime të tjera pa përdorur një
medium të këmbimit si para.
• 4. SMN-ja pas krizës së naftës
• Cmimet e naftës u stabilizuan në vitin 1976 ku edhe anëtarët e FMN
arritën marrëveshjë që monedhat e tyre të luhateshin në përputhje
me presionin e tregut si dhe
• U llogarit që vendet më të varfëra të marrin hua nga FMN-ja për të
financuar blerjen e naftës.
• Në vitin 1979 dollari po vuante krizën e besimit nga inflacioni I gjatë
në vend.
• Viti 1980 ishte pikënisje për ngritjen e vlerës dhe forcimit të dollarrit si
rezultat I këtyre faktorëve:
• Së pari: SHBA vazhdoi të përballoj rritjen e cmimeve të energjisë më
lehtë sesa vendet që ishin të varura nga importi I naftës.
• Së dyti: përqindja e intersit amerikan ishte relativisht më e lartë se në
vendet e tjera. Kjo rrit kërkesën për investime amerikane, pra edhe
për dollar.
• Së fundi: kishte një konsensus tregtar, Regan vendosi inflacionin me te
ulët në SHBA. Mendimi se rënia e dollarit do të frenonte rritjen e
deficitit tregtar.
• Shkurt 1987 Klubi i Parisit arriti në disa marrëveshje
• Rënia e dollarit ishte e padeshirueshme.
• Autoritete monetare duhej të bashkpunon shumë për të mbajtur
kurset e këmbimit në stabilitet.
• Gjermania dhe Japonia ranë dakord që të ndërmarrin veprime për të
nxitur ekonomitë e tyre, kështu që kërkesa për eksporte amerikane do
të rritej dhe bilanci tregtar I SHBA-së do të përmirësohej.
Kurse luhatese apo fikse?
• Argumentet pro/kunder dhe historia e SMN sygjeron:
As luhatese as fikse

• Kurse kembimi te kontrolluara brenda intervalesh te caktuara, qe

sigurojne stabilitet te mjedisit monetar nderkombetar, nepermjet
perpjekjeve te bashkerenduara te autoriteteve monetare nacionale,
dhe nderkombetare, njemendesia e te cileve eshte veshtire te
sigurohet gjate zbatimit te marreveshjes.