Α ν α γ έ ν ν η σ η κ α ι Α ν θ ρ ω π ι σ μ ό ς, σ ε λ.

115
 Ε ικό ν α πο υ δ είχ ν ει τ ην Κό λ αση.
Οι άν θ ρω πο ι στ η με σαι ων ι κή δ υτ ική Ευ ρώπη φο β ο ύν ταν τη ν Κ ό λ αση.
Τη φ αν τάζο ν τα ν σ αν έν α ν τό
π ο με φλ ό γ ες κα ι τέρ ατα, ό πο υ βα σάν ιζαν το υς αμ αρτ ωλ ο ύς
.
975, Χερόνα (Ισπανία), καθεδρι κός ν αός.

Κατάτον Με σαί ωνα οάνθρω πος ζούσ ε μέ σασ ε ένα ασ φυκτικόκλοιό με κύριαχαρακτηρισ τικά:
 Κατά τον Μεσαίωνα ο άνθρωπος ζούσε μέσα σε ένα ασφυκτικό κλοιό με
κύρια χαρακτηριστικά:

• Θεοκεντρισμός
• Συνεχής μέριμνα για την σωτηρία της
ψυχής
• Αποχή από τα επίγεια και τη χαρά
• Έλλειψη αισιόδοξης διάθεσης
• Ιδέα της ματαιότητας
Το 14ο αιώνα τα κράτη στη δυτική Ευρώπη πέρασαν μια πολύ
μεγάλη κρίση: ο πληθυσμός μειώθηκε, η οικονομία αντιμετώπισε
προβλήματα, στην ύπαιθρο και στις πόλεις ξέσπασαν κοινωνικές
συγκρούσεις. Η κρίση έγινε ακόμη χειρότερη από τις επιδημίες
πείνας, από μια μεγάλη επιδημία πανούκλας και τους πολέμους.
Όταν στα μέσα του 15ου αιώνα η κρίση τέλειωσε, στη δυτική
Ευρώπη είχαν γίνει πολλές αλλαγές. Στην οικονομία, οι συναλλαγές
άρχισαν να γίνονται με νέους τρόπους. Παράλληλα, έγινε καλύτερη η
ναυσιπλοΐα, κι έτσι έγιναν τα ταξίδια που οδήγησαν στις
«ανακαλύψεις». Οι φεουδάρχες έχασαν πολλές από τις εξουσίες τους
και δυνάμωσε πάλι η βασιλική εξουσία. Στις κοινωνίες της δυτικής
Ευρώπης το 14ο και το 15ο αιώνα άλλαξαν πολλά πράγματα στον
τρόπο που οι άνθρωποι εξηγούσαν όσα συνέβαιναν τον κόσμο γύρω
τους. Λόγιοι (οι ουμανιστές, όπως ονομάστηκαν) άρχισαν να
μελετούν τα αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα και να
αμφιβάλλουν για ορισμένες αξίες της μεσαιωνικής εποχής. Χάρη
στην τυπογραφία μπορούσαν να διαδώσουν τις ιδέες τους σε πολύ
Το κοσμοείδωλο της Αναγέννησης
Ο κόσμος δημιουργήθηκε βέβαια από το
Θεό, αλλά ο άνθρωπος τον μεταμόρφωσε
και τον βελτίωσε. Γιατί ό,τι μας περιβάλλει
είναι δικό μας έργο, το έργο των ανθρώπων
[...].Από μας προέρχονται οι ζωγραφιές και
τα γλυπτά, από μας προέρχονται το
εμπόριο, οι επιστήμες και τα φιλοσοφικά
αριστουργήματα. Από μας προέρχονται
όλες οι εφευρέσεις, όλες οι γλώσσες και
όλα τα είδη των λογοτεχνικών κειμένων.
(Απόσπασμα από κείμενο του Chianozzo Manetti (1452), στο J. R.
 Από τον θεοκεντρισμό 
ανθρωποκεντρισμό
 Αλλαγές στην οικονομία και
στις κοινωνικές δομές
 Με το εμπόριο και τη
βιοτεχνία, αναδύεται μια νέα
κοινωνική τάξη:

η αστική τάξη
 Η επιτυχία και η
κοινωνική άνοδος του
ατόμου εξαρτάται από
τις ικανότητες του και «για όλους, ισχύει η ίδια
όχι την καταγωγή ελευθερία, η ίδια ελπίδα να
ανέβουν» Λεονάρντο
του. Μπρούνι, 1428
 Κοιτίδες
Πόλεις της Ιταλίας:
Φλωρεντία, Βενετία, Ρώμη
 επέκταση στην υπόλοιπη Ευρώπη
 Οικονομική άνθιση
 Φιλόδοξοι εκπρόσωποι της αστικής
τάξης και φιλόμουσοι ηγεμόνες
 Πανεπιστήμια: πέραν των
φιλοσοφικών αναζητήσεων
επιχειρούν μια προσέγγιση στην
οικονομική, κοινωνική και
πνευματική ζωή

οι πνευματικές δυνάμεις
απελευθερωμένες από τον
δογματισμό του Μεσαίωνα
διαμορφώνουν μια νέα αντίληψη για
τον άνθρωπο
 Αναγέννηση
Πότε; 15ος και 16 ος αι.
Πού;
Τι ήταν;
Στην
Παράγοντες Ευρώπη
Καλλιτεχνικό και
προετοιμασίας;
πνευματικό
1.Σταυροφορίες
Κύριο χαρακτηριστικό;
2.Η εμφάνιση
κίνημα της
Σκοπός;
Η αναβίωση
Η θεμελίωση των
αστικής
ενός αξιών
τάξης.
έστρεψαν το
της κλασικής
καινούριου κόσμου
ενδιαφέρον μεΔύσης
της
 Ο
Ανθρωπισμός
Η στροφή προς την
αρχαιότητα
 Ο άνθρωπος της Αναγέννησης
στην προσπάθεια του να εκφράσει
τις νέες αξίες στράφηκε προς τον
ελληνορωμαϊκό πολιτισμό
προκειμένου να αντλήσει τον
αναγκαίο πνευματικό «εξοπλισμό»

Η σχολή των Αθηνών, Ραφαήλ, 1510-15

Ο άνθρωπος της
Αναγέννησης:
Στρέφεται προς τη βαθύτερη
γνώση των ελληνικών και
λατινικών γραμμάτων της
αρχαιότητας :
 μελετά, μεταφράζει, σχολιάζει
συστηματικά τους αρχαίους
Αναβίωση τωνσυγγραφείς
ελληνικών γραμμάτων:
• Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια 12ου αι.
• Βυζάντιο Μακεδόνων και Παλαιολόγων
Ο άνθρωπος της Αναγέννησης:

Στην Αναγέννηση η
μελέτη των κλασικών
γραμμάτων και
συγγραφέων δεν
γίνεται σε θεωρητικό
επίπεδο αλλά
με στόχο την
άντληση αξιών για
 Χαρακτηριστικά των ανθρωπιστών
 Ταξιδεύουν σε ολόκληρη την Ευρώπη για να
διαδώσουν τις ιδέες τους δημιουργώντας ένα δίκτυο
σχέσεων και πολιτισμού, που ονομάστηκε Πολιτεία
των Γραμμάτων
 Έχουν βαθύ θρησκευτικό αίσθημα
 Ασκούν κριτική στις μεσαιωνικές αντιλήψεις
 Αγωνίζονται για μια καλύτερη κοινωνία
 Γράφουν στην λατινική, η οποία παραμένει η κοινή
γλώσσα των ανθρώπων των γραμμάτων και της
Εκκλησίας
 Homo universalis
Ο τέλειος "καθολικός" άνθρωπος
Θέλω τον αυλικό ευγενή, πνευματώδη, ευφυή και χαριτωμένο.
Εκτιμώ ότι το πραγματικό επάγγελμα του αυλικού πρέπει να
είναι αυτό της ενασχόλησης με τα όπλα. Πρέπει να είναι
δυνατός και φοβερός ενώπιον των εχθρών,, αλλά σε όλες τις
άλλες περιπτώσεις πρέπει να είναι ανθρώπινος, μετρημένος
και σοβαρός.
Θέλω να γνωρίζει όχι μόνον τα λατινικά αλλά και τα ελληνικά,
να γνωρίζει να γράφει σε στίχους και σε πεζό. Θα ήθελα επίσης
να γνωρίζει πολλές ξένες γλώσσες.
Θα έπρεπε εξίσου να γνωρίζει να κολυμπά, να αθλείται στο
τρέξιμο και τη λιθοβολία.. Η μόρφωσή του θα μου φαινόταν
ανεπαρκής, αν δεν είχε γνώσεις μουσικής.
 Ποιον θεωρούσε ως ιδανικό τύπο ανθρώπου η
Αναγέννηση;
 Πρότυπο ο καθολικός άνθρωπος
 Επιδίδεται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης
δραστηριότητας
 Σκοπός να αποκτήσει μια πολυδιάστατη και πολύπλευρη
προσωπικότητα με πνευματικά και σωματικά χαρίσματα
 Καθορίζει ο ίδιος με τη γνώση και τον προσωπικό του αγώνα το
πεπρωμένο του (Έρασμος: «σε κανέναν δεν υποχωρώ»  πίστη
στις δυνάμεις του ανθρώπου, σωματικές και πνευματικές
 Οι ουμανιστές οραματίζονται έναν νέο τύπο ανθρώπου:
δημιουργός πολιτισμού και υπεύθυνος για τη μοίρα του
«Ο άνθρωπος δε γεννιέται,
γίνεται», Έρασμος
 Σημαντικό ρόλο για τη
δημιουργία του καθολικό
ανθρώπου παίζει η εκπαίδευση

1. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι

μέθοδοι διδασκαλίας κατέχουν
δεσπόζουσα θέση.
2. Ιδρύονται πολλά νέα σχολεία,
κολέγια και πανεπιστήμια 
συμβάλλουν στη διάδοση των νέων
ιδεών.
3. Προγράμματα Σπουδών: διευρύνονται,
σε σχέση με τα μεσαιωνικά, περιλαμβάνοντας
Η συμβολή των Ελλήνων λογίων
στην ανθρωπιστική κίνηση
 Έλληνες λόγιοι και Αναγέννηση
 Οι Έλληνες λόγιοι στη Δύση πριν (συνδέεται με
τη δραματική προσπάθεια του Βυζαντίου να
αποκρούσει τον οθωμανικό κίνδυνο) και μετά
την Άλωση (1453):
1. Ενίσχυσαν τις ανθρωπιστικές σπουδές
2. Πρόβαλαν τα ελληνικά γράμματα με διδακτικό και
εκδοτικό έργο
 Ενίσχυσαν το ενδιαφέρον:
 1. για την έκδοση αρχαίων ελληνικών κειμένων
Έλληνες λόγιοι και Αναγέννηση
Οι κυριότεροι:
1. Μανουήλ Χρυσολωράς,
2. Γεώργιος Γεμιστός ή
Πλήθων
3. Γεώργιος Σχολάριος
4. Μάρκος Ευγενικός
5. Νικαίας Βησσαρίωνας