ENZIMI

Nejla Baležić III1

• Enzimi (fermenti) su tvari biološkog porijekla koje katalizuju većinu
biohemijskih procesa u ćelijama živih organizama. Zbog toga se nazivaju
biokatalizatori.
• Ubrzavaju hemijske reakcije od milion do milijardu puta. Djeluju na
relativno niskim temperaturama. Jedan molekul enzima može katalizovati
reakcije velikog broja molekula. Npr. Jedan molekul ureaze može
katalizvati na sobnoj temperaturi reakcije za 500000 molekula uree u
jednoj minuti.
• Na aktivnost enzima mogu utjecati neki molekuli: inhibitori su molekuli
koji smanjuju aktivnost enzima, a aktivatori su molekuli koji povećavaju
aktivnost. Inhibitori samoubojice su inhibitori koji se sami ugrade u
enzim i zauvijek ga deaktiviraju.
• Mnogi lijekovi su ustvari inhibitori enzima. Npr. aspirin je inhibitor
enzima koji rezultira stvaranjem prostaglandina (inflamantorna
molekula), te tako stopira bol i inflamaciju. Otrov cijanid deaktivira enzim
citohrom C oksidazu i na taj način blokira stanično disanje.
 STRUKTURA
• Smatra se da su RNK vjerojatno bile i prvi katalizatori u evoluciji
žive tvari.Samo manji dio molekula enzima može vezivati tvar koja
treba da reaguje. Područje na kojem dolazi do izravnog spoja
enzima i molekule se naziva aktivno mjesto, tvar koja regauje
naziva se supstrat.
• Aminokiseline koje izgrađuju aktivni centar čine u strukturi proteina
žlijeb ili pukotinu u koju ulaze aminokiselinski ogranci. Oblik te
pukotine je takav da njoj odgovaraju molekuli supstrata, kao što
ključ odgovara za određenu bravu.
HIPOTEZA KLJUČ I BRAVA
• Najuočljivija karakteristika enzima je njihova specifičnost.
•  Emil Fischer je 1890. godine konstatirao da je ova hipoteza korektna uslijed
specifičnosti oblika enzima i molekula na koje oni djeluju. Svaka molekula na koju
određeni enzim utječe, ima tačno određeni oblik, pomoću kojeg se molekula
poveže na baš taj enzim.
Npr. ako je molekula na koju enzim utječe u obliku kocke, a sam enzim ima dio u
obliku trokuta na koji bi se molekula trebala nadovezati, do povezivanja neće doći,
jer u tom slučaju enzim nije namijenjen za tu molekulu. Ova hipoteza se zato i
naziva hipoteza Ključ i brava, jer je svaki ključ specifičan za svaku bravu koju
otključava.

Model ključ-brava
Hipoteza pobuđene prilagodbe
• Godine 1958. Daniel Koshland je predložio modifikaciju hipoteze Ključ i
brava koja je nazvana hipoteza induciranog prilagođavanja.
• Enzimi su vrlo fleksibilne strukture. Aktivni dio enzima može biti
modificiran kako bi došlo do interakcije molekula i enzima.
• Lanci aminokiselina se mogu preklapati na taj način koji bi odgovarao
enzimu, kako bi došlo do interakcije, i na taj način enzim mogao izvršiti
svoju katalitičku funkciju.
• U jako rijetkim slučajevima, molekula se pri ulasku u aktivni dio može
prilagoditi enzimu, kako bi došlo do interakcije enzima i molekule.
Analogija slična ovoj je na primjer kada oblačimo rukavicu, i kako se
rukavica prilagođava našoj ruci, kako bi se savršeno prilagodila ruci.

Modifikacije enzima pri

međudjelovanju s
molekulom, koja dovodi do
stvaranja enzim-molekulskog
kompleksa
KOFAKTORI
• Neki enzimi su kao samostalne jedinice same sebi dovoljne da bi bile
potpuno aktivne, tj. nisu potrebni dodatni faktori da bi se ta aktivnost
postigla. Međutim, nekim enzimima su potrebne molekule koje bi
pomogle pri aktiviranju enzima. Te molekule se zovu kofaktori. Kofaktori
mogu biti neorganskog porijekla, kao na primjer ioni metala, ili mogu
imati organsko porijeklo, i kao takvi se nazivaju koenzimi.
• Enzimi kojima su potrebni kofaktori, a trenutno ih nemaju nazivaju
se apoenzimi. Enzim koji je povezan sa svojim kofaktorom, naziva
se holoenzim, i taj oblik predstavlja aktivni oblik enzima. Većina
kofaktora nije kovalentno povezana s enzimima, ali ima i onih koji
su kovalentnim vezama povezani za enzim. Takvi kofaktori se
nazivaju prostetska grupa. Npr. kofaktor hem je povezan kovalentnom
vezom za hemoglobin.
• Većina kofaktora su ili regenerirani ili kemijski nepromijenjeni tijekom i
nakon reakcije u kojoj sudjeluju. Veliki broj kofaktora su derivati vitamina i
služe kao transportna tijela za transport elektrona, atoma ili funkcionalnih
grupa, od enzima k molekuli. Najčešći primjeri su NAD i NADP, koji su
transportna tijela za elektrone, i Koenzim A, koji je transportno tijelo za
acetilnu grupu.
 FAKTORI KOJI UTIČU NA AKTIVNOST ENZIMA

Aktivnost enzima zavisi od: koncentracije enzima, pH-vrijednosti sredine, koncentracije

supstrata, enzimatskih aktivatora, enzimatskih inhibitora, itd.
• Koncentracija enzima- Brzina katalizovane reakcije je proporcionalna koncentraciji
enzima.
• pH-vrijednost- Optimalna pH vrijednost za djelovanje enzima je različita u zavisnosti
od prirode enzima. Izoelektrična tačka proteina, odgovara optimalnoj pH-vrijednosti za
djelovanje enzima. Većina enzima djeluje u pH- području 2-10. Optimalno pH-područje
je od 4 do 6.
• Koncentracija supstrata- povećanjem koncentracije supstrata povećava se i
aktivnost enzima do određene vrijednosti, tada dolazi do „zasićenja enzima“
supstratom i dalje povećanje koncentracije supstrata ne utiče na povećanje aktivnosti.
• Temperatura- Ako se grafički predstavi zavisnost aktivnosti enzima od temperature,
dobiva se grafik u obliku zvona, što predstavlja područje za djelovanje enzima.
Maksimum grafika je optimalna temperatura. Ako se, počevši od maksimuma,
temperatura snižava smanjuje se i aktivnost enzima. Prestanak aktivnosti(vrijednost
0) je reverzibilan proces. Povišenjem temperature iznad maksimuma, aktivnost
enzima se smanjuje. Kada aktivnost prestaje to je ireverzibilan proces. Zagrijavanjem
enzima dolazi do njegovog denaturisanja.
 PODJELA

• Naziv enzima često dolazi od supstrata ili hemijske reakcije koju katalizuju.
• Međunarodna unija za biohemiju i molekularnu biologiju(IUB) razvila je
nomenklaturu enzima, svaki enzim je opisan nizom od četiricifre razdvojene
tačkama.
1. Oksidoreduktaze –enzimi koji katalizuju prijenos elektrona sa jedne molekule
reduktora, također zvanog elektronski donator, na drugu – oksidansa, koji se
označava kao također elektronski akceptor. Ova grupa enzima
kao kofaktore, obično koristi NADP ili NAD+. Transmembranske
oksidoreduktoze stvaraju elektronske transportne lance u bakterijama,
hloroplastima i mitohondrijama, uključujući respiratorne komplekse I, II i III.
2. Transferaze- su enzimi koji katalizuju transfer funkcionalnih grupa, kao što su
metil ili fosfatne, sa jedne molekule na drugu.

RNK polimeraza kvasca Saccharomyces
cerevisiae u komplerksu sa α-amanitinom
(crveno). Uprkos primjeni termina
"polimeraza", RNK polimeraze su
klasificirane kao oblik nukleotidil
transferaze
3. Hidrolaze su enzimi koji katalizuju reakcije u kojima učestvuje voda, reakcije
hidrolize. Podgrupe ovih enzima odnose se na pojedine veze koje se hidrolizuju, pa
se tako i nazivaju: esteraze, amidaze, peptidaze, fosforaze, glukozidaze, itd.
• Esteraze cijepaju esterske veze u lipidima. Primjer presudne esteraze je acetilholin
esteraza koja pomaže u pretvaranju neuronskog impulsa u octenu kiselinu nakon
što hidrolaza razbije acetilholin u holin i octenu kiselinu.
• Octena kiselina je važan metabolit u tijelu i kritički posrednik prema drugim
reakcijama kao što je glikoliza.
• Glukozidaze odvajaju molekule šećera iz ugljikohidrata, a peptidaze hidrolizuju
peptidne veze.
α-
glukozidaz
e su
enzimi
Acetilholin uključeni u
razgradnju
složenih
ugljikohidr
ata poput
škroba i
glikogena
na njihove
4. Lijaze su grupe enzima koje katalizuju cijepanje veza C-C, C-O i C-N, ali
bez hidrolize i redoks-reakcija. Ovi enzimi katalizuju reakcije izlaska
neke grupe iz supstrata. Dekarboksilaze koje katalizuju reakcije
dekarboksilacije ili dezaminaze koje katalizuju reakcije dezaminacije.
5. Izomeraze katalizuju promjene unutar molekula, pri čemu empirijska
formula ostaje nepromijenjena. Za stereohemijsku
inverziju racemaze djeluju na molekulu s jednim hiralnim ugljikom, a
ciljna molekula epimeraza je s više hiralnih ugljika i djeluje na jedan od
njih.
6. Ligaze katalizuju reakcije sinteze adenozin-trifosfata(ATP) koji služi kao
izvor energije prema potrebi organizma.

Epimeri: D-glukoza
Dijagram I D-manoza
glukozo-6-fosfat
izomeraze
HVALA NA PAŽNJI! ♥