YAKUP KADRI KARAOSMANOĞLU

(1889-1974)

Ghiban Elena
III. Sınıf
 HAYATI

• Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 27 Mart 1889'da Kahire'de

doğdu. Babası Karaosmanzâdelerden Abdülkadir Bey, annesi
İkbal Hanım'dır. Yakup Kadri 17. asır sonlarında ismi
tarihimize karışan, Karaosmanoğulları'nın erkek kuşaktan
gelen torunlarındandır.
• Yakup Kadri Manisa’da, Çaybaşı Feyziye Mektebinde
ilköğrenimine başlar (1901-1903). İlkokul devresinde bile
büyük bir okuma hevesine sahiptir. Evleri kitap dolu varlıklı bir
ailenin çocuğudur. Annesi onun tahsil ve terbiyesine önem
vermiştir.
• Aile 1903 yılında İzmir'e taşınır. Yakup Kadri burada İzmir
İdadisi'ne devam eder. İzmir'de tanıdığı Akhisarlı Abdullah
Rahmi, Yakup Kadri'yi edebiyata yönelten kişidir. İzmir
İdadisinde okursa da (1903-1905) bitiremeden babasının vefatı
üzerine annesiyle birlikte Mısır'a döner. İskenderiye'de Fransız
Frerler Mektebinde ve İsviçre Lisesinde okuyarak
ortaöğrenimini tamamlar (1908). II. Meşrutiyet'ten biraz evvel
ailesiyle Türkiye'ye gelip İstanbul'a yerleşir. 1908'de Mekteb-i
Hukuka kaydolarak üçüncü sınıfa kadar okur.
• İzmir'den arkadaşı Şahabeddin Süleyman'ın teşviki
neticesinde, Refik Halid (Karay), Ali Faik (Ozansoy), Celal
Sahir (Erozan) ve Müfit Ratip'in toplantılarına katılır. Bu
toplantılar Fecr-i Âti'nin kuruluşunu hazırlar. 1917 yılına kadar
Yakup Kadri, edebiyatta ferdiyetçi bir tutum sergiler.
• Osmanlı için yıkımın ve acıların yaşandığı 1912-1918 yılları
arasında, edebiyatta millîleşmenin ortaya çıktığı görülür. 1916
yılından itibaren Yakup Kadri, acıları, savaşları içeren
hikâyelerini İkdam'da neşretmeye başlar. 1916-1917 yıllarında
Üsküdar idadisi'nde edebiyat ve felsefe muallimliği yapar.
• Daha sonra İsviçre'de bir süre tüberküloz tedavisi görür.
İstanbul'a döndüğünde ikdam gazetesi yazarı olarak Millî
Mücadeleyi destekleyen yazılar kaleme alır (1919). Daha sonra
Ergenekon adlı kitabında toplayacağı bu yazılarından dolayı
1921'de Ankara hükümetinin çağrısı üzerine Anadolu'ya geçer.
Savaştan sonra Tedkik-i Mezâlim Heyetinde görevli olarak
Kütahya, Simav, Gediz, Eskişehir, Sakarya civarını dolaşır. II.
Büyük Millet Meclisi'ne önce Mardin (1923-1931) daha sonra da
Manisa (1931 -1934) milletvekili olarak girer.
• Milletvekilliği süresince Hâkimiyet-i Milliye, Cumhuriyet ve
Milliyet gazeteleriyle, imtiyaz sahipliğini yaptığı Kadro
dergisinde edebî ve siyasî yazılar kaleme alır.
• Böylece Yakup Kadri 1934'ün sonlarından itibaren Tiran, Prag
(1935-1939), Lahey (1939-1940), Bern (1942-1949), Tahran
(1949-1951) ve tekrar Bern (1951-1954) elçilik görevleriyle
'zoraki diplomatlık' mesleğine girmiş olur. 1955'te emekli
olarak Türkiye'ye döner.
• 27 Mayıs 1960 İhtilâlinden sonra kurucu meclis üyesi ve
Cumhuriyet Halk Partisi Manisa milletvekili (1961) olur.
1962'de Atatürk ilkelerinden uzaklaştığını ileri sürerek
partisinden ayrılır. 1965'te siyasî hayata tamamen veda eden
Karaosmanoğlu'nun son resmî vazifesi Anadolu Ajansı Yönetim
Kurulu başkanlığıdır. 13 Aralık 1974'te Ankara'da ölen Yakup
Kadri, istanbul-Beşiktaş'ta Yahya Efendi Mezarlığına annesi
ikbal Hanım'ın yanına defnedilir.
 EDEBI KIŞILIĞI

• 1908 yılında Şehabeddin Süleyman'la Ümit dergisini çıkarır.

İbsen'in Hortlaklar eserine nazire olarak Nirvana adlı
tiyatrosunu yazar. Yazı hayatının başlarında daha ziyade
tenkitleriyle tanınan Yakup Kadri'nin çeşili yazıları Çığır,
Dergâh, Genç Kalemler, Güzel Sanatlar Mecmuası, Hayat,
İctihad, İnci, Jale, Meydan, Muhit, Musavver Muhit, Musavver
Eşref, Musavver Hâle, Peyâm-ı Edebî, Nevsâl-i Millî, Resimli
İstanbul, Rübâb, Servet-i Fünûn, Şebâb, Şiir ve Tefekkür,
Tercüman, Tercüman-ı Hakikat, Türk Yurdu, Varlık, Yeni
İstanbul, Yeni Mecmua, Yeni Nesil gibi gazete ve dergilerde
yayımlanır.
• 1909 yılında Fecr-i Âti topluluğu içinde yer alır. İlk defa bir
edebiyat topluluğu içinde yer alan Karaosmanoğlu, bunun
verdiği heyecanla atılgan, yöneltilen eserlere hararetle cevap
verir. Yahya Kemal'in neo-klasik bir edebiyat ortaya koyma
gayretlerinin neticesi olan nev-Yunânîlik bir müddet onu
etkilemiştir. Yakup Kadri, 1912 Balkan Harbi'ne dek, 'sanat şahsî
ve muhteremdir' düsturu ile yazılar yazar; ancak memlekette
düşman top sesleri işitilmeye başlandıktan ve yakılan köyleri
gördükten sonra, sanatın şahsiliğinden sıyrılarak toplumsal
olana yönelir.
• I. Dünya Savaşı ve yaşanılan hüsranlar,
Karaosmanoğlu'nu, romantizme, ardından mistisizme
yönlendirir. Erenlerin Bağından isimli eserini bu hislerle kaleme
alır. Naturalizmin ağır bastığı bir anlayışı benimser. Eserlerinde
geçmişinden sürekli yararlanır. 
• Kendisinin de kabul ettiği gibi Fransız realist ve natüralistlerini
benimsemiş olan Yakup Kadri'nin romanları bu akımlara
uygunluk gösterir.
• Yakup Kadri topluma, kişilere ve olaylara kendi mizacı ve
fikirleri açısından bakan bir romancıdır. Romanını besleyen
kaynaklar, yazarın özel hayatı, duygu, fikir ve hatıraları ile
toplumun geçirdiği tarih dönemleri ve büyük hadiselerdir.
• Millî Mücadele'ye kadar yazdığı romanlarındaki kahramanlar
kötümser ve pasifken, daha sonra yazdıklarında bu
kahramanların mücadeleci ve aktif oldukları görülür.
Romanlarının çoğunda kendine benzer tipler oluşturur: Kiralık
Konak'ta Hakkı Celis, Nur Baha'da Macit, Yaban'da Ahmet
Celal, Yakup Kadri gibi düşünür ve davranırlar.
 ESERLERİ
• Yaban (1932)
• Yakup Kadri'nin 1921'de Tetkik-i Mezalim Heyeti ile
Anadolu'da yaptığı tetkik gezisinin ürünü olan bir eserdir. Bu
eseriyle 1942 CHP Roman Ödülü'nü kazanmıştır. Yakup Kadri,
aydını, devrinin halkına yabancı ve işe yaramaz şekilde ele alır.
Bu roman aslında bir aydının kendini ve diğer aydınları
eleştirisidir. Halk-aydın farkı üzerine kurulan köyü köylüyü
işleyen eserde Yakup Kadri'nin yaklaşımı alışılagelenin
dışındadır.
• Hüküm Gecesi (1927): Politik bir romandır. Yakından tanıdığı
siyaset ve basının yozlaşmasını anlatır.
• Kiralık Konak (1922): Tanzimat'tan I. Dünya Savaşı'nın
sonuna kadar yetişmiş üç neslin düşünüş ve yaşayışlarındaki
değişiklikleri ele alarak ailenin çöküşünü anlatır. Üç nesli
barındıran konak, Osmanlı'nın sembolüdür.
• Nur Baba (1922): Anadolu'nun Türkleşmesinde ve
İslamlaşmasında büyük önem taşıyan tekkelerin toplum için
zararlı bir hale dönüşmelerini ele alır. Yakup Kadri'nin en çok
eleştirilen eseridir.
• Hep O Şarkı (1956): Son romanı olan bu eserde, geçmişe
roman aracılığıyla bakar.
• Karaosmanoğlu, edebiyat dünyasında adını önce mensur şiirleriyle
duyurur. Bu eserlerinde üslûp titizliği ön plandadır. Edebiyat-ı
Cedide döneminde başlayan mensur şiir türünün XX. yüzyıldaki en
önemli temsilcisidir.
• İlk mensur şiiri Yıldızların Bikesliği'dir. Kadınlık ve
Kadınlarımız, Bir Huysuzun Defteri'nden daha sonra da Erenlerin
Bağından (1938) ve Okun Ucundan (1940) adlı eserlerinde
nesirlerini toplar. Bu eserlerinde kaderci, rind, isyankâr ve bedbin
bir ruhu ahenkli bir Türkçe ile dile getirir.
• Karaosmanoğlu'nun mektup tarzında yazılmış Miss Chalfrin'in
Albümü (1926) ile Alp Dağlarından (1942) adlı denemeleri
vardır. Miss Chalfrin'in Albümü adlı eserde, bir İngiliz kızının
bakış açısından Türk toplumu ve Doğu tenkit edilir. Alp
Dağlarından'da ise Türk gözüyle Batı'nın eleştirisini yapar.
• Ahmed Midhat Efendi'nin hikâyeleri Yakup Kadri'yi dil, fikir ve
konu bakımından etkiler. Onun hikâyeciliğini iki döneme
ayırmak yanlış olmaz. Bir Serencam ve Rahmet teki
hikâyeleri Edebiyat-ı Cedide anlayışını yansıtır. Bu hikâyelerde
ferdî ve ailevî konuları işler. Yazar, toplum-fert çatışmasını
temel alır. 1912-1919 yılları arasında Maupassant'ın da tesiriyle
yazdığı hikâyelerinde yavaş yavaş sanat anlayışı değişir ve sade
bir dille daha gerçekçi bir çizgide yol almaya başlar.
• Yakup Kadri'nin 4 tiyatro eseri vardır. İbsen etkisinin
görüldüğü Nirvana (1909) ve Veda (1909) tiyatrolarında içki ve
sefahatin aileleri nasıl yıktığı üzerinde durur. Sağanak'ta
(1929) inkılâpları ve kadının sosyal hayatta yer almasını
istemeyen muhafazakârların mücadelelerini anlatır. Yazar son
tiyatro eseri olan Mağara'da (1934) ise aşkın ve kader
karşısında kaybedişini işler.
TÜM ESERLERİ

Romanlar
• Kiralık Konak (1922)
• Nur Baba (1922)
• Hüküm Gecesi (1927)
• Sodom ve Gomore (1928)
• Yaban (1932)
• Ankara (1934)
• Bir Sürgün (1937)
• Panaroma (2 cilt, 1953)
• Hep O Şarkı (1956)
 Hikâye (Öykü):
• Bir Serencam (1914)
• Rahmet (1923)
• Milli Savaş Hikâyeleri (1947)
• Mensur Şiir:
• Erenlerin Bağından (1938)
• Okun Ucundan (1940)

Tiyatro:
• Nirvana (1909)
• Veda (1909)
• Sağanak (1929)
• Mağara (1934)
 Hatıra (Anı):
• Zoraki Diplomat (1955)
• Anamın Kitabı (1957)
• Vatan Yolunda (1958)
• Politikada 45 Yıl (1968)
• Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969)
• Monografi:
• Ahmet Haşim (1934)
• Atatürk (1946)

Makale-Deneme:
• İzmir'den Bursa'ya (1922, Halide Edip, Falih Rıfkı Atay ve Mehmet Asım Us ile birlikte)
• Kadınlık ve Kadınlarımız (1923)
• Seçme Yazılar (1928)
• Ergenekon (iki cilt, 1929)
• Alp Dağları'ndan ve Miss Chalfrin'in Albümünden (1942)
 KAYNAKÇA

• https://www.turkedebiyati.org/yakup_
kadri_karaosmanoglu.html