Podstawy ubezpieczeń

Uniwersytet Warszawski

Dr Andrzej Liwacz
Plan wykładu
I. Ryzyko
II. Zarządzanie ryzykiem
III. Ubezpieczenia gospodarcze a ubezpieczenia społeczne
IV. Charakterystyka organizacyjna zakładu ubezpieczeń
V. Charakterystyka prawna zakładu ubezpieczeń
VI.Finanse zakładu ubezpieczeń
VII.Reasekuracja

***

A. Działanie zakładu ubezpieczeń na przykładzie procesu underwritingu

B. Działanie zakładu ubezpieczeń na przykładzie międzynarodowego programu ubezpieczeniowego
C. Cele i metody tworzenia poolu koasekuracyjnego
Ryzyko
Pojęcie ryzyka:

• Prawdopodobieństwo, możliwość szkody

• Niepewność mierzalna i niemierzalna

• Zmienność przyszłych wyników

• Prawdopodobieństwo innego wyniku, niż oczekiwany

• Możliwość niekorzystnego odchylenia od pożądanego wyniku

• Ryzyko jako niebezpieczeństwo

• Ryzyko jako przedmiot ubezpieczenia

Ryzyko
Klasyfikacja ryzyka:

• Ryzyko finansowe i niefinansowe (związane np. ze zwiększeniem potrzeb

materialnych)

• Ryzyko statyczne i dynamiczne

• Ryzyko przyrodnicze i społeczne

•  
• Ryzyko czyste (straty w mieniu lub powstania zobowiązań) i spekulatywne

• Ryzyko ubezpieczalne
Ryzyko ubezpieczalne a wypadek ubezpieczeniowy
Ryzyko

Hazard:

• moralny - celowe działanie

• motywacyjny – beztroska

Może występować po stronie ubezpieczającego lub

zakładu
Ryzyko

Miary ryzyka:

• Statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia

• Wielkość/ wartość pojedynczego zdarzenia

Zarządzanie ryzykiem
Celem działania przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku:

• minimalizacja kosztów działalności przy założonym poziomie przychodów

• maksymalizację przychodów z działalności przy założonym poziomie
kosztów

Działalność gospodarcza odbywa się w warunkach niepewności:

• niemiemierzalna, nazywaną niepewnością sensu stricte

• mierzalną, nazywaną ryzykiem.
Zarządzanie ryzykiem
Przedmiotem zarządzania ryzykiem nie jest niepewność sensu stricte,
wynikająca z:

• cen i dostępnością zasobów

• stan rynku odbiorców
 
Przedmiotem zarządzania ryzykiem są zdarzenia losowe, które:

• występują ze statystyczną prawidłowością podlegając prawu wielkich liczb

• są nadzwyczajne
• są losowe
• następują wbrew woli zagrożonego przedsiębiorstwa
Zarządzanie ryzykiem

Pierwszą chronologicznie metodą ograniczenia szkód powodowanych przez

zdarzenia losowe były działania represyjne, zmierzające do usunięcia lub
zatrzymania działania zdarzenia, które już powstało

Metoda ta była jednakże stosunkowo nieefektywna, co spowodowało rozwój

metod prewencyjnych, które miały na celu wyeliminowanie możliwości
zaistnienia negatywnie ocenianego zdarzenia losowego lub co najmniej
obniżenie prawdopodobieństwa zrealizowania się istniejącego ryzyka

Obie metody nie pozwalały na pokrycie strat

Zarządzanie ryzykiem

Powstanie metod kompensacyjnych pozwoliło na pełne lub częściowe

pokrycie strat losowych, które zaistniały pomimo prowadzonych wcześniej
działań prewencyjnych i represyjnych.

Żadna ze wskazanych metod radzenia sobie z ryzykiem, stosowana osobno

nie pozwala na osiągnięcie efektu synergii poszczególnych działań

W drodze rozwoju metod radzenia sobie z ryzykiem w pierwszej połowie XX

wieku wykształcona została metoda tzw. zarządzania ryzykiem, która pozwala
na efektywne organizacyjnie i ekonomicznie połączenie wskazanych powyżej
metod w zorganizowany i celowy proces manipulacji istniejącym ryzykiem
Zarządzanie ryzykiem

Proces zarządzania ryzykiem - ochrona aktywów, dochodów, zobowiązań oraz

zasobów ludzkich przedsiębiorstwa z zachowaniem maksymalnej
efektywności oraz przy możliwie najniższym koszcie tej ochrony

Zarządzania ryzykiem ogranicza się do ryzyk czystych, wyłączając z zakresu

działań ryzyka spekulatywne

Tak określony proces nazywany jest również zarządzaniem ryzykiem typu

hazard w celu jego odróżnienie od procesu zarządzania ryzykiem finansowym
Zarządzanie ryzykiem
Przedmiotem zarządzania ryzykiem są ekonomiczne straty będące skutkiem
doznawanych przez przedsiębiorstwo:

• ubytkiem majątku trwałego lub obrotowego

• koniecznością poniesienia nie planowanych wydatków

• wzrostem zobowiązań

• utratą spodziewanych korzyści

Zarządzanie ryzykiem
Zarządzanie ryzykiem dotyczy:

• Ryzyk finansowych - ryzyka tego typu wywołują straty, gdzie możliwe jest ich
ujęcie w kategoriach ilościowych, a w szczególności pieniężnych. Dlatego też
możliwe jest finansowanie jedynie ryzyk tego typu. Ryzyka niefinansowe będące
przeciwieństwem ryzyk finansowych wywołują straty możliwe do określenia w
kategoriach jakościowych i jako takie nie mogą podlegać finansowaniu

• Ryzyk statycznych oraz dynamicznych - ryzyka statyczne pozostają niezmienne

niezależnie od faktorów ryzyka, m.in. postępu naukowo-technicznego, zmian
społecznych lub rozwoju ekonomicznego. Ryzyka dynamiczne podlegają
zmianom w zależności od wskazanych powyżej faktorów lub sił natury. Oba typy
ryzyk przedmiotem zarządzania ryzykiem, ponieważ wywoływać mogą straty
finansowe
Zarządzanie ryzykiem
• Ryzyk fundamentalnych i partykularnych - ryzyka fundamentalne zagrażają dużej
liczbie jednostek. Odmiennie, ryzyka partykularne zagrażają poszczególnym
przedsiębiorstwom. Uwzględnienie w analizie ryzyk fundamentalnych jest
konieczne, gdyż ich realizacja powodować może powstanie określonych strat
finansowych u poszczególnych jednostek. Ze względu na swoją specyfikę, ryzyka
partykularne zostaną również przedmiot zarządzania ryzykiem, gdyż ich specyfika
także powoduje powstawanie określonych strat finansowych w poszczególnych
przedsiębiorstwach

• Ryzyk probabilistycznych - ryzyka probabilistyczne (zarówno aprioryczne, jak i

statystyczne) możliwe są do wyznaczenia za pomocą rachunku
prawdopodobieństwa. Umożliwia to określenie prawdopodobnej wartości strat,
które podlegać będą finansowaniu. Jednocześnie co do zasady nie jest możliwe
określenie prawdopodobieństwa występowania ryzyk estymatycznych, a co za tym
idzie, określenia prawdopodobnej wartości strat, które będą musiały zostać
sfinansowane
Zarządzanie ryzykiem
• Ryzyk przyrodniczych i społecznych - ryzyka przyrodnicze związane są z cechami
przyrody, których ujawnienie się powodować może określone skutki finansowe.
Jednocześnie ryzyka społeczne, związane z działalnością człowieka, mogą
również wywoływać określone skutki finansowe. W obu przypadkach możliwe i
konieczne jest ich finansowanie

• Ryzyk majątkowych -ryzyka majątkowe wywołują określone straty finansowe

związane z bezpośrednią utratą lub uszkodzeniem majątku. Dotyczy to zarówno
majątku rzeczowego, jak i nierzeczowego. Ze względu na przedmiot zagrożony
ryzykiem przeciwieństwo ryzyk majątkowych stanowią ryzyka osobowe, których
realizacja wywołuje utratę życia człowieka lub uszczerbek (trwały lub czasowy)
na jego zdrowiu. Co do zasady, oba ryzyka powodować mogą powstanie
określonych strat finansowych i jako takie podlegają finansowaniu. Jednak ze
względu na odmienność przedmiotu zagrożonego ryzykiem oraz metod jego
finansowania, w toku pracy analiza ograniczona zostanie do ryzyk majątkowych
Zarządzanie ryzykiem
Kryterium klasyfikacji ryzyka
Warianty skutków realizacji ryzyka
Rodzaje skutków realizacji ryzyka
Zmienność w czasie
Zasięg ryzyka
Metody wyznaczenia ryzyka
Źródło ryzyka
Przedmiot zagrożony ryzykiem
Rodzaj analizowanego ryzyka
Czyste
Finansowe
Statyczne i dynamiczne
Fundamentalne i partykularne
Probabilistyczne (aprioryczne i
statystyczne)
Przyrodnicze i społeczne
Majątkowe (rzeczowe i
nierzeczowe)
Zarządzanie ryzykiem
Etapy zarządzania ryzykiem:

• Określenie celu zarządzania ryzykiem

• Identyfikacja ryzyka

• Analiza ryzyka i tworzenie mapy ryzyka

• Kontrola ryzyka

• Ocena procesu zarządzania ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem

Pierwszym etapem procesu zarządzania ryzykiem jest określenie jego celu.

Celem głównym tego procesu jest zazwyczaj zabezpieczenie operacyjnej
efektywności przedsiębiorstwa, która zakłócana może być realizującymi się
ryzykami

W szczególności cel ten opisać można jako stabilizację oraz zapewnienie

kontynuowania działalności przez przedsiębiorstwo w taki sposób, aby mogło
ono wytwarzać swój produkt lub usługę skutecznie i sprawnie

Możliwe jest to pod warunkiem zachowania ludzkich, fizycznych, naturalnych

i finansowych środków, które przedsiębiorstwo używa do realizacji swych
celów
Zarządzanie ryzykiem
Drugim etapem procesu zarządzania ryzykiem jest jego identyfikacja, która
polega na uświadomieniu wszystkich ryzyk zagrażających przedsiębiorstwu
oraz zidentyfikowaniu źródeł pochodzenia ryzyka. W szczególności działania te
składają się z:

• identyfikacji rodzajów szkód

• identyfikacji bezpośrednich przyczyn szkód

• identyfikacji skutków szkód, w tym bezpośrednich oraz pośrednich

Zarządzanie ryzykiem

Podstawową metodą identyfikacji ryzyka jest obserwacja szkód zaistniałych w

przeszłości.
Nie zapewnia ona jednak wykrywalności nowych typów ryzyka, które
ujawniać się mogą w związku z etapami życia przedsiębiorstwa.

Dlatego też konieczne jest jej uzupełnienie o system informujący o zmianach

w warunkach działalności przedsiębiorstwa.

Dodatkowo system ten winien umożliwiać gromadzenie danych ze źródeł

zdecentralizowanych, a znajdujących się w danym przedsiębiorstwie. Pozwoli
to na wyeliminowanie ewentualnych przeoczeń w zakresie identyfikowanych
ryzyk
Zarządzanie ryzykiem
Głównymi narzędziami identyfikacji ryzyka są:

• kwestionariusze analizy ryzyka, które umożliwiają identyfikację ryzyka

poprzez udzielenie odpowiedzi na szereg pytań dotyczących ryzyk
potencjalnie zagrażających przedsiębiorstwu

• listy kontrolne, zawierające spis potencjalnych szkód

• lustracje ryzyka wykonywane w przedsiębiorstwie

 
• Identyfikacja ryzyka w ramach procesu jego zarządzania powinna być
prowadzona w sposób ciągły, co podyktowane jest zmiennością ryzyka w
czasie
Zarządzanie ryzykiem

Kolejnym etapem procesu zarządzania ryzykiem jest analiza (uszeregowanie)

oraz kwantyfikacja ryzyka

Analiza ryzyka jest możliwa pod warunkiem jego uprzedniego uszeregowania

w homogeniczne (jednorodne) grupy według wspólnego kryterium
klasyfikacyjnego, np. źródła pochodzenia, wywoływanych skutków,
zagrożonego przedmiotu, itp.

Analiza ta pozwala na uszeregowanie ryzyk według źródeł pochodzenia oraz

kierunków ich oddziaływania
Zarządzanie ryzykiem
Według źródeł pochodzenia ryzyka dzielone są na:

• strategiczne – związane m.in. ze strategią działania zagrożonego

przedsiębiorstwa, jego wartością i pozycją rynkową, wykorzystywanymi
technologiami oraz rodzajem prowadzonej działalności gospodarcze

• operacyjne – związane głównie z posiadanymi zasobami oraz ich

wzajemnym oddziaływaniem

• finansowe – związane głównie z aktywami nierzeczowymi oraz pasywami

przedsiębiorstwa

• przyrodnicze i społeczne – związane głównie z aktywami rzeczowymi oraz

zasobami ludzkimi przedsiębiorstwa
 Zarządzanie ryzykiem
Ryzyka według źródeł pochodzenia
Ryzyka strategiczne Konsumenci, marketing, połączenia i przejęcia, reputacja rynkowa,
rozwój technologiczny, innowacje, sytuacja makroekonomiczna,
regulacje prawne, sytuacja polityczna, dostępność zasobów

Ryzyka operacyjne Dostawcy, usługi zewnętrzne, przerwy w produkcji, logistyka,

rotacja personelu, technologie informacyjne, szkolenia,
komunikacja wewnętrzna, struktura organizacyjna,
odpowiedzialność pracodawcy, defraudacje, bezpieczeństwo
informacji, zanieczyszczenia środowiska, ryzyka technologiczne,
odpowiedzialność za produkt, własność intelektualna
Ryzyka finansowe Spłata kredytu, dostępność kredytu, koszt kapitału, wahania
kursowe, wahania stóp procentowych, interpretacje prawa
podatkowego, odpowiedzialność kontraktowa, roszczenia,
płynność finansowa, defraudacje, bankructwo, koniunktura
gospodarcza, inflacja, deflacja
Ryzyka przyrodnicze i Katastrofy naturalne, pożary, kradzież, włamanie, zaniedbania,
społeczne wina umyślna, transport, pomyłki
Zarządzanie ryzykiem
Wskazane kryterium klasyfikacji ryzyk nie jest rozłączne, a przyczyną
zaszeregowania ryzyka do danej grupy jest głównie (lecz nie zawsze wyłączne)
źródło jego pochodzenia

Uwzględniając kierunki oddziaływania, ryzyka podzielone mogą być na:

• zewnętrzne – pochodzące z otoczenia przedsiębiorstwa

• wewnętrzne – pochodzące z wewnątrz przedsiębiorstwa

W odniesieniu do powyższego kryterium należy również wskazać, iż nie ma

ono charakteru rozłącznego gdyż część ryzyk może oddziaływać zarówno z
wewnątrz, jak i z otoczenia przedsiębiorstwa
Zarządzanie ryzykiem
Kwantyfikacja ryzyka polega na określeniu prawdopodobieństwa wystąpienia
ryzyka oraz konsekwencji finansowych jego wystąpienia dla przedsiębiorstwa

W praktyce wykorzystuje się następującą formułę matematyczną:

Ryzyko = prawdopodobieństwo wystąpienia straty x wartość straty

Prawdopodobieństwo wystąpienia straty oznacza relację liczby

zrealizowanych ryzyk (rozumianej jako liczba zaszłych wypadków losowych) do
ogólnej liczby istniejących ryzyk (rozumianej jako liczba wszystkich
przedmiotów zagrożonych ryzykiem)
Zarządzanie ryzykiem
Pojęciem straty określa się wypadek losowy powodujący uszczerbek majątkowy.
W początkowej fazie rozwoju koncepcji zarządzania ryzykiem nie dysponowano
specjalistycznymi metodami szacowania poziomu potencjalnych strat - za wartość
potencjalnego poziomu strat przyjmowano całkowitą wartość majątku, który
może zostać utracony

Obserwacja statystyk wypadków losowych wskazała, iż w określonych

warunkach (w szczególności przestrzennego rozmieszczenia majątku rzeczowego
lub źródeł powstawania zobowiązań) nie jest możliwa utrata całkowitej wartości
posiadanego majątku

Rozwój metod prewencyjnych oraz represyjnych spowodował obniżenie poziomu

rzeczywiście powstających relatywnych strat, ujmowanych jako relacja wartości
utraconego majątku do wartości całego majątku
Zarządzanie ryzykiem
W praktyce występuje szereg zbliżonych do siebie metod wyznaczania wartości
maksymalnej możliwej straty:
•  
• Probable Maximum Loss (PML) – Prawdopodobna Maksymalna Strata
• Possible Maximum Loss (PML) – Możliwa Maksymalna Strata
• Maximum Probable Loss (MPL) – Maksymalna Prawdopodobna Strata
• Maximum Possible Loss (MPL) – Maksymalna Możliwa Strata
• Maximum Credible Loss (MCL) – Maksymalna Realna Strata
• Maximum Foreseeable Loss (MFL) – Maksymalna Przewidywalna Strata
• Estimated Maximum Loss (EML) – Szacunkowa Maksymalna Strata

W każdej z powyższych metod szacowania maksymalnej straty uwzględnia się

zarówno straty bezpośrednie jak i pośrednie
Zarządzanie ryzykiem

Formuła Ryzyko = prawdopodobieństwo wystąpienia straty x wartość straty

pozwala na stworzenie tzw. mapy ryzyka, według jego istotności dla
przedsiębiorstwa

Mapa ryzyka - graficzna ilustracja ryzyk podmiotu, w której określa się

znaczenie ryzyka oraz prawdopodobieństwo jego wystąpienia
Zarządzanie ryzykiem
Granice mapy ryzyka wyznaczają następujące kombinacje:

• ryzyka nieistotne, które są mało prawdopodobne i nie mają istotnego wpływu, rozumianego
jako wartość strat bezpośrednich i pośrednich, na ciągłość działalności przedsiębiorstwa
• ryzyka wysokie, które są mało prawdopodobne, ale w razie ich realizacji mające istotny
wpływ, rozumiany jako wartość strat bezpośrednich i pośrednich, na efektywność działalności
przedsiębiorstwa, jednakże nie zagrażające kontynuacji działalności przedsiębiorstwa
• katastroficzne, które są mało prawdopodobne, ale w razie ich realizacji uniemożliwiają
kontynuację działalności przedsiębiorstwa
• ryzyka wysoce prawdopodobne, ale pojedynczo nie mające istotnego wpływu na ciągłość
działalności przedsiębiorstwa, ponieważ brak jest możliwości ich kumulacji w czasie
• ryzyka wysoce prawdopodobne i pojedynczo nie mające istotnego wpływu na ciągłość
działalności przedsiębiorstwa, lecz obarczone możliwością ich kumulacji w relatywnie krótkim
okresie
• ryzyka wysoce prawdopodobne mające istotny wpływ na ciągłość działalności
przedsiębiorstwa
Zarządzanie ryzykiem

Podczas tworzenia mapy ryzyka istotne jest również uwzględnienie

pośrednich skutków realizacji wskazanych powyżej ryzyk

Nie jest prawidłowe zaliczenie danego ryzyka do grupy ryzyk wysoce

prawdopodobnych, ale pojedynczo nie mających istotnego wpływu na
ciągłość działalności, wówczas gdy mogą one wywołać istotne straty
pośrednie

Stworzenie mapy ryzyka jest niezwykle istotne gdyż determinuje dalsze

działania przedsiębiorstwa w celu zabezpieczenia się przed skutkami realizacji
zdarzeń losowych
Zarządzanie ryzykiem

Mapa ryzyka
Zarządzanie ryzykiem

Czwartym etapem procesu zarządzania ryzykiem jest jego kontrola,

czyli określenie możliwych działań ograniczających ryzyko oraz podjęcie
decyzji o ich wprowadzeniu

K o n tr o la r y z y k a

F iz y c z n a k o n tr o la ry z y k a F in a n s o w a k o n tr o la r y z y k a

U n ik a n ie r y z y k a R e d u k c ja r y z y k a R e te n c ja ry z y k a T r a n s fe r r y z y k a
Zarządzanie ryzykiem
Metody kontroli ryzyka podzielone mogą być na dwie główne grupy: fizyczną kontrolę
ryzyka oraz finansową kontrolę ryzyka

Fizyczna kontrola ryzyka polega na minimalizacji prawdopodobieństwa i wagi

potencjalnych skutków realizacji ryzyka

Finansowa kontrola ryzyka polega na określeniu źródeł finansowych, które służyć mają
pokryciu skutków realizacji ryzyka, do którego doszło pomimo fizycznej jego kontroli

Z powyższego wynika również, iż metody kontroli ryzyka podzielić można na:

• stosowane przed realizacją ryzyka

• stosowane po zrealizowaniu się ryzyka

Zarządzanie ryzykiem

Fizyczne metody kontroli ryzyka sprowadzają się do działań ograniczających

możliwość realizacji ryzyka (prewencyjnych) lub do działań ograniczających
skutki ryzyka, którego realizacji nie można było zapobiec (represyjnych)

Finansowe metody kontroli ryzyka wykorzystywane są po ujawnieniu się

skutków zrealizowanego ryzyka
Zarządzanie ryzykiem
Minimalizacja prawdopodobieństwa oraz wagi (wartości) potencjalnych skutków
realizacji ryzyka mogą być osiągnięte poprzez:

• nie podejmowanie lub zaniechanie działalności obarczonej określonym ryzykiem

• działania organizacyjno-techniczne, określane jako zbiór środków działania,
które maja na celu zapobieganie niekorzystnym zdarzeniom i niedopuszczanie do
ich zajścia

Działania organizacyjno-techniczne mogę przejawiać się w:

• usprawnieniach technicznych (zabezpieczenie i ochrona)

• usprawnieniach proceduralnych (planowanie i organizacja) - posiadanie planów
awaryjnych działania w razie realizacji ryzyka
• działaniach edukacyjnych
Zarządzanie ryzykiem
Wśród działań organizacyjno-technicznych podkreślić należy istotną rolę
planu awaryjnego, który składa się z następujących elementów:

• bezpośrednich procedur działania w chwili wystąpienia zdarzenia

powodującego szkodę

• kierunków działania dla umożliwienia kontynuowania normalnej

działalności przedsiębiorstwa

• procedur prac prowadzących do odtworzenia sytuacji sprzed wystąpienia

zdarzenia
Zarządzanie ryzykiem

Finansowa kontrola ryzyka (finansowanie ryzyka) - ze źródeł wewnętrznych

zagrożonego przedsiębiorstwa lub ze źródeł znajdujących się w jego
otoczeniu.
Zarządzanie ryzykiem
W przypadku podjęcia decyzji o wewnętrznym finansowaniu ryzyka uznaje
się, iż dokonywana jest retencja (zatrzymanie) ryzyka wewnątrz
przedsiębiorstwa

Retencja ryzyka oznacza zaangażowanie części kapitałów własnych w celu ich

ewentualnego spożytkowania na sfinansowanie skutków zrealizowanego
ryzyka. Poziom zaangażowanego kapitału uzależniony jest od
przewidywanego prawdopodobieństwa realizacji ryzyka oraz
przewidywanego poziomu strat losowych

Kapitał cechować się powinien odpowiednim stopniem płynności,

umożliwiającym pokrycie skutków realizacji ryzyka w momencie jego
wystąpienia
Zarządzanie ryzykiem
Negatywne skutki realizacji ryzyka mogą być pokrywane:

• Z bieżąco posiadanych środków (ang. cash flow funding) – przedsiębiorstwo

pokrywa zaistniałe straty ze środków pieniężnych, a wartość tych środków
zwiększa poziom bieżących kosztów operacyjnych

• Ze sprzedaży aktywów rzeczowych – z uzyskanych w ten sposób środków

przedsiębiorstwo pokrywa zaistniałe straty, które oznaczać mogą zarówno
straty w aktywach, jak i pasywach

• Z utworzonego uprzednio, celowego funduszu (samoubezpieczenie) –

zagrożone przedsiębiorstwo przewiduje określony poziom strat, dlatego też
rozkłada ich ciężar w czasie poprzez cykliczne tworzenie rezerwy celowej
Zarządzanie ryzykiem

• Z kredytu bankowego – kredyt ten przybierać może dwie formy: kredytu,

którego zaciągnięcie jest przez przedsiębiorstwo przewidywane lub
kredytu, którego zaciągnięcie nie jest przewidywane. W pierwszym
przypadku przedsiębiorstwo, przewidując możliwość zaistnienia określonej
straty zawiera odnośne porozumienie z instytucją kredytową, która
zobowiązuje się do udzielenia kredytu w razie zajścia określonego
wypadku losowego. Pozwala to na rozłożenie finansowych konsekwencji
straty losowej na cały okres spłaty kredytu. Dodatkowo możliwe jest
również umowne odroczenie terminu rozpoczęcia spłaty kredytu W
drugim przypadku, w razie zaistnienia szkody losowej przedsiębiorstwo
poszukuje kredytodawcy, który udostępni na umówiony okres środki
pieniężne w postaci kredytu. Kredyt ten przybierać może formę kredytu
celowego lub obrotowego
Zarządzanie ryzykiem

Alternatywą dla retencji ryzyka jest finansowanie skutków zrealizowanego

ryzyka ze środków finansowych będących w posiadaniu otoczenia
zagrożonego przedsiębiorstwa

Dokonywane jest to poprzez transfer ryzyka, rozumianego jako szansa

zaistnienia straty losowej

Transfer ryzyka dokonany może zostać na dwa podstawowe sposoby: poprzez

transfer działalności obarczonej ryzykiem lub poprzez transfer zobowiązania
do pokrycia skutków zaistniałego ryzyka
Zarządzanie ryzykiem

Przedsiębiorstwo zagrożone ryzykiem może podjąć decyzję o jego

przeniesieniu na drugi podmiot poprzez rezygnację z prowadzenia określonej
działalności lub z posiadania określonego mienia

Nie oznacza to chęci całkowitego unikania ryzyka (np. poprzez całkowitą

rezygnacją z prowadzenia określonego rodzaju działalności gospodarczej), lecz
jedynie przeniesienia części potencjalnego ryzyka związanego z elementem
prowadzonej działalności gospodarczej

Dotyczyć to może korzystania z podwykonawców lub poddostawców lub

innych podmiotów wyspecjalizowanych
Zarządzanie ryzykiem

Transfer zobowiązania do pokrycia ryzyka może zostać dokonany poprzez

stworzenie określonego stosunku prawnego, w którym jeden podmiot będzie
zobowiązany do pokrycia strat zaistniałych w aktywach lub pasywach innego
podmiotu, pierwotnie obarczonego ryzykiem

Transfer ten przybierać może dwie główne formy: poprzez ubezpieczenie lub
poprzez określone postanowienia stosunku prawnego, które powodują
uwolnienie się od ryzyka przedsiębiorstwa pierwotnie nim obarczonego
Zarządzanie ryzykiem

Transfer zobowiązania na zakład ubezpieczeń

Zarządzanie ryzykiem
Transfer zobowiązania na nieubezpieczyciela - transfer zobowiązania do
pokrycia skutków zrealizowanego ryzyka na nieubezpieczyciela przejawia się
głównie w ,,przerzuceniu” tego ryzyka w formie odpowiednich zapisów
umowy cywilno-prawnej

Transfer może mieć charakter odpłatny lub nieodpłatny

Zarządzanie ryzykiem
Umowy, których celem podstawowym jest transfer ryzyka mają zazwyczaj charakter
odpłatny, a podmiot przejmujący ryzyko pobiera określoną opłatę – premię za ryzyko.
Przykładami umów tego typu są:

• Umowa faktoringu – jest to umowa zawierana pomiędzy przedsiębiorstwem

(faktorantem) a faktorem, na podstawie której faktor odkupuje od przedsiębiorstwa
jego należności, stwierdzone wystawionymi fakturami. Za czynność tą faktor pobiera
wynagrodzenie. Jedną z podstawowych funkcji, szczególnie w faktoringu właściwym,
jest funkcja gwarancyjna, gdzie faktor przejmuje na siebie ryzyka kredytowe, związane
z brakiem zapłaty należności

• Umowa forfaithingu – jest to wykorzystywana głównie w handlu międzynarodowym

forma wykupu wierzytelności handlowych, stwierdzonych zazwyczaj wekslem. Usługa
forfaithera polega na przyspieszeniu otrzymania należności od importera oraz na
uwolnieniu się pierwotnego wierzyciela od ryzyka kredytowego związanego z
udzielonym kredytem kupieckim
Zarządzanie ryzykiem
• Umowa o wydanie gwarancji – udzielana przez gwaranta gwarancja
zabezpiecza wierzyciela przed ryzykiem braku realizacji lub nienależytą
realizacją zobowiązania przez podmiot zobowiązany do określonego
świadczenia. Funkcja ochrony przed ryzykiem jest szczególnie widoczna w
przypadku stosowania gwarancji nieodwołalnej i bezwarunkowej

• Instrumenty pochodne (opcje) – na podstawie umowy opcyjnej wystawca

opcji zobowiązuje się do realizacji określonej transakcji na warunkach
uprzednio umówionych z posiadaczem opcji, bez względu na ewentualne
zmiany warunków rynkowych. Posiadacz opcji może ze swojego prawa
skorzystać, lecz nie jest do tego zobligowany. Wystawca opcji przejmuje na
siebie ryzyko niekorzystnych dla posiadacza opcji zmian warunków (np.
cen) rynkowych
Zarządzanie ryzykiem
• Umowa przechowania – na podstawie umowy przechowania podmiot
przejmujący określone aktywa zobligowany jest do należytej dbałości o
nie. Jednocześnie ponosi on całkowitą odpowiedzialność za ich
uszkodzenie lub zniszczenie

• Poręczenie (awal) – dzięki uzyskaniu poręczenia (awalu) podmiot

zobowiązany do określonego świadczenia przenosi, w razie braku
świadczenia ze swej strony, obligo jego realizacji na poręczyciela

• Gwarancja producenta lub sprzedawcy – zawarcie umowy gwarancji

pozwala nabywcy określonego składnika majątku trwałego, obrotowego
lub usługi na przeniesienie części ryzyka związanego z jego użytkowaniem
na producenta lub sprzedawcę
Zarządzanie ryzykiem
Umowy, których celem podstawowym nie jest transfer ryzyka mają
zazwyczaj charakter nieodpłatny w odniesieniu do transferowanego ryzyka w
sytuacji, gdy podmiot przejmuje ryzyko wraz z przystąpieniem do określonego
stosunku prawnego:

• Umowa najmu – na podstawie umowy najmu wynajmujący zobowiązuje

się przekazać rzecz (głównie aktywa rzeczowe) najemcy, a najemca
zobowiązuje się płacić wynajmującemu określony czynsz. Ponadto po
zakończeniu umowy, przedmiot najmu winien być zwrócony w stanie
niepogorszonym, wynikającym z normalnego zużycia. Oznacza to, iż
najemca ponosi odpowiedzialność za wszelkie uszkodzenia lub zniszczenia
przedmiotu najmu, wynikające z przyczyn innych niż normalne zużycie
Zarządzanie ryzykiem
• Umowa sprzedaży (sprzedaż) – oznacza przeniesienie przez sprzedawcę
na nabywcę prawa własności do przedmiotu sprzedaży. Jednocześnie
oznacza to przeniesienie ryzyka związanego z posiadaniem oraz
użytkowaniem sprzedanej rzeczy. Dodatkowo wskazać należy na
stosowane w handlu międzynarodowym umowne klauzule INCOTERMS,
które określają m.in., na której ze stron umowy sprzedaży spoczywa ryzyko
związane z uszkodzeniem lub utratą rzeczy podczas jej przekazywania od
sprzedawcy do nabywcy, w szczególności podczas jej transportu

• Umowa zlecenia – na podstawie umowy zlecenia przyjmujący zlecenie

(zleceniobiorca) zobowiązuje się do wykonania określonej czynności
prawnej na rzecz dającego zlecenie (zleceniodawcy). Wraz z przyjęciem
zlecenia, zleceniobiorca przejmuje ryzyka związane z jego wykonaniem
Zarządzanie ryzykiem
• Umowa przewozu – zgodnie z umową przewozu, nadawca towaru
przekazuje go przewoźnikowi w celu wykonania przewozu. W trakcie jego
wykonywania przewoźnik ponosi odpowiedzialność za zawinione
uszkodzenie lub utratę przedmiotu przewozu. Umową o zbliżonym
charakterze jest umowa spedycji

Podmiot przejmujący ryzyko w tego typu transferze może być tego świadomy
lub też nie
 Zarządzanie ryzykiem
Transfer na zakład ubezpieczeń
Wady Zalety
 Ma zawsze charakter  Przeniesienie zobowiązania
do pokrycia strat na inny
odpłatny; podmiot;
 Konieczność istnienia  Może stanowić
wielu jednostek wzmocnienie realności
transferu zobowiązania do
obarczonych pokrycia strat na
homogenicznym nieubezpieczyciela;
ryzykiem w celu  Relatywnie niski koszt
stworzenia wspólnoty transferu w odniesieniu do
potencjalnych strat
ryzyka i zastosowania związanych z realizacją
prawa wielkich liczb; ryzyka;
 Znany koszt transferu;
 Konieczność przekazania
 Realność transferu ryzyka
informacji dotyczących wzmacniana gwarancjami
prowadzonej prawnymi oraz
ekonomicznymi;
działalności
 Usługi dodatkowe ze strony
gospodarczej zakładowi zakładu ubezpieczeń
ubezpieczeń
Transfer na nieubezpieczyciela
Wady Zalety
 Może mieć charakter  Przeniesienie zobowiązania
odpłatny, gdy celem do pokrycia strat na inny
głównym stosunku podmiot;
prawnego jest transfer  Może mieć charakter
nieodpłatny, gdy celem
ryzyka;
głównym stosunku
 Znany koszt transferu;
 Co do zasady, brak
prawnego nie jest transfer
ryzyka;
gwarancji ekonomicznych  Brak konieczności tworzenia
realności transferu; wspólnoty ryzyka;
 Konieczność przekazania  Realność transferu ryzyka
informacji dotyczących wzmacniany gwarancjami
prowadzonej działalności prawnymi;
gospodarczej podmiotowi  Brak konieczności
przyjmującemu ryzyko w przekazania informacji
razie, gdy podstawowym dotyczących prowadzonej
celem stosunku prawnego działalności gospodarczej
podmiotowi przyjmującemu
jest transfer ryzyka
ryzyko w razie, gdy
podstawowym celem
stosunku prawnego nie jest
transfer ryzyka
 
 Zarządzanie ryzykiem
Metoda finansowej kontroli ryzyka
Retencja ryzyka
Wariant metody
 Finansowanie z bieżąco posiadanych
środków
 Finansowanie ze sprzedaży aktywów
 Finansowanie z kredytu bankowego
 Finansowanie z utworzonego uprzednio
funduszu celowego

  Transfer działalności  
obarczonej ryzykiem
Transfer ryzyka Transfer Transfer na zakład
zobowiązania do ubezpieczeń
pokrycia ryzyka Transfer na
nieubezpieczyciela
Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem polega na stworzeniu najbardziej efektywnej

(obarczonej najniższym kosztem) kombinacji poszczególnych metod w
odniesieniu do zidentyfikowanych wcześniej ryzyk
 Zarządzanie ryzykiem
Metody fizycznej kontroli ryzyka
Kategoria ryzyka Metoda fizycznej
kontroli
Nieistotne Redukcja
Wysokie i mało prawdopodobne Redukcja i/lub unikanie
Katastroficzne Redukcja i/lub unikanie
Wysoko prawdopodobne i nie obarczone Redukcja i/lub unikanie
możliwością kumulacji

Wysoko prawdopodobne i możliwość kumulacji Redukcja i/lub unikanie

Wysokie prawdopodobieństwo i istotność Unikanie
 Zarządzanie ryzykiem
Metody finansowej kontroli poszczególnych kategorii ryzyk
Kategoria ryzyka
Nieistotne
Wysokie i mało prawdopodobne
Katastroficzne
Wysoce prawdopodobne i nie obarczone
możliwością kumulacji
Wysoce prawdopodobne i możliwość
kumulacji
Wysoce prawdopodobne i istotne
Retencja Transfer
Finansowanie z bieżąco posiadanych środków Nie
1. Finansowanie ze sprzedaży aktywów 1.Transfer działalności obarczonej ryzykiem
rzeczowych
2. Transfer na zakład ubezpieczeń
2. Finansowanie z kredytu bankowego
3. Transfer na nieubezpieczyciela
1. Finansowanie ze sprzedaży aktywów 1.Transfer działalności obarczonej ryzykiem
rzeczowych
2. Transfer na zakład ubezpieczeń
2. Finansowanie z kredytu bankowego
3. Transfer na nieubezpieczyciela
1. Finansowanie z bieżąco posiadanych 1. Transfer na zakład ubezpieczeń
środków
2. Transfer na nieubezpieczyciela
2. Finansowanie z utworzonego uprzednio
celowego funduszu
Nie 1. Transfer na zakład ubezpieczeń
2. Transfer na nieubezpieczyciela
Nie Nie
Zarządzanie ryzykiem

Czynnikiem istotnie wpływającym na wybór

poszczególnej metody finansowej kontroli w
odniesieniu do określonego rodzaju ryzyka jest
całkowity koszt ryzyka, gdzie podstawowym celem jest
jego minimalizacja
 Zarządzanie ryzykiem
Czynniki wpływające na całkowity koszt ryzyka
Retencja ryzyka Transfer ryzyka
  Ubezpieczeniowy Pozaubezpieczeniowy

1. Przewidywana wartość Składka ubezpieczeniowa 1. Obniżenie lub

strat na udziale własnym obejmująca: składkę podwyższenie ceny
2. Dodatkowe koszty netto, koszty transakcyjnej
finansowania ryzyka (np. administracyjne zakładu 2. Koszt nabycia
koszty administracyjne) ubezpieczeń, koszty instrumentu
3. Koszty alternatywnego akwizycyjne zakładu zabezpieczającego
zaangażowania kapitału ubezpieczeń, zysk przed ryzykiem
zakładu ubezpieczeń
Zarządzanie ryzykiem

W celu optymalizacji całkowitego kosztu ryzyka możliwe jest również

stosowanie kombinacji, łączenia poszczególnych metod jego
finansowania

W praktyce przybiera to zazwyczaj formę transferu ryzyka na zakład

ubezpieczeń z jednoczesnym określeniem w umowie ubezpieczenia
poziomu strat, które przedsiębiorstwo zagrożone ryzykiem pozostawia na
udziale własnym

Zazwyczaj następuje to poprzez wprowadzenie do umowy ubezpieczenia

techniczno-ubezpieczeniowych ograniczeń odpowiedzialności
odszkodowawczej zakładu ubezpieczeń
Zarządzanie ryzykiem

Ostatnim etapem procesu zarządzania ryzykiem jest

weryfikacja efektów uzyskanych dzięki wprowadzeniu
poszczególnych metod kontroli ryzyka
Zarządzanie ryzykiem
Podstawowymi celami fizycznej kontroli ryzyka są:

• minimalizacja prawdopodobieństwa realizacji ryzyka

• minimalizacja wartości skutków realizacji ryzyka

Podstawowymi celami finansowej kontroli ryzyka są:

• w odniesieniu do retencji ryzyka – możliwość wydatkowania lub zgromadzenie

środków pieniężnych, których poziom pozwoli na finansowanie ryzyka w razie
jego wystąpienia

• w odniesieniu do transferu ryzyka – przeniesienie na podmioty zewnętrzne

ryzyka rozumianego jako szansa zaistnienia straty losowej lub finansowych
skutków zaistnienia straty losowej
 Zarządzanie ryzykiem
Ocena procesu zarządzania ryzykiem
Metoda Wariant metody Cel stosowania Kryterium oceny
kontroli
ryzyka

Fizyczna Zaniechanie Minimalizacja Osiągnięcie założonego

kontrola działalności prawdopodobieństwa oraz poziomu
wartości skutków realizacji prawdopodobieństwa oraz
Działania
ryzyka wartości skutków realizacji
organizacyjno-
ryzyka
techniczne

Finansowa Retencja ryzyka Możliwość wydatkowania Wydatkowanie założonego

kontrola lub zgromadzenie środków uprzednio poziomu środków
pieniężnych

  Transfer ryzyka Przeniesienie ryzyka na Skuteczność dokonanego

podmioty zewnętrzne transferu
Ubezpieczenia gospodarcze a ubezpieczenia
społeczne

Ubezpieczenie społeczne/ zabezpieczenie

społeczne – element polityki socjalnej państwa

Ubezpieczenie gospodarcze może stanowić

uzupełnienie ubezpieczenia społecznego
Ubezpieczenia gospodarcze

Funkcje ubezpieczeń gospodarczych:

• Funkcja społeczna – zapewnia stabilizację, pewność

prowadzenia ubezpieczonej działalności

• Funkcja ekonomiczna – zapewnia ciągłość

prowadzenia ubezpieczonej działalności
Ubezpieczenia gospodarcze
Zasady ubezpieczeń gospodarczych:

• Realność (pewność) – określone wymagania co do kapitałów

gwarancyjnych (własnych) oraz tworzenia rezerw oraz działalności
lokacyjnej zakładu ubezpieczeń

• Pełność – zakres ochrony ubezpieczeniowej oraz wartość odszkodowania

(niedoubezpieczenie, ubezpieczenie w pełnej wartości, nadubezpieczenie,
ubezpieczenie wielokrotne)

• Powszechność

• Szybkość wypłaty odszkodowań

Ubezpieczenia gospodarcze

Ubezpieczenia gospodarcze:

• ubezpieczenia komercyjne (spółka kapitałowa)

• ubezpieczenia wzajemne (towarzystwa ubezpieczeń

wzajemnych – tuw)
Ubezpieczenia gospodarcze
Istotne różnice pomiędzy ubezpieczeniami komercyjnymi a wzajemnymi:

• Gospodarka finansowa – co do zasady niższe wymogi kapitałowe w

odniesieniu do TUW

• Metody kalkulacji składki ubezpieczeniowej (ex ante, ex post,

dopłaty składek)

• Stosunek prawny pomiędzy ubezpieczonym a zakładem ubezpieczeń

(członkostwo w TUW)

• Ryzyko moralne – co do zasady niższe w TUW

Ubezpieczenia gospodarcze

Pojęcie związane z ubezpieczeniami wzajemnymi:

• Mutualizacji i demutualizacja

• Mały TUW i duży TUW

Ubezpieczenia gospodarcze
• Ubezpieczenia bezpośrednie i pośrednie (reasekuracja)

• Ubezpieczenia osobowe (NNW, na życie) i majątkowe:

– Ustawowy podział ubezpieczeń

– Rozdzielenie działalności ubezpieczeniowej od innej
działalności gospodarczej
– Rozdzielenie ubezpieczeń życiowych (długoterminowych) i
majątkowych (krótkoterminowych)
Ubezpieczenia gospodarcze

Nadzór nad działalnością ubezpieczeniową:

 
• W momencie rozpoczynania działalności
ubezpieczeniowej – zezwolenie na prowadzenie
działalności ubezpieczeniowej, zakres zezwolenia

• W trakcie prowadzenia działalności ubezpieczeniowej

(nadzór finansowy oraz regulacyjny - rekomendacje)

• Globalizacja standardów regulacyjnych

Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń

Ubezpieczenie - transfer ryzyka jest przeniesieniem, za

opłatą ceny określanej jako składka ubezpieczeniowa,
obowiązku kompensacji negatywnych skutków
zrealizowanego ryzyka na wyspecjalizowany podmiot
nazywany zakładem ubezpieczeń

Zakład ubezpieczeń tworzy fundusz (nazywany

ubezpieczeniowym) ze składek pobieranych od
większej liczby podmiotów zagrożonych podobnym
ryzykiem, tworzących wspólnotę ryzyka
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń
Ubezpieczenie gospodarcze sprowadza się do repartycji (dystrybucji) szkód pomiędzy
zagrożone jednostki

Konieczne jest uprzednie wyodrębnienie z istniejącej zbiorowości takiej grupy jednostek,

które są zagrożone podobnym zdarzeniem losowym

Grupa taka, działająca na zasadzie wzajemności, nazywana jest wspólnotą ryzyka

Ubezpieczenia gospodarcze bazują na prawie wielkich liczb, gdyż jedynie wówczas

możliwe jest stosunkowo precyzyjne oszacowanie prawdopodobieństwa zaistnienia
zdarzenia losowego

Ubezpieczenie osiąga to dzięki łączeniu pojedynczych ryzyk w pool (poolweryzację),

gdzie niepewność co do faktu oraz rozmiaru skutków realizacji pojedynczego ryzyka
zamieniana jest na statystycznie mierzalną pewność
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń

Wspólnota ryzyka musi spełniać określone statystycznie wymogi co do

swojej liczebności

Pomiędzy jednostkami tworzącymi wspólnotę ryzyka dokonywany jest

podział obciążeń wynikających z powstałych we wspólnocie szkód losowych

Podział taki może być dokonywany przed lub po powstaniu szkód losowych

Tworzony jest celowy i scentralizowany fundusz ubezpieczeniowy o

charakterze pieniężnym, którego jedynym przeznaczeniem jest kompensacja
oznaczonej rodzajowo kategorii szkód
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń

Nie jest istotny moment gromadzenia środków

pieniężnych

Obecnie głównie ze względu na rozwój metod

statystycznych oraz dużą liczbę jednostek skupionych
w poszczególnych wspólnotach ryzyka, możliwe jest
bazowanie wyłącznie na funduszu tworzonym ze
stałych składek wnoszonych przez poszczególnych
członków wspólnoty ryzyka przed zaistnieniem szkody
losowej
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń
W początkowym okresie rozwoju ubezpieczeń fundusz ubezpieczeniowy tworzony był po
zajściu zdarzenia losowego

Metoda ta nazywana jest systemem składki repartycyjnej - skutkowało to tym, że

poszczególne jednostki należące do wspólnoty ryzyka nie znały wysokości przyszłych
obciążeń w momencie przystępowania do wspólnoty

Formą pośrednią, wykorzystywaną przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, jest

tworzenie funduszy ze składek w systemie mieszanym - składka pobierana jest w momencie
przystąpienia do wspólnoty ryzyka

Ma ona jednak charakter zaliczkowy - możliwa jest sytuacja, gdy całość lub część zapłaconej
składki zostanie zwrócona po zakończeniu okresu ubezpieczenia

Zaistnieć może również sytuacja odwrotna, w której pojawi się konieczność dokonania
dopłaty do funduszu
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń

Transfer ryzyka na zakład ubezpieczeń odbywa się

zazwyczaj w oparciu o umowę ubezpieczenia, która jest
umową o charakterze obustronnie zobowiązującym

Zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do wypłaty

odszkodowania w razie zajścia zdarzenia losowego
określonego w umowie ubezpieczenia
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń
Istotne cechy ubezpieczenia:

• Świadczona przez zakład ubezpieczeń usługa sprowadza się

do utrzymywania przez niego gotowości do kompensacji
zaistniałych szkód losowych

• Akt kompensacji jest jedynie przejawem praktycznej

realizacji tej gotowości, gdyż zobowiązanie zakładu
ubezpieczeń jest zobowiązaniem warunkowym, natomiast
zobowiązanie ubezpieczającego (do zapłaty składki) jest
zobowiązaniem bezwarunkowym
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń
Ryzyko zakładu ubezpieczeń związane z zarządzaniem ryzkiem przyjmowanym od
ubezpieczonych:

• Ryzyko procesu underwritingowego

• Ryzyko taryfikacji
• Konstrukcji produktu ubezpieczeniowego
• Przebiegu szkód
• Otoczenia ekonomicznego
• Poziomu udziału własnego
• Zachowania klientów
• Tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, w tym celowego
manipulowania ich wysokością
• Prawo wielkich liczb (asymetria niepewności), kumulacja ryzyka, zdarzenia pewne
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń

Ryzyko zakładu ubezpieczeń związane z

funkcjonowaniem:

• zasoby ludzkie

• zarządzanie finansami

• technologia
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń
• Produkt ubezpieczeniowy

• Wycena ryzyka, systemy składek, taryfa

ubezpieczeniowa
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń

Sprzedaż ubezpieczeń (kanały sprzedaży, dystrybucji):

• Agent ubezpieczeniowy

• Multiagent

• Broker ubezpieczeniowy i reasekuracyjny

• Sprzedaż bezpośrednia (oddział, direct)

• Banccassurance
Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń
Likwidacja szkód:

• Okoliczności wypadku ubezpieczeniowego

• Rozmiar wypadku ubezpieczeniowego

• Obowiązki ubezpieczonego po szkodzie

• Regres typowy i nietypowy

Charakterystyka organizacyjna zakładu
ubezpieczeń
Świadczenie ubezpieczeniowe (odszkodowanie):

• W pieniądzu

• W naturze

• W usłudze (assistance)
Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń - otoczenie prawne
Ustawa o działalności ubezpieczeniowej

Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym

Kodeks handlowy

Kodeks cywilny i morski

Orzeczenia sądowe

Rekomendacje nadzoru ubezpieczeniowego

Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – otoczenie prawne
Ubezpieczenia:

• Obowiązkowe:

– Odpowiedzialności cywilnej
– Inne

• Dobrowolne
Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Umowa ubezpieczenia - o charakterze nazwanym,

kwalifikowanym

Jedną ze stron jest zawsze zakład ubezpieczeń

Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Istotną cechą umowy ubezpieczenia jest jej

adhezyjność - zakład ubezpieczeń, poprzez Ogólne
Warunki Ubezpieczeń (OWU), może narzucać
ubezpieczającemu wszystkie istotne warunki tej umowy

Zanik tej cechy, gdy ubezpieczający jest podmiotem o

istotnej sile ekonomicznej, która pozwala na skłonienie
zakładu ubezpieczeń do stworzenia oferty
ubezpieczeniowej ściśle odpowiadającej profilowi
ryzyka zagrażającego ubezpieczonemu
Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Wniosek ubezpieczeniowy

Stosunek ubezpieczenia a umowa ubezpieczenia

Potwierdzenie zawarcia umowy:

• Polisa ubezpieczeniowa

• Certyfikat ubezpieczeniowy
Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Strony umowy ubezpieczenia:

• Ubezpieczający

• Ubezpieczony

• Uposażony

• Cesja praw z umowy ubezpieczenia

Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Polisa ubezpieczeniowa:

• Imienna
• Na okaziciela

OWU – Ogólne Warunki Ubezpieczenia

SWU – Szczególne Warunki Ubezpieczenia

Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Okres karencji, klauzula prolongacyjna

Ochrona ubezpieczeniowa jako gotowość do wypłaty

odszkodowania w razie wystąpienia wypadku
ubezpieczeniowego (umowa przyczynowa – kauzalna)
Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Górna granica odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń:

• Suma ubezpieczenia
• Limit odpowiedzialności/ szkodowy
• Suma gwarancyjna
• Ubezpieczenie na I-sze ryzyko
• Proporcjonalna wypłata odszkodowania
• Ubezpieczenie nadwyżki szkody
Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Techniczno-ubezpieczeniowe ograniczenia
odpowiedzialności odszkodowawczej zakładu
ubezpieczeń:

• Franszyza integralna
• Franszyza redukcyjna
• Udział własny
• Czasowy udział własny
• Agregat franszyzowy
Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Niedostosowanie oferty do faktycznych potrzeb

ubezpieczonego:

• Misselling

• Nadmierne prowizje pośredników

• Zbyt niski wskaźnik szkodowości

• IDD
Charakterystyka prawna zakładu
ubezpieczeń – umowa ubezpieczenia

Okres ubezpieczenia:

• Umowy krótkoteminowe

• Umowy na okres roczny

• Umowy wieloletnie

• Wypowiedzenie/ odstąpienie od umowy

ubezpieczenia
Finanse zakładu ubezpieczeń

Kapitały własne

Działalność lokacyjna:

• Bezpieczeństwo działalności lokacyjnej:

– aktywa obarczone ryzykiem

– aktywa pozbawione ryzyka

• Płynność i rentowność
Finanse zakładu ubezpieczeń

Polityka inwestycyjna (lokacyjna) a struktura portfela

ubezpieczeniowego

Współmierność przychodów i kosztów:

• Składka przypisana

• Składka zarobiona
Finanse zakładu ubezpieczeń

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe:

• I-sza rezerwa

• IBNR

• RBNP

• Inflacja roszczeń

• Run – off
Finanse zakładu ubezpieczeń

Wypłata dywidendy - uwarunkowania

Znaczenie aktuariatu:

• Taryfy ubezpieczeniowe
• Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe
Finanse zakładu ubezpieczeń

Składka ubezpieczeniowa netto - czysta,

ryzyko – składka

Składka brutto - z narzutem na koszty

funkcjonowania
Finanse zakładu ubezpieczeń

Metody wyznaczania składki:

• Składka przecięta – unifikacja

• Składka zróżnicowana - pełna indywidualizacja

• Składka mieszana - częściowa indywidualizacja składki

Antyselekcja ryzyka
Finanse zakładu ubezpieczeń

Składka ubezpieczeniowa a inflacja

roszczeń
Finanse zakładu ubezpieczeń

Czynniki determinujące proces taryfikacji:

• Łączna wartość szkód

• Liczba szkód
• Rozkład wartości szkód (dystrybucja wartości szkód) – z
uwzględnieniem szkód incydentalnych i frekwencyjnych
• Inflacja roszczeń
• Częstość szkód
• Wskaźnik rozszerzalności wypadków ubezpieczeniowych
• Rodzaje przyczyn szkód (naturalne, inne)
Finanse zakładu ubezpieczeń
• Łączenia się zakładów i przeniesienia portfela
ubezpieczeniowego

• Postępowanie naprawcze

• Likwidacja zakładu ubezpieczeń (dobrowolna lub

przymusowa)/ upadłość
Reasekuracja

Cel reasekuracji – wtórny i dalszy podział ryzyka:

• Substytut kapitałów własnych

• Transfer wiedzy i doświadczeń

• Reasekuracja w ramach grupy kapitałowej

Reasekuracja

Reasekuracja:
• Czynna
• Bierna
• Retrocesja

Reasekurator:

• Zawodowy
• Zakłady ubezpieczeń i reasekuracji - reasekuracja
jako uzupełnienie działalności podstawowej
Reasekuracja

Reasekuracja:

• Obligatoryjna
• Fakultatywna

Reasekuracja:

• Proporcjonalna
• Nieproporcjonalna
Reasekuracja

Struktura umowy reasekuracji:

• Zachowek (retention) w umowach proporcjonalnych

• Priorytet (priority) w umowach nieproporcjonalnych
(ekscedentowych – excess of loss)
• Umowa nadwyżki szkodowości (stop loss)
• Pojemność umowy
• Warstwy (layers – working layer/ catastrophe layer)
• Odtworzenie limitu po szkodzie
Reasekuracja

Strony umowy reasekuracyjnej:

• Cedent (zakład ubezpieczeń)

• Cesjonariusz (reasekurator, pool reasekuracyjny)
• Retrocedent
• Retrocesjonariusz
Reasekuracja

Prowizja reasekuracyjna

Udział w zysku reasekuratora

Reasekuracja a portfel ubezpieczeniowy

Pokrycie dla ryzyk naturalnych (pojęcie jednego

zdarzenia – klauzule czasowe)
Reasekuracja

Fronting

Lider umowy reasekuracyjnej

Pool reasekuracyjny

Składka na udziale własnym, składka na udziale

reasekuratora

Koasekuracja a reasekuracja
Underwriting
Underwriting - akceptacja i ocena ryzyka

Etapy procesu underwritingu:

1. Zgromadzenia informacji
2. Oceny ryzyka
3. Decyzji o przyjęciu (akceptacji) ryzyka

Dwa modele underwritingu:

4. Oddzielenie underwritingu od sprzedaży
5. Połączenie underwritingu ze sprzedażą (ang. sales driven underwriting, trading
underwriting)

Underwriting może mieć:

6. Jeden poziom kompetencyjny (autoryzacji do akceptacji ryzyka)
7. Dwa i więcej poziomów kompetencyjnych
Informacje niezbędne do oceny ryzyka

1. Rodzaj i zakres prowadzonej działalności (w tym w ujęciu geograficznym)

2. Rodzaj posiadanego mienia, jego wartość i geograficzne rozproszenie
3. Szkodowość zarówno branży, jak i ocenianego przedsiębiorstwa
4. Rodzaj posiadanych zabezpieczeń mienia, procedur bezpieczeństwa, procedur
zapobiegających powstawaniu szkód oraz działania w razie zajścia szkody)
5. Ryzyko moralne, związane z celowym przyczynieniem się do powstania szkody lub
wzrostem prawdopodobieństwa jego powstania

6. Standing finansowy branży

Źródła informacji o ryzyku:

7. Kwestionariusz ubezpieczeniowy
8. Zapytanie ofertowe
9. Raport inżyniera z lustracji ryzyka
 Oceny ryzyka

Ocena ryzyka ma na celu kwantyfikację prawdopodobieństwa

wystąpienia zdarzenia losowego oraz potencjalnej straty (wartości
szkody), którą może wywołać

Dla oceny prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka kwestią

zasadniczą jest częstotliwość występowania zdarzeń losowych:

1. Wysoka częstotliwość (kilka, kilkanaście lub nawet kilkaset

razy rocznie) – szkody/ szkodowość frekwencyjna
2. Niska częstotliwość (raz na kilka, kilkanaście lub nawet
kilkaset lat) - szkody incydentalne
 Oceny ryzyka

W odniesieniu do szkód frekwencyjnych - relatywnie proste przewidywanie

szkodowości w kolejnych latach

W odniesieniu do szkód incydentalnych (w tym pochodzenia naturalnego) - w

oparciu o całość portfela ubezpieczeniowego

W odniesieniu do potencjalnej wartości szkody:

1. W ubezpieczeniu od ognia i innych zdarzeń losowych – określany przez

inżyniera PML
2. W ubezpieczeniach OC – scenariusz szkodowy
 Akceptacja ryzyka
Decyzja o ewentualnym przyjęciu danego ryzyka w drodze porównania ryzyka z oczekiwanym
profilem portfela danego zakładu ubezpieczeń.

Profil dzieli ryzyka na trzy zasadnicze kategorie:

1. Ryzyka pożądane do portfela

2. Ryzyka pożądane warunkowo
3. Ryzyka nieakceptowalne

Profil ryzyka - ,,apetyt na ryzyko” determinowane m.in. przez:

4. Wartość kapitałów własnych

5. Oczekiwania właścicieli
6. Ochronę reasekuracyjną i zachowki własne
7. Geograficzne rozproszenie ryzyka
8. Doświadczenie underwriterów, inżynierów oraz likwidatorów szkód

Profil ryzyka zapisany w formalnym dokumencie, nazywanym wytycznymi do oceny i akceptacji

ryzyka lub underwriting guidelines
 Akceptacja ryzyka
Warianty decyzyjne:

1. Akceptacja ryzyka na warunkach oczekiwanych przez ubezpieczającego

2. Akceptacja ryzyka na warunkach zakładu ubezpieczeń (bardziej restrykcyjnych, niż pierwotnie
proponowane przez ubezpieczającego)
3. Całkowite odrzucenie ryzyka (bez względu na potencjalnie osiągalną składkę ubezpieczeniową)

Wyznaczenie ceny (składki, stawki ubezpieczeniowej):

4. Składka techniczna, oparta o czynniki jakościowe ryzyka

5. Składka może ulec obniżeniu ze względów marketingowych oraz w związku z cyklem rynku
ubezpieczeniowego

Wartość akceptowanego ryzyka nie może przekroczyć maksymalnej pojemności akceptacyjnej (ang.
underwriting capacity).

Możliwość objęcia ochroną ubezpieczeniową ryzyka, którego wartość przekracza pojemność

akceptacyjną:

6. zakup reasekuracji fakultatywnej

7. zawarcie porozumienia koasekuracyjnego
Underwriting wybranych ubezpieczeń
majątkowych
Ubezpieczenia mienia

• ryzyko gradu dla szklarni oraz pojazdów znajdujących się na niezadaszonych placach
• ryzyko zniszczenia lub skażenia środowiska (wody, gruntu, roślin, inwentarza żywego)
• szkody wynikające z defraudacji
• szkody spowodowane błędnym działaniem systemów IT
• produkcja materiałów wybuchowych
• produkcja poliuretanu
• produkcja poduszek, kołder, tkanin, odzieży
• produkcja mebli, w szczególności tapicerowanych
• produkcja wyrobów z wosku i parafiny (świece, znicze)
• fermy drobiu, kurniki
• młyny i silosy zbożowe
• magazyny wysokiego składowania, centra logistyczne, hale targowe
• obiekty z płyt warstwowych z palnym wypełnieniem, a pozbawione instalacji tryskaczowych
• kawerny, kopalnie podziemne
• odwierty, wydobycie paliw kopalnych
• sortownie i spalarnie śmieci
• górnictwo (up-stream, kawerny, kopalnie, w tym odkrywkowe)
• linie energetyczne

Uwaga dodatkowa - kumulacja ryzyka w ograniczonej przestrzeni geograficznej

Ubezpieczenia utraty zysku

 ,,Wąskie gardła”
 Możliwość i czas zastąpienie najistotniejszych maszyn i urządzeń
 Klauzula dostawców i odbiorców
 Wykorzystanie mocy produkcyjnych i zastępowalność linii produkcyjnej/
lokalizacji
Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej

 ryzyka wynikające z technologii nuklearnej

 ryzyka związane z wykorzystaniem nanotechnologii
 umowne rozszerzenie odpowiedzialności ponad wynikającą z regulacji prawnych
 kary umowne, grzywny administracyjne i sądowe
 szkody, które były znane ubezpieczającemu przed zawarciem umowy ubezpieczenia
 szkody wyrządzone w USA, Kanadzie, Meksyku
 przewozy kolejowe
 przemysł stoczniowy
 produkcja materiałów budowlanych (w tym betonu)
 przemysł lotniczy i kosmiczny
 transport lotniczy
 przemysł motoryzacyjny

 zawodowa, m.in. z tytułu świadczenia usług

medycznych, inżynierów budownictwa,

doradztwa finansowego, itp.

Uwagi dodatkowe:

 brak możliwości stosowania klauzuli udziału w zysku

 baza odpowiedzialności odszodowawczej (ang. trigger)
 analiza szkodowości - wypłacone odszkodowania, rezerw na zgłoszone roszczenia, IBNR
Ubezpieczenia techniczne

 budowa zapór i stopni wodnych

 budowa nabrzeży i falochronów
 budowa napowietrznych linii
energetycznych
 budowa kanałów
 budowa rurociągów
 regulacja rzek, prace melioracyjne
 palowanie
 kopalnie podziemne, kawerny
 tunele
 platformy wiertnicze
 maszyny starsze niż 20 lat i
transformatory 40 lat
Ubezpieczenia lotnicze

 satelity i statki kosmiczne

 prototypowe statki powietrzne
 statki powietrzne wykorzystywane
przez państwo (w tym wojskowe)
 drony
 loty z podwieszonym ładunkiem
Ubezpieczenia morskie

 jednostki rybackie
 jachty regatowe
 skutery wodne, pontony
 poduszkowce
Ubezpieczenia komunikacyjne

 auto casco - ryzyko uszkodzenia pojazdu przez kierowcę będącego pod wpływem
alkoholu
 OC – nadwyżka ponad obowiązkową sumę gwarancyjną
 zarządcy flot samochodowych (ang. car fleet management)
 firmy leasingowe
 floty samochodowe użytkowane przez reprezentantów handlowych;
 przewoźnicy towarów, w tym: niebezpiecznych (np. łatwopalnych, wybuchowych,
mogących zanieczyścić środowisko naturalne) oraz przewożonych zagranicę
 przewoźnicy autobusowi, w szczególności międzymiastowi oraz międzynarodowi 
 Zagadnienia uzupełniające
Inżynieryjna ocena ryzyka

Inżynieryjna ocena ryzyka dokonywana przez:

1. Inżynierów zatrudnianych przez zakłady ubezpieczeń

2. Wyspecjalizowane podmioty zewnętrzne (ang. risk
surveyer)
3. Inżynierów zatrudnianych przez brokerów

Wynikiem surveyu ryzyka jest raport zawierający:

4. Zalecenia dot. zmiany lub poprawy ryzyka

5. Rekomendacja co do akceptacji lub odrzucenia ryzyka

Istotnym elementem raportu jest wartość Maksymalnej

Możliwej Straty (ang. PML – Possible Maximum Loss)
 Zagadnienia uzupełniające

Underwriting a cykl rynku ubezpieczeniowego/ reasekuracyjnego

Rynek ubezpieczeniowy podlega cyklicznym wahaniom:

1. Miękki rynek ubezpieczeniowym (ang. soft market)

2. Twardy rynek ubezpieczeniowy (ang. hard market)

Czynniki wpływające na rynek ubezpieczeniowy:

3. Ilość kapitału na rynku ubezpieczeniowym

4. Ilość zakładów ubezpieczeń
5. Przeszła szkodowość
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Dwa główne podejścia do tworzenia międzynarodowych programów

ubezpieczeniowych:

• Zdecentralizowane - umowy ubezpieczenia dla poszczególnych

zagranicznych podmiotów, należących do spółki – matki, są
negocjowane i zawierane lokalnie. Zaletą takiego podejścia jest
sposobność wykorzystania w pełni możliwości lokalnego rynku
ubezpieczeniowego (np. gdy znajduje się w tzw. fazie miękkiej).
Zasadniczą wadą jest brak centralnej kontroli nad takim
programem, co związane jest z ryzykiem powstania luk w pokryciu
ubezpieczeniowym (nawet w razie wcześniejszego, precyzyjnego
zdefiniowania wymaganego zakresu ochrony ubezpieczeniowej)
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

• Scentralizowane – jednolity program

ubezpieczeniowy dla poszczególnych podmiotów
zagranicznych oraz spółki – matki jest negocjowany i
plasowany na rynku ubezpieczeniowym przez nią
samą
Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Plasowanie międzynarodowego programu

ubezpieczeniowego
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Zalety scentralizowanego, międzynarodowego programu

ubezpieczeniowego:

• Kosztowe - pozwala na osiągnięcie efektu skali poprzez jednoczesne

plasowanie ryzyka szeregu przedsiębiorstw. Umożliwia
przewidywalność łącznego kosztu ochrony ubezpieczeniowej oraz
pozwala na alokację składki ubezpieczeniowej pomiędzy poszczególne
przedsiębiorstwa zagraniczne, zgodną z oczekiwaniami spółki – matki
oraz przyjętym uprzednio kluczem podziałowy

• Zarządcze - pozwala na optymalizację (ograniczenie) nakładu pracy

lokalnej kadry kierowniczej, związanej z negocjacjami i administracją
lokalnego programu ubezpieczeniowego
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

• Prawne - pozwala na eliminację lub co najmniej istotne

ograniczenie ryzyka nieprzestrzegania regulacji podatkowych
lub związanych z ubezpieczeniami obowiązkowymi i innymi
obowiązkami ubezpieczeniowymi

• Techniczno – ubezpieczeniowe - pozwala na ścisłą kontrolę

nad zakresem ochrony ubezpieczeniowej i jej zgodnością z
założeniami procesu zarządzania ryzykiem międzynarodowej
grupy przedsiębiorstw
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Zasadnicza struktura programu międzynarodowego składa się z:

• Polisy głównej (ang. master policy lub master cover) – polisa ta

wystawiana jest przez zakład ubezpieczeń posiadający siedzibę w tym
samym kraju, co ubezpieczana spółka – matka. Dookreśla ramowy zakres
ochrony, który co do zasady przybiera formę ochrony reasekuracyjnej. Poza
podstawowym zakresem ochrony, zawiera ona klauzule DIC/ DIL (ang.
differences in conditions/ differences in limits). Zgodnie z tymi klauzulami,
polisa główna zapewnia ochronę ubezpieczeniową (w uzgodnionym
zakresie i do uzgodnionych limitów odszkodowawczych), o ile
postanowienia polisy lokalnej nie zapewniłyby jej (ze względu na węższy
zakres ochrony ubezpieczeniowej - differences in conditions lub niższe
limity odszkodowawcze - differences in limits)
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

• Polis lokalnych (ang. local policy) – polisa ta wystawiana jest przez

zakład ubezpieczeń posiadający siedzibę w tym samym kraju, co
ubezpieczane przedsiębiorstwo. Z jednej strony powinna ona jak
najwierniej odzwierciedlać zakres polisy głównej, ale jednocześnie
winna być dostosowana do uwarunkowań kraju, w którym jest
wystawiana (ang. good local standard). Oznacza to, iż np. może
zawierać wyłączenia dla wybranych ryzyk katastroficznych,
ograniczenia lub obowiązki prawne. W takiej strukturze polisa dla
spółki - matki traktowana jest jako jedna z polis lokalnych. Co do
zasady, 100% ryzyka (na zasadzie frontingu), z polisy lokalnej
cedowane jest do polisy głównej (dlatego przybiera ona formę
ochrony reasekuracyjnej)
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Polisa lokalna, chroniąca pojedyncze przedsiębiorstwo zagraniczne

może mieć charakter:

• Admitted - polisy takie wystawiane są w krajach, gdzie prawo

nie pozwala na zawieranie umów ubezpieczeń bezpośrednio z
zakładami ubezpieczeń zarejestrowanymi zagranicą

• Non – admitted - polisy takie wystawiane są w krajach, gdzie

prawo pozwala na zawieranie umów ubezpieczeń bezpośrednio
z zakładami ubezpieczeń zarejestrowanymi za granicą
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Polisa lokalna, chroniąca pojedyncze przedsiębiorstwo zagraniczne

może mieć charakter:

• Admitted - polisy takie wystawiane są w krajach, gdzie prawo

nie pozwala na zawieranie umów ubezpieczeń bezpośrednio z
zakładami ubezpieczeń zarejestrowanymi zagranicą

• Non – admitted - polisy takie wystawiane są w krajach, gdzie

prawo pozwala na zawieranie umów ubezpieczeń bezpośrednio
z zakładami ubezpieczeń zarejestrowanymi za granicą
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Schemat międzynarodowego programu ubezpieczeniowego

 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Łączny koszt ochrony ubezpieczeniowej kształtowany jest przez takie

czynniki, jak: wielkość i wartość ryzyka; zakres ochrony
ubezpieczeniowej i pozostałe warunki techniczne oferty oraz liczba
krajów objętych programem międzynarodowym. Ostatni element
determinuje łączny poziom kosztu frontingu ubezpieczeniowego. Co do
zasady, opłata frontingowa (ang. fronting fee) stanowi procent
lokalnej składki ubezpieczeniowej, lecz nie mniej niż określona kwota
minimalna
Nie bez znaczenia pozostają również ryzyka specyficzne, podwyższone
dla wybranych krajów, takie jak: katastrofy naturalne, terroryzm,
kradzież i rabunek
Kolejnym elementem składowym jest pokrycie z klauzul DIC/DIL –
całościowy koszt jest zazwyczaj dzielony i dodawany do bazowej składki
z polisy lokalnej
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Program międzynarodowy może być tworzony z zakładami

ubezpieczeń:

• Posiadającymi własną sieć przedstawicielstw zagranicznych

• Posiadającymi własną sieć przedstawicielstw zagranicznych,

uzupełnioną przez stowarzyszone zakłady ubezpieczeń

• Nieposiadającymi własnej sieci przedstawicielstw

zagranicznych, ale stowarzyszonymi w sieci świadczącej
wzajemnie usługi
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy

Międzynarodowy program ubezpieczeniowy jest częścią

procesu zarządzania ryzykiem

Poza zakresem oraz kosztem ochrony ubezpieczeniowej,

czynnikiem wyboru zakładu ubezpieczeń winna być również
możliwość oferowania przez niego serwisu inżynieryjnego
w skali międzynarodowej

Pozwoli to nie tylko na ujednolicenie poziomu ryzyka w

poszczególnych lokalizacjach zagranicznych, lecz również na
kontrolę nad realizacją ewentualnych rekomendacji po
survey’u ryzyka
 Międzynarodowy program ubezpieczeniowy
Organizacja międzynarodowego programu ubezpieczeniowego z
udziałem brokera
Cele i metody tworzenia poolu
koasekuracyjnego
• Cel tworzenia poolu koasekuracyjnego →
perspektywa: klienta; brokera ubezpieczeniowego;
ubezpieczyciela - uczestnika poolu

• Metody tworzenia poolu koasekuracyjnego, w

zależności od podmiotu inicjującego jego
utworzenie

• Pool koasekuracyjny → zawężenie czy

rozszerzenie rynku ubezpieczeniowego
W wybranych krajach wymagania co do
pojemności akceptacyjnej, związane z poziomem
ryzyka (a reprezentowane m.in. przez wartość i
stan aktywów; potencjał zobowiązań wobec osób
trzecich) w stosunku do możliwości rynku
ubezpieczeniowego (krajowego i
międzynarodowego) powodują, iż konieczne
jest tworzenia pooli
Wynika to nie tyle z czynników handlowych, co
przede wszystkim techniczno –
ubezpieczeniowych

Pool to nie podział składki, a podział

szkody w razie zmaterializowania się
ubezpieczonego zdarzenia losowego
Koasekuracja stanowi konkurencję w stosunku do
tradycyjnej, ,,zawodowej” reasekuracji – zarówno
proporcjonalnej, jak i nieproporcjonalnej/
nadwyżkowej – nie jest zatem wspierana przez
,,zawodowe’’ rynki reasekuracyjne
Uwagi ogólne

Co do zasady, lider poolu ma największy udział w

ryzyku

Możliwe są wyjątki → gdy potrzebne jest

powiązanie pojemności akceptacyjnej jednego
ubezpieczyciela ze specjalistyczną wiedzą (m.in.:
branża, zakres terytorialny, rodzaj ryzyka)
drugiego ubezpieczyciela
Uwagi ogólne – c.d.

Likwidacja szkód → dwa podstawowe podejścia:

• ,,podążanie” za liderem. Skrajnym przykładem

jest odpowiedzialność solidarna

• każdy koasekurator samodzielnie decyduje o

uznaniu roszczenia w zakresie swojego udziału w
poolu/ ubezpieczanym ryzyku
Uwagi ogólne – c.d.

Na marginesie polska Ustawa o zamówieniach

publicznych vs. odpowiedzialność solidarna
powoduje, iż część zakładów ubezpieczeń nie
może wchodzić w skład poolu, co ogranicza polski
rynek ubezpieczeniowy
Uwagi ogólne – c.d.

Warunki ochrony ubezpieczeniowej:

• cenowe
• zakresowe

Warunki ochrony ubezpieczeniowej nie zawsze są

zbieżne dla wszystkich uczestników poolu

Czasami konieczność ,,dopełnienia” poolu/ jego

pojemności akceptacyjnej za wyższą cenę lub
na bardziej restrykcyjnych warunkach
Uwagi ogólne – c.d.

Koasekuracja może przyjąć formę:

• w całości ubezpieczeniową → wszyscy

koasekuratorzy ujawnieni na polisie
ubezpieczeniowej

• ubezpieczeniowo – reasekuracyjną → część

koasekuratorów z formalnego punktu widzenia to
reasekuratorzy proporcjonalni
Cel tworzenia poolu

Z perspektywy:
• klienta
• brokera ubezpieczeniowego
• uczestnika poolu

Pytanie: czy cele dla poszczególnych uczestników

rynku mogą być zbieżne, ew. czy muszą być
konkurencyjne?
 Pool tworzony przez klienta

Uzyskanie oferty ubezpieczeniowej niemożliwej

do uzyskania w innych okolicznościach, ze względu
na m.in. PML/ sumę gwarancyjną (np.
skoncentrowana geograficznie działalność
produkcyjna z wysokim BI; poole atomowe; ryzyka
kosmiczne; wydobycie/ eksploatacja złóż)
Pool tworzony przez klienta – c.d.

Uzyskanie oferty bardziej korzystnej (pod

względem zakresu ochrony ubezpieczeniowej;
zakresy terytorialnego; limitów odpowiedzialności
odszkodowawczej)
Pool tworzony przez klienta – c.d.

Dlaczego: zakład ubezpieczeń bardziej skłonny do:

• zaoferowania ochrony ubezpieczeniowej w ogóle

lub
• szerszego zakresu ubezpieczenia

o ile jednostkowo pozostawia na sobie mniejsze

ryzyko
 Pool tworzony przez klienta – c.d.

Dywersyfikacja ryzyka kredytowego, związanego z

ewentualną niewypłacalnością zakładu
ubezpieczeń → w przypadku poolu, o ile jeden
ubezpieczyciel staje się niewypłacalny (a w
umowie ubezpieczenia brak zapisów o
odpowiedzialności solidarnej), ryzyko redukowane
jest do potencjalnej utraty jedynie relatywnie
drobnej części odszkodowania
Pool tworzony przez klienta – c.d.

Ponadto, klient może chcieć utrzymać kontakt z

większą liczbą zakładów ubezpieczeń, a nie
uzależniać się od ochrony ubezpieczeniowej
świadczonej tylko przez jeden zakład

W grę wchodzić mogą również ewentualne

powiązania właścicielskie
Pool tworzony przez brokera

• Znalezienie pokrycia ryzyka dla ubezpieczonego →

analogicznie, jak w przypadku Klienta

• Możliwość współpracy z większą liczbą

ubezpieczycieli (w tym połączenie rynku polskiego
i zagranicznego)
Pool tworzony przez zakład ubezpieczeń

Uwaga wstępna: zakład ubezpieczeń ,,żyje” z

akceptacji ryzyka, a nie z odmów jego akceptacji

Dlatego aktywnie szuka możliwości ubezpieczenia

ryzyka, ale w sposób bezpieczny dla jego, szeroko
rozumianego, standingu finansowego
(determinowanego przez wymogi prawne lub
wewnątrz korporacyjne)
Pool tworzony przez zakład ubezpieczeń – c.d.
Pool daje możliwości ,,podzielenia się szkodą” i jest
szczególnie pożądany przy:
• ryzykach nowych (nierozpoznanych;
innowacyjnych)
• szerokim zakresie ochrony ubezpieczeniowej
• wysokich PML/ sumach gwarancyjnych/ limitach
odpowiedzialności
• braku specjalistycznej wiedzy (co do rodzaju
ryzyka; zakresu terytorialnego) przy jednoczesnym
posiadaniu wolnej pojemności akceptacyjnej
• potrzeba dywersyfikacji geograficznej ryzyka/
portfela
Pool tworzony przez zakład ubezpieczeń – c.d.

Obniżenie kosztów działalności zakładu

ubezpieczeń → negocjacje prowadzi lider poolu, on
też może dokonać oceny ryzyka w imieniu
pozostałych uczestników poolu (o ile zaakceptują
jego wnioski) → oczywiście lider otrzymuje z tego
tytułu prowizję koasekuracyjną
Pool tworzony przez zakład ubezpieczeń – c.d.

Uwaga: reasekuratorzy obligatoryjni/ ,,zawodowi”

mogą ograniczać możliwość koasekuracji, bo:

• działalność taka w stosunku do ich działalności jest

konkurencyjna

• zagrożenie koncentracją pojedynczego ryzyka/

zdarzenia losowego z tytułu cesji od różnych
cedentów
Cel tworzenia poolu

Odpowiedź na pytanie: generalnie cele są

zbieżne → przedstawić ofertę na możliwie
najkorzystniejszych/ akceptowalnych dla
ubezpieczającego warunkach
Metody tworzenia poolu

Istnieją różnice w konstrukcji poolu, w zależności

od uczestnika rynku inicjującego jego tworzenie
Pool tworzony przez klienta

Etapy tworzenia poolu:

1. rozmowy z potencjalnymi liderami poolu/

zakładami ubezpieczeń oferującymi udział w ryzyku
wraz z deklaracją pozycji w poolu → lider lub
uczestnik poolu (ang. follower)
2. wybór lidera poolu
3. dołączenie followerów do oferty lidera poolu
Pool tworzony przez klienta

Zalety:
kontrola ubezpieczającego nad procesem tworzenia
poolu

Wady:
ryzyko zbyt optymistycznego wyboru lidera poolu
może skutkować brakiem followerów (gdy warunki
zakresowe/ cenowe oferowane przez lidera nie są
akceptowalne dla pozostałych zakładów
ubezpieczeń
Pool tworzony przez klienta – c.d.

Tendencja do wybierania ,,gwiazd rynkowych

jednego sezonu” kosztem wieloletniej współpracy
– jest to spowodowane zazwyczaj brakiem
należytego rozeznania rynku ubezpieczeniowego
Pool tworzony przez brokera
Etapy tworzenia poolu → co do zasady
analogiczne, jak w przypadku poolu tworzonego
przez klienta

Potencjalne zagrożenia - analogiczne, jak w

przypadku poolu tworzonego przez klienta
Jednakże ze względu na profesjonalne rozeznanie
rynku ubezpieczeniowego przez brokera,
prawdopodobieństwo błędu jest zdecydowanie
mniejsze
Pool tworzony przez brokera – c.d.

Uwaga związana z tworzeniem poolu przez

klienta i/ lub brokera i/ lub więcej niż jednego
brokera → przy tworzeniu poolu nie należy działać
dwutorowo (więcej niż jeden podmiot próbujący
utworzyć pool) o ile rynek potencjalnych zakładów
ubezpieczeń – oferentów jest ograniczony
Skutkować to może blokowaniem się nawzajem
przez podmioty próbujące równolegle utworzyć
pool
Pool tworzony przez brokera – c.d.
Przykład: broker X znajduje lidera i followerów na część
ryzyka na warunkach X (m. in.: zakres ochrony, stawka
ubezpieczeniowa, udział własny, limity odpowiedzialności), a
broker Y znajduje innego lidera i followerów na odmiennych
warunkach. Pojemności akceptacyjne oferowane przez oba
poole sumują się do 100% ryzyka (pozwalają na pokrycie
całości oczekiwań ubezpieczającego), ale żaden pool z
osobna nie jest w stanie samodzielnie pokryć całości ryzyka.
Wówczas klient staje przed dylematem, którego brokera
wybrać. Dodatkowo, uczestnicy poolu węższego zakresowo i/
lub droższego znają sytuacje rynkowa i nalegają na
akceptację swoich warunków. Ostatecznie możliwa jest
sytuacja, w której jedno ryzyka jest ubezpieczone przez dwa
poole na odmiennych warunkach pokrycia
ubezpieczeniowego.
Pool tworzony przez zakład ubezpieczeń

Etapy tworzenia poolu:

1.Zakład ubezpieczeń otrzymuje zapytanie
ofertowe
2.Zakład ubezpieczeń decyduje o warunkach
brzegowych oferty oraz o swojej potencjalnej roli
w poolu (lider lub follower)
3.Rozpoznanie w sprawie stanowiska innych
ubezpieczycieli – potencjalnych uczestników poolu
4.Ostateczne utworzenie poolu na warunkach
proponowanych przez lidera, a akceptowalnych dla
follower
Pool tworzony przez zakład ubezpieczeń – c.d.

Zaleta: klient/ broker otrzymuje ujednoliconą i

dopracowaną ofertę ubezpieczeniową

Wada: Tendencja do równania warunków ,,w dół”

i ceny ,,w górę”. W odniesieniu do warunków
ochrony podkreślić należy, że różni koasekuratorzy
mogą mieć różnie wymogi co do zabezpieczeń
ryzyka oraz różne zalecenia prewencyjne po
inżynieryjnych surveyach ryzyka
Pool ubezpieczeniowy – zawężenie czy
rozszerzenie rynku?

Teoretycznie może zawężać rynek ubezpieczeniowy.

Jednakże polski rynek ubezpieczeniowy jest wysoce
konkurencyjny → dlatego też takie sytuacje
obiektywnie nie są możliwe. Zawsze możliwe jest
znalezienie oferentów do poolu konkurencyjnego (o
ile umożliwiają to warunki techniczno –
ubezpieczeniowe)
Pool ubezpieczeniowy – zawężenie czy
rozszerzenie rynku? – c.d.
Przy rynku relatywnie ubogim w pojemność
akceptacyjną, tworzenie poolu ubezpieczeniowego
oznacza rozszerzenie rynku, w jednym z
następujących wariantów:
• możliwość złożenia oferty w ogóle
• możliwość złożenia oferty z szerszym zakresem
ochrony ubezpieczeniowej
• możliwość złożenia oferty z wyższym limitem
odpowiedzialności odszkodowawczej
Pool ubezpieczeniowy – zawężenie czy
rozszerzenie rynku? – c.d.

Pool pozwala na obniżenie kosztu ubezpieczenia

dla ubezpieczającego, gdyż zakłady ubezpieczeń
mogą wykorzystać swoje automatyczne
pojemności akceptacyjne, co jest tańsze w
stosunku do potencjalnej oferty ,,zawodowego”
rynku reasekuracyjnego (w ramach reasekuracji
proporcjonalnej, jak i nieproporcjonalnej/
nadwyżkowej)
Program ubezpieczeniowy

Kompleksowy zestaw ubezpieczeń, dostosowany

do:

• Rodzaju prowadzonej działalności

• Posiadanego mienia
• Geograficznego rozlokowania mienia i
prowadzonej działalności
Program ubezpieczeniowy – cd.

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej:

• OC ogólne
• OC pracodawcy
• OC za produkt (produkt finanlny, półprodukt)
• Koszty wycofania produkty z rynku
• OC obowiązkowe

Zakres terytorialny, suma gwarancyjna, limit

podstawowy/ podlimity
Program ubezpieczeniowy – cd.

Ubezpieczenia mienia:

• Od ognia i innych zdarzeń losowych

• Od kradzieży (z włamaniem, kradzież zwykła)
• Maszyn od awarii/ szkód elektrycznych
Program ubezpieczeniowy – cd.

Ubezpieczenia strat pośrednich/ utraty zysku (BI –

business interruption):

• Okres odszkodowawczy
• Trend w sumie ubezpieczenia
• BI a MLOP
Program ubezpieczeniowy – cd.

Ubezpieczenia kredytu kupieckiego:

• Ryzyka kredytowe
• Ryzyka polityczne

Limit na odbiorcę, limit ogólny

Program ubezpieczeniowy – cd.

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej władz

spółki (D&O – directors and officers):

Ubezpieczenia ryzyk cybernetycznych

Ubezpieczenia K&R (kidnap and ransom)

Ubezpieczenia od ryzyka sprzeniewierzenia

Program ubezpieczeniowy – cd.

Ubezpieczenia w procesie inwestycyjnym:

• CAR/ EAR, ALOP, DSU, MDSU

Ubezpieczenia transportowe:

• Cargo vs OCPD
Dziękuję za uwagę!