Osnove MRI

Adnan Šehić
-Inicijalni koncept za nemedicinsku aplikaciju NMR potiče od njenog pronalazača
Raymond Damadian-a 1971 godine, koji je eksperimentisao sa miševima, te je
dao prvi MR akronim FONAR (Field Focusse Nuclear mAgnetic Resonace)

-1973 u članku objavljenom u časopisu “Nature” Paul Lauterbur predlaže

korištenje gradijenata magnetnog polja za uočavanje razlike između NMR
signala sa različitih lokacija skeniranog objekta;

- Selektivna ekscitacija je otkrivena 1974 od strane Sir Peter Mansfilda;

-1975 godine Richard Ernst u Zurich-u otkriva dvodimenzijalnu Furijeovu

transformaciju, međutim prva praktična primjena 2D FT zvana “spin warp” je
razvijena od strane Edelsteina i Hutchinsona 1980. godine.

-Prvi komercijalni aparat je razvila firma EMI, koja je prodala njihov izum Firmi
Picker International (sada Marconi).

-Prvi aparat se zvao Neptune, jačine 0.15 T, koji je instaliran u Hammersmith-

skoj bolnici u Londonu
Aparatus and method for detecting cancer in tishue; US patent 3789832
MR Uređaj
Magnet
-Funkcija magneta je da osigura konstanto, stabilno i homogeno magnetno polje;
-Snaga magnetnog polja Bo izražava se u jedinici Tesla (T)- mjerna jedinica SI
sistema za jačinu magnetnog polja (magnetnog toka ili magnetnu indukciju).

-Definira se kao vrijednost ukupnog magnetnog toka podjeljena s površinom kroz

koju magnetni tok prolazi:

T= WB
m2

1T= 10000 Gaussa

1 Gauss= snaga magnetnog polja plante zemlje

-Permanentni
-Vodljivi
-Superprovodni
-Permanantni magnet

-Konstruisan od magnetiziranog feromagnetnog materijala, poput legure željeza i

kobalta, ili legura rijetkih zemalja kao neodimija, željeza i borona;

-Vrlo su teški (do 4T);

-Nije potrebna električna energija za proizvodnju magnetnog polja;

-Homogenost Bo vrlo slaba;

-U današnje vrijeme koriste se Bo-0,35 T

-Vodljivi magnet

-Magnetno polje postiže se prolaskom struje kroz vodič (fenomen elektromagnetne

indukcije)
-Potrebna velika količina električne energije;
-Bo-0.7T
-Superprovodni magnet
-Superprovodnost se postiže na temperaturi od 4.2 K (-268,8 0C), tako što su namotaji
superprovodne legure nobij-titanij uronjeni u tank sa tekućim helijumom, koji je u sklopu
kriostata;
-Funkcija kriosta je što bolja toplotna izolacija tanka sa helijumom;
-Bo=0.5-35 T
-U kliničkoj primjeni uređaji snage do 3T.
-Gradijentni sistem
-Da bi odabrali debljinu sloja, odredili prostornu lokalizaciju MR signala i prostornu orjentaciju,
apliciraju se dodatna magnetna polja tokom prihvatanja MR signala, ova dodatna magnetna
polja nazivaju se gradijentima zbog linernog smještaja u prostoru (X,Y i Z osovina);

-Gradijentna magnetna polja nastaju prolaskom pulseva istosmjerne električne energije (DC-
direct curent) kroz gradijentnu zavojnicu.

-Gradijentne struje su veoma jake (200-600 A), a uključivanja i isključivanja moraju biti brza i
pouzdana, što se postiže upotrebom digitalno kontroliranih snažnih strujnih pojačala;

-Snagu gradijenata mjerimo u mT/m;

-U kliničkoj primjeni najčešći su gradijenti snage 20-100 mT/m.

-Slew rate je mjera koja određuje brzinu uključivanja i isključivanja gradijenata, a mjeri se u
T/m/s

-Manja gradijenta zavojnica-veći slew rate

-Klinička primjena 100-200 T/m/s

-Oklop
-Fringe fields- rubna namagnetisanja u obliku magnetnih silnica oko magneta

-Uticaj se rubnih namagnetisanja se smanjuje upotrebom tzv. shieldinga koji može biti
pasivnog i aktivnog tipa;

-Pasivni čelični

-Aktivni u sklopu magneta kao dodatna zavojnica izvan primarne koja proizvodi dodatno
magnetno polje koje djelimično poništava primarno polje;
-Radiofrekventni (RF) sistem
- Sastoji se od RF pojačala, RF pretpojačala te RF zavojnica

-RF pojačalo emituje dovoljno jak signal na tačno određenoj frekvenciji koja ovisi o
snazi magnetnog polja (Larmorova frekvencija 42,578 MHz u Bo=1T za jezgru 1H)

-Najčešće u upotrebi RF pojačala snage 10-35 KW;

-RF zavojnice emitiraju RF puls te detektuju signal iz snimanog dijela tijela.

-Oblikovane su prema dijelu tijela koji se snima.

-Što je zavojnica bliža snimanom dijelu tijela postiže se bolji odnos signal šum (SNR)

-Nakon prijema signala u RF zavojnici signal se provodi do RF predpojačala a odakle

dalje odlazi na obradu u DA converter;

-Dvije vrste RF zavojnica:

-Aktivne (TX/RX zavojnice)

-Pasivne
 Žiromagnetni
Odnos=42.5
Frekvencija precesije MHz/T Jačina
magnetnog
polja

Larmorova jednačina
- Vektor predstavlja određenu silu, određene
veličine, koja djeluje u određenom smijeru
-Stavljanjem pacijenta u magnet, ili bilo koje
drugo magnetno polje, pretvaramo tijelo
pacijenta u magnet, što je fenomen
namagnetisanja;
-To je longitudinalno namagnetisanje koje je
bitno za dobijanje signala, međutim ne može
se izmjeriti, jer je paralelno sa vanjskim
magnetnim poljem
-Za mjerenje nam je potrebno tranverzalno
namagnetisanje
-Pod djelovanjem RF pulsa dolazi do prebacivanja određenog broja protona na veći
energetski nivo (antiparalelno), čime se poništava isti toliki broj protona koji su paralelni
sa magnetnim poljem;

-Rezultat je smanjenje longitudinalnog namagnetisanja

- Bez RF pulsa, protoni su nasumično poredani, lijevo desno, poništavajući jedni druge
u raznim smjerovima
- Poslije dijelovanja RF pulsa protoni se dovode u “fazu”
- Magnetni vektor se povećava u transverzalnom smijeru, što se naziva
transverzalno namagnetisanje;
- Smijer kretanja transverzalnog magnetnog vektora je isti kao i smijer kretanja protona
- Magneti vektor kruži, a samo kruženje, kao i spin protona inducira naboje električne
energije, što se može registrovati prijemnikom;
-Taj električni naboj predstavlja MR signal;
-Brzina kruženja magnetnog vektora (frekvencija precesije) ovisi o brizni precesije
protona.
 - Pacijent se nalazi u magnetnom polju koje je različite jačine na različitim pozicijama, tako
da je i frekvencija precesije protona različita
- Iz tog razloga rezultirajući MR signal na različitim pozicijama ima drugačiju frekvenciju,
zahvaljujući čemu možemo odrediti kojoj lokaciji pripada koji signal
-Odmah nakon isključenja RF pulsa cijeli sistem namagnetisanja se vraća u prvobitno
stanje;
-Transverzalno namagnetisanje nestaje (transverzalna relaksacija), a longitudinalno
namagnetisanje se vraća u prvobitno stanje (longitudinalna relaksacija);
-Protoni ne “hodaju na rukama” duže nego što to treba;
-Oni protoni koji su prebačeni na veći energetski nivo RF pulsom vraćaju se u prvobitno
stanje i počinju ponovo “hodati na nogama”;
- Međutim ne vraćaju se svi u isto vrijeme, energija (toplotna) se predaje njihovom
okruženju (lattice) i to je razlog zašto se ovaj proces i “spin-lattice relaksacija”
-Vraćajući se nazad ovi protoni ne poništavaju više magnetne vektore suprotno
postavljenih protona, tako da se povećava longitudinalno namagnetisanje
-Grafički prikazano dobije se T1 kriva (odnos longitudinalnog namagnetisanja i vremena);

-Vrijeme koje je potrebno da spinovi pobuđeni RF pulsom predaju energiju okolnom tkivu
naziva se T1 vrijeme relaksacije;

-To nije tačno određeno vrijeme, nego vremenska konstanta, koja je pokazatelj koliko bi
relaksacija trebala trajati
-Nakon isključenja RF pulsa protoni izlaze iz “faze”
-Polje magneta u kojem se nalazi pacijent nije potpuno homogeno, nego malo varira, što
uzrokuje različite frekvencije precesije, također svaki proton je pod uticajem malih magnetnih
polja od susjednih jezgara, koje također nisu ravnomjerno raspoređena;
-Nakon prestanka djelovanja Rf pulsa protoni nisu primorani da se nalaze u “fazi”, tako da se
počnu razlilaziti, te zbog djelovanja prethodno navedenih faktora počinju precesirati različitim
brzinama.
-Vrlo brzo nakon kratkog broja revolucija protoni će se nalaziti jedan na suprot drugog, što će
dovesti do poništavanja njihovog magnetnog momenta
- Slično kao kod longitudinalnog namagnetisanja, možemo napraviti krivulju za
transverzalno namagnetisanje, a vremenska konstanta se zove transverzalno
vrijeme relaksacije T2 (spin-spin relaksacija)
 TKIVO T1 VRIJEME RELAKSACIJE T2 VRIJEME RELAKSACIJE
(ms) (ms)
Voda 2500 2500
Mast 260 80
Bijela masa 780 90
Siva masa 900 100
Likvor 2400 160
Edem mozga 1100 110
Kičmena moždina 750 75
Jetra 500 40
Bubrezi 650 60
Slezena 800 60
Mišićno tkivo 870 45
Dojka (žlijezdano tkivo) 1100 60
Dojka (masno tkivo) 370 60
-Signal slobodnog raspada (free induction decay)- signal koji nastaje kod povratka protona u
stanje relaksacije, odmah nakon prestanka djelovanja RF pulsa je jak, ali sa relaksacijom
slabi.
-Ima Intenzitet-slabi i frekvenciju-uvijek ista;
T1 W imidži

- Komparacijom dva tkiva, korištenjem RF impulsa od 90 stepeni i dugog TR-a dolazi

do relaksacije vektora, tako da nema razlike među tkivima
- Skraćenjem TR-a, uslijed razlike u predaji energije okolnom tkivu (T1 relaksacija)
pokazuje se razlika u tkivima

TR-oko 500 ms se smatra kratkim, a iznad 1500 dugim

- Različitim TR-om se mogu proizvoditi T2 i PD W imidži

T2 W imidži

-Nakon prestanka djelovanja RF pulsa od 90 stepeni ponovo se pojavljuje longitudinalno

namagnetisanje, a nestaje transverzalno namagnetisanje;
-Nakon određenog vremena dolazi do gubljenja fazne koherencije, što rezultira smanjenjem
transverzalnog namagnetisanja i gubitka signala;
-Nakon TE/2 šaljemo puls od 180 stepeni koji djeluje kao gumeni zid, zakreće protone u
potpuno drugom smjeru, a rezultat je da su protoni većih frekvencija precesije sada iza
protona manjih frekvencija, tako da njima treba vrijeme TE/2 da stignu one sporije;
-Za to vrijeme će protoni biti ponovo u fazi, što rezultira jačim transverzalnim
namagnetisanjem i jačim signalom
Impulsi korišteni u prethodnom primjeru se nazivaju slijedom ili sekvencom, a sekvnca
Spin eho
 - Ako nakon pulsa od 90 stpeni i vremena TE/2 apliciramo puls od 180 stepeni, te
sačekamo još jedno TE/2 vrijeme dobićemo signal (spin eho)
- Na T2 krivoj to je vrijeme od pulsa od 90 stepeni do pojave spin eha i zove se TE-
Time to Echo

- TE vrijeme je promjenjivo i bira se od strane operatora, međutim treba biti pažljiv

Shema spin echo sekvence
-Dugo TR i kratko TE=PD imidži
- Dugo TR i dugo TE=T2 imidži
- Kratko TR i kratko TE=T1 imidži
Parametri pulsnih sekvenci
-TR;
-TE;
-Flip angle
-TI (time to invert)-parametar kod inverzijskih sekvenci koji određuje vrijeme između
sredine emitiranog inverznog pulsa i sredine RF pulsa;
- FOV (Field of view)- područje pregleda, na čijoj osnovi se planiraju fazno (phase
encoding) i frekvencijsko kodiraje (frequency encoding). Odabirom faznog i
frekvenciskog kodiranja FOV se dijeli u voksele;
-Frekvencijsko kodiranje je lociranje signala u jednoj prostornoj ravni primjenom
kratkotrajnog gradijentnog polja. Gradijentna polja apliciramo u slijedu s diskretnim
promjenama frekvencije gradijentnih polja-frekvencijski kodirajući koraci (frequency
encoding step) i jedna su od dimenzija prikupljanja matrice;
-Fazno kodiranje je lociranje prostornog položaja spinova snimanog presjeka,
pridruživanjem različitih faza različitim lokacijama unutar određene plohe (K-prostor).
Korak faznog kodiranja je vrijednost koja određuje broj primjene uzastopnih pulsih
gradijenata;
- Aquisition matrix(matrica prikupljanja) je matrica neobrađenih podataka. Odabirom
broja koraka frekvencijskog i faznog kodiranja određuje se veličina matrice. Povećanjem
broja koraka kodiranja povećava se razlučivost, rezolucija ali i smanjuje SNR. Dobiveni
podaci iz matrice prikupljanja Furijeovom transformacijom se pretvaraju u sliku.
-Prostorna rezolucija (Spatial resolution) mogućnost razlučivanja najmanje udaljenosti
između dvije tačke na snimci
-Debljina sloja
-NEX
-Bandwith (Širina područja prijemnika)- zadani raspon između najniže i najviše frekvencije
traženog signala radiofrekventnog spektra koje sistem može emitirati, ili očitavati tokom
trajanja sekvence;
-SNR (signal to noise ratio)-odnos između jakosti detektiranog signala i pozadinskog šuma;
-Vrste pulsnih sekvenci

SE(spin GRE(gra EPI sekvenca TR(ms) TE(ms) FA TI(ms)

echo) dient (echo
sekvenca echo) planar Spin echo
sekvenc imaging) T1W 600 10-30 90
e
PD 1000 10-30 90
SE Single Spoiled DWI T2W 2000 80-250 90
echo GRE
GRE
T1W 2-14 60-90
Echo Refocuse BOLD
train d GRE PD 2-14 30-60
SE(FSE,TS T2W 20-35 5-30
E)
IR
IRSE PI T1W 2000 10-30 90 400-700
(FLAIR,
STIR, STIR 2000 10-30 90 80-120
TIRM) FLAIR 5000 10-30 90 1800-
2200
DTI
-Echo train SE- sekvence koje su inačica SE sekvenci, kod koji je svaki slijedeći korak u
nizu fazno kodiran,
-Najčešći naziv za ovu vrstu sekvenci je TSE ili FSE
-Inversion recovery spin echo (IRSE) je pulsna sekvenca kod koje RF pulsu od 90 stepeni
prethodi inverzijski puls od 180 stepeni, čija frekvencija odgovara frekvenciji tkiva čiji
signal želimo prigušiti;
-Tehniku primjenjujemo za prigušenje vode (FLAIR-Fluid Atenuation Inversion Recovery);
Ili masti (STIR-short T1 inversion recovery)
-Gradient echo (GRE) –vrsta pulsnih sekvenci u kojoj se detektira signal-gradijentni odjek, koji
nastaje nakon ekscitacije tkiva pobudnim RF pulsom od 90 stepeni, te nakon refokusiranja
raspršene transverzalne magnetizacije primjenom uzastopnih, suprotno polarizovanih
gradijentnih pulsova u smijeru očitavanja. Pri tome se fazna koherencija spinova narušava
negativnim gradijentim pulsom, a pozitivni puls je ponovo uspostavlja;
-Kratko vrijeme snimanja (TR<300);
-Najčešće upotrebljivane u kliničkoj primjeni
-FLASH, FISP, GRASS
-Echo planar imaging (EPI) Eksremno brza MR tehnika oslikavanja u kojoj je cijela snimka
rekonstruisana nakon samo jednog pobudnog RF pulsa;
-Nakon pobudnog pulsa slijedi serija brzih gradijentnih pulsova, nakon kojeg slijedi
gradijentni odjek. Svaki gradijenti odjek je fazno kodiran, što omogućuje da svaki odjek puni
po red K-prostora
-DWI,PI,BOLD,DTI
-Artefakti
- Ghosting artefakt, najčeći. Nastaje uslijed pomicanja objekta snimanja
- Aliasing artefakti, kod kojih se dobija prikaz anatomskih struktura izvan zadanog
FOV-a
- Magnetic suspectibility artefakt (distorzijski artefakt)

Artefakt uzrokovan svojstvima različitih tkiva i materijala ka različitoj magnetizaciji.

Javlja se na granici tkiva velike različite gustoće
- Overlaping artefakti

Ovaj artefakt javlja se kao poslijedica planiranja pregleda.

- Artefakti hemijskog pomaka (Chemical shift)

Artefakt uzrokovan različitim frekvencijama precesije protona vodika, ovisno o hemijskom

sastavu u kojem se nalaze. Uočava se na granici tkiva sa velikom koncentracijom masti i
vode.
- Gibbsov artefakt (trunkacioni artefakt)

Uzrokovan nekompletnom digitalizacijom signala. Manifestira se kao svijetle i tamne linije

paralelne sa tkivima;
Kod pregleda kičme može biti manifestiran kao siringomijelija
- Zipper artefakt

Javlja se u vidu isprekidanih linija i to uvijek uzduž smijera faznog kodiranja. Ovu vrstu
artefakata uzrokuje stalni vanjski ili unutrašnji neželjeni izvori RF signala