METABOLIZAM PROTEINA

Radili: Miladin Koćalo, Vladimir Jevtović, Ratko Ćirović i Nikolina

PROTEI
NI
Proteini ili bjelančevine su prirodni polipeptidi koji
su izgrađeni od velikog broja aminokiselinskih
ostataka, koji su poređani u linearne lance i spojeni
međusobno peptidnim vezama između ugljenikovog
atoma i amino grupe dve aminokiseline. Sekvenca
amino -kiselina u proteinu definisana je u genima i
sadržana u genetičkom kodu. Genetički kod
određuju 20 „osnovnih“ amino kiselina. Proteini
mogu da djeluju zajedno da bi tako lakše dostigli
određene funkcije i zato se vezuju u stabilne
komplekse. Kao i svi biološki makromolekuli, kao
što polisaharidi i amino kiseline, i proteini ulaze u
sastav živih organizama i učestvuju u svim
procesima među ćelijama. 3D strukturea mioglobina
Prvi protein koji je izdvojen
je insulin od strane
Frederika Sangera, koji je
dobio Nobelovu nagradu za
ovo otkriće 1958. godine.
Među prvima su otkriveni i
hemoglobin i mioglobin na
osnovu kristalografje X-
zračenja.
Frederika Sangera
PREGLED METABOLIZMA
PROTEINA
• Hranom unijeti proteini se razgrađuju do aminokiselina, koje se
apsorbuju, prenose cirkulacijom i preuzimaju u ćelije različitih
tkiva.
• Aminokiseline se koriste za sintezu proteina kao i drugih
jedinjenja koja sadrže azot.
• Ugljeno-vodonični kostur amino kiselina se takođe može
oksidovati radi dobijanja energije, a azot se prevodi u ureu i druga
jedinjenja koja sadrže azot a koja se uklanjaju iz organizma.
• Razgradnja proteina u gastrointestinalnom traktu
Porijeklo proteina:

- egzogeno (iz hrane)

- endogeno (sekreti žlijezda digestivnog trakta,

deskvamirane ćelije epitela i proteina plazme)

• Proteolitički enzimi dijele se na :

- Endopeptidaze -koje djeluju u sredini polipeptidnog

lanca (pepsin,tripsin i himotripsin)

- Egzopeptidaze – koje odvajaju krajnje aminokiseline

peptidnog lanca: karboksipeptidaze deluju na COOH

kraj, dok aminopeptidaze djeluju na NH2 kraj

APSORPCIJA AMINOKISELINA
TRANSPORTNI SISTEMI ZA AMINOKISELINE
• Amino kiseline koje dospiju u krv se transportuju,
kroz membrane ćelija u različitim tkivima, prije svega
posredstvom Na+-zavisnih sistema za kotransport.
• Tako se transport AK razlikuje od transporta glukoze.
• Ovakav mehanizam transporta AK u jetri, mišićima i
ostalim tkivima omogućava da se u ovim tkivima
koncentruju AK iz krvi.
• U različitim tkivima ovi transportni proteini mogu
imati različitu nasljednu osnovu, sastav AK a mogu se
unekoliko razlikovati i u specifičnosti za supstrat.
Većina AK se može prenositi posredstvom više
transportnih proteina.
U ćelijama epitela tankog crijeva i bubrega, AK (osim prolina) se mogu transportovati kroz ćelijsku
membranu u reakciji sa glutationom (g-glutamilcisteinil-glicin) u kojoj nastaje glutamin amino
kiselina. Amino kiselina se oslobađa u ćeliji, a glutation se ponovo sintetiše.
Ipak, najvažnija uloga ovog ciklusa je u sintezi glutationa.
AMINO KISELINE KAO IZVOR ENERGIJE
Amino kiseline se direktno oksiduju ili se prevode u glukozu, pa se
tada oksiduju ili služe za sintezu glikogena. Takođe, one se mogu
prevesti u masne kiseline i u masnom tkivu čuvati kao triacil
gliceroli. Tokom perioda gladovanja, dolazi do oksidacija glikogena
i triacil glicerola. Jetra predstavlja glavno mjesto oksidacije amino
kiselina. Sa druge strane, mnoga tkiva mogu da oksiduju razgranate
amino kiseline (leucin, izoleucin i valin).
VARENJE PROTEINA
Varenje se odvija pod uticajem proteolitičkih
enzima u želudcu i tankom crijevu pri čemu
dolazi do hidrolize proteina u kratke peptidne
lance i aminokiseline. Varenje počinje u želudcu
djelovanjem enzima želudačnog soka pepsina.
Pepsin se sintetiše u želudačnoj sluzokoži u
obliku proenzima pepsinogena koji se aktivira
pod dejstvom vodonikovih jona hlorovodonične
kiseline želudačnog soka. Aktivni pepsin djeluje
u izrazito kiseloj sredini i raskida peptidne veze
između aromatičnih aminokiselina pa nastaje
onoliko peptidnih fragmenata koliko u molekulu
proteina ima aromatičnih amino kiselina.
Varenje se nastavlja u tankom crevu pod uticajem enzima pankreasnog i
crijevnog soka. Najvažniji enzimi pankreasnog soka su tripsin, himotripsin,
elastaza i erepsin.
Tripsin se sintetiše u obliku proenzima tripsinogena koji se aktivira pod
dejstvom enterokinaze iz crevnog soka uz prisustvo kalcijumovih jona. Trpsin
raskida peptidne veze na onim mjestima gdje se nalaze bazne amino kiseline.
Himotripsin se stvara takođe u obliku proenzima himotripsinogena, a aktivira
ga tripsin. Raskida peptidne veze u kojima učestvuju tirozin i glicin. Elastaza
razlaže skleroproteine.
Erepsin je smjesa enzima koji nastavljaju hidrolizu polipeptidnih lanaca do
oligopeptida i slobodnih amino kiselina poslije djelovanja pepsina, tripsina i
himotripsina. Enterokinaza aktivira pankreasni tripsinogen. Erepsin je takođe
smjesa enzima koji razlaže nastale peptidne fragmente na amino kiselinama.
KRAJ