Sistemi I organeve të

frymëmarrjes
Punuan:Eron Blakaj
Avdyl Dinaj
Brilant Ponxhaj
Profesoresh e lëndës:Habibe
Kelmendi
Frymëshkëmbimi dhe mënyra e këmbimit të
gazrave

• FRYMËSHKËMBIMI:Per ekzistencën e shumicës së gjallesave , krahas

ushqimit organik , eshte i domosdoshëm edhe oksigjeni . Energjia e
nevojshme per organizmin lirohet gjatë procesve të ndërlikuara
biokimike që kryhen në qeliza dhe ne inde . Gjate ketyre proceseve
shpenzohet oksigjeni dhe lirohet dioksidi i karbonit ( si njëri
prejprodukteve ).
• Mënyra e këmbimit të gazrave:Te gjithë organizmat njeqelizore dhe
organizmat shumeqelizorë me ndërtim te thjeshtë marrin frymë me
tërë sipërfaqen trupore . Tek organizmat me ndërtim me te ndërlikuar
është zhvilluar aparat i specializuar për frymëmarrje , si psh . me
lëkurë , me verza , trake , mushkëri .
Frymëmarrja në mjedis ujor

• Për të kuptuar frymëmarrjen në mjedis ujor , duhet të dimë se O² ,

dhe CO² , janë të tretur në ujë . Sasia e gazit të tretur varet nga
shtypja atmosferike dhe temperatura , lartësia mbidetare etj . Sasia e
oksigjenit të tretur në ujë zvogëlohet me rritjen e temperaturës dhe
të lartësisë mbidetare , për shkak të zvogëlimit të shtypjes parciale të
tij . Ne thelb ekzistojne kater tipa te frymëmarrjes - frymemarrja me
lëkurë , verza , trake dhe mushkëri . Gati është rregull qe frymemarrja
nuk kryhet ekskluzivisht vetem ne nje menyre . Organizimat qe jetojne
ne uje , varësisht prej adaptimit të llojit marrin fryme me lekure , me
verza , por ka edhe të tillë që marrin fryme me trake dhe mushkëri .
Frymëmarrja lëkurore dhe me verza

• Organizmat me ndërtim primit marrin frymë kryesisht me

lëkurë.Lëkura e tyre është gjithmonë e lagësht dhe përmban një
materie jargore që e tret mir O2 dhe CO2.Oksigjeni fillimisht
bartet nga kapilarët,pastaj me enët e mëdha në të gjithë
organizmin.Kjo lloj frymëmarrje haset edhe te kurrizorët dhe
organizma të tjerë edhe pse ata kanë organe të
posaqme.Frymëmarrja me verza bëhet me anë të branshive
Branshitë janë zgjatime lëkurore të pasura me enë gjaku.Uji i
pastër me O2 futet në gojë e faring dhe prej këtej në dhomëzën
branshiale.
Frymëmarrja me mushkëri

• Marrja dhe nxjerrja e ajrit përmes mushkërive quhet frymëmarrje

mushkërore.Zgjerimi i mushërive bëhet me aktivitetin e muskujve
ndërbrinjorë dhe të diafragmës.Me aktivitetin e muskujve
ndërbrinjorë,brinjët ngriten lart,kurse diafragma lëshohet poshtë.Kështu
rritet vëllimi i kafazit të krahërorit e me këto edhe vëllimi i
mushkërive.Kjo ishte frymëmarrja,pastaj pason frymënxjerrja,muskujt
ndërbrinjorë relaksohen,brinjët lëshohen,diafragma ngritet
lartë,zvogëlohet vëllimi i kafazit të krahërorit dhe mushkërive.
Frymëmarrja dhe frymënxjerrja kontrollohen nga një qendër ne tru (palca
e zgjatur) e cila nuk vepron drejtpërdrejt në mushkëri,por në muskujt që
marrin pjesë në procesin e frymëmarrje.Organizmat e ndryshëm kan
organe të ndryshme për frymëmarrje por kurrizorët kanë mushkëritë.