JAVNI GRADSKI PREVOZ

PUTNIKA
Statički i dinamički elementi linije

Nastavnik:Prof. dr Miloš Arsić Student: Srđan Radović sa542/2019

STATIČKI ELEMENTI LINIJE
 Osnovni statički elementi linije su:
-trasa linije
-dužina linije
-terminusi
-stajališta
-gravitaciono područje linije
TRASA LINIJE
 Trasa linije- je unapred utvrdjena putanja
koju vozila koriste za kretanje izmedju dva
terminusa. Nju čine površinske
saobraćajnice, podzemne deonice-tuneli ili
nadzemne deonice-vijadukti. Definisane su
tri osnovne kategorije trasa:
– Trasa A- potpuno nezavisna trasa (metro)
– Trasa B- delimično zavisna trasa ( laki
sinski sistem, ubrzani autobus)
– Trasa C- zavisna trasa ( autobus, trolejbus,
tramvaj)
TRASA LINIJE
 Zahtevi koje trasa linije treba da ispuni:
– U sto većoj meri treba da budu
prilagodjene linijama želja I omogućavanje
najvećeg broja direktnih vožnji
– Saobraćajno-tehnički elementi trase
( uspon i krivine) treba da odgovaraju
karakteristikama prevoznih sredstava
– Trasa treba da da identitet liniji
– Sto veću nezavisnost u odnosu na druge
vidove prevoza u gradu
– Treba težiti ka minimalnom broju
zajedničkih deonica duž trasa linija.
DUŽINA LINIJE
 Dužina linije – Rastojanje između terminusa
mereno po trasi predstavlja dužinu linije.
Kako trasa linije u jednom i u drugom smeru
ne mora da bude ista onda se dužina linije
dobija kao aritmetička sredina linije u
jednom i u drugom smeru.Za optimalno
dimenzionisanje trase u pogledu njene
dužine postoje ograničenja: profil
saobraćajnice, usponi i krivine.
 TERMINUSI
 Terminus linije je početna, odnosno završna tačka
kretanja vozila duž linije. Osnovne tehnološke funkcije
koje terminus treba da zadovolji su sledeće:
-u prostornom smislu treba da omogući promenu smera,
zadržavanje i parkiranje jednog ili više vozila
– u funkcionalnom smislu treba da omogući većem broju
direktnih putnika ili putnika koji presedaju, brzu i kvalitetnu
uslugu u odnosu na stajalište linije ,
TERMINUSI
– u organizacionom smislu treba da omogući
odmor vozača, zamenu vozača prilikom smene,
– da omogući visok stepen informisanja putnika
( mreža linija, redovi vožnje),
– da omogući putnicima koji čekaju zaštitu od
padavina i bezbedan ulazak ili izlazak iz vozila.
TERMINUSI
 Terminusi se najcesce izvode sa tzv.
Okretnicom iako se u slucaju nedostatka
potrebnog prostora cesto koristi postojeci
ulicni prostor. Minimalna oprema koju bi
trebao terminus da sadrzi mora da obezbedi:
 – Maksimalno informisanje putnika
– Prodaju karata
– Zaštitu putnika
– Opremu za operativno-dispečarske poslove
terminusa
– Saobraćajno-tehničku opremu za efikasno i
bezbedno funkcionisanje terminusa
STAJALIŠTA
 Stajališta– predstavljaju obeležena mesta na liniji
na kojima se vozila JGPP-a zaustavljaju i koja su
prilagođena i organizovana za ulazak i izlazak
putnika. Iz ovoga se vidi da stajališta treba da
obezbede:
– prostor za zaustavljanje vozila nesmetano od drugih
tokova saobraćaja
– površinu za udobno i bezbedno čekanje putnika,
ulazak u vozilo i izlazak iz vozila
– staničnu oznaku uočljivu sa velike daljine
– nadstrešnicu za zaštitu putnika od atmosferskih
padavina
STAJALIŠTA
 Stajališta mogu da budu i po potrebi. Na
stalnim stajalištima vozila obavezno staju
bez obzira da li ima ili nema putnika za ulaz i
izlaz. Po pravilu su sva stajališta na
kontinualno izgrađenom prostoru stalne, dok
su na prigradskom području po potrebi.
STAJALIŠTA
 Postavljanje stajališta duž linije podrzumeva
razjašnjenje tri glavna problema:
– Broj stajališta na liniji koji se utvrđuje
– Lokacija stajališta
– Opremanje stajališta
STAJALIŠTA
 Broj stajališta na liniji zavisi od prosečnog
međustaničnog rastojanja. U zavisnosti od
gustine naseljenosti rastojanja između
stanica kreću se u sledećim granicama:
– U centru grada- 250-550m
– U perifernoj zoni-500-750m
– U prigradskoj zoni 600-1500m
STAJALIŠTA
 Po pravilu putnici žele što češće stanice da bi što
manje pešačili, što je suprotno njihovom interesu
da što pre dođu do svog cilja, pošto se sa
povećanjem broja stajališta smanjuje brzina
putovanja.
Za određivanje optimalnog međustaničnog
rastojanja postoji više metoda:
– najkrace ukupno vreme putovanja svih putnika
– maksimalni broj putnika koje treba prevesti
– najnizi ukupni transportni troskovi
STAJALIŠTA
 Lokacija stajališta–Najlakše je utvrditi
lokaciju stajališta na mestima koja očigledno
predstavljaju jaka izvosita ciljeva putnika
( trgovi, zelezničke i autobuske stanice).
Prilikom utvrdjivanja lokacije stajališta na
liniji treba voditi računa o organizaciji
saobraćaja. Osnovni zahtevi koji utiču na
odredjivanje najpovoljnijih položaja stajališta
su sledeći:
STAJALIŠTA
– Stajališta treba postaviti u tesnoj vezi sa najizraženijim
pešačkim tokovima i glavnim tačkama izvorišta, odrestišta i
okupljanja najvećeg broja putnika u cilju smanjivanja dužine
pešačenja
– Mikro lokaciju stajališta treba izabrati tako da omogućava
najudobnije i najbezbednije uslove čekanja, ukrcavanja i
iskrcavanja odnosno prelaza putnika na druge linije ili vidove
saobraćaja
– U zavisnosti od uslova odvijanja ostalog saobraćaja, položaj
stajališta mora biti određena tako da ne sprečava i ne
ugrožava normalno odvijanje ostalog saobraćaja.
Pravilan položaj stajališta je takav da omogućava
najkraće pešačenje, da stajališta jedne linije budu
locirana pre raskrsnice , a stajalište druge linije
posle raskrsnice.
GRAVITACIONO PODRUČJE LINIJE
Gravitaciono područje ili uticajna zona
predstavlja onaj deo površine grada iz koga
se vrši priliv putnika na posmatranu liniju,
odnosno onaj deo površine grada sa koje
stanovnici mogu ili prihvataju da koriste
jednu ili višse linije JGP-a. Uticajna zona
jedne linije u poslednje vreme se sve češće
izražava kroz vreme putovanja. Vreme
putovanja obuhvata, pored vremena vožnje i
vreme pešačenja do stanice, zatim čekanje
na stanici i pešačenje od izlazne stanice do
cilja.
GRAVITACIONO PODRUČJE LINIJE
Kontakt između vozila i putnika se obavlja
na stanicama, a to znači da gustina i
raspored stanica utiču na gravitaciono
područje linije, pa je logično da treba prvo da
se odredi gravitaciono područje pojedinih
stanica, a zatim gravitaciono područje linije.
Veličina uticajne zone jedne stanice zavisi od
udaljenosti koju putnici prihvataju da pređu
pešice.
GRAVITACIONO PODRUČJE LINIJE
Za radijalne i dijametarne linije logično je
pretpostaviti da se uticajna zona širi sa
udaljavanjem od centra.
Uticajna zona linije ne mora da bude
kontinualno područje, već može da se sastoji
od uticajnih zona izolovanih stanica. Na
kontinualnom izgrađenom delu grada, na
formiranju uticajne zone linije bitno utiče
međustanično rastojanje kao i najveća
dozvoljena dužina pešačenja.
DINAMIČKI ELEMENTI LINIJA
 Osnovni dinamički elementi linije su:
– Broj vozila na liniji u karakterističnom periodu,
– Vreme obrta,
– Interval i frekvencija vozila na liniji,
– Prevozna sposobnost linije u karakterističnom
periodu,
– Brzina.
BROJ VOZILA NA RADU
 Broj vozila na radu nije fiksna veličina već se
mjenja u skladu sa promjenama prevoznih
zahtjeva.
Potreban broj vozila na radu može se
izračunati na sledeći način:
VREME OBRTA
 Vreme obrta sastoji se od vremena vožnje i zadržavanja vozila
na stajalištima, kao i vremena provedenog na polaznom
odnosno završnom terminusu.
Vreme obrta se može definisati kao vremenski razmak između
dva uzastopna polaska istog vozila sa terminusa.
Vreme obrta je moguće izračunati na osnovu poznavanja
dužine linije i brzine obrta na osnovu sledeće relacije:
INTERVAL I FREKVENCIJA
 Interval sleđenja vozila na liniji određen je redom
vožnje i predstavlja vremenski razmak između
dva uzastopna vozila kroz određeni presek linije.

Interval se može izraziti i kao recipročna vrednost

frekvencije:
INTERVAL I FREKVENCIJA
 Frekvencija (učestalost) ili protok vozila
predstavlja broj vozila koja u jedinici
vremena prođu kroz presek linije u jednom
smeru.

 Frekvencijom vozila možemo da izrazimo kao

recipročnu vrednost intervala kretanja vozila.
PREVOZNA SPOSOBNOST LINIJE
 Broj mesta u kretanju koja mogu da se
koriste u jednoj tački linije u jedinici
vremena definiše se kao prevozna
sposobnost linije.
SAOBRAĆAJNA BRZINA-VS
 Saobraćajna brzina predstavlja prosječnu brzinu koju
vozilo ostvari u kretanju između dve tačke na putu, a
dobija se djeljenjem predjenog puta sa ukupnim
vremenom utrošenim na kretanja, u koje su uključena
kratkotrajna usputna zadržavanja prouzorkovana
uslovima vožnje (zaustavljanje na raskrsnicama,
prelazima pruge i dr.)
BRZINA OBRTA-VO
 Brzina obrta se dobija kao odnos dvostruke dužine linija 2L i
vremena obrta To , u koje ulazi, pored vremena vožnje i
vremena zadržavanja na međustanicama i vremena zadržavanja
na terminusima ili krajnjim stanicama, koje ne služi samo za
izlazak putnika ili ukrcavanje robe, već za obavljanje i drugih
tehničko i organizacionih poslova (pregled vozila, smena i
odmor osoblja i dr).
HVALA NA PAŽNJI