KRITERIUMET PËR VLERËSIMIN E

EFIKASITETIT TË PROJEKTEVE NË
ASPEKT TË INVESTITORIT
Analiza financiare e një projekti përfshinë tri hapa të përgjithëshme:

• Hapi i parë është projektimi i rrjedhave të ardhëshme të parasë

(hyrjeve dhe daljeve) të projektit. Projektimi rrjedhave të parasë
rrjedhë nga projektimi i bilancit të gjendjes dhe bilancit të të
ardhurave (suksesit) të cilat nxjerren nga analizat teknike dhe të
tregut.

• Hapi i dytë është përllogaritja e vlerave të treguesve investiv si

vlera të mbledhura të një projekti.

• Hapi i tretë është vendimi investiv, gjegjësisht vendimi për

pranim apo jo, i bazuar në standardet e përcaktuara të
vendimmarrjes apo në bazë të averzionit menaxherial ndaj riskut.
 VLERËSIMI I EFIKASITETIT TË PROJEKTIT NË
ASPEKT TË INVESTITORIT
• Zhvillimi i tregut si mekanizëm univerzal për vlerësimin e
faktorëve dhe rezultateve, posaçërisht tregu i kapitalit,
globalizimi i marrëdhënieve ekonomike, intensifikimi i
qarkullimit të kapitalit në botë, kontribuan në gjetjen e qasjeve
metodologjike bashkëkohore për vlerësimin e projekteve
investive.

• Si kriteriume univerzale, të aplikueshme për secilin lloj të

projekteve, mundë të theksohen:
▫ Periudha e kthimit të investimeve
▫ Norma e përfitimit nga investimet
▫ Vlera neto e tashme e projektit
▫ Indeksi i profitabilitetit
▫ Norma interne e rentabilitetit
VLERËSIMI I EFIKASITETIT TË PROJEKTIT NË
ASPEKT TË INVESTITORIT
• Deri në vitete e 60 –ta të shekullit XX, tregues kryesor të
vlerësimit të efikasitetit të projketit investiv kanë qenë
treguesit statik, të cilët nuk e kanë marrë parasyshë
konceptin e vlerës neto të tashme të parasë, të faktit se,
sot paratë vlejnë me shume se sa neser!

• Kriteriumet më të njohura që nuk bazohen në konceptin

kohor të vlerës së parave, të njohura si kriteriume
investive joskonte, pasiqë nuk aktualizohen
përfitimet (prurjet) e pritura nga projekti, janë:
 Periudha e kthimit të investimeve
 Norma e përfitimit nga investimet
VLERËSIMI I EFIKASITETIT TË PROJEKTIT NË
ASPEKT TË INVESTITORIT
• Karakteristikë e përbashkët për të dy kriteriumet është
se: vlerësimi i efikasitetit të projektit nxjerret
sipas madhësisë së kthimit (Rate of return; Pay
back)- përfitimet nga projekti, në madhësitë e
planifikuara të jetëgjatësisë ekonomike të projektit, pa
mos marrë parasyshë preferencat e ndryshme kohore të
kthimeve nga vitet e ndryshme të jetëgjatësisë
ekonomike të projektit.

• Ajo që i dallon të dy kriteriumet është qasja e ndryshme

e asaj se çka merret si kthim? dhe aspekti i
ndryshëm i qasjes së vlerësimit të efikasitetit të
projektit.
 VLERËSIMI I EFIKASITETIT TË PROJEKTIT NË
ASPEKT TË INVESTITORIT
• Përllogaritja e kriteriumit të periudhës së kthimit të
investimeve bazohet në koncepcionin financiar të
përfitimit (kthimit)- në bazë të rrjedhës së parave të
gatshme të projektit.

• Kurse, norma e përfitimit, bazohet në konceptin e

kontabilitetit të përfitimit- fitimi neto pas tatimimit.

• Përveç kësaj, te periudha e kthimit, efikasiteti i projektit

shiqohet nëpërmjet prizmit të kohës për të cilin do të
ishin kthyer investimet, që në mënyrë implicite përmban
elemente të rentabilitetit të projektit. Kurse norma e
kthimit është tregues eksplicit i rentabilitetit.
 PERIUDHA E KTHIMIT TË INVESTIMEVE
• Periudha e kthimit të investimeve është kriterium univerzal, i
patjetërsueshëm, fillestar, i vlerësimit të efikasitetit të projektit.

• Preokupim primar i çdo investitori është periudha e kthimit të investimit.

• Për sa kohë do të kthehen paratë e angazhuara nëpërmjet

përfitimeve që priten nga projekti?

• Përgjigja e kësaj pyetje, fitohet pikërisht me përllogaritjen e periudhës së

kthimit të investimeve.

• Pasiqë investimi është një angazhim afatgjatë, periudha e kthimit shprehet

në njësi kohore-vite. Numri i viteve është masë e periudhës së kthimit.

• Periudha e përllogaritur e kthimit krahasuar me periudhën e pritur e

përcaktuar si ambicje e investitorit, paraqet kriteriumin për pranim apo
refuzim të projektit.
PERIUDHA E KTHIMIT TË INVESTIMEVE
• Sa më e shkurtë që të jetë periudha e kthimit, kapitali investiv
më shpejtë kthehet, më shpejtë arrihet në mjete likuide, që
do të thotë se investitori shpejtë vjen deri te mundësia e
riinvestimit të parave.

• Nëse krahasohet gjatësia e periudhës operative dhe gjatësia e

periudhës së kthimit, në mënyrë indirekte mundë të nxjerret
konkludim se, projekti është më i pranueshëm sa më e madhe
të jetë diferenca ndërmjet periudhës së kthimit dhe periudhës
operative.

Ti<Tmax
PERIUDHA E KTHIMIT TË INVESTIMEVE
Metodat e përllogaritjes

• Në traditën e gjërë të aplikimit të këtij kriteriumi janë

zhvilluar shumë variante për përllogaritjen e periudhës së
kthimit.
• Egzistojnë kryesisht tre qasje për përllogaritjen e periudhës
së kthimit:
▫ Qasja statike, e bazuar në neto-përfitimin (kthimin) e
projektuar të projektit në një vit tipik, reprezentativ nga
periudha operative e projektit.
▫ Qasja dinamike, e bazar në neto-përfitimin e kumuluar të
projektuar të projektit gjatë periudhës së jetëgjatësisë
ekonomike.
▫ Qasja dinamike, qasja skonte, që bazohet në neto-përfitimin
kumulativ të skontuar.
Metodat e përllogaritjes
•Qasja statike, e bazuar në neto-përfitimin (kthimin) e projektuar të
projektit në një vit tipik, reprezentativ nga periudha operative e
projektit.
•Sipas kësaj qasje është e nevojshme që të projektohen dy madhësi:
• vlera e përgjithshme e investimeve iniciale në kapital fiks dhe në
neto kapital qarkullues dhe
• neto-përfitimi (kthimi) i projektuar që do ishte realizuar në një vit
normal, reprezentativ.
•Do të ishte normale, që vit normal të merret viti i parë i periudhës
operative në të cilin pritet që të arrihet shfrytëzim normal i
kapacitetit.
•Model bazik për përllogaritjen e periudhës së kthimit (T) mundë
të shprehet nëpërmjet këtij raporti:

Investime iniciale
T 
Neto fitimi
Metodat e përllogaritjes
• Qasja dinamike, e bazar në neto-përfitimin e kumuluar të
projektuar të projektit gjatë periudhës së jetëgjatësisë
ekonomike.
• Periudha e kthimit sipas kësaj qasje për përllogaritje, paraqet
atë periudhë kohore për të cilën do të barazohej vlera e
investimeve me neto-fitimet e gatshme të kumuluara,
duke filluar nga viti i parë i jetëgjatësisë ekonomike deri në vitin
në të cilin vlera kumulative do të barazohej me investimet.
• Periudha e kthimit sipas kësaj qasje llogaritet sipas këtij
modeli: t
t
 NRP
I  i 1
NRP Apo : i1

I
 1

NRP=neto rrjedhat e parasë

Kjo mënyrë e përllogaritjes e periudhës së kthimit më së shpeshti
përdoret në praktikë, jo vetëm që t’u iket dobësive të qasjes statike, por edhe
për arsye praktike.
• Në rast se periudha e investimit është më e gjatë
se një vit, periudha e kthimit përllogaritet sipas
ketij modeli: m t


j 0
I  
k 1
NRP
 Krahasimi i projekteve dhe zgjedhja e projektit më efikas

Investitori disponon me 200.000 euro. Analizon dy projekte, ne aspekt të ktimit të

Mjeteve të investuara
Viti Projekti A Projekti B
Para të gatshme Kumulat. Para të gatshme Kumulat.
(cash) (cash)
0 -200.0000 -200.000 -200.0000 -200.000
1 45.000 -155.000 70.000 -130.000
2 55.000 -100.000 70.000 -60.000
3 60.000 -40.000 60.000 0
4 60.000 +20.0000 50.000
5 70.000 50.000

Te projekti A, neto kthimi i akumuluar në vitin e katert behet pozitiv,d.m.th, periudha

e kthimit gjendet mes vitit të tretë dhe të katërt. Kurse te projekti B neto te ardhurat
e akumulura barazohen me zero në vitin e tretë.
Metodat e përllogaritjes
Periudha e kthimit të investimeve sipas rrjedhave
neto-fitimit të skontuara.

• Dobsia më e madhe e periudhës së kthimit të investimeve

ka të bëjë me mungesën e preferencës kohore të neto-
përfitimeve nga rrjedha e parave të projektuara.

• Për eleminimin e kësaj dobësie mundë të përllogaritet e

ashtuquajtura periudha “e skontuar” e kthimit të
investimeve.

• Është metodë e re e përllogaritjes së periudhës së kthimit,

që në literaturë njihet edhe si një nga metodat e
inkuadrimit të riskut në vendimmarrjen investive.
Metodat e përllogaritjes

• Pasiqë me skontim, një vlerë e skontuar në

periudhën e ardhshme të zvoglohet më shumë nëse
është më larg në të ardhmen, rrjedhë se periudhat
e kthimit të investimeve të përllogaritur sipas kësaj
metode janë më të gjata se sa sipas metodës bazë-
metoda e neto përfitimeve joskonte të kumuluara.

• Kjo variantë shfrytëzohet që ta njoftuar investitorin

që të jetë më i kujdeshëm në shfrytëzimin e
kriteriumit të periudhës së kthimit të investimeve-
të llogarit në riskun e investimit.
NORMA E KTHIMIT TË INVESTIMEVE
• Krahas çështjes së periudhës së kthimit të
investimit, për investitorin është e rëndësishme
të dijë se sa do të ishte përfitimi relativ –raporti
ndërmjet përfitimeve dhe investimeve

• Me normën e përfitimit (kthimit) vlerësohet

rentabiliteti i projektit investues.
NORMA E KTHIMIT TË INVESTIMEVE

• Norma e kthimit të investimit shprehet si tregues relativ-

normë, si normë mesatare vjerore e përfitimit nga
investimet, gjegjësisht si rentabilitet mesatar vjetor (Rate
of Returne- RR), që mundë të shprehet në këtë mënyrë:
Fitimi vjetor neto i projektuar
RR  ( ) x100
Investimet

Përllogaritja e normës së kthimit (RR) bazohet në

këto madhësi:
• vlerën e projektuar të përfitimit vjetor të jetëgjatësisë ekonomike
të projektit dhe
• vlerën e investimeve.
 NORMA E KTHIMIT TË INVESTIMEVE
• Në përllogaritjen e normës së kthimit shtrohet
pyetja: çka do merret si përfitim dhe çka si vlerë e
investimit?

• Norma e përfitimit bazohet në konceptin e

kontabilitetit të përfitimit (kthimit). Për këtë
arsye si përfitim në konceptin e normës së
përfitimit të investimeve merret neto fitimi pas
tatimimit.
NORMA E KTHIMIT TË INVESTIMEVE
• Rreth çështjes së vlerës së investimeve, të njohuara
janë dy qasje metodologjike:
▫ qasja e parë: investimet merren si vlerë iniciale dhe
▫ qasja e dytë: investimet përllogariten si kategori
mesatare.
Sipas kësaj qasje shfaqen dy varianta:
investimet tregohen si vlerë mesatare e kontabilitetit,
(zakonisht merret gjysma e vlerës së kostos të
investimeve iniciale)
 investimet merren si mesatare të investimeve fillestare të
jetëgjatësisë ekonomike dhe të vlerës së kapitalit të
mbetur në fund të periudhës ekonomike të projektit.
NORMA E KTHIMIT TË INVESTIMEVE

• Norma e kthimit të investimeve e përllogaritur

krahasohet me çmimin (koston) e kapitalit.

• Norma e kthimit të investimeve si kriterium

investiv mund të përdoret për rangim dhe selektim
të projekteve në raste kur ato ekonomikisht janë të
pavarura.
Shembulli 1
• Supozojme se një biznes ka planifikuar blerjen e
një maqine në vlerë prej 500.000 euro, mjeti do
shfrytëzohet për 4 vite dhe nuk do ketë vlerë të
mbetur.

• Fitmi vjetor neto do jetë 200.000 euro, të

llogaritet norma mesatare e kthimit?
• Norma mesatare e kthimit=fitimi mesatar
vjetor/investimet mesatare

• Fitimi mesatar vjetor 200.000/4=50.000

• Investimet mesatare = 500.000/2=250.000

• Norma mesatare e kthimit=50.000/250.000=20%

Shembulli 2
• Ndermarrja ka bërë një investim prej 400.000 euro dhe
fitim mesatar vjetor prej 20.000 euro, sa është norma
mesatave e kthimit?

Norma mesatare e kthimit=fitimi mesatar vjetor/investimet

mesatare

Norma mesatare e kthimit=200.000/20.000= 10%

NORMA E KTHIMIT TË INVESTIMEVE

• Dobësitë e normës mesatare të përfitimit (kthimit) në

relacion me kriteriumet dinamike skontuse për vlerësimin e
efikasitetit të investimeve janë:

▫ Dobësi është se përllogaritja e normës mesatare të kthimit

bazohet në neto fitimin si kategori llogaritare (e kontabilitetit) e
jo në bazë të rrjedhës së parave të projektit.

▫ Kjo qasje e vlerësimit të projekteve investive nuk merr

parasyshë vlerën kohore të parave.

▫ Vlerësimet e zgjedhjes së projektit sipas kriteriumit të normës

mesatare të përfitimit janë shumë të pasigurta gjatë krahasimit
të projekteve me jetëgjatësi të ndryshme ekonomike.
Tregues tjerë statik

• Rentabiliteti= neto fitimi/investimet

• Aftësia reproduktive=neto fitimi+amortizimi/ investimet

• Ekonomizimi= të ardhurat/shpenzimet

• Likuiditeti=mjetet qarkulluese/detyrimet afatshkurta

• Likuiditeti afatshkurt=mjetet qarkulluese-

inventari/detyrimet afashkurta
• Ngarkesa me borxh afatgjate= detyrimet
afatgjata/gjithsej pasiva

• Mbulesa e importit me eksport= importi/eksporti

• Të ardhurat për punëtorë= të ardhurta/numri i

punëtorëve