ORTOGRAPIYA

NG
WIKANG FILIPINO
(pagpapatuloy..)
Inihanda
Inihandani:
ni:
Geraldine
GeraldineB.B.
Relles
Relles
IV-6
IV-6BEED
BEED
 ANG
ANG
PANGHIHIRAM
PANGHIHIRAM

Ang mga tuntunin sa panghihiram at

pagbabaybay ng mga hiram na salita ay
ang mga sumusunod:
1. Tumbasan ng kasalukuyang leksikon
sa Filipno ang mga salitang hiram o
banyaga.

rule = tuntunin
narrative = salaysay
skill = kasanayan
tranquil = panatag, tahimik,
tiwasay, payapa
2. Gamitin ang mga natatanging mga salita
mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas
at panatilihin ang orihinal na baybay.

“bana”
“bana” == (Hiligaynon
(Hiligaynonat at
Sugbuanog
SugbuanogBinisaya)
Binisaya) tawag
tawagsa
salalaking
lalakingasawa
asawa
“butanding“
“butanding“ == (Bicol)
(Bicol)whale
whaleshark
shark
“imam“
“imam“ == (Tausug)
(Tausug)tawag
tawagsa sa
paring
paringMuslim
Muslim
“caňao“
“caňao“ == (Igorot)
(Igorot)
panseremonyang
panseremonyangsayaw
sayaw
“banhaw“
“banhaw“ == (Visaya)
(Visaya)muling
muling
pagkabuhay
pagkabuhay
“chidwai”
“chidwai” == (Ivatan)
(Ivatan)biloy
biloy((dimple)
dimple)
“gahum”
“gahum” == (Cebuano,
(Cebuano,Hiligayon,
Hiligayon,
Waray)
Waray)kapangyarihan
kapangyarihan
3. Mga Salitang Hiram sa
Espaňol

3.1
3.1 Baybayin
Baybayinang
angsalita
salitaayon
ayonsa
sa
ABAKADA.
ABAKADA.

vocabulario
vocabulario== bokabularyo
bokabularyo
telefono
telefono == telepono
telepono
celebracion
celebracion == selebrasyon
selebrasyon
maquina
maquina == makina
makina
psicologia
psicologia == sikolohiya
sikolohiya
3.2
3.2Sa
Samga
mgasalitang
salitangEspaňol
Espaňolna
na
may
may“e”,
“e”,panatilihin
panatilihinang
ang“e”.
“e”.
estudyante
estudyante -- hindi
hindiistudyante
istudyante
estilo
estilo -- hindi
hindiistilo
istilo
espiritu
espiritu -- hindi
hindiispiritu
ispiritu
estruktura
estruktura -- hindi
hindiistruktura
istruktura
desgrasya
desgrasya -- hindi
hindidisgrasya
disgrasya
espesyal
espesyal -- hindi
hindiispesyal
ispesyal
3.3
3.3 Sa
Sa mga
mga salitang
salitang hiram
hiram sa
sa Espaňol
Espaňol
na
na may
may “o”,
“o”, panatilihin
panatilihin ang
ang “o”.
“o”.
politika
politika -- hindi
hindipulitika
pulitika
opisina
opisina -- hindi
hindiupisina
upisina
tradisyonal
tradisyonal -- hindi
hinditradisyunal
tradisyunal
koryente
koryente -- hindi
hindikuryente
kuryente
tornilyo
tornilyo -- hindi
hinditurnilyo
turnilyo
 3.4 May mga salitang hiram sa Espaňol na
nababago ang kasunod na katinig, ang “o”
ay nagiging “u” sa ilang mga salitang
sinusundan ng “n” o pailong na katinig. At
ang “n” au nagiging “m”.

Espaňol Filipino
convencion kumbensyon
conferencia kumperensya
convento kumbento
4. Mga salitang hiram sa Espaňol at
Ingles. Kung hindi tiyak ang
pagtutumbas, hiramin ang orihinal na
Espaňol at Ingles.
Espaňol Filipino Ingles

imagen imahen image

dialogo diyalogo dialogue

prioridad priyoridad priority

 Hindi ipinapayong panumbas ang
mga sumusunod:
imeyds – imahe (para sa
image)
dayalog – dayalogo ( para sa
dialoque)
prayoriti – prayoridad (para sa
priority)
5. Panghihiram sa wikang Ingles: Kung
wikang Ingles at iba pang wikang dayuhan
ang pinanghihiraman, panatilihin ang
orihinal na ispeling kung makalilito ang
pagsasa-Filipino ng baybay.

habeas
habeas corpus
corpus
bouquet
bouquet
depot
depot
toupee
toupee
spaghetti
spaghetti
reservoir
reservoir
6. Panatilihin ang orihinal na
baybay ng mga salitang pantangi,
teknikal, pang-agham at mga
simbolong pang-agham at
matematika.

Manuel
ManuelQuezon
Quezon Biňan,
Biňan,Laguna
Laguna
Ablaza
AblazaBldg.
Bldg. Jose
JoseReyes
ReyesHospital
Hospital
Jhonson
Jhonsonwax
wax Varicose
Varicosevein
vein
Videotape
Videotape X-ray
X-ray
Carbon
CarbonDioxide
Dioxide Fe
Fe(iron)
(iron)
CC(carbon)
(carbon) ZnO
ZnO(zinc
(zincoxide)
oxide)
VV(velocity)
(velocity)
KARAGDAGAN
G TUNTUNIN
A. Ginigitlingan ang pangngalang pantangi
at salitang hiram kapag inuunlapian.

maka-Diyos
maka-Ingles
pa-Davao

Sa aspektong kontemplatibo, inuulit ang unang

katinig at patinig (KP) ng salita.

magpa-Pal magfo-Ford
magvi-Vios magjo-Johnson
B.
B. Sa
Sa paglalapi
paglalapi at
at pag-uulit
pag-uulit ng
ng mga
mga
salitang
salitang hiram,
hiram, idinurugtong
idinurugtong ang
ang
tunog
tunog ng
ng KP
KP sa
sa unlapi.
unlapi.

magju-juice
magju-juice magfo-Ford
magfo-Ford
magdu-duty
magdu-duty magji-jeep
magji-jeep
magfo-photocopy
magfo-photocopy magdo-drawing
magdo-drawing
C. Pangmaramihang anyo ng
mga salita sa pagsulat

c.1 Ginagamit ang “mga” sa pagsulat ng

maramihang anyo ng salita.

mga
mgapainting
painting
mga
mgaopisyal
opisyal
mga
mgacomputer
computer
c.2 Hindi ginagamitan ng “mga”
ang salitang hiram na nasa
anyong maramihan.

paintings – hindi “mga paintings”

opisyales – hindi “mga opisyales”
computers – hindi “mga computers”
 C.3 Hindi ginagamitan ng “pamilang” at “mga”
ang mga salitang nasa anyong maramihan

kalalakihan – hindi “mga kalalakihan”

hindi “limang kalalakihan”

Kababaihan – hindi “mga kababaihan”

hindi “anim na kababaihan”

Kaguruan – hindi “mga kaguruan”

hindi “tatlong kaguruan”

Kabataan – hindi “mga kabataan”

hindi “sampung kabataan”
c.4
c.4 Pagbuo
Pagbuo ng
ng pang-uri
pang-uri

4.1
4.1Ginagamit
Ginagamitang
angpanlaping
panlapingmakauri
makaurisa
sa
salitang-ugat
salitang-ugatna
nahindi
hindiorihinal
orihinalna
napang-uri.
pang-uri.

pang-akademya/akademiko
pang-akademya/akademiko –– hindi
hindi“pang-
“pang-
akademiko”
akademiko”
pangkultura/kultural
pangkultura/kultural –– hindi
hindi
“pangkultural”
“pangkultural”
panlingguwistika/lingguwistik
panlingguwistika/lingguwistik –– hindi
hindi
“panlingguwistik”
“panlingguwistik”
C. Mga Salitang may Digrapo

d.1 Sa mga salitag Ingles na nagtatapos

sa “ct”, ang “ct” ay nagiging “k” kapag
binabaybay sa Filipino.

abstact
abstact –– akstrak
akstrak
impact
impact –– impak
impak
addict
addict –– adik
adik
contract
contract –– kontrak
kontrak
connect
connect –– konek
konek
d.2 Sa mga salitang hiram na may
“ch” tatlong paraan ang maaaring
gamitin.
d.2.1
d.2.1 panatilihin
panatilihin ang
ang orihinal
orihinal na
na
anyo
anyo
chunks
chunks chess
chess
chat
chat charger
charger
chips
chips chimes
chimes
d.2.2
d.2.2 palitan
palitan ng
ng ts
ts ang
ang ch
ch
at
at baybayin
baybayin sasa Filipino
Filipino
chinelas
chinelas –– tsinelas
tsinelas
chapter
chapter –– tsapter
tsapter
chart
chart –– tsart
tsart
chocolate
chocolate –– tsokolate
tsokolate
cheque
cheque –– tseke
tseke
d.2.3 palitan ng k ang ch at
baybayin sa Filipino

machine – makina
scholar – iskolar
chemical – kemikal

Maging konsistent sa paggamit ng

alinman sa tatlong paraan.
 d.3 Mga salitang may sh

d.3.1 panatilihin d.3.2 palitan ng sy

ang orihinal ng ang sh at baybayin sa
anyo Filipino
shower
workshop – worksap
shop shooting – syuting
showcase censorship – sensorship
shuttle scholarship – iskolarsyip
E. Mga salitang hiram na nagsisimula sa letrang “s”
ay maaaring baybayin sa dalawang paraan.

e.1
e.1panatilihin
panatilihinang
angorihinal
orihinalna
naanyo
anyo

scarf
scarf slogan
slogan spark
spark
script
scriptspa
spa

e.2
e.2lagyan
lagyanng ng“I”
“I”sa
saunahan
unahankapag
kapagbinabay
binabaysa
saFilipino
Filipino
schedule
schedule –– iskedyul
iskedyul
sport
sport –– isport
isport
scout
scout –– iskawt
iskawt
scholar
scholar –– iskolar
iskolar
F. Mga salitang may dalawang
magkasunod na parehong katinig

Kinakaltas
Kinakaltasang
angisa
isasasadalawang
dalawangmagkasunod
magkasunod
na
naparehong
parehongkatinig.
katinig.

bulletin
bulletin –– buletin
buletin
grammar – gramar
grammar – gramar
pattern
pattern –– patern
patern
transmitter
transmitter –– transmiter
transmiter
G. Mga salitang may kambal-
Patinig
Sa
Samga
mgasalitang
salitanghiram
hiramsasaEspaňol
Espaňolna
namay
may
kambal-
kambal-patinig
patinig

1.1. Nananatili
Nananatiliang
angaa++(e,i,o,u)
(e,i,o,u)atatee++(a,i,o,u)
(a,i,o,u)

aa++(e,i,o,u) = maestro, aorta, bailarina, baul,

(e,i,o,u) = maestro, aorta, bailarina, baul,
laurel
laurel
ee++(a,i,o,u) = teatro,teorya,beinte, neutral,
(a,i,o,u) = teatro,teorya,beinte, neutral,
neurosis
neurosis
2. Kinakaltas ang unang patinig at
pinapalitan ito ng y o w.

i + (a,e,o) = barberya (barberia), akasya

(acacia)
= Disyembre (Diciembre)
= bisyo (vicio), ambisyon
(ambicion)
3. Sinisingitan ng y o w sa mga sumusunod
na posisyon:

a. kung ang kambal- patinig ay nasa unang pantig ng

salita

ia = diyabetes (diabetes)
ue = piyesta (fiesta)
io = Diyos (Dios)
ua = guwapo (guapo)
ue = kuwenta (cuenta)
b. Kung ang kambal- patinig ay
sumusunod sa dalawa o mahigit pang
mga katinig

ia = diperensiya(diferencia)
ue = impiyerno(infierno)
io = abaloryo (abalorio)
ua = guwapo (guapo)
ue = sarsuwela (zarzuela)
ui = buwitre (buitre)
c. kung ang kambal- patinig ay
sumusunod sa H

lohiya (logia)
kolehiyal (collegial)
rehiyon (region)
perhuwisyo (perjuicio)
MARAMING SALAMAT
SA PAKIKINIG!