Yunit I

Yaman ng Wika Natin, Halina’t Tuklasin

Aralin 4
Ang Heograpikal, Morpolohikal,
at Ponolohikal na Varayti ng
Wika
Layunin ng Talakayan
 maipaliwanag ang heograpikal, morpolohikal, at ponolohikal
na varayti ng wika;

 masabi kung ang mga halimbawang pangungusap ay

nagpapakita ng varayti ng wika sa heograpiya, morpolohiya,
at ponolohiya; at

 makapagtala ng mga tiyak na halimbawa ng varayti sa

heograpiya, morpolohiya, at ponolohiya partikular sa mga
wika sa Pilipinas.
Daloy ng Talakayan
 Kultura at Wika;

 Ang Heograpikal na varayti ng wika;

 Ang Morpolohikal na varayti ng wika; at

 Ang Ponolohikal na varayti ng wika;

Kultura at Wika
Bakit sa magkakahiwalay at magkakaibang lugar, ang iisang
bagay o konsepto ay nagkakaroon ng magkaibang katawagan?

Nagiging salik ang heograpiya o lugar ng nagsasalita sa pagkakaroon ng

varayti ng wika. Dahil ang Pilipinas ay isang arkipelago na nahahati ng
katubigan at kapatagan, at napaghihiwalay ng mga pulo at kabundukan, hindi
maiwasang makalikha ng sariling kultura o paraan ng pamumuhay ang mga
taong sama-samang naninirahan sa isang partikular na pulo o lugar. Kasabay ng
nabubuong kultura ang pagbuo rin ng wika sapagkat ang kultura ay kabuhol
ng wika.
Ang Heograpikal na Varayti ng Wika

Ito ay ang pagkakaiba sa mga katawagan at

kahulugan ng salitang ginagamit sa iba’t ibang lugar.
Ang Heograpikal na Varayti ng Wika
Halimbawa:

 Ang “ibon” sa Filipino ay “langgam” naman sa Sinugbuanong Binisaya.

 Kapag nasa Pampanga ka at naliligaw, at ibig mong magtanong ng

direksiyon, “mangungutang” ka. Samantala, kung nasa Maynila ka, kapag
ibig mong “mangutang,” nanghihiram ka ng pera.

 Ang “maganda” sa wikang Filipino ay “mahusay” sa Samar.

 Sa Pangasinan, ang salitang “oras” ay “hugas” ang ibig sabihin sa Filipino;

samantalang may salitang “oras” din sa Filipino na panahon naman ang
tinutukoy.
Ang Heograpikal na Varayti ng Wika

Nangyayari rin na nagkakaroon ng magkaibang

kahulugan sa magkahiwalay na lugar na may
magkaibang kultura ang isang salita.
Ang Heograpikal na Varayti ng Wika

Halimbawa:

 Ang salitang salvage ay nangangahulugang “iligtas o isalba” sa

Ingles. Nang hiramin ng Filipino ang salitang ito, kabaligtaran ang
naging kahulugan nito, dahil ang salvage ay naging “pagpatay nang
hindi nilitis.”

 Ang “baka” sa wikang Niponggo ay nangangahulugan ng “bobo”

samantalang sa Filipino, ito ay isang hayop.
Ang Heograpikal na Varayti ng Wika
Pagsusuri sa mga Larawan
Tingnan ang mga halimbawang larawan ng iba’t ibang katawagan para sa pulis.
Saan-saang bansa ito ginagamit?

1. 4. 7
.

2. 5. 8.

3. 6. 9
.
Ang Heograpikal na Varayti ng Wika
Iba pang mga Halimbawa
Mga katawagan sa Tagalog-Maynila Katumbas na salita sa ibang lugar
lupa mukha (Pampanga)
lupa daga (Ilokos)

lumiban tumawid (Tagalog-Batangas)

pating kalapati (Iloilo)
hilom tahimik (Cebu)

doon dito (Antique)

iyo oo (Bikol)
Ang Morpolohikal na Varayti ng Wika.

Ito ay ang pagkakaiba-iba sa pagbuo ng mga salita

dahil sa paglalapi.

Dahil iba-iba ang wikang ginagamit sa iba’t ibang

lugar, nagkakaiba rin ang paraan ng pagbuo ng salita ng
mga naninirahan sa mga ito.
Ang Morpolohikal na Varayti ng Wika.
Halimbawa

Tagalog-Maynila kumain
Tagalog-Batangas (iba pang lalawigang Tagalog) nakain

Camarines Sur makakan

Legaspi City magkakan
Aklan makaon

Tausug kumaun

Bisaya mangaon
Pampanga mangan
Ang Morpolohikal na Varayti ng Wika.
Bilang pangkalahatang tuntunin, masasabing nagkakaroon ng pagbabago sa
kahulugan ang salita batay sa panlaping ginamit.
Halimbawa:

Salitang ugat : bili

Panlapi : -um-
Nabuong salita : bumili (sa Ingles, to buy)

Salitang ugat : bili

Panlapi : mag-
Nabuong salita : magbili (sa Ingles, to sell)

May mga pagkakataon naman na kahit magkaibang panlapi ang ginamit, hindi pa rin
nagbabago ang kahulugan ng salita.
Tingnan natin ang mga panlaping I- (unlapi) at –IN (hulapi).
Pareho lamang ang kahulugan ng mga sumusunod na salita:

iluto lutuin
iihaw ihawin
iinit initin
igisa gisahin
Ang Morpolohikal na Varayti ng Wika.
Kasama sa mga varayti ng isang wika ang
ispeling o baybay ng salita.
Ang Ponolohiya na Varayti ng Wika

Ito ang pagkakaiba-iba sa bigkas at tunog ng mga

salita.

Sa paglikha ng kani-kaniyang wika, hindi

maiwasang malikha rin ang magkakaibang tunog at
bigkas sa mga salita. Nagkakaroon ng kani-kaniyang
dialectal accent ang bawat lugar.
Ang Ponolohiya na Varayti ng Wika
Ang ganitong varayti sa ponolohiya ay hindi ekslusibo sa
mga wika sa Pilipinas. Nangyayari rin ang mga ganitong
pagkakaiba sa bigkas at tunog sa mga wika sa daigdig.
Narito ang ilang halimbawa:
often – /o-fen/ vs. /of-ten/
organization – /or-ga-ni-za-tion/ vs. /or-ga-nay-zey-tion/
Adidas – /A-di-das/ (mabagal) vs. /Adidas/ (mabilis)
Nike – /Nayk/ vs. /Nay-ki/
accurate – /a-kyu-reyt/ vs. /a-kyu-rit/
away – /a-wey/ vs. /a-way/
today – /tu-dey/ vs. /tu-day/
aluminum – /a-lu-mi-num/ vs. /a-lu-min-nyum/
Porsche – /Por-sha/ vs. /Porsh/
centennial – /sen-ten-yal/ vs. /sin-tin-yal/
millennium – /me-len-nyum/ vs. /mi-lin-nyum/
 Tandaan

 Sa heograpikal na varayti, nasa katawagan at kahulugan

ng salita ang pagkakaiba.

 Sa morpolohikal na varayti, ang pagkakaiba ay nasa anyo

at ispeling ng salita at hindi sa taglay na kahulugan nito.

 Samantala, sa ponolohikal na varayti, nasa bigkas at

tunog ng salita ang pagkakaiba.