Παράγοντες που διευκολύνουν

ή εμποδίζουν την ένταξη σε

κοινωνικά κινήματα

Δημήτρης Μπάρκας
Τμήμα Ψυχολογίας
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών
Ερευνητικό Ερώτημα

 Η συγκεκριμένη έρευνα ασχολείται με τους

παράγοντες εκείνους που μπορεί να διευκολύνουν
την πολιτική συμμετοχή σε ατομικό επίπεδο
 Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στους προσωπικούς
παράγοντες και το κοινωνικό-ιστορικό πλαίσιο: πως το
πλαίσιο αυτό επηρεάζει την προσωπική απόφαση για
συλλογική δράση
Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας
Tajfel (1974)

Δύο συστήματα πεποιθήσεων επηρεάζουν τις

στρατηγικές διαχείρισης μιας υποτιμημένης
ταυτότητας:

 Σύστημα πεποίθησης κοινωνικής κινητικότητας

(διαπερατότητα των ορίων των ομάδων) 
ατομική κινητικότητα
 Σύστημα πεποίθησης κοινωνικής αλλαγής (όρια
ομάδων μη διαπερατά)  συλλογική αλλαγή
Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας
Klandermans 1997
 Η συμμετοχή σε κοινωνικά κινήματα περιλαμβάνει 4 στάδια:
 Μπορεί να κινητοποιηθεί «εν δυνάμει»
 Γίνεται στόχος προσπαθειών να κινητοποιηθεί
 Αποκτά κίνητρα για κινητοποιηθεί
 Ξεπερνά ότι εμποδίζει να κινητοποιηθεί
Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας
Klandermans 1997

 Τρία (3) διαφορετικά κίνητρα για συμμετοχή:

 Συλλογικό κίνητρο: υποκειμενική αξία των στόχων
του κινήματος & υποκειμενική εκτίμηση ότι αυτοί
οι στόχοι θα επιτευχθούν
 Κοινωνικό Κίνητρο: οι προβλεπόμενες
αντιδράσεις σημαντικών προσώπων στη
συμμετοχή στο κίνημα
 Κίνητρο ανταμοιβής: προσωπικά κέρδη και ζημίες
Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας
Simon and Klandermans 2001

 Πολιτικοποιημένη Συλλογική Ταυτότητα

 Τρεις “Καθοριστικοί Πυλώνες”:

 Συλλογική ταυτότητα,
 Πάλη για την εξουσία,
 Ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο
Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας
Simon and Klandermans 2001
 Η πολιτικοποιημένη συλλογική ταυτότητα
εξελίσσεται μέσα από τρία στάδια:
 Συνείδηση των κοινών προβλημάτων,
 Αποδόσεις σε Αντίπαλο (εξωομαδικές),
 Εμπλοκή κοινωνίας ή ενός τρίτου στη
διομαδική σύγκρουση.
 Τριαδικοποίηση της πάλης για εξουσία 
πολιτικοποίηση της κοινωνικής ταυτότητας
Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας

 ΘΚΤ Συλλογική Ταυτότητα Ένταξη/Δράση

 Simon et al. 1998 Ταύτιση με ακτιβιστές
Ένταξη/Δράση
 Simon & Klandermans 2001
Τριαδικοποίηση της σύγκρουσης ( αναφορά
στο τριαδικό μοντέλο επιρροής Mugny &
Papastamou 1984, Παπαστάμου
1989)Πολιτικοποιημένη
Κοινωνική
Ταυτότητα Ένταξη/Δράση
Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας

Συλλογική Ταυτότητα
υπό πολιτικοποίηση Αντίπαλη εξωομάδα
Μειονότητα Εξουσία

Πληθυσμός
Τρίτος Εταίρος
Ξανακοιτάζοντας τη θεωρία
 Tajfel 1974
 Klandermans 1997

 Simon and Klandermans 2001

Αναπαράσταση του κοινωνικού

πλαισίου
Αναλύοντας το
ερευνητικό ερώτημα
 Οργάνωση της αναπαράστασης

 Προσωπική εμπειρία
 Διαπροσωπικές σχέσεις
 «Θέση»
 Ιδεολογικές πεποιθήσεις
Ερευνητικός Σχεδιασμός
 Ευρύ ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο
 Προσωπική εμπειρία & ιστορικό δραστηριότητας
μέσω αυτοβιογραφικών περιγραφών

 Άμεσο πλαίσιο (Διαπροσωπικές σχέσεις)

 Διερεύνηση του κοινωνικού κινήτρου ο ρόλος
σημαντικών προσώπων στην απόφαση για
συμμετοχή
Ερευνητικός Σχεδιασμός
 Προσωπική θέση  Συλλογική ταυτότητα
 Θύματα ασύμμετρων σχέσεων εξουσίας
[/εκμετάλλευση] (π.χ. εργαζόμενοι, μετανάστες,
ομοφυλόφιλοι)
 Θέση άλλων  κοινωνική αναπαράσταση
με όρους καταπίεσης άλλων
 Προνομιούχες ομάδες
 Θύματα ασύμμετρων σχέσεων εξουσίας με ψευδή
συνείδηση
Ερευνητικός Σχεδιασμός
 Ιδεολογικό πλαίσιο
 Πολιτικές πεποιθήσεις: Δεξιά/ Αριστερά
 Πεποιθήσεις για ατομική κινητικότητα
ή κοινωνική αλλαγή
 Πεποιθήσεις για το ρόλο του κράτους & της πολιτικής
 Πεποιθήσεις για την παγκοσμιοποίηση
 Πεποιθήσεις για τις κοινωνικές ιεραρχίες (SDO,
“δίκαιος κόσμος”, αρνητική αλληλεξάρτηση,
συμφέροντα ομάδας, νομιμοποίηση συστήματος)
 Πρόσληψη των στόχων & της κοινωνικής
αναπαράστασης που προτείνει ένα κίνημα
Ερευνητικός Σχεδιασμός
 Δείγμα :
1. 18-30 χρονών
2. φοιτητές ή εργαζόμενοι
3. Συμμετοχή ή μη σε κίνημα
4. Έλληνες ή μετανάστες
5. Διαφορετικές κοινωνικές τάξεις
 Διάφορες μεθοδολογίες
(συνέντευξη, ερωτηματολόγιο, πείραμα)
Ερευνητικός σχεδιασμός
(έρευνα Ι)

 Συνέντευξη από Συνδικαλιστές

 1ο, 2ο & 3οβάθμιοι
 Δημόσιος & ιδιωτικός τομέας
 Διαφορετικές παρατάξεις
Ερευνητικός σχεδιασμός
(έρευνα Ι)
 Δομή συνέντευξης:
 Ως «ειδικοί» στο ζήτημα της ένταξης σε κίνημα.
-Πως αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι τα συνδικάτα;
-Πως απευθύνεστε στους εργαζόμενους για να τους
πείσετε να δραστηριοποιηθούν στο συνδικάτο.
 Ως «ακτιβιστές» (υποκείμενα)

-Με ποιο τρόπο συμμετείχατε για πρώτη φορά στο

συνδικαλιστικό κίνημα
-Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη παράταξη;