Politikh Analush Kai Sumperifora 2014-2015 Oloklhrwmeno Arxeio

Πολιτική Ανάλυση &
Συμπεριφορά
Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών

Γιάννης Κωνσταντινίδης, Επίκουρος Καθηγητής
Αντικείμενο του μαθήματος
 Η ανάλυση της πολιτικής συμπεριφοράς
 Πώς νοείται η πολιτική συμπεριφορά;
 Δράση με πολιτικό χαρακτήρα ατόμων ή ομάδων σε
φιλελεύθερες δημοκρατίες
 Πώς νοείται η ανάλυση;
 Εμπειρικά τεκμηριωμένη ερμηνεία η οποία επιδέχεται
διάψευσης (βλ.συμπεριφοριστικό μοντέλο)
 Ποιές είναι ορισμένες από τις συμπεριφορές που θα
αναλυθούν;
 Ψήφος
 Συμμετοχή σε πολιτικά κόμματα
 Ενεργοποίηση σε ομάδες συμφερόντων
 Ενεργοποίηση σε κοινωνικά κινήματα
 Εκδήλωση πράξεων πολιτικής βίας
Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 2

Αντικείμενο του μαθήματος
 Η ανάλυση της πολιτικής συμπεριφοράς
 Ποιές είναι οι πιθανές επιδράσεις στην πολιτική
συμπεριφορά;
 Κοινωνικοποίηση (ιστορία, θεσμοί, κουλτούρα,
οικονομία)
 Κινητοποίηση (ΜΜΕ, συμμετοχή σε ομάδες)
 Αρχές και ιδεολογία (πεποιθήσεις, αξίες)
 Τυχαία περιστατικά
 Υπάρχουν μοντέλα πολιτικής συμπεριφοράς;
 Εμπειρικά επαληθεύσιμες/διαψεύσιμες ερμηνείες που
επικεντρώνονται σε κάποια από τις παραπάνω επιδρά-
σεις: πολιτική συμπεριφορά=f(κοινωνικοποίηση,
κινητοποίηση, αρχές/ιδεολογία)

Στόχοι του μαθήματος
 Η εξοικείωση με:
 Το συμπεριφοριστικό μοντέλο πολιτικής ανάλυσης
 Τα σημαντικότερα μοντέλα πολιτικής συμπεριφοράς
 Την επίδραση της διαδικασίας κοινωνικοποίησης, των
ΜΜΕ, της συμμετοχής σε ομάδες, των πεποιθήσεων και
των αξιών στις διάφορες μορφές συμμετοχής
 Η δυνατότητα πραγμάτευσης ερωτημάτων όπως:
 Γιατί ορισμένα άτομα κάνουν χρήση του δικαιώματος της
ψήφου και άλλα όχι;
 Γιατί τα άτομα επιλέγουν διαφορετικά πολιτικά κόμματα;
 Γιατί ορισμένα άτομα συμμετέχουν σε λοιπές μορφές
συλλογικής δράσης και άλλα όχι;

Ιστορία της μελέτης της
πολιτικής συμπεριφοράς
 Η κλασική περίοδος (έως 1850)
 Φιλοσοφικός προσανατολισμός
 «Πώς πρέπει να είναι τα πράγματα;»
 Τι είναι δικαιοσύνη;
 Ποιος πρέπει να κυβερνά;
 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις των πολιτών;
 Η περίοδος του ινστιτιουσιοναλισμού (1850-1900)
 Ιστορικός/περιγραφικός προσανατολισμός
 «Πώς δημιουργούνται οι θεσμοί;»
 Πώς ένα νομοσχέδιο γίνεται νόμος;
 Πώς δομείται μία κυβέρνηση;
 Η μεταβατική περίοδος (1900-1945)
 Πλουραλισμός προσεγγίσεων και προβληματισμός

Ο συμπεριφορισμός
 Η περίοδος του συμπεριφορισμού (1945-)
 Θετικιστικός προσανατολισμός
 «Γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με τον τρόπο
που συμπεριφέρονται;»
 Πολιτική συμμετοχή
 Ομάδες συμφερόντων
 Συμπεριφορά των ελίτ
 Οι βασικές αρχές του συμπεριφορισμού
 Η ανάλυση θα πρέπει να επικεντρώνεται στην
παρατηρίσιμη συμπεριφορά (ατομική ή συλλογική)
 Οποιαδήποτε ερμηνεία συμπεριφοράς θα πρέπει να
υπόκειται σε εμπειρική εξέταση

Ο συμπεριφορισμός: αρχές
 Η επίδραση του θετικισμού
 Αναλυτικές κατηγορίες
 Ορισμοί
 Εμπειρικές διαπιστώσεις
 Διατυπώσεις κενές αναλυτικής αξίας
 «Πώς μπορούμε να γνωρίζουμε εάν έχουμε κάνει
λάθος;»
 Εσωτερική συνέπεια
 Συνέπεια με άλλες θεωρίες που επιδιώκουν να
ερμηνεύσουν παρόμοια φαινόμενα
 Δυνατότητα δημιουργίας προβλέψεων που
μπορούν να διερευνηθούν μέσω της παρατήρησης

Ο συμπεριφορισμός: αρχές
 Η αξία της εμπειρικής εξέτασης και της
ερμηνείας
 Συστηματική χρήση όλων των σχετικών εμπειρικών
δεδομένων και όχι μόνο ορισμένων χαρακτηριστικών
παραδειγμάτων
 Εκτεταμένη χρήση της στατιστικής
(συμπεριφορισμός και ποσοτικές μέθοδοι;)
 Οι ερμηνείες θα πρέπει να έχουν την ιδιότητα της
διαψευσιμότητας (Karl Popper)
 π.χ.: «στις γενικές εκλογές, οι εκλογείς ψηφίζουν
εναντίον της κυβέρνησης εάν είναι
δυσαρεστημένοι από την απόδοσή της»
 ανεξάρτητοι ορισμοί→διαψεύσιμη διατύπωση

Ο συμπεριφορισμός: κριτικές
 Η κριτική σε βάρος του συμπεριφορισμού
εντοπίζεται στα παρακάτω σημεία:
 Απορριπτική στάση έναντι άλλων προσεγγίσεων
(«διατυπώσεις που δεν είναι ορισμοί, ούτε έχουν
εμπειρικό περιεχόμενο στερούνται αναλυτικής αξίας»)
 Ανταπάντηση: άλλες προσεγγίσεις παράγουν ένα
διαφορετικό τύπο γνώσης αλλά αδυνατούν να
δώσουν απάντηση στην κομβική ερώτηση «πώς
μπορούμε να γνωρίζουμε εάν έχουμε κάνει λάθος;»
 Υπερβολική και άκριτη τάση προς τον εμπειρισμό
 Ανταπάντηση: η έρευνα μπορεί να προχωρήσει μόνο
εφόσον καθοδηγείται από ξεκάθαρες θεωρητικές
προσδοκίες

 Τάση προς τον εμπειρισμό (συνέχεια)
 ωστόσο, στην πράξη η έμφαση στη χρήση εμπειρικών
δεδομένων και η υποβάθμιση του εκ των προτέρων
θεωρητικού συλλογισμού έχει οδηγήσει τον συμπερι-
φορισμό:
 στην επικέντρωση σε αυτό που μπορεί εύκολα να μετρηθεί
και όχι σε αυτό που είναι θεωρητικά σημαντικό (π.χ. η
περίπτωση της εκλογικής συμπεριφοράς: ανεπαρκής προ-
σοχή σε ασυνέπειες των πεποιθήσεων των ψηφοφόρων ή
στην πιθανότητα οι πολιτικές προτιμήσεις τους να μεταβά-
λονται συναρτήσει του κοινωνικού πλαισίου στο οποίο εκ-
φράζονται)
 στην επικέντρωση σε ευκόλως παρατηρούμενα φαινόμενα
(π.χ.ψήφος) και όχι σε βαθύτερους δομικούς παράγοντες
στασιμότητας ή μεταβολής (π.χ.συμφέροντα ατόμων, ομά-
δων ή κρατών) που είναι δυσκολότερα παρατηρίσιμοι

 Διαχωρισμός της θεωρίας από την παρατήρηση
 Ανταπάντηση: αυτό που παρατηρούμε είναι εν μέρει
εξαρτημένο από την αρχικώς υιοθετημένη θεωρητική
θέση αλλά το βασικό κριτήριο που πρέπει να πληροί
μια θεωρητική θέση είναι η συνέπεια ως προς τα πα-
ρατηρούμενα δεδομένα
 Υποεκτίμηση της σημασίας βαθύτερων κοινωνικο-
πολιτικών μεταβολών
 Ανταπάντηση: οι θεωρίες περί τέτοιων μεταβολών εί-
ναι θεμιτές αλλά θα πρέπει να διατυπώνονται σε ένα
τέτοιο επίπεδο αφαίρεσης ώστε να μπορούν να εξετά-
ζονται εμπειρικά (π.χ. «το καπιταλιστικό κράτος βρί-
σκεται σε κρίση»: ποιες παρατηρίσιμες αναφορές θα
αποδείκνυαν μια τέτοια κρίση; η δράση των πολιτών)

Ο συμπεριφορισμός: δυνάμεις
 Η δύναμη του συμπεριφορισμού πηγάζει από την
τήρηση της αρχής της διαψευσιμότητητας και
εντοπίζεται στα παρακάτω σημεία:
 Ευδιάκριτος καθορισμός του φαινομένου προς
μελέτη
 Ακριβής διατύπωση της επιδιωκόμενης θεωρητι-
κής ερμηνείας
 Ακριβής καθορισμός των εμπειρικών δεδομένων
που απαιτούνται για την αξιολόγηση της θεωρητι-
κής ερμηνείας
 Ένα παράδειγμα: αιτίες πολιτικής βίας (Gurr)
 Το φαινόμενο: συμπίεση προσδοκιών → πολιτική βία

 Ένα παράδειγμα (συνέχεια)
 Οι υποθέσεις:
 «εξισώνοντας τους λοιπούς παράγοντες, όσο περισσό-
τερο συμπιέζονται οι προσδοκίες του ατόμου, τόσο
ισχυρότερη είναι η τάση του για εκδήλωση πολιτικής
βίας» (ατομικό επίπεδο)
 «εξισώνοντας τους λοιπούς παράγοντες, όσο υψηλότερα
είναι τα επίπεδα συμπίεσης των προσδοκιών σε ένα περι-
βάλλον, τόσο συχνότερα θα είναι τα φαινόμενα πολιτικής
βίας» (συλλογικό επίπεδο)
 Οι ερωτήσεις:
 «είναι τα άτομα με τις περισσότερο συμπιεσμένες
προσδοκίες εκείνα που προβαίνουν συχνότερα σε
πράξεις πολιτικής βίας;» (ατομικό επίπεδο)
 «είναι οι χώρες με το υψηλότερο ποσοστό ατόμων με
συμπιεσμένες προσδοκίες εκείνες όπου εμφανίζονται
συχνότερα πράξεις πολιτικής βίας;» (συλλογικό επίπεδο)

 Η παραμετροποίηση:
 η διαδικασία μετάφρασης των θεωρητικών διατυπώσεων
σε εμπειρικά επαληθεύσιμες/διαψεύσιμες υποθέσεις →
δείκτες για κάθε θεωρητική έννοια π.χ.πολιτική βία=
αριθμός διαδηλώσεων που καταλήγουν σε συμπλοκές με
όργανα τάξης, συμπίεση προσδοκιών=αριθμός κομμάτων
που παρεμποδίζονται ή αποκλείονται από την εκλογική
διαδικασία
 η παραμετροποίηση αποτελεί το κατ’εξοχήν πεδίο αμφι-
σβήτησης του συμπεριφοριστικού μοντέλου με το επιχεί-
ρημα ότι οι δείκτες δεν ανταποκρίνονται πλήρως στις
θεωρητικές έννοιες που επιχειρούν να αποδώσουν
 Το στατιστικό μοντέλο:
 «πόση από τη μεταβλητότητα στα επίπεδα πολιτικής βίας
μεταξύ των χωρών μπορεί να ερμηνευθεί από τα επίπεδα
συμπίεσης προσδοκιών;»

 Το στατιστικό μοντέλο:
 «πώς αποδίδει η συμπίεση προσδοκιών σε σχέση με άλλες
πιθανές ερμηνείες (π.χ. δύναμη πολιτικών θεσμών, προη-
γούμενη εμπειρία πολιτικής βίας, δυνατότητα καταστολής
βίας από το κράτος, γεωγραφικές συνθήκες);»
 Το συμπέρασμα:
 Η συμπίεση προσδοκιών ερμηνεύει ένα σημαντικό μέρος
της μεταβλητότητας παρότι η ερμηνευτική ισχύς άλλων
μεταβλητών ίσως είναι σημαντικότερη
 Συνεπώς, απαιτείται η διατύπωση και στη συνέχεια η
αξιολόγηση μίας νέας θεωρητικής διατύπωσης
 Για τους συμπεριφοριστές, είναι προτιμότερο να είσαι
σαφής και πιθανότατα εσφαλμένος παρά να είσαι ασα-
φής ως προς την επιδιωκόμενη θεωρητική διατύπωση

Ο συμπεριφορισμός:
αποδοχές & εμμονές
 Ο σύγχρονος συμπεριφορισμός αποδέχεται ότι:
 Η θεωρία λειτουργεί ως όχημα απομάκρυνσης του
αναλυτή από τις λεπτομέρειες της παρατήρησης,
διευκολύνοντας έτσι την αποσαφήνιση των σχέσεων
μεταξύ των φαινομένων
 Διαφορετικές θεωρητικές οπτικές μπορούν να
οδηγήσουν σε διαφορετικές παρατηρήσεις
 αλλά εμμένει ότι:
 Μια πραγματική ερμηνεία θα πρέπει να παράγει
διαψεύσιμες προβλέψεις που να μπορούν να
ελεγχθούν από τα διαθέσιμα εμπειρικά δεδομένα
 Μια πραγματική ερμηνεία θα πρέπει να δομεί μια
σχέση μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος

Πολιτική συμπεριφορά &
συμπεριφορισμός: διευκρινίσεις
 Η συμπεριφορική προσέγγιση συνιστά έναν από
τους τρόπους ανάλυσης πολιτικών διαδικασιών ή
στάσεων, ο οποίος επικεντρώνεται στη μελέτη της
συμπεριφοράς καθεαυτής
 Πολιτική στάση και πολιτική συμπεριφορά
 Συμπεριφορά: έκδηλη δραστηριότητα π.χ. αποχή, μη
ανάγνωση πολιτικής ειδησεογραφίας
 Στάση: πηγή από την οποία απορρέουν ευκολότερα
μετρήσιμα μεγέθη π.χ. η αδιαφορία για την πολιτική
 η στάση συγκεκριμενοποιείται με τη συμπεριφορά, όμως η
συμπεριφορά αποτελεί συχνά πτωχό δείκτη της στάσης π.χ.
διαφορετική επιλογή ψήφου σε εκλογές διαφορετικού τύπου

 Πώς ορίζεται η στάση;
 Διανοητική, συναισθηματική και αξιολογική τάση που
διαμορφώνεται με την εμπειρία και προσανατολίζει τη
συμπεριφορά των ατόμων προς μια ορισμένη μορφή
έκφρασης ενόψει συγκεκριμένων καταστάσεων, αντικει-
μένων, προσώπων, αξιών κλπ.
 Πώς ορίζεται η πολιτική στάση;
 Κοινωνικά διαμορφωμένες προδιαθέσεις για συμπεριφο-
ρά που έχουν πολιτική σημασία και καθορίζουν πιθανο-
λογικά, αλλά όχι μονοσήμαντα, διάφορες πολιτικές συ-
μπεριφορές
 Πώς διαμορφώνονται οι πολιτικές στάσεις;
 «Η γενική κοινωνική εμπειρία και όχι μόνο οι εμπειρίες
που είναι φορτισμένες με εμφανή πολιτικότητα συμβάλ-
λει στη διαμόρφωση πολιτικών στάσεων» (Almond and
Verba 1963)
 Πώς διαμορφώνονται οι πολιτικές στάσεις;
 Εξωτερικοί παράγοντες:
 πολιτική κουλτούρα: σύνολο αντιλήψεων, στάσεων και
συμπεριφορών με πολιτική σημασία που χαρακτηρίζουν μια
συγκεκριμένη κοινωνία
 κοινωνικοποίηση: συνεχής πολιτισμική διαδικασία μέσω της
οποίας τα άτομα, έμμεσα ή άμεσα, διαμορφώνουν αντιλήψεις,
στάσεις και συμεριφορές με πολιτική σημασία
 ιδιαίτερος χαρακτήρας πολιτικού συστήματος
 Εσωτερικοί παράγοντες:
 ατομικά χαρακτηριστικά
 συγκυρίες που εμπλέκονται στην εκδήλωση ατομικής
συμπεριφοράς
 Η ατομική συμπεριφορά διαμορφώνεται και εκδηλώνεται στο
πλαίσιο δεδομένου κοινωνικο-πολιτικού συστήματος και σε
συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, αλλά τα ερεθίσματα που
δέχονται τα άτομα σημασιοδοτούνται διαφορετικά ανάλογα με
την ατομική ιστορία του καθενός
Πολιτική συμμετοχή: ορισμός
 Η σημασία της διάκρισης συμμετοχική-μη συμμε-
τοχική συμπεριφορά
 καθοριστικός παράγοντας στη σκιαγράφηση της
συνολικής πολιτικής φυσιογνωμίας του πολίτη και της
κοινωνίας
 κατηγοριοποίηση με σημείο αναφοράς τις δομές:
παραδοσιάκές (π.χ.κόμματα)-νεωτερικές (π.χ.κινήματα)
 Πώς ορίζεται η πολιτική συμμετοχή;
 Ηθελημένη δραστηριότητα των ατόμων που γίνεται με
σημείο αναφοράς το πολιτικό σύστημα
 Η έννοια του «ηθελημένου»: εννοιολογική αποσαφήνιση
 Η συνάφεια της συμμετοχής με τη δημοκρατία

Πολιτική συμμετοχή: ορισμός
 Παρατηρήσεις αναφορικά με τον ορισμό:
 «Η πολιτική συμμετοχή δεν περιορίζεται στις αποδεκτές
από το σύστημα μορφές δραστηριότητας»
 σε ορισμένες συγκυρίες, η μη θεσμοθετημένη πολιτική
συμμετοχή είναι πιο καθοριστική για την εξέλιξη του
πολιτικού συστήματος από μορφές θεσμοθετημένης
δράσης
 συχνά αποτελεί αποδεκτή κοινωνικά μορφή πολιτικής
παρέμβασης
 «Η πολιτική συμμετοχή δεν ταυτίζεται με την άρθρωση
αιτημάτων με στόχο την άσκηση επιρροής στις διαδικα-
σίες λήψης αποφάσεων»
 σε ορισμένες συγκυρίες, η εμπλοκή στοχεύει στη στήριξη
προς το υπάρχον καθεστώς ή στη νομιμοποίησή του
 «Η πολιτική συμμετοχή δεν θα πρέπει να ταυτίζεται με
την έννοια του πολίτη»
 η θετική φόρτιση της έννοιας μπορεί να λειτουργήσει ως
προϊδέαση για τους ερωτώμενους μειώνοντας την εγκυρό-
τητα των εμπειρικών δεδομένων
Πολιτική συμμετοχή: η πράξη
 Πολιτική συμμετοχή & Δημοκρατία
 Άμεση: πραγματική συμμετοχή σε όλες τις διαδικασίες
λήψεις αποφάσεων (Αρχαία Αθήνα)
 Αντιπροσωπευτική: περιορισμένη συμμετοχή πέραν της
άσκησης του δικαιώματος ψήφου (Mill, Locke)
 Ελιτιστική: ευκαιριακή συμμετοχή μέσω ψήφου
(Schumpeter, Πλάτων)
άμεση αντιπροσωπευτική ελιτιστική

καθολική συμμετοχή περιορισμένη συμμετοχή ευκαιριακή συμμετο-
σε όλες τις διαδικασίες πέραν της ψήφου χή μέσω ψήφου
ενημέρωση & μερικό ενδιαφέρον χαμηλό ενδιαφέρον
ενδιαφέρον
δεν γίνονται εκλογές οι εκλογές ως διαδικασία οι εκλογές ως
προώθησης αιτημάτων διαδικασία κρίσης

Πολιτική συμμετοχή: η πράξη
 Η αναντιστοιχία μεταξύ της έννοιας του πολίτη
και της μικρής πολιτικής εμπλοκής των πολιτών
 π.χ. ψήφος: 50%-95%, λοιποί τύποι: 8%-28%
(Macridis and Burg 1991)
 Στάσεις πίσω από τη συμπεριφορά:
 Πραγματιστική πολιτική επιλογή και όχι αναγκαστικά
ένδειξη χαμηλού βαθμού «συνείδησης πολίτη»
 Μειωμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς της
αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας → κρίση θεσμών
 Αίσθηση υποκειμενικής αδυναμίας και αναποτελεσματι-
κότητας → κρίση νομιμοποίησης καθώς η μη συμμετοχή
δεν αποτελεί επιλογή του πολίτη
 Αναγωγή τάσης αποξένωσης από το κοινωνικό περιβάλ-
λον στο πολιτικό γίγνεσθαι

Τύποι πολιτικής συμμετοχής:
διαφοροποιήσεις
 Ως προς την ένταση
 Ως προς τη μορφή (ορθόδοξη-μη συμβατική)
 Ως προς το είδος αιτημάτων (μακροπρόθεσμα-
βραχυπρόθεσμα, ατομοκεντρικά-κοινωνιοκεντρικά)
 Παράγοντες διαφοροποίησης συμμετοχής:
 Πολιτικό σύστημα
 Πολιτική κουλτούρα
 Ατομικά χαρακτηριστικά
 Το μοντέλο των Verba και Nie (1972)
Conflict Outcome Initiative Interpersonal
Voting
Campaigning
Communal
Contacting

Τύποι πολιτικής συμμετοχής:
διαφοροποιήσεις
 Ως προς την ένταση
 Ως προς τη μορφή (ορθόδοξη-μη συμβατική)
 Ως προς το είδος αιτημάτων (μακροπρόθεσμα-
βραχυπρόθεσμα, ατομοκεντρικά-κοινωνιοκεντρικά)
 Παράγοντες διαφοροποίησης συμμετοχής:
 Πολιτικό σύστημα
 Πολιτική κουλτούρα
 Ατομικά χαρακτηριστικά
 Το μοντέλο των Verba και Nie (1972)
Conflict Outcome Initiative Interpersonal
Voting Conflictual Collective Little Least
Campaigning Conflictual Collective Some Very
Communal Usually not Collective Some or a lot Very
Contacting Not conflictual Particular often A lot Some

Ατομικά χαρακτηριστικά &
βαθμός πολιτικής συμμετοχής
Υψηλό επίπεδο Χαμηλό επίπεδο
Υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης
Υψηλό εισόδημα Χαμηλό εισόδημα
Μέση ηλικία Νεαρή ηλικία/Μεγάλη ηλικία
Ανδρικό φύλο Γυναικείο φύλο
Επιχειρηματίες Ανειδίκευτοι εργάτες
Δημόσιοι υπάλληλοι Αγρότες
Κάτοικοι πόλεων Κάτοικοι απομονωμένων περιοχών
Μέλη οργανώσεων Μέλη μειονοτήτων
Άτομα εξωστρεφή Άτομα εσωστρεφή
Άτομα που βιώνουν ομαλές Άτομα που βιώνουν καταστάσεις
συνθήκες προσωπικής κρίσης
Άτομα που βιώνουν ως αδίκως Άτομα που αποδέχονται την
κατώτερη τη θέση τους κοινωνική θέση τους

Ηλικία και πολιτική συμμετοχή
 «Η συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας και της πολιτι-
κής συμμετοχής είναι έντονα θετική από την
ενηλικίωση έως τα 40-45 έτη και έντονα
αρνητική από εκείνη τη στιγμή ή λίγο αργότερα»
 Γιατί;
 η ηλικία ως έκφραση της πολιτικής γενιάς στην οποία
ανήκει το άτομο: ασυνέχειες στο πολιτικό σύστημα
 διαφορετική ηλικία  διαφορετική ιστορική εμπειρία
 πολιτική γενιά: βασίζεται στην οριοθέτηση των
κοινωνικοποιητικών εμπειριών με σημείο αναφοράς
σημαντικά κοινωνικοπολιτικά γεγονότα
 η ηλικία ως θέση στον κύκλο ζωής, η οποία συνεπάγε-
ται διαφορετικούς ρόλους: εγγενής τάση μεταβολής
 διαφορετική ηλικία  διαφορετικοί ρόλοι

 Η επίδραση της πολιτικής γενιάς
 υποθέτουμε πως υπάρχουν σημαντικές ομοιότητες στην
πολιτική συμπεριφορά των ατόμων που την συνθέτουν
 πέραν των παραγόντων εσωτερικής διαφοροποίησης που
χαρακτηρίζουν μια συγκεκριμένη κατηγορία ηλικιών (και
οφείλονται στη διαφορετική κοινωνική προέλευση των
μελών της), υπάρχει ο ομοιογενοποιητικός παράγοντας
που παραπέμπει στην ιστορική στιγμή που η συγκεκριμέ-
νη κατηγορία ηλικιών διέρχεται σημαντικές φάσεις της
κοινωνικοποίησής της
 υποθέτουμε πως οι ιστορικο-κοινωνικές εξελίξεις συμβαλ-
βάλλουν στη διαμόρφωση των προδιαθέσεων
 δεν μειώνεται η σημασία εμπειριών ατόμων ίδιας γενιάς
που απορρέουν από την ιδιαίτερη θέση τους στο σύστημα
κοινωνικών σχέσεων, απλώς τοποθετείται ένα πλαίσιο
μέσα στο οποίο ορίζεται ένα φάσμα εμπειριών που είναι
δυνατό να έχουν άτομα που γεννήθηκαν στην Α στιγμή
και που σήμερα έχουν τη Β ηλικία
 Η επίδραση της πολιτικής γενιάς (συνέχεια)
 ηλικία, κοινωνικοποιητική επίδραση γεγονότος και
χρονική στιγμή πολιτικής ανατροφοδότησης (Inglehart)
 Γενιά 1: ωριμότητα  επιφανειακή αλλαγή
 Γενιά 2: εφηβεία  επίδραση σε βασικούς προσανατολι-
σμούς & ανατροφοδότηση σε χρονική στιγμή t+1
 δυσκολία μέτρησης της επίδρασης της γενιάς χωριστά
από άλλους παράγοντες που συνεπιδρούν μεταξύ των
οποίων και η ηλικία ως θέση στον κύκλο ζωής (πολιτι-
κό ενδιαφέρον ως συνάρτηση της πορείας επαγγελματι-
κής ένταξης)
 Η επίδραση του κύκλου ζωής
 κάθε συγκεκριμένη ηλικία δεν παραπέμπει άμεσα σε συ-
γκεκριμένη θέση στον κύκλο ζωής, αφού κοινωνική θέση
και φύλο αποτελούν παράγοντες εσωτερικής διαφοροποί-
ησης π.χ. γυναίκες-γονείς, εργάτες-θάνατος

 Η επίδραση του κύκλου ζωής (συνέχεια)
 Μύθος: οι νέοι συμμετέχουν περισσότερο (από μεσήλικες)
 Αλήθεια: οι νέοι συμμετέχουν δυναμικότερα (από μεσήλικες)
 Πού οφείλεται η συγκριτικά μικρότερη συμμετοχή των
νέων στην πολιτική διαδικασία;
 γεωγραφική κινητικότητα (συμμετοχή ως συνάρτηση της
διάρκειας διαμονής στην ίδια κοινότητα)
 πιεστικές κοινωνικές συνθήκες (έμφαση στην ατομική και
όχι τη συλλογική επίλυση των προσωπικών προβλημάτων)
 Πού οφείλεται η συγκριτικά μικρότερη συμμετοχή των
ηλικιωμένων στην πολιτική διαδικασία;
 κοινωνική απομόνωση (συνταξιοδότηση κλπ.)
 χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (;)
 λιγότερη συμμετοχική εμπειρία στον εξωπολιτικό χώρο (;)
... η υπόθεση δεν επιβεβαιώνεται πάντα λόγω κοινωνικοποιη-
τικών εμπειριών ορισμένων γενεών

Κοινωνική θέση και
πολιτική συμμετοχή
 «Η υψηλότερη κοινωνική θέση συνεπάγεται
υψηλότερο επίπεδο συμμετοχής»
 Γιατί;
 η κοινωνική θέση ως συνάρτηση των συνθηκών κοινωνι-
κοποίησης
 το πολιτισμικό κλίμα το οποίο βιώνουν τους αναπτύσσει
την προδιάθεση για τη διαμόρφωση συμμετοχικής συμπε-
ριφοράς
 η κοινωνική θέση ως συνάρτηση συνθηκών διαβίωσης
 οι πόροι που συγκεντρώνονται μπορούν να επενδυθούν
αποτελεσματικά στο χώρο της πολιτικής
 ωστόσο οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις είναι τόσο εντονο-
νότερες, όσο ο συγκεκριμένος τύπος συμμετοχής προϋπο-
θέτει μεγαλύτερη κινητοποίηση και μεγαλύτερο ατομικό
κόστος
 η κοινωνική ανισότητα στην πολιτική συμμετοχή
αντικατοπτρίζει άλλες ανισότητες
 μόρφωση  αποκρυπτογράφηση ειδησεογραφίας  ενη-
μέρωση
 επάγγελμα  συμμετοχή σε διαδικασία λήψης αποφάσεων
 εθισμός στη συμμετοχή
 κύρος  αποδοχή ως συνομιλητή  αίσθηση αποτελεσμα-
τικότητας
 μόρφωση γονέων  φιλελεύθερη κοινωνικοποίηση 
συμμετοχική τάση
 προβληματισμός
 η μη συμμετοχή των κατωτέρων στρωμάτων οδηγεί σε
ένα φαύλο κύκλο που έχει ως αποτέλεσμα τη συμβολή
των ατόμων στη διατήρηση των σε βάρος τους
κοινωνικών ανισοτήτων
 Παράγοντες που αναιρούν την κοινωνική μειονεξία
στην πολιτική συμμετοχή
 ισχυρή κομματική ταυτότητα
 συνειδητοποίηση των κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων των δια-
φόρων κοινωνικών κατηγοριών και μη αποδοχή του θεμι-
του των διακρίσεων τις οποίες αυτές συνεπάγονται π.χ.
έγχρωμοι, γυναίκες
 αριστερή ιδεολογική τοποθέτηση
 αίσθηση υποκειμενικής συνάφειας με την πολιτική δια-
δικασία
 ταξικότητα κομματικού συστήματος
 ύπαρξη κομμάτων των οποίων η πελατεία έκδηλα διαφορο-
ποιείται μεταξύ φορέων αντικρουόμενων κοινωνικών συμ-
φερόντων π.χ. βρετανοί Εργατικοί
 υψηλό μορφωτικό επίπεδο: η κοινή διαπολιτισμική
εμπειρία
 Παρατηρήσεις σχετικά με την επίδραση της μόρφω-
σης στην πολιτική συμμετοχή
 δεν υπάρχουν διαφορές ως προς το εισόδημα εντός του
ίδιου εκπαιδευτικού επιπέδου
 η θετικότητα της συσχέτισης επιβεβαιώνεται σαφέστερα
στις γυναίκες
 η τεράστια απόσταση στη συμμετοχή γυναικών διαφο-
ρετικού μορφωτικού επιπέδου παραπέμπει στη διαφο-
ροποιημένη διάδοση του αυστηρού διαχωρισμού ιδιωτι-
κού-δημόσιου χώρου και του αποκλεισμού των γυναι-
κων από το δεύτερο σε διαφορετικά πολιτισμικά περι-
βάλοντα
 η θετικότητα της συσχέτισης επιβεβαιώνεται στους νέους
 ωστόσο μόνο αναφορικά με τη συμμετοχική προδιάθεση
και όχι την παραδοσιακή συμμετοχική συμπεριφορά 
νέοι τύποι συμπεριφοράς;

Εμπλοκή σε πολιτικές συζητήσεις Εκδήλωση πολιτικού ενδιαφέροντος
ανά επίπεδο εκπαίδευσης (%) ανά επίπεδο εκπαίδευσης (%)
Γυναίκες Άνδρες Νέοι Γυναίκες Άνδρες Νέοι
Δημοτικό 17 53 24 30 57 31
Μέση 46 49 54 46 67 49
Ανώτατη 75 71 58 74 80 74
Σύνολο 35 55 55 44 68 55

Φύλο και πολιτική συμμετοχή
 «Η δομή των σχέσεων των δύο φύλων επιδρά στην
ανάπτυξη της συμμετοχικής συμπεριφοράς των κοι-
νωνικών υποκειμένων»
 Γιατί;
 διαφοροποίηση των δυνατοτήτων των ατόμων να αναπτύ-
ξουν αίσθηση υποκειμενικής αποτελεσματικότητας στην
παρέμβασή τους στην πολιτική διαδικασία
 πού οφείλεται αυτή η διαφοροποίηση;
 διερεύνηση της ιστορικής εμπειρίας των γυναικών ως
κοινωνικής κατηγορίας
 διαφορετικές σχέσεις με τη διαδικασία παραγωγής και την ιδι-
οκτησία και συνεπώς με τη δομή της εξουσίας  διαφορετικοί
κοινωνικοί ρόλοι  διαφορετικό επίπεδο/τύπος συμμετοχής

 Παράγοντες που συμβάλλουν στη μειωμένη παρου-
σία των γυναικών στο χώρο της πολιτικής
 μειωμένη ενασχόληση των πολιτικών δομών με θέματα που
απασχολούν τις γυναίκες (διαζύγιο, κακοποίηση κλπ.)
 εργασία + οικογένεια  αποθάρρυνση ανάπτυξης ευρύ-
τερων ενδιαφερόντων
 ενασχόληση με τα οικιακά  κοινωνική απομόνωση (βλ.
επίδραση κοινωνικής τάξης)
 χαμηλό επίπεδο μόρφωσης (βλ. επίδραση μόρφωσης)
 μακροβιότητα (βλ. επίδραση ηλικίας)
 υψηλό επίπεδο θρησκευτικότητας (βλ. επίδραση θρησκείας)
 τα δύο φύλα δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ομοιογενείς
κοινωνικές κατηγορίες χωρίς εσωτερικές διαφοροποιήσεις

 Η ανεπάρκεια (;) της διχοτομικής θεώρησης
 η πραγματικότητα που βιώνουν τα άτομα οριοθετείται από
τη διαπλοκή παραγόντων κοινωνικής ανισότητας
 απόδειξη: οι διαφυλετικές ομοιότητες στους νέους είναι
μεγαλύτερες από τις διαγενεακές ομοιότητες στις γυναίκες
 δηλαδή δεν ερμηνεύεται τίποτα από το φύλο ακόμα και σε
συνθήκες κοινωνιολογικής ισοτιμίας;
 ο τρόπος με τον οποίο τα άτομα βιώνουν το φύλο τους δε
σχετίζεται μόνο με την πραγματικότητα της καθημερινής
τους ζωής αλλά και με την ιστορικά διαμορφωμένη αντί-
ληψη για αυτήν την πραγματικότητα (κοινωνικοποίηση ανά
φύλο)
 Το γεγονός ότι η κατανομή των κοινωνικών ρόλων
είναι ιστορικά καθορισμένη την καθιστά ανατρέψιμη
 Η (μερική) ανατροπή
 λόγω της (μερικής) άρσης των παραγόντων που δυσχέραι-
ναν την πολιτική συμμετοχή
 πεδία πολιτικής συμμετοχής/συμπεριφοράς & ανατροπές:
 μειονεκτική θέση των γυναικών στις πολιτικές ελίτ 
 μειωμένη συμμετοχή στο πλαίσιο θεσμοθετημένων δομών ή
ομάδων πίεσης 
 λιγότερη ενημέρωση σε πολιτικά θέματα 
 μειωμένη συμμετοχή σε εκλογές 
 μειωμένη έλξη από αριστερά κόμματα 
 αναφορικά με τις θέσεις των γυναικών, σε θέματα που τις
αφορούν (π.χ. πυρηνικά, περιβάλλον, κοινωνική πολιτική)
εμφανίζονται περισσότερο φιλελεύθερες από τους άνδρες
 Η σύγκλιση
 σύγκλιση ή σταδιακή μεταμόρφωση του γυναικείου προ-
τύπου σε ανδρικό; η διαφοροποίηση της συμμετοχής
των νέων ανδρών
Η ερμηνεία της εκλογικής
αποχής
 Γιατί κάποια άτομα ασκούν το δικαίωμα της ψήφου
και κάποια άλλα όχι;
 η κρισιμότητα του ερωτήματος έγκειται
 στην αξία της πράξης ως τύπου πολιτικής συμμετοχής
 στην επίδραση του βαθμού συμμετοχής διαφόρων
ομάδων στο εκλογικό αποτέλεσμα
 Πιθανές ερμηνείες
 η άσκηση του δικαιώματος της ψήφου δεν είναι μια ορ-
θολογική πράξη: τα κέρδη από την εκλογή του προτιμη-
τέου κόμματος επί την πιθανότητα να κρίθεί το αποτέλεσμα
από την ψήφο του συγκεκριμένου ψηφοφόρου δεν ξεπερ-
νούν ποτέ τα κόστη άντλησης πληροφοριών για τις θέσεις
των κομμάτων
 πώς ερμηνεύεται τότε η συμμετοχή;
αποχής
 Πιθανές ερμηνείες (συνέχεια)
 κοινωνικοί παράγοντες: κοινωνική απομόνωση & αποχή
 Φύλο
 ωστόσο οι διαφορές αποδίδονται σε μεγάλο βαθμό στη
μακροβιότητα και τη χαμηλότερη μόρφωση των γυναικών
 Ηλικία
 η σημαντικότερη επίδραση: η σημασία άλλων επιδράσεων εξα-
φανίζεται όταν ληφθεί υπόψη η ηλικία των ατόμων (βλ.φύλο)
 Μόρφωση
 η επίδραση οφείλεται στην άμεση σχέση μόρφωσης και υπο-
κειμενικής αίσθησης πολιτικής αποτελεσματικότητας
 Κοινωνική τάξη
 ωστόσο οι διαφορές αποδίδονται σχεδόν αποκλειστικά στην
υψηλότερη μόρφωση και στη θέση στον κύκλο ζωής (βλ.φοι-
τητές, συνταξιούχους)
 Γεωγραφική κινητικότητα
 η επίδραση οφείλεται στην πίεση για συμμετοχή που ασκείται
σε όσους διατηρούν χρόνιους κοινωνικούς δεσμούς

αποχής
 ψυχολογικοί παράγοντες: εσωτερικές δεσμεύσεις & αποχή
 Κομματική ταύτιση
 η επίδραση οφείλεται στην ψυχολογική δέσμευση του ψηφο-
φόρου έναντι του προτιμητέου κόμματος
 ωστόσο, η κομματική ταύτιση δεν ερμηνεύει την επιλογή ενός
σημαντικού τμήματος ψηφοφόρων οι οποίοι δεν ταυτίζονται
με κανένα κόμμα
 Πολιτική αποτελεσματικότητα & επάρκεια
 η επίδραση οφείλεται στην αίσθηση ότι η πολιτική είναι κατά-
νοητή και μπορεί να επηρεαστεί από τον πολίτη
 η σημαντικότερη επίδραση: τόσο σημαντική, όσο και η συσχέ-
τιση ψήφου και ηλικίας
 Αίσθηση καθήκοντος
 η επίδραση της μη κατοχής της αίσθησης στην αποχή είναι
σημαντική, ωστόσο το αντίθετο δεν ισχύει πάντα
 Αποξένωση
 η επίδραση οφείλεται στην αρνητική πρόσληψη του πολιτικού
συστήματος

αποχής
 πολιτικοί παράγοντες: συνθήκες διεξαγωγής & αποχή
 Αξία εκλογών
 η διαφορά μεταξύ εκλογών πρώτης και δεύτερης τάξης
 Αβεβαιότητα για το αποτέλεσμα των εκλογών
 η επίδραση οφείλεται στο αυξανόμενο ενδιαφέρον των ψηφο-
φόρων για το εκλογικό αποτέλεσμα ενός αβέβαιου αγώνα και
τη συνεπαγόμενη διάθεσή τους να επηρεάσουν την έκβασή
του
 Εκλογικό σύστημα
 η επίδραση οφείλεται στη συμβολική αξία της αναλογικότητας
 η θετική επίδραση της αναλογικότητας του συστήματος στη
συμμετοχή σχετίζεται με την προσέλευση στην κάλπη των
ψηφοφόρων μικρότερων κομμάτων οι οποίοι αναγνωρίζουν
ότι «η ψήφος τους μετράει»
 Ένταση κομματικής δραστηριότητας
 η επίδραση οφείλεται στη μείωση του κόστους που συνεπάγε-
ται η άσκηση του δικαιώματος της ψήφου

αποχής
 πρακτικοί παράγοντες: συγκυρίες & αποχή
 Νομικές και διοικητικές διευκολύνσεις
 η επίδραση οφείλεται στη μείωση του κόστους που συνεπάγε-
ται η άσκηση του δικαιώματος της ψήφου (π.χ. ταχυδρομική
ψήφος, διεξαγωγή ψηφοφορίας σε αργίες κλπ.)
 Υποχρεωτική ψηφοφορία
 η επίδραση οφείλεται στην εντεινόμενη αίσθηση καθήκοντος
 Η αλληλεπίδραση των παραγόντων και η δημιουρ-
γία ολιστικών μοντέλων
 Το κοινωνιολογικό πλαίσιο
 το μοντέλο της σχετικής στέρησης
 το μοντέλο του κοινωνικού κεφαλαίου
 το μοντέλο του πολιτικού εθελοντισμού
 Το ατομικό-ορθολογικό πλαίσιο
 το μοντέλο της συνειδησιακής κινητοποίησης
 το ελαχιστοποιημένων απαιτήσεων μοντέλο ορθολογικών
επιλογών
 το μοντέλο των κινήτρων

αποχής
 το μοντέλο της σχετικής στέρησης:
 άτομα με συγκεκριμένα κοινωνικο-δημογραφικά χαρα-
κτηριστικά συγκρίνουν εαυτούς με άτομα άλλων χαρα-
κτηριστικών με στόχο να αξιολογήσουν τη θέση τους
έναντι αυτών και να υπολογίσουν πόσο δίκαια τους
αντιμετωπίζει το πολιτικό σύστημα
 η απόκλιση μεταξύ προσδοκιών και αξιολογήσεων
γεννά σύγχυση, η οποία εκδηλώνεται είτε ως παραίτηση
από την πολιτική, είτε ως συμμετοχή σε κοινωνικά
κινήματα
 το μοντέλο του κοινωνικού κεφαλαίου:
 η επαναλαμβανόμενη παραγωγή των επιθυμητών εκρο-
ών από μια ομάδα ή ένα θεσμό δημιουργεί εμπιστοσύνη
 η εμπιστοσύνη μεταξύ των ατόμων στρέφει την προσο-
χή αυτών από την ιδιωτική στη δημόσια σφαίρα, χτίζει
την προσδοκία του οφέλους και παρέχει το κίνητρο της
συμμετοχής
αποχής
 το μοντέλο του πολιτικού εθελοντισμού:
 το κοινωνικό περιβάλλον παρέχει στα άτομα συγκεκρι-
μένους πόρους (π.χ. γνώσεις) και δεξιότητες (π.χ. επι-
κοινωνία σε ομάδες), οι οποίες τους επιτρέπουν να συμ-
μετέχουν σε πολιτικές δραστηριότητες
 η εμπειρία της συμμετοχής σε άλλα περιβάλλοντα ενι-
σχύει και τη συμμετοχή στην εκλογικη διαδικασία
 το μοντέλο της ορθολογικής επιλογής:
 το κόστος απόκτησης της πληροφορίας προκειμένου να
επιλεγεί το προτιμητέο κόμμα ξεπερνά το όφελος της
επιλογής σε περίπτωση επικράτησης του κόμματος
 ωστόσο, το κόστος απόκτησης της πληροφορίας μπορεί
να μειωθεί σημαντικά σε περίπτωση που χρησιμοποιη-
θούν υποκατάστατα όπως η κομματική ιδεολογία

αποχής
 το μοντέλο της συνειδησιακής κινητοποίησης:
 τα στρώματα υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου έχουν
καλύτερη γνώση των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών
καθώς και των πραγματικών «κανόνων του παιχνιδιού»
 η γνώση αυτή οδηγεί στην απογοήτευση από την πολι-
τική ζωή και στην αποχή από την εκλογική διαδικασία
 το ελαχιστοποιημένων απαιτήσεων μοντέλο ορθολογι-
κών επιλογών:
 ο υπολογισμός του οφέλους/κόστους συμμετοχής βασί-
ζεται στην αίσθηση πολιτικής αποτελεσματικότητας και
όχι στην πιθανότητα να κριθεί το αποτέλεσμα από την
ψήφο ενός ατόμου
 δεδομένου του κόστους, η πολιτική αποτελεσματικότητα
αυξάνει την πιθανότητα συμμετοχής

αποχής
 το μοντέλο των κινήτρων:
 η ύπαρξη επιλεκτικών κινήτρων σε άτομα ως επιβρά-
βευση της συμμετοχής τους σε κάποια δραστηριότητα
αυξάνει την πιθανότητα συμμετοχής τους λόγω μείωσης
της έννοιας του κόστους που συνεπάγεται η συμμετοχή
 τα κίνητρα αυτά σχετίζονται με το αίσθημα ικανοποίη-
σης που γεννά η άσκηση του καθήκοντος, η έμμεση έκ-
φραση αλληλεγγύης στην κοινωνική ομάδα μας ή η τη-
ρηση της νόρμας κοινωνικής συμπεριφοράς
 Κριτική των μοντέλων
 τα μοντέλα κοινωνιολογικού πλαισίου στηρίζονται
σε μεγέθη που μεταβάλλονται με αργούς ρυθμούς και
άρα αδυνατούν να ερμηνεύσουν απότομες αλλαγές
στο επίπεδο της εκλογικής συμμετοχής
αποχής
 Κριτική των μοντέλων (συνέχεια)
 τα μοντέλα κοινωνιολογικού πλαισίου αγνοούν τη
σημασία της εικόνας της πολιτικής ζωής, της κρισιμό-
τητας της αναμέτρησης και της παρουσίας ανταγων-
στικών κομμάτων σε μια περιοχή (βλ. μοντέλα ατομικο-
ορθολογικού πλαισίου) και άρα αδυνατούν να ερμηνεύ-
σουν διαφορές στο επίπεδο της εκλογικής συμμετο-
χής μεταξύ περιοχών
 Εμπειρική εξέταση των μοντέλων
 το μοντέλο των κινήτρων φαίνεται να παρουσιάζει
τη μεγαλύτερη ερμηνευτική ισχύ, παρότι καθένα από
τα μοντέλα εμφανίζει υψηλούς δείκτες ερμηνείας της
διακύμανσης στην επιλογή της εκλογικής συμμετοχής

Η ερμηνεία της
εκλογικής επιλογής
 Γιατί κάποιο άτομο επιλέγει το κόμμα Α και όχι κά-
ποιο άλλο κόμμα;
 Το κοινωνιολογικό πλαίσιο: η ερμηνεία της
σταθερότητας του κομματικού συστήματος και των
ατομικών επιλογών
 Το μικρο-κοινωνιολογικό μοντέλο
 Το μακρο-κοινωνιολογικό μοντέλο
 Το κοινωνικο-ψυχολογικό μοντέλο
 Το ατομικο-ορθολογικό πλαίσιο: η ερμηνεία της
μεταβλητότητας του κομματικού συστήματος και
των ατομικών επιλογών
 Το μοντέλο της ορθολογικής επιλογής
 Το μοντέλο της επιβράβευσης και της τιμωρίας
 Το μοντέλο της ιεράρχησης των ζητημάτων

 το μικρο-κοινωνιολογικό μοντέλο του Columbia
(Lazarsfeld)
 η συμπεριφορά ως συνάρτηση κοινωνικών χαρακτηρι-
στικών (π.χ. ηλικίας, κοινωνικής θέσης, θρησκεύματος)
 η συμπεριφορά θεωρείται προβλέψιμη και επί μακρόν
σταθερή λόγω της βάσης της σε μόνιμα χαρακτηριστικά
και της ισχυροποίησης αυτής της βάσης μέσω της πο-
λιτικής πληροφόρησης που λαμβάνει το άτομο ως μέλος
μιας συγκεκριμένης ομάδας
 η ανατροπή λαμβάνει χώρα όταν οι εκλογείς υποβλη-
θούν σε αποκλίνουσες μεταξύ τους επιρροές (cross-
pressures)
 όσοι υποβάλλονται στις πιέσεις αυτές δοκιμάζουν μια
συρρίκνωση της ικανότητάς τους να προβαίνουν σε επι-
λογές κομμάτων που έχουν διαμορφωθεί κατά το πα-
ρελθόν

 το μακρο-κοινωνιολογικό μοντέλο (Lipset and
Rokkan)
 η εκλογική σταθερότητα απορρέει από ιστορικές συγκυ-
ρίες επί τη βάσει των οποίων κοινωνικές συγκρούσεις
και κόμματα συγκροτούν μια στενή αλληλεξάρτηση
(=ευθυγράμμιση)
 χαρακτηριστικές κοινωνικές συγκρούσεις που εξελίχθη-
καν σε διαιρετικές τομές αποτελούν:
 η τομή κέντρου-περιφέρειας
 η τομή κράτους-εκκλησίας
 η τομή ιδιοκτητών-εργατών
 η τομή υλιστών-μετα-υλιστών
 η ευθυγράμμιση παγιώνει τις κοινοβουλευτικές δημο-
κρατίες μέσω σταθερών κομματικών ταυτίσεων

 το κοινωνικο-ψυχολογικό μοντέλο του Michigan
(Campbell at al.)
 η συμπεριφορά ως συνάρτηση κοινωνικών χαρακτηρι-
στικών και ψυχολογικών δεσμεύσεων
 τα άτομα δημιουργούν ως αποτέλεσμα της διαδικασίας
κοινωνικοποίησής τους δεσμό με ένα συγκεκριμένο
αντικείμενο-ομάδα του πολιτικού περιβάλλοντος, δηλ.
μια κομματική ταύτιση (party identification)
 η συμπεριφορά θεωρείται μάλλον σταθερή λόγω και της
έμμεσης επίδρασης της ταύτισης στην ερμηνεία της
πολιτικής πληροφορίας
 τις κομματικές ταυτίσεις επηρεάζουν παροδικά τα θέμα-
τα (issues), τα πρόσωπα και η ικανότητα διαχείρισης
 η επιλογή είναι μια συνάρτηση εμπειριών, μακροχρόνι-
ων συναισθηματικών δεσμών με κόμματα, παροδικών
αντιλήψεων για πρόσωπα, γεγονότα και θέματα

 the funnel of causality
1. σταθερά κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά
2. κομματική ταύτιση
3. μακρόχρονες πολιτικές τοποθετήσεις
4. τοποθετήσεις σε τρέχοντα θέματα
5. απόψεις για τις τρέχουσες συνθήκες ζωής ατόμου & χώρας
6. αξιολόγηση των ικανοτήτων που επέδειξε η προηγούμενη
κυβέρνηση
7. αξιολόγηση των ικανοτήτων/χαρακτηριστικών των
αρχηγών
8. αξιολόγηση των ικανοτήτων που θα επιδείξει η επόμενη
κυβέρνηση
 οι μεταβλητές κάθε επιπέδου δεν επηρεάζονται από αυτές
οποιουδήποτε ανώτερου επιπέδου, αλλά μόνο από αυτές
κατώτερων επιπέδων

 το κλασικό μοντέλο της ορθολογικής επιλογής
(Downs)
 η συμπεριφορά των εκλογέων είναι ορθολογική όταν
προσδιορίζεται από ωφελιμιστικά κίνητρα και όχι από
αλτρουιστικά
 σε ατομικό επίπεδο, οι εκλογείς αποφασίζουν επί τη
βάσει μιας διαφοράς των κομμάτων στη συνολική θέση
τους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μεγιστοποιείται το πο-
λιτικό τους όφελος δηλ. το όφελος από την κυβερνητι-
κή δραστηριότητα
 η απόφαση στηρίζεται στην ιεράρχηση των
προτιμήσεων
 η έμφαση δίνεται στην πρόβλεψη και στην ερμηνεία της
πολιτικής συμμετοχής ως διαδικασία προσαρμογής σε
μεταβαλλόμενους πολιτικούς όρους (=συγκυριακούς
περιορισμούς)
 το μοντέλο της επιβράβευσης και της τιμωρίας
(Key βασιζόμενος στη θεωρία του Stokes)
 η συμπεριφορά ως έκφραση επιβράβευσης ή τιμωρίας
της απερχόμενης κυβέρνησης
 το κλασικό μοντέλο ορθολογικής επιλογής προϋποθέτει
ότι ο ανταγωνισμός πηγάζει από τις διαφορετικές θέσεις
των κομμάτων σε ζητήματα (position issues)
 ωστόσο, σε πολλά ζητήματα η κοινή γνώμη
τοποθετείται μαζικά υπέρ συγκεκριμένης θέσης π.χ.
οικονομική ανά-πτυξη (valence issues)
 σε τέτοια ζητήματα, οι εκλογείς αποφασίζουν επί τη
βάσει της διαφοράς των κομμάτων στην ικανότητα
διαχείρισης των ζητημάτων, κάτι που κρίνεται βάσει
των πεπραγμένων της εκάστοτε κυβέρνησης
 η αντίληψη ότι μια οικονομική κατάσταση είναι καλή
περιορίζει τις δυνατότητες της εκάστοτε αντιπολίτευσης

 το μοντέλο της ιεράρχησης των ζητημάτων
(Budge and Farlie)
 η συμπεριφορά ως έκφραση εμπιστοσύνης προς ένα
κόμμα για την ικανότητα διαχείρισης των σημαντικότε-
ρων ζητημάτων
 παρότι η κοινή γνώμη τοποθετείται μαζικά υπέρ συγκε-
κριμένων θέσεων σε πολλά ζητήματα (βλ. προηγούμενο
μοντέλο), η ιεράρχηση αυτών διαφέρει μεταξύ ατόμων
 οι εκλογείς αναγνωρίζουν ποιό κόμμα είναι πιθανότερο
να διαχειριστει καλύτερα το ζήτημα προτεραιότητας
 με την έννοια αυτή, σε κάθε κόμμα ανήκουν κάποια
συγκεκριμένα ζητήματα, η ανάδειξη των οποίων ευνοεί
αυτομάτως το κόμμα που φέρεται πιθανότερο να υιοθε-
τήσει την κοινά αποδεκτή θέση
 η επιλογή βασίζεται πρωτίστως στην μελλοντική παρου-
σία των κομμάτων
 Κριτική των μοντέλων
 η κριτική σε βάρος των μοντέλων κοινωνιολογικού
πλαισίου εστιάζεται στην αδυναμία τους να ερμηνεύ-
σουν τη μεταβολή των προτιμήσεων, ενώ η κριτική σε
βάρος των μοντέλων ατομικο-ορθολογικού πλαισίου
εστιάζεται στις υψηλές απαιτήσεις τους για το επίπεδο
πληροφόρησης των εκλογέων
 Προς ένα ολιστικό μοντέλο εκλογικής συμπεριφοράς;
 το μειονέκτημα τέτοιων μοντέλων θα μπορούσε να
ξεπεραστεί αποδεχόμενοι τη χρήση της κομματικής
ταύτισης και της εικόνας των πολιτικών αρχηγών
ως υποκατάστατων της πληροφόρησης των ατόμων
για την απόδοση των κομμάτων

 ολιστικό μοντέλο εκλογικής συμπεριφοράς;(συνέχεια)
 σε ένα τέτοιο μοντέλο…
 η προτίμηση των ψηφοφόρων προκύπτει από την αξιο-
λόγηση της απόδοσης των κομμάτων και όχι από τον
υπολογισμό της εγγύτητας των θέσεων του ψηφοφόρου
με αυτές κάθε κόμματος
 η κομματική ταύτιση δεν αποτελεί αποκλειστικό προϊόν
της διαδικασίας κοινωνικοποίησης, αλλά αποκτά ένα δυ-
ναμικό χαρακτήρα με την έννοια ότι ενισχύεται, αποδυ-
ναμώνεται ή και μεταβάλλεται ως συνέπεια των εκάστο-
τε νέων αξιολογήσεων της απόδοσης των κομμάτων
(βλ. Fiorina)
 η αξιολόγηση των προσώπων βασίζεται στη σύγκριση
των ευκολότερα ορατών προσωπικών χαρακτηριστικών
τους και όχι των πολιτικών προτάσεών τους, ενώ η
ανα-γωγή της σύγκρισης σε αξιολόγηση της απόδοσης
των κομμάτων προϋποθέτει την άμεση επίδραση του
αρχη-γού στο κόμμα
 η γραμμή άμυνας των μοντέλων κοινωνιολογικού
πλαισίου
 η σχέση μεταξύ κοινωνικής τάξης και ψήφου παραμέ-
νει σε βάθος χρόνου σταθερή, ενώ παροδικά μπορεί
να διαταράσσεται εξαιτίας της σύγκλισης των πολιτι-
κών προγραμμάτων των κομμάτων (Heath et al.)
 η σχέση ενισχύεται όταν τα προγράμματα αποκλίνουν
και αποδυναμώνεται όταν τα προγράμματα συγκλίνουν
 η ισχύς της κοινωνικής τάξης ως ερμηνευτικής μετα-
βλητής της ψήφου περιορίζεται προς όφελος άλλων
κοινωνικο-οικονομικών διαιρέσεων, όπως ο τόπος κα-
τοικίας (Curtice and Park) ή η απασχόληση στον ιδιωτι-
κό έναντι του δημόσιου τομέα(Dunleavy and Husbands)
 η εμπειρική εξέταση ωστόσο αποδεικνύει ότι η ταξική
αποευθυγράμμιση δεν είναι ένα παροδικό φαινόμε-
νο και δε σχετίζεται με το μέτρο της κοινωνικής τάξης

κομματικής δραστηριοποίησης
 Γιατί κάποιο άτομο επιλέγει να δραστηριοποιηθεί
υπέρ του κόμματος Α και κάποιο άλλο όχι;
 παρότι η κομματική δραστηριοποίηση δεν είναι μια
απλή δίτιμη μεταβλητή, καθώς περιλαμβάνει πλήθος
διαφορετικών δραστηριοτήτων, αυτές μπορούν βάσι-
μα να θεωρούνται ως απαρτίζουσες ένα δείκτη
 διανομή φυλλαδίων
 προσέγγιση ψηφοφόρων
 οικονομική συνεισφορά
 σχεδιασμός και υλοποίηση εκστρατείας
 εκλογή ως εκπροσώπου στα όργανα του κόμματος
 εκπροσώπηση του κόμματος σε εξωτερικά όργανα
 η περιορισμένη ερμηνευτική ισχύς του κοινωνιολο-
γικού μοντέλου βλ. αδυναμία ερμηνείας αποχής

 η ερμηνευτική ισχύς του ατομικο-ορθολογικού μο-
ντέλου
 η κομματική δραστηριοποίηση δε θα πρέπει να παραλ-
ληλίζεται με το παράδοξο της συμμετοχής στις εκλογές
γιατί, στην πρώτη περίπτωση, η πιθανότητα ένα άτομο-
μέλος κόμματος να επιδράσει στην παροχή του δημόσι-
ου αγαθού δεν είναι αμελητέα γιατί…
 τα μέλη ενός κόμματος έχουν άμεση πρόσβαση στα κέντρα
λήψης των πολιτικών αποφάσεων μέσω της οργανωτικής
ιεραρχίας του κόμματός τους
 πολλές από τις αποφάσεις λαμβάνονται στο τοπικό επίπεδο
όπου το πλήθος των δυνητικών παραγόντων επίδρασης
του αποτελέσματος είναι σαφώς μικρό
 για τους παραπάνω λόγους, η κομματική δραστηριοποί-
ηση φαίνεται να είναι μια ορθολογική πράξη

 ωστόσο, το φαινόμενο ερμηνεύεται καλύτερα βάσει
του μοντέλου των κινήτρων
Ai = pi * B – C + SOi + SPi + Ii + ALi + Si + Ei
 Ai: βαθμός κομματικής δραστηριοποίησης
 pi: πιθανότητα προσωπικής επίδρασης στην πολιτική μέσω της
 B: όφελος από την εφαρμογή των πολιτικών του κόμματος
στην περίπτωση που το κόμμα εκλεγεί
 C: κόστος από την κομματική δραστηριοποίηση
 SOi: κίνητρα που σχετίζονται με το αποτέλεσμα της δραστηρι-
οποίησης π.χ. κατάληψη αξιώματος
 SPi: κίνητρα που σχετίζονται με την ίδια τη δραστηριοποίηση
π.χ. συνεύρεση με συμπολίτες παρόμοιων απόψεων
 Ii: κίνητρα που σχετίζονται με την ιδεολογική εγγύτητα ατό-
μου και αντίστοιχου κόμματος
 ALi: κίνητρα που σχετίζονται με την αίσθηση καθήκοντος
 Si: κίνητρα που σχετίζονται με την κοινωνική ορθότητα
 Ei: κίνητρα που σχετίζονται με την ψυχολογική δέσμευση

 η εμπειρική εξέταση του μοντέλου αποδεικνύει:
 όσοι αισθάνονται περισσότερο αποτελεσματικοί
 όσοι έχουν περισσότερες φιλοδοξίες για την κατάκτηση
κάποιου αξιώματος
 όσοι απολαμβάνουν περισσότερο την ίδια τη διαδικασία
της κομματικής δραστηριοποίησης
 όσοι αισθάνονται περισσότερο δεμένοι με το κόμμα Α
είναι περισσότερο πιθανό να δραστηριοποιηθούν κομματικά
 η σημαντικότητα των κινήτρων που σχετίζονται με την
ψυχολογική δέσμευση καθιστά την κομματική δραστη-
ριοποίηση μια μη απολύτως ορθολογική πράξη
 προς μια ολιστική προσέγγιση: η επίδραση των κοι-
νωνικών χαρακτηριστικών στα κίνητρα
 ανώτερη κοινωνική τάξη & μόρφωση  αποτελεσματι-
κότητα, φιλοδοξία
 μεγαλύτερης ηλικίας  ικανοποίηση από τη διαδικασία

Σχέση μεταξύ των κοινωνικών χαρακτηριστικών και
των σημαντικότερων κατηγοριών κινήτρων
pi*B SOi SPi I E
Κοινωνική αρνητική αρνητική - - -

Τάξη
Ηλικία αρνητική αρνητική θετική θετική θετική
Φύλο - αρνητική θετική - -
Μόρφωση - θετική αρνητική αρνητική -
Εισόδημα - - αρνητική αρνητική -

Η ερμηνεία της συμμετοχής σε
κοινωνικά κινήματα
 Πώς εξελίσσονται τα επίπεδα εκλογικής συμμετο-
χής και κομματικής δραστηριοποίησης στο χρόνο;
 η πτωτική πορεία αυτών των μορφών συμμετοχής
αντισταθμίζεται από την ανοδική τάση συμμετοχής
σε εξω-κομματικές δραστηριότητες
 Πώς ορίζονται τα κοινωνικά κινήματα;
 η συλλογική αμφισβήτηση από ανθρώπους με κοι-
νές επιδιώξεις, οι οποίοι διατηρούν αλληλέγγυα και
σταθερή στάση στην επαφή τους με τις ελίτ, τους
αντιπάλους και τις αρχές
 πρόκειται για πολιτικές οντότητες με αντιπολιτικό
επίχρισμα που εμφανίζουν αρκετές ομοιότητες με τις
ομάδες συμφερόντων
 τα κινήματα σχηματίζονται και διαλύονται σχετικά
εύκολα, ένα γνώρισμα που τα διακρίνει από την πιο
στατική έννοια της κοινωνίας πολιτών

 ποια είναι η διαφορά των κοινωνικών κινημάτων
από τις ομάδες συμφερόντων και τα κόμματα;
πολιτικοί στόχοι, δομή & κοινωνικά ομάδες πολιτικά
μέσα κινήματα συμφερόντων κόμματα
Επιδιώκουν τον επηρεασμό
της κυβέρνησης;
Επιδιώκουν να αποκτήσουν
την εξουσία
Είναι μονοθεματικά;
Έχουν επίσημη οργάνωση,
ηγεσία, χρηματοδότηση;
Τακτικές που
χρησιμοποιούν;

 ποια είναι η διαφορά των κοινωνικών κινημάτων
από τις ομάδες συμφερόντων και τα κόμματα;
πολιτικοί στόχοι, δομή & κοινωνικά ομάδες πολιτικά
μέσα κινήματα συμφερόντων κόμματα
Επιδιώκουν τον επηρεασμό Ναι Ναι Ναι
της κυβέρνησης;
Επιδιώκουν να αποκτήσουν Όχι Όχι Ναι
την εξουσία
Είναι μονοθεματικά; Ναι Ναι Όχι
Έχουν επίσημη οργάνωση, Όχι Ναι Ναι
ηγεσία, χρηματοδότηση;
Τακτικές που Μη συμβατικές συμβατικές
χρησιμοποιούν; συμβατικές

 Γιατί τα σύγχρονα κοινωνικά κινήματα χαρακτη-
ρίζονται συχνά ως «νέα»;
 η καινοτομία στον προσανατολισμό και στην οργά-
νωσή τους
 τα αιτήματα έχουν καθολικό χαρακτήρα και δε συν-
δέονται με τα συμφέροντα συγκεκριμένων ομάδων
 τα αιτήματα έχουν ως αποδέκτη την κοινωνία πολι-
των (αλλαγή αξιών) και όχι το κράτος (θεσμικές δι-
ευθετήσεις)
 η εσωτερική οργάνωση είναι χαλαρή και αποφεύγει
την ιεραρχία, τη γραφειοκρατία ή ακόμα και τα κρι-
τήρια συμμετοχής
 η επιτυχία συναρτάται άμεσα της προβολής της εικό-
νας τους και των αιτημάτων τους από τα ΜΜΕ
 ωστόσο, οι παραπάνω καινοτομίες είναι σχεδόν αμε-
λητέες δεδομένων των σχετικά περιορισμένων δια-
φορών από άλλα κινήματα (π.χ. εργατικό)
 Πώς ερμηνεύεται η ανάπτυξη των κοινωνικών κι-
νημάτων;
 βάσει της νέας ταξικής δομής των σύγχρονων
καπιταλιστικών κοινωνιών
 Offe: η συμμετοχή ως συνέπεια της οικονομικής ευ-
ημερίας και της βελτίωσης του μορφωτικού επιπέδου
 η συμμετοχή στα κοινωνικά κινήματα είναι ταξική με
την έννοια ότι έχει τη βάση της σε δομικούς παράγο-
ντες και όχι με την έννοια ότι στοχεύει στην εξυπηρέτη-
ση των συμφερόντων της τάξης στην οποία βασίζεται
 Habermas: η συμμετοχή ως αντιστάθμισμα στην α-
νάπτυξη του καταναλωτισμού και του γραφειοκρα-
τούμενου κράτους πρόνοιας
 τα κινήματα για την ειρήνη, την ελαχιστοποίηση των
κοινωνικών ανισοτήτων και την προστασία του περι-
βάλλοντος ενέχουν χαρακτήρα αποδέσμευσης από τους
παραπάνω περιορισμούς
 ερμηνεία βάσει της νέας ταξικής δομής (συνέχεια)
 Pakulski: η συμμετοχή ως συνέπεια των κοινών βιω-
μάτων και αξιών συγκεκριμένων γενεών
 μια τέτοια ερμηνεία ξεπερνά την αμφισβητούμενης βά-
σης υπόθεση των προηγούμενων για τον κοινό προσα-
νατολισμό όλων των μελών της συμμετέχουσας ομάδας
 Inglehart: η συμμετοχή ως συνέπεια της ανάπτυξης
μετα-υλιστικών αξιών από τις μεταπολεμικές γενιές
 βάσει των ισχυρισμών περί της αξίας που αποδίδουν τα
άτομα στα είδη εν ανεπαρκεία και στις συνθήκες ζωής
τους κατά τη φάση της κοινωνικοποίησής τους, η συμ-
μετοχή σε κοινωνικά κινήματα πηγάζει από την επικέ-
ντρωση της προσοχής σε ζητήματα ποιοτητας ζωής σε
βάρος αμιγώς οικονομικών προτεραιοτήτων
 τέτοιου τύπου προσεγγίσεις αποτυγχάνουν να ερ-
μηνεύσουν γιατί ένα άτομο επιλέγει τη συμμετοχή
σε ένα συγκεκριμένο κίνημα και όχι σε ένα άλλο
 ερμηνεία βάσει ενός ευρύτερου κοινωνικού με-
τασχηματισμού
 Tourraine: η συμμετοχή ως το πεδίο της νέας κοινω-
νικής αντιπαράθεσης
 η οργάνωση της μετα-βιομηχανικής κοινωνίας στη βάση
της γνώσης και της πληροφορίας και όχι της θέσης στη
διαδικασία παραγωγής φέρνει αντιμέτωπα τα περισσό-
τερο μορφωμένα, αλλά περιθωριοποιημένα, στρώματα
με την εξουσία που χρησιμοποιεί τη γνώση τους
 Melucci: η συμμετοχή ως διέξοδος κοινωνικής δράσης
σε μία ολοένα περισσότερο ατομοκεντρική κοινωνία
 τα άτομα επιχειρούν να δώσουν αξία στην κοινωνική ύ-
παρξή τους μέσω των κοινωνικών κινημάτων, η παγκο-
σμιοποιημένη διάσταση των οποίων επιτρέπει την άμ-
βλυνση της ατομοκεντρικής εικόνας

 ερμηνεία βάσει του ορθολογικού μοντέλου της κι-
νητοποίησης των πόρων
 το μοντέλο επικεντρώνεται στον εντοπισμό των πό-
ρων που θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν τα άτομα
σε κοινωνικά κινήματα, απορρίπτοντας ερμηνείες της
συμμετοχής ως συνέπειας κοινωνικής στέρησης ή
ανορθολογικής αντίδρασης στις κοινωνικές συνθήκες
(βλ. προηγούμενες ερμηνείες)
 η πρόκληση της απολαβής των κερδών χωρίς την
κατάβολή του κόστους συμμετοχής στη συλλογική
δράση (βλ. Olson) αντιμετωπίζεται με τον ισχυρισμό
ότι τα απλά μέλη των κινημάτων ουσιαστικά δεν
έχουν κανένα κόστος, ενώ τα ηγετικά στελέχη των
κινημάτων έχουν επιπλέον κέρδη με τη μορφή της
επαγγελματικής σταδιοδρομίας
 Zald and McCarthy: η προσθήκη της έννοιας της
«πολιτικής ευκαρίας» στο ορθολογικό μοντέλο

Η ερμηνεία της μη συμβατικής
πολιτικής συμμετοχής
 Τα όρια μεταξύ της συμβατικής και της μη συμβα-
τικής πολιτικής συμμετοχής
Conventional: Unconventional:
voting petitions boycotts unofficial unlawful
campaigning lawful strikes demonstrations
communal activity demonstrations occupations
personal contacts damage
 το σημείο διαφοροποίησης: η έννοια της διαμαρτυρίας

έναντι του πολιτικού συστήματος σε όλες τις βαθμίδες μη
συμβατικής πολιτικής συμμετοχής
 η ιδιότητα της κλιμάκωσης των μορφών μη συμβατικής
πολιτικής συμμετοχής επιτρέπει την από κοινού ερμηνεία
τους με την προϋπόθεση ότι οι πιο ακραίες μορφές απαι-
τούν την τήρηση αυστηρότερων ερμηνευτικών κριτηρίων
 Ποια είναι η σύγχρονη μορφή της μη συμβατικής
πολιτικής συμμετοχής;
 η μορφή της διαμαρτυρίας έχει σαφώς μεταβληθεί:
 η μη συμβατική πολιτική συμμετοχή δεν εκδηλώνεται
πλέον μόνο από τους μη προνομιούχους αλλά από έναν
ευρύτερο κύκλο κοινωνικών ομάδων
 οι νέοι τύποι μη συμβατικής πολιτικής συμμετοχής στο-
χεύουν συνήθως σε πολιτικές μεταρρυθμίσεις και όχι στην
ανατροπή του πολιτικού συστήματος
 η μη συμβατική πολιτική συμμετοχή αποτελεί μια οργα-
νωμένη εκ των προτέρων δραστηριότητα που αποσκοπεί
στην κινητοποίηση της κοινής γνώμης και τελικά στην
επίδραση των αποφάσεων της εξουσίας
 η διεύρυνση της έννοιας της διαμαρτυρίας αυξάνει τα επί-
πεδα μη συμβατικής πολιτικής συμμετοχής: η διαμαρτυρία
γίνεται ένα πιο συχνό αλλά λιγότερο βίαιο φαινόμενο
 Ερμηνείες της μη συμβατικής πολιτικής συμμετο-
χής: ατομοκεντρικές και κοινωνιοκεντρικές
 Γιατί κάποιο άτομο επιλέγει αυτόν τον τύπο συμμε-
τοχής ενώ κάποιο άλλο όχι;
 η κοινωνικο-ψυχολογική θεωρία της σχετικής στέρησης
 η στέρηση γεννά την πολιτική αστάθεια όταν συνδυάζεται με
την πεποίθηση των ανθρώπων ότι οι συνθήκες ζωής τους
είναι χειρότερες από όσο θα μπορούσαν να είναι
 η στέρηση μπορεί να είναι σχετική σε σχέση με το παρελθόν,
με κάποια αφηρημένη αντίληψη περί δικαιοσύνης ή σε σχέση
με τις απολαβές άλλων ομάδων, οι οποίες λειτουργούν ως
όργανα αναφοράς
 η διαμαρτυρία προκύπτει όταν μετά από μια περίοδο βελτίω-
σης των πραγμάτων αρχίζει να φθίνει η ικανότητα του κάθε-
στώτος να ανταποκρίνεται στις αυξημένες απαιτήσεις
 η σχετική στέρηση είναι αναγκαία, όχι όμως και ικανή, συν-
θήκη για την πρόκληση κοινωνικο-πολιτικών εξεγέρσεων
 Γιατί κάποιο άτομο επιλέγει αυτόν τον τύπο συμμε-
τοχής ενώ κάποιο άλλο όχι; (συνέχεια)
 η κοινωνιο-ψυχολογική θεωρία της σχετικής στέρησης
 υποστηρίζεται έμμεσα ότι τα μη προνομιούχα στρώματα και
οι μειονότητες προσφεύγουν συχνότερα στη μη συμβατική
πολιτική συμμετοχή, καθώς έχουν τους περισσότερους λό-
γους να αισθάνονται στερημένοι
 η ορθολογική θεωρία της συνειδησιακής κινητοποίησης
 η αναγνώριση των σημείων που χρήζουν άμεσης βελτίωσης
εντός ενός πολιτικού συστήματος καθιστά αυτούς που τα
εντοπίζουν δυνητικούς επικριτές του
 η μη συμβατική πολιτική συμμετοχή ως εναλλακτικό μέσο
διεκδίκησης των πολιτικών στόχων
 υποστηρίζεται έμμεσα ότι τα περισσότερο μορφωμένα στρώ-
ματα προσφεύγουν συχνότερα στη μη συμβατική πολιτική
συμμετοχή, καθώς διαθέτουν τους απαιτούμενους πόρους
και τις δεξιότητες που θα τα κινητοποιήσουν προς αυτήν την
κατεύθυνση

 Γιατί κάποιες κοινωνίες προσφεύγουν σε εκτεταμέ-
νη μη συμβατική πολιτική συμμετοχή ενώ κάποιες
άλλες όχι;
 η δομική θεωρία περί επαναστάσεων
 τα αίτια κάθε μορφής εξεγέρσεων δεν μπορούν να ανιχνευ-
τούν στα κίνητρα των εξεγερμένων αλλά στις σχέσεις μεταξύ
των ομάδων ενός κράτους
 στο υπόβαθρο της εξέγερσης βρίσκεται ένα καθεστώς αδύνα-
μο διεθνώς και αναποτελεσματικό στο εσωτερικό της χώρας
 οι ερμηνείες της Γαλλικής και της Ρωσικής Επανάστασης
 η πραγματική επανάσταση αρχίζει όταν οι νέοι ηγέτες διατυ-
πώνουν και επιβάλλουν το δικό τους όραμα στην κοινωνία –
οι επαναστάσεις δεν ολοκληρώνονται με την κατάληψη της
εξουσίας (όπως υπονοεί η κοινωνικο-ψυχολογική θεωρία)

 Η περίπτωση της πολιτικής βίας
 πράξεις που προκαλούν φυσικούς τραυματισμούς και
υλικές ζημιές, κατευθύνονται εναντίον ατόμων ή
ιδιοκτη-σιών και έχουν ως στόχο να προωθήσουν ή να
ακυρώ-σουν τις κυβερνητικές αποφάσεις και πολιτικές
 η περίπτωση της πολιτικής τρομοκρατίας
 υποκατηγορία της πολιτικής βίας, πράξεις που στοχεύουν
στον εκφοβισμό του ευρύτερου πληθυσμού
 το φαινόμενο της πολιτικής βίας θα πρέπει να εξετάζεται
με τα παραδοσιακά εργαλεία πολιτικής ανάλυσης και όχι
μέσα από τον παραμορφωτικό φίλτρο «ερμηνείας» της
βίας ως προϊόντος παράλογου φανατισμού
 η βία είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα:
εντεί-νει και δεν υποκαθιστά τη συμβατική πολιτική
συμμετοχή
 Οι διαφορετικές βάσεις της συμβατικής και της μη
συμβατικής πολιτικής συμμετοχής
 η συμβατική πολιτική συμμετοχή ενέχει το χαρακτήρα
νομιμοποιήσης του πολιτικού συστήματος και βασίζεται
στο γενικό προσανατολισμό του ατόμου έναντι του
πολιτικού συστήματος
 η μη συμβατική πολιτική συμμετοχή, παρότι διευκολύνε-
ται από τη συμβατική, ενέχει το χαρακτήρα της απόρρι-
ψης του πολιτικού συστήματος και βασίζεται στις θέσεις
του ατόμου έναντι συγκεκριμένων πολιτικών ζητη-
μάτων (κοινωνικο-ηθικών και όχι οικονομικών)
 η εμπειρία της συμβατικής πολιτικής συμμετοχής είναι
ένας καθοριστικός παράγοντας της συμμετοχής του σε
λιγότερο συμβατικές μορφές πολιτικής δράσης και για το
λόγο αυτό οι δύο τύποι συμμετοχής συσχετίζονται θε-
τικά

 Οι διαφορετικές βάσεις της συμβατικής και της μη
συμβατικής πολιτικής συμμετοχής (συνέχεια)
 ωστόσο, η συσχέτιση αφορά κυρίως τις ηπιότερες μορ-
φές μη συμβατικής πολιτικής συμμετοχής (συγκέντρωση
υπογραφών, νόμιμες διαδηλώσεις), οι οποίες δεν απαι-
τούν υψηλά επίπεδα δυσαρέσκειας έναντι του πολιτικού
συστήματος, ούτε και υψηλά επίπεδα ενδαφέροντος για
κάποιο συγκεκριμένο ζήτημα
 η επίδραση των κοινωνικο-δημογραφικών χαρακτη-
ριστικών αφορά και τους δύο τύπους συμμετοχής και
είναι είτε έμμεση μέσω του επιπέδου ικανοποίησης από
το πολιτικό σύστημα (συμβατική συμεμτοχή), είτε άμεση
(μη συμβατική συμμετοχή)

Παράρτημα εστίασης στην εκλογική συμπεριφορά
Ανάλυση της επίδρασης μεμονωμένων

μεταβλητών στην εκλογική επιλογή

Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις
 η ηλικία
 η ηλικία ως έκφραση της πολιτικής γενιάς στην οποία
ανήκει το άτομο: ασυνέχειες στο πολιτικό σύστημα
 διαφορετική ηλικία  διαφορετική ιστορική εμπειρία
 πολιτική γενιά: βασίζεται στην οριοθέτηση των
κοινωνικοποιητικών εμπειριών με σημείο αναφοράς σημαντικά
κοινωνικοπολιτικά γεγονότα
 η δυσκολία μέτρησης της επίδρασης της πολιτικής γενιάς
χωριστά από άλλους παράγοντες που συνεπιδρούν
 προκειμένου να βεβαιωθούμε για την επίδραση της πολιτικής
γενιάς στην εκλογική επιλογή, θα πρέπει να θεωρήσουμε αμελητέα
την επίδραση των αλλαγών στο μέγεθος των κοινωνικών τάξεων ή
των ανεπαρκειών στη διαδικασία πολιτικής κοινωνικοποίησης
κάποιων ομάδων

 η ηλικία
 η ηλικία ως θέση στον κύκλο ζωής, η οποία συνεπάγεται
διαφορετικούς ρόλους: εγγενής τάση μεταβολής
 διαφορετική ηλικία  διαφορετικοί ρόλοι
 παιδική ηλικία: άγνοια για την πολιτική πραγματικότητα
 εφηβική ηλικία: πρώτη επαφή & γονεϊκή επίδραση
 μέση ηλικία: αυξημένο ενδιαφέρον & σκλήρυνση πολιτικών
θέσεων
 τρίτη ηλικία: σχετική αδιαφορία & περιορισμένη μεταβλητότητα
 η γονεϊκή επίδραση
 άμεση: πολιτικές νόρμες και επιλογές
 έμμεση: συντηρητική/φιλελεύθερη διαπαιδαγώγηση,
πεσσιμισμός π.χ. ο γονεϊκός πεσσιμισμός συνδυάζεται συχνά με
μειωμένη προτίμηση προς ριζοσπαστικά κόμματα

 η γονεϊκή επίδραση (συνέχεια)
 συσχέτιση της ψήφου με την ψήφο των γονέων
ταύτιση με πατέρα διαφοροποίηση από Σύνολο

πατέρα
ταύτιση με μητέρα 40% 10% 50%
διαφοροποίηση από 20% 30% 50%
μητέρα
σύνολο 60% 40% 100%
παρατηρήσεις:
 παρότι οι δύο γονείς φαίνονται να επιδρούν από κοινού στην
πολιτική τοποθέτηση του παιδιού, η προτίμηση/θέση του πα-
τέρα φαίνεται να είναι ισχυρότερη διότι προφανώς είναι πε-
ρισσότερο ορατή
 η γονεϊκή επίδραση (συνέχεια)
 η ισχύς της γονεϊκής επίδρασης δεν μειώνεται αν λάβουμε
υπόψη τη μεταβολή στην κοινωνική τάξη των παιδιών
 92% των παιδιών των οποίων η κοινωνική τάξη δε μεταβάλλεται
διατηρούν τις ίδιες πολιτικές προτιμήσεις με αυτές των γονέων
τους
 70% των παιδιών των οποίων η κοινωνική τάξη μεταβάλλεται
διατηρούν τις ίδιες πολιτικές προτιμήσεις με αυτές των γονέων
τους
 η σκλήρυνση των πολιτικών θέσεων
 μειωμένη μεταβλητότητα της ψήφου από μια εκλογική
αναμέτρηση στην επόμενη λόγω…
 ερμηνείας πολιτικών γεγονότων μέσα από το πρίσμα της ταύτισης
 διευκόλυνσης της επιλογής ψήφου μέσω της κομματικής ταύτισης
 σταδιακή μετατόπιση προς συντηρητικότερες θέσεις με το
χρόνο;

 μία ιδιαιτερότητα της νεανικής ψήφου
 προνομιακή ροπή νέων ηλικιών προς:
 ακραία κόμματα (νεανικός ριζοσπαστισμός;)
 νέο-εισερχόμενα κόμματα (ανοχή;
 φιλο-ευρωπαϊκά κόμματα (πολύ-πολιτισμική εμπειρία; απουσία
βιωμάτων Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και αυτοκρατορικής Ευρώπης;)
 το φύλο & η καταγωγή
 διαφορές στο φύλο αποδίδονται καλύτερα μέσω ηλικίας ή
εκκλησιαστικότητας
 περιορισμένη επίδραση λόγω σταδιακής άμβλυνσης των
κοινωνικών διαφορών
 θα πρέπει ωστόσο να υπογραμμιστεί η σημασία της καταγωγής
και του φύλου των υποψηφίων

 η κοινωνική τάξη
 κριτήρια για τη διαπίστωση της κοινωνικής τάξης
 επαγγελματική θέση;
 εισόδημα;
 τυπικό εκπαιδευτικό επίπεδο;
 αυτό-τοποθέτηση επί του δίπολου «εργατική-αστική τάξη»;
 το συνηθέστερα χρησιμοποιούμενο σχήμα βασίζεται στην
επαγ-γελματική θέση των επικεφαλής των νοικοκυριών
 αγρότες και αυτοαπασχολούμενοι έμποροι
 επιστήμονες και διευθυντικό προσωπικό
 διοικητικό προσωπικό σε μη χειρωνακτικά επαγγέλματα
 τεχνικοί και επόπτες
 εργάτες

 κριτήρια για τη διαπίστωση της κοινωνικής τάξης (συνέχεια)
 εμφανής διάκριση των επαγγελματικών κατηγοριών ως προς
τα υπόλοιπα κριτήρια, συμπεριλαμβανομένου και αυτού της
αυτό-τοποθέτησης στο δίπολο «εργατική-αστική» τάξη 
εγκυρότητα του διχοτομικού σχήματος
 η κοινωνική δομή της ψήφου
 η κοινωνική τομή αντικατοπτρίζεται με μεγάλη ευκρίνεια και
στην πολιτική ζωή, με την εργατική τάξη να στηρίζει
«αριστερά» κόμματα και την αστική τάξη να στηρίζει «δεξιά»
κόμματα
 οι επιλογές της λεγόμενης μεσαίας τάξης δεν
αντικατοπτρίζονται ευκρινώς, ιδιαίτερα όταν το κομματικά
σύστημα είναι δικομματικό
 ερμηνεία της αντιστοιχίας μεταξύ κοινωνικής και πολιτικής
δομής
 αναγνώριση του κόμματος που θα υπηρετήσει τα συμφέροντα της
κοινωνικής τάξης στην οποία ανήκουμε
 ανταπόκριση στην ταξικά αποδεκτή νόρμα συμπεριφοράς
 η κοινωνική δομή της ψήφου (συνέχεια)
 η ερμηνεία διαφέρει μεταξύ των ψηφοφόρων με…
 την εργατική τάξη να ερμηνεύει την ψήφο με αναφορά στην αντι-
παράθεση των ταξικών συμφερόντων
 την αστική τάξη να ερμηνεύει την ψήφο με αναφορά σε
απαιτούμε-νες νόρμες συμπεριφοράς ή σε άλλα μη ορθολογικά
κριτήρια
 αποκλίσεις από την κυρίαρχη δομή: «δεξιοί» εργάτες και
«αριστεροί» αστοί
 ερμηνεία της αν-αντιστοιχίας μεταξύ κοινωνικής-πολιτικής
δομής
 διασταυρούμενες πιέσεις: η ένταξη σε διαφορετικές ομάδες με
επιρροές που κομματικά ή πολιτικά διατέμνονται
 αυξανόμενη σημασία του εισοδήματος: μεταβολές στο εισόδημα
χωρίς παράλληλες αλλαγές στην επαγγελματική θέση
 πολιτικός συντηρητισμός: πίστη στην ικανότητα των συντηρητικών
κομμάτων να διαχειρίζονται καλύτερα την κρατική εξουσία

 η ταξική αποευθυγράμμιση (Crewe et al.)
 ένδειξη
 μείωση του ποσοστού των ψηφοφόρων που στηρίζουν το ταξικώς
«φυσικό» τους κόμμα
 αιτίες
 αύξηση του αριθμού των ταξικά μικτών νοικοκυριών λόγω της
συμμετοχής γυναικών στην αγορά εργασίας (διασταυρούμενες
πιέσεις)
 αύξηση του αριθμού των εργαζομένων στον τομέα των υπηρεσιών
(διόγκωση της μεσαίας και εκλογικά ασαφέστερης τάξης)
 αυξανόμενη σημασία της τομής «δημόσιος-ιδιωτικός τομέας»
(ιδιαίτερα στο εσωτερικό της αστικής τάξης)
 νομιμοποίηση της ψήφου για σοσιαλιστικά/κομμουνιστικά κόμματα
και εμφάνιση νέων κομμάτων στα άκρα του άξονα
 επιπτώσεις
 εκλογική μεταβλητότητα  ρευστότητα πολιτικού λόγου κομμάτων
προκειμένου να ανταποκριθούν στο ευρύτερο πλαίσιο
συμφερόντων

 η ταξική αποευθυγράμμιση (Crewe et al.)
 δίλημμα
 πρόκειται τελικά για πολιτικό φαινόμενο με κοινωνικές επεκτάσεις
ή για κοινωνικό φαινόμενο με πολιτικές προεκτάσεις;
 η μόρφωση
 η επίδραση της κοινωνικής τάξης στο μορφωτικό επίπεδο
 η ανεξάρτητη επίδραση της μόρφωσης στην ψήφο
 καλλιέργεια φιλελεύθερων αντιλήψεων
 δυσανάλογα μεγάλη πιθανότητα απόκτησης επαγγελματικής
θέσης στο δημόσιο τομέα (εκπαίδευση, έρευνα)
 η ιδιαιτερότητα της ψήφου των ανώτερων μορφωτικά
στρωμάτων έγκειται στη θετική ροπή προς κεντρώα και
μικρότερα κόμματα

 το μοντέλο της κομματικής ταύτισης (Campbell et al.)
 η κοινωνικής δομή δεν επιδρά ευθέως στην πολιτική συ-
μπεριφορά αλλά διαμεσολαβείται από πολιτικές στάσεις
 η συμπεριφορά δεν ερμηνεύεται σε εξάρτηση από αντικειμενι-
κούς εξωτερικούς παράγοντες (βλ. προηγούμενο μοντέλο του
Lazarsfeld), αλλά περισσότερο σύμφωνα με το πώς οι
παράγοντες αυτοί γίνονται υποκειμενικά αντιληπτοί
 το μοντέλο δεν αποκλείει την πιθανότητα μεταβολών ως
αποτέλεσμα της επίκαιρης αξιολόγησης της πολιτικής, παρότι
θεωρεί ισχυρή τη σύνδεση παρελθόντων εξωτερικών
γεγονότων που αφορούν την προσωπική ιστορία των
εκλογέων με την εξαρτημένη εκλογική συμπεριφορά
 υπό αυτήν την έννοια διεκδικεί την ικανότητα διατύπωσης
προ-γνώσεων και δεν αρκείται σε ex post εξηγήσεις

 η κομματική ταύτιση
 η έννοια
 μακροχρόνια ψυχολογική δέσμευση με ένα συγκεκριμένο
κόμμα, η οποία πάντως επιτρέπει την κατ’ εξαίρεση επιλογή
κόμματος διαφορετικού από αυτό ως προς το οποίο εκφράζεται
η δέσμευση
 η διαφορά από την ψήφο
 εκφράζει στάση και όχι συμπεριφορά
 έχει μεγαλύτερη διάρκεια
 εμφανίζει διακύμανση ως προς την έντασή της
 οι πηγές
 γονεϊκή επίδραση
 κοινωνική τάξη
 καταγωγή

 τα πεδία επίδρασης
 ψήφος
 απορρόφηση πολιτικής πληροφορίας
 αξιολόγηση πολιτικών προσώπων
 ιδεολογία
 θέσεις σε τρέχοντα ζητήματα
μηχανισμοί επίδρασης:
 πειθώ (persuasion): ο ψηφοφόρος θεωρεί ότι η θέση του επί ενός
ζητήματος βρίσκεται πλησιέστερα σε αυτήν του κόμματος σε σχέση
με την πραγματικότητα
 αναγωγή (projection): ο ψηφοφόρος θεωρεί ότι η θέση του
κόμμα-τος επί ενός ζητήματος βρίσκεται πλησιέστερα στη δική του
σε σχέ-ση με την πραγματικότητα
 οι ενδείξεις
 4/5 των εκλογέων επιλέγουν επαναλαμβανόμενα το ίδιο κόμμα
 4/5 των εκλογέων ερμηνεύουν την επιλογή σε τοπικές
εκλογές βάσει της προκαθορισμένης προτίμησής τους προς ένα
κόμμα

 η ερμηνεία
 η κομματική ταύτιση διευκολύνει την εκλογική επιλογή
 η ελλιπής πληροφόρηση επί πολιτικών θεμάτων, ιδιοτήτων των
πολιτικών προσώπων και δομής των μηχανισμών διακυβέρνησης
καθιστούν δύσκολη την εκλογική επιλογή
 η ταύτιση των κομμάτων με συγκεκριμένους πολιτικούς στόχους
(ανεξάρτητα από το αν αυτοί έχουν προταθεί από το εκλογικό
ακροατήριο ή έχουν επιβληθεί στα κόμματα από αυτό) αποδίδει
στα κόμματα κομβικό ρόλο στην πολιτική σκηνή
 η ταύτιση των κομμάτων εξουσίας με συγκεκριμένα κυβερνητικά
μέτρα (ανεπαρκής διάκριση μεταξύ κόμματος και διακυβέρνησης
στις περιπτώσεις πλειοψηφικών συστημάτων) ενισχύει τον κομβικό
ρόλο των κομμάτων
 ως συνέπεια των παραπάνω, τα κόμματα μπορούν να αποτελέσουν
χρήσιμους κατευθυντήριους οδηγούς εκλογικής επιλογής για τους
ψηφοφόρους

 η κριτική στο μοντέλο της κομματικής ταύτισης
 η εφαρμοσιμότητα του μοντέλου
 το μοντέλο μεγιστοποιεί την ερμηνευτική του ικανότητα σε κομμα-
τικά συστήματα όπου παρατηρείται υψηλός αριθμός ψηφοφόρων
που δηλώνουν ανεξάρτητοι ή μακράν οποιουδήποτε κόμματος ή σε
συστήματα όπου το πλήθος των εκλογικών αναμετρήσεων αυξάνει
την πιθανότητα μεταβολής των εκλογικών επιλογών (π.χ. ΗΠΑ)
 η μείωση του αριθμού των κομματικά ταυτισμένων
 ο αριθμός των ανεξάρτητων και αυτών που δηλώνουν ότι
μεταβάλλουν την κομματική τους ταύτιση παράλληλα με την ψήφο
τους αυξάνεται σταδιακά λόγω χαλάρωσης των συναισθηματικών
δεσμών
 η εγκυρότητα του οργάνου μέτρησης
 η σύνταξη και η θέση της ερώτησης περί της κομματικής ταύτισης
εγείρουν ερωτήματα για την εγκυρότητα κατασκευής του οργάνου
(construct validity)

 η κομματική αποευθυγράμμιση (partisan dealignment)
 η ενίσχυση του ειδικού βάρους άλλων παραγόντων προσδιορι-
σμού της εκλογικής συμπεριφοράς σε βάρος αυτής της έννοιας
της ψυχολογικής δέσμευσης με ένα κόμμα
 ποιες είναι οι αιτίες της κομματικής αποευθυγράμμισης;
αλλαγές στα χαρακτηριστικά των εκλογέων
 πολιτική γενιά;
 βελτίωση μορφωτικού επιπέδου; (βλ. συνειδησιακή κινητοποίηση)
 απελευθέρωση των ΜΜΕ από παραταξιακές αγκυλώσεις;
αλλαγές στα χαρακτηριστικά των κομμάτων
 άμβλυνση των πολιτικών διαφορών;
 πολιτικά σκάνδαλα και εσωκομματικές κρίσεις;
 ανεπαρκής διαχείριση κυβερνητικού έργου;
 ποιες είναι οι επιπτώσεις της κομματικής αποευθυγράμμισης;
 εμφάνιση νέων κομμάτων και εκλογική μεταβλητότητα

 το όργανο μέτρησης
 διατύπωση ερωτήσεων
 ΕΡΩΤΗΣΗ Α: «σε γενικές γραμμές, θεωρείτε τον εαυτό σας Συντη-
ρητικό, Σοσιαλδημοκράτη, Κομμουνιστή ή κάτι άλλο;»  επιθετική
 ΕΡΩΤΗΣΗ Β: «πολλοί άνθρωποι θεωρούν τους εαυτούς τους
Συντη-ρητικούς, Σοσιαλδημοκράτες ή Κομμουνιστές, παρότι δεν
ψηφίζουν πάντα για το αντίστοιχο κόμμα. Εσείς θα λέγατε ότι σε
γενικές γραμμές, θεωρείτε τον εαυτό σας Συντηρητικό,
Σοσιαλδημοκράτη, Κομμουνιστή ή κάτι άλλο;»  καθησυχαστική
ΕΡΩΤΗΣΗ Β ΕΡΩΤΗΣΗ Α
ταύτιση ψήφος ταύτιση ψήφος
Συντηρητικοί 25 27 26 29
Εργατικοί 44 53 32 53
Φιλελ. Δημοκράτες 14 15 10 14
Τίποτα 10 5 28 4

 το όργανο μέτρησης (συνέχεια)
 διάταξη ερωτήσεων
η δυσκολία διάκρισης της κομματικής ταύτισης από την επιλογή ψήφου
 ΔΙΑΤΑΞΗ Α (USA): η ερώτηση περί της κομματικής ταύτισης προη-
γείται της ερώτησης περί της τρέχουσας εκλογικής προτίμησης
 ΔΙΑΤΑΞΗ Β (UK): η ερώτηση περί της τρέχουσας εκλογικής
προτίμησης προηγείται της ερώτησης περί της κομματικής ταύτισης
 η ΔΙΑΤΑΞΗ Α επιτρέπει στους ερωτώμενους τη διαφοροποίηση ως
προς τις απαντήσεις τους στα δύο σχετικά ερωτήματα και έτσι πετυ-
χαίνει να διαχωρίσει αποτελεσματικά τις δύο έννοιες
 η ΔΙΑΤΑΞΗ Β ουσιαστικά υποχρεώνει τους ερωτώμενους να είναι
συ-νεπείς ως προς τις απαντήσεις τους στα δύο σχετικά ερωτήματα
και έτσι αποτυγχάνει να διαχωρίσει αποτελεσματικά τις δύο έννοιες
 η ερμηνευτική αξία της κομματικής ταύτισης στο κομματικό
περιβάλλον των ΗΠΑ είναι ίσως συνέπεια της διάταξης των
ερωτήσεων

 μακρόχρονες πολιτικές τοποθετήσεις
 πόσο συχνά σκέφτονται οι ψηφοφόροι την πολιτική;
 η πολιτική είναι δευτερεύον αντικείμενο συζήτησης για το 90%
των Ευρωπαίων
 για ποιους λόγους σκέφτονται την πολιτική (όταν το κάνουν);
 για να εκφράσουν την προσωπικότητα ή την ηθική τους
 για να γίνουν αποδεκτοί από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες
 για να επεξεργαστούν το σύνολο των πληροφοριών που
λαμβάνουν από τα ΜΜΕ
 ποιοι ψηφοφόροι σκέφτονται περισσότερο την πολιτική;
 τα υψηλότερα μορφωτικά στρώματα έχουν περισσότερες
γνώσεις επί της πολιτικής, ενώ η πολιτική σκέψη τους
εμφανίζει υψηλότερο βαθμό πολυπλοκότητας

 η έννοια της πολυπλοκότητας της πολιτικής σκέψης
 απόδοση ισχυρής βαρύτητας κατά την επιλογή ψήφου στα
ζητήματα
 υιοθέτηση καθαρών θέσεων σε πολύπλοκα ή αμφιλεγόμενα θέματα
 χρήση ιδεολογικών όρων (;)
 οι κομματικά ταυτισμένοι έχουν περισσότερες γνώσεις επί της
πολιτικής, όμως η πολιτική σκέψη τους δεν εμφανίζει πάντοτε
υψηλότερο βαθμό πολυπλοκότητας
 πότε σκέφτονται οι ψηφοφόροι την πολιτική;
 ο εκλογικός κύκλος καθορίζει το βαθμό/έκταση της σκέψης των
ψηφοφόρων για την πολιτική: κορυφώνει τη σκέψη κατά την
προεκλογική περίοδο και την αποδυναμώνει αμέσως μετά
 ο εκλογικός κύκλος καθορίζει επιπλέον το περιεχόμενο της
σκέψης των ψηφοφόρων για την πολιτική: η σκέψη των
ψηφοφόρων επικεντρώνεται στην κριτική της κυβέρνησης κατά
το μέσο του κύκλου και στον ανταγωνισμό για την εξουσία
κατά το τέλος του
 η επίδραση στη σκέψη για την πολιτική δραματικών γεγονότων
 ποια ακριβώς είναι τα αντικείμενα της σκέψης τους για την
πολιτική;
 «ουσία» της πολιτικής: στόχοι, αξίες και μέσα επίτευξης αυτών
 θεσμοί: βαθμός ανταπόκρισης και συνεκτικότητας των
κομμάτων και της κυβέρνησης
 πολιτικοί: η σύγκριση των προσώπων είναι τεχνικά ευκολότερη
από τη σύγκριση των πολιτικών
 κοινωνικές ομάδες: ένταση συσχέτισης των κομμάτων με τα
αιτή-ματα συγκεκριμένων κοινωνικών τάξεων
 ποια είναι τα διαφορετικά είδη σκέψης για την πολιτική;
 σημαντικότητα ζητημάτων και τοποθέτηση σε ζητήματα
 αντιλήψεις για τις θέσεις των κομμάτων
 εκτιμήσεις για την απόσταση μεταξύ των θέσεων κομμάτων και
ψηφοφόρων
 συσχετίσεις μεταξύ διαφορετικών πολιτικών αντικειμένων

 ποια είναι η έννοια της ιδεολογίας; (Converse)
 συνεκτικό άθροισμα τοποθετήσεων έναντι ζητημάτων το οποίο
παρουσιάζει έναν ορισμένο βαθμό λογικής συνάφειας και
συνέχειας (πρβλ. την έννοια της εικόνας)
 ποιο % των ψηφοφόρων έχει σχηματισμένη ιδεολογία;
 ζητήματα μέτρησης
 χρήση όρων που παραπέμπουν σε κάποια ιδεολογία
 αναγνώριση του περιεχομένου όρων που παραπέμπουν σε κάποια
ιδεολογία
 αναφορά σε γεγονότα/πρόσωπα που σχετίζονται με κάποια
ιδεολογία
 σταθερότητα στις τοποθετήσεις σε συγκεκριμένα ζητήματα σε
βάθος χρόνου
 θετική συσχέτιση των τοποθετήσεων σε ομοειδή ζητήματα
 προφανώς, το % των ψηφοφόρων που έχουν σχηματισμένη
ιδεολογία με κάποιον από τους παραπάνω ορισμούς ποικίλει
ανά τόπο, χρονική περίοδο και επίπεδο μόρφωσης

 ποια είναι η έννοια της ιδεολογίας; (Scarbrough)
 μία ένσταση: η ιδεολογία ως εμπειρικό φαινόμενο ορίζεται ως
το σύνολο των απόψεων που χαρακτηρίζουν μία ομάδα (π.χ.
ένα πολιτικό κόμμα)
 το πρόβλημα του ορισμού της ιδεολογίας ως συνεκτικού
συνόλου τοποθετήσεων σε ζητήματα είναι ότι ο όρος
χρησιμοποιείται ταυτόχρονα τόσο για την περιγραφή, όσο και
για την αιτιολόγηση του φαινομένου της συνοχής των
τοποθετήσεων
 ωστόσο, το πρόβλημα του ορισμού της ιδεολογίας ως συνόλου
τοποθετήσεων που χαρακτηρίζουν ένα κόμμα είναι ότι η κοινή
τοποθέτηση προκύπτει συχνά ως συνέπεια της κομματικής
επιλογής
 ανεξάρτητα του ορισμού της ιδεολογίας πάντως…
 η μελέτη της επίδρασης της ιδεολογίας στην ψήφο θα πρέπει
να μελετάται βάσει των επιμέρους συσχετίσεων μεταξύ των
θέσεων κομμάτων και ψηφοφόρων σε επιμέρους διαστάσεις
του πολιτικού ανταγωνισμού

 ποιες θα πρέπει να είναι αυτές οι διαστάσεις;
 η διάσταση «αριστερά-δεξιά»
 χωρική αναλογία της εντονότερης και γενικευμένης αντιπαράθεσης
 η διάσταση «κρατική παρέμβαση-οικονομικός
φιλελευθερισμός»
 αντιπαράθεση περί του ρόλου του κράτους στην οικονομική ζωή
 η διάσταση «υλισμός-μεταϋλισμός»
 αντιπαράθεση περί της αξίας των ζητημάτων (και όχι των θέσεων
επί των ζητημάτων αυτών)
 η διάσταση «κοινωνικός συντηρητισμός-φιλελευθερισμός»
 αντιπαράθεση περί του βαθμού ανοχής σε αποκλίνουσες τάσεις
 πώς υπολογίζονται οι θέσεις των εκλογέων σε αυτές τις
διαστάσεις;
 κλίμακα αυτό-τοποθέτησης π.χ. «αριστερά-δεξιά», «υλισμός-
μεταϋλισμός»
 δείκτης αποτελούμενος από ένα πλήθος ερωτήσεων γνώμης
για σχετικά ζητήματα π.χ. «κρατική παρέμβαση-οικονομικός
φιλελευθερισμός», «κοινωνικός συντηρητισμός-φιλελευθερισμός»

 πόσο ικανοποιητικά προβλέπεται η εκλογική επιλογή βάσει
των θέσεων στις διαστάσεις;
 η διάσταση «αριστερά-δεξιά» αποτελεί την ικανοποιητικότερη
μεταβλητή πρόβλεψης της εκλογικής επιλογής, προφανώς γιατί
η συσχέτισή της με την ψήφο είναι η ισχυρότερη
 τοποθετήσεις στις διαστάσεις & κοινωνικά χαρακτηριστικά
 «κρατική παρέμβαση»: χαμηλού εισοδήματος, νέοι,
 «οικονομικός φιλελευθερισμός»: υψηλού εισοδήματος,
μεσήλικες
 «κοινωνικός συντηρητισμός»: χαμηλού μορφωτικού επιπέδου,
μεσήλικες
 «κοινωνικός φιλελευθερισμός»: υψηλού μορφωτικού επιπέδου,
νέοι
 σημείωση: δυσκολίες στην κατανόηση του περιεχομένου των
διαστάσεων και εναλλακτικές ερμηνείες των διαστάσεων κατά
περίπτωση

Οι μεσοπρόθεσμες επιδράσεις
 οι θέσεις στα τρέχοντα ζητήματα
 η αναγκαιότητα εισαγωγής των πολιτικών μεταβολών ως
παραμέτρου ερμηνείας της ψήφου (δηλ. της επίδρασης λανθα-
σμένων επιλογών πολιτικής ή ανεπαρκούς διαχείρισης πολιτικών
από ένα κόμμα στην εκλογική επιλογή των ψηφοφόρων)
 το μοντέλο της θεματικής ψήφου (Franklin)
 οι ψηφοφόροι επιλέγουν το κόμμα που βρίσκεται πλησιέστερα
στις θέση τους επί του ζητήματος που ιεραρχούν ως το πλέον
ση-μαντικό
ερωτήματα
 πόσο εύκολα μπορεί να μετρηθεί η επίδραση των θέσεων στην
εκλογική επιλογή;
 το πρόβλημα της αιτίας και του αποτελέσματος: είναι οι θέσεις
αυτές που καθορίζουν την εκλογική επιλογή ή η εκλογική επιλογή
αυτή που διαμορφώνει τις θέσεις;

 πόσο εύκολα μπορεί να μετρηθεί η επίδραση των θέσεων στην
εκλογική επιλογή; (συνέχεια)
 η διαφορά μεταξύ της πραγματικής και της εκτιμώμενης θέσης του
κόμματος: είναι οι θέσεις που αποδίδουν οι ψηφοφόροι στα
κόμματα πλησίον των πραγματικών θέσεων των κομμάτων;
 ποια ζητήματα επηρεάζουν το εκλογικό αποτέλεσμα;
 συνθήκες που πρέπει να πληρούνται προκειμένου ένα ζήτημα
να κρίνει την εκλογική αντιπαράθεση (Butler and Stokes 1974)
 η πλειοψηφία της κοινής γνώμης το κρίνει ως σημαντικό
 η πλειοψηφία της κοινής γνώμης αντιλαμβάνεται τις θέσεις των
κομμάτων επί αυτού του ζητήματος ως διαφορετικές
 οι θέσεις της κοινής γνώμης επί του ζητήματος δεν κατανέμονται
κανονικά ή αλλιώς εμφανίζουν έντονη ασυμμετρία
έστω… θέμα σημαντικότητα διαφοροποίηση ασυμμετρία

κοινωνικές παροχές Ναι Ναι Ναι
μετανάστευση Ναι Όχι Όχι
 τύποι ζητημάτων:
 ζητήματα θέσης (position issues)
 οι ψηφοφόροι διαφοροποιούνται ως προς τις τοποθετήσεις τους
υπέρ ή κατά του εκάστοτε ζητήματος π.χ. ιδιοκτησιακό καθεστώς
επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας
 ζητήματα ικανότητας (valence issues)
 οι ψηφοφόροι έχουν σχεδόν στο σύνολό τους μία κοινή
τοποθέτηση και διαφοροποιούνται μόνο ως προς τις εκτιμήσεις τους
για την ικανότητα διαχείρισης των εκάστοτε ζητημάτων από τα
κόμματα π.χ. επίπεδο σχέσεων με γειτονική χώρα
 η επέκταση της θεματικής ψήφου
 αιτίες:
 η κομματική αποευθυγράμμιση απελευθέρωσε τους ψηφοφόρους
από την υποχρέωση της επιλογής του κόμματος με το οποίο ήταν
ταυτισμένοι
 η άνοδος του επιπέδου πολιτικής γνώσης των ψηφοφόρων ευνόησε
την κατανόηση περισσότερο πολύπλοκων πολιτικών ζητημάτων

 η κριτική στο μοντέλο της θεματικής ψήφου
 οι τοποθετήσεις στα τρέχοντα ζητήματα δεν μπορούν να διαχω-
ριστούν ούτε από την κομματική ταύτιση, ούτε από τις
μακρόχρονες πολιτικές τοποθετήσεις, καθώς επηρεάζονται από
αυτές (Heath et al., Rose)
 η εύρεση των θέσεων των ιδίων αλλά και των κομμάτων επί
δια-φόρων ζητημάτων απαιτούν υψηλότατα επίπεδα
πληροφόρησης των ψηφοφόρων
 η απάντηση των θεωρητικών του μοντέλου της θεματικής
ψήφου πάντως είναι ότι αυτό δεν απαιτεί από τους
ψηφοφόρους να σταθμίζουν το καθένα ζήτημα που εμφανίζεται
στην επικαιρότητα, αλλά να βασίζουν τις επιλογές τους σε
κρίσεις των θέσεων ή της ικανότητας διαχείρισης (ανεξάρτητα
του τρόπου με τον οποίο έχουν σχηματιστεί οι κρίσεις αυτές)

 η κριτική στο μοντέλο της θεματικής ψήφου: οι ενδείξεις
 η αύξηση της συσχέτισης θέσεων σε ζητήματα και εκλογικής
επιλογής μπορεί να προκύπτει
 είτε λόγω της ενίσχυσης του ορθολογισμού των ψηφοφόρων
 είτε λόγω της απόκλισης των θέσεων των κομμάτων (η οποία και
καθιστά περισσότερο καθαρές τις επιλογές)
 συνεπώς, η ερώτηση που θα έπρεπε να ελεγχθεί είναι εάν, με
σταθερή την απόκλιση μεταξύ των κομμάτων, παρουσιάζεται…
 αύξηση της συσχέτισης θέσεων και εκλογικής επιλογής
 μείωση της συσχέτισης κοινωνικής τάξης και εκλογικής επιλογής
… στον άξονα του χρόνου
 το γεγονός ότι οι παραπάνω υποθέσεις δεν επαληθεύονται οδηγεί
στο συμπέρασμα ότι οι αλλαγές στο προφίλ των ψηφοφόρων
(αύξηση μορφωτικού επιπέδου, κινητικότητα) αποτελούν
αναγκαίες, αλλά όχι ικανές συνθήκες του μοντέλου της θεματικής
ψήφου

 η περίπτωση του ζητήματος της οικονομίας
 το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ζητήματος ικανότητας
τύποι επιδράσεων του ζητήματος στην εκλογική συμπεριφορά
 αναδρομική: αναφέρεται στην απόδοση της απερχόμενης κυβέρνη-
σης
 προοπτική: αναφέρεται στην πιθανή απόδοση της επόμενης κυβέρ-
νησης
 κοινωνιοκεντρική: αναφέρεται στην οικονομική κατάσταση του συ-
νόλου της χώρας
 εγωκεντρική: αναφέρεται στην οικονομική κατάσταση του ίδιου του
ψηφοφόρου (βλ. Sanders)
χρόνοι επιδράσεων του ζητήματος στην εκλογική συμπεριφορά
 περίοδος χάριτος: η απόδοση της κυβέρνησης κρίνεται ως δυνητικά
θετική
 περίοδος κρίσης: η απόδοση της κυβέρνησης κρίνεται ως αρνητική
 περίοδος εξισορρόπησης: η απόδοση της κυβέρνησης κρίνεται ως
θετικότερη σε σχέση με την προηγούμενη φάση του κύκλου

 η περίπτωση του ζητήματος της οικονομίας (συνέχεια)
κατεύθυνση επιδράσεων του ζητήματος στην εκλογική επιλογή
 η οικονομική δυσπραγία ευνοεί την ψήφο για κόμματα που
επιθυμούν την κρατική παρέμβαση
 η οικονομική δυσπραγία ευνοεί την ταξική ευθυγράμμιση, δηλ.
την ψήφο για το κόμμα που στηρίζει τα συμφέροντα της τάξης
στην οποία «ανήκει» ο ψηφοφόρος
μέτρηση του οικονομικού παράγοντα
 αντικειμενικοί δείκτες π.χ. ανεργία, πληθωρισμός
 υποκειμενικές αντιλήψεις για την κατάσταση της οικονομίας
(συνήθως σε σύγκριση με την προηγούμενη)
 μέτρα της δεύτερης κατηγορίας παρουσιάζουν μεγαλύτερη
προβλεπτική ικανότητα αλλά…
αδυναμία ορισμού αιτιώδους σχέσης
 σε ποιο βαθμό μπορούμε να διαχωρίσουμε τις αντιλήψεις για
την κατάσταση της οικονομίας από την εκλογική προτίμηση;

 το μοντέλο του Essex
 η αισιοδοξία του εκλογικού σώματος για τις οικονομικές
συνθήκες του μέλλοντος επιδρά θετικά στη δημοτικότητα της
κυβέρνησης
 εξαρτημένη μεταβλητή: δημοτικότητα κυβέρνησης
 ανεξάρτητες μεταβλητές: προσδοκίες για την οικονομική
κατάσταση, αντικειμενικοί δείκτες (δαπάνες, φόροι, ανεργία κλπ.)
 η κριτική στο μοντέλο του Essex
 οι προσδοκίες για την οικονομική κατάσταση διαμορφώνονται, του-
λάχιστον μερικώς, βάσει των αντικειμενικών δεικτών και συνεπώς η
επίδραση των δεύτερων είναι έμμεση και όχι άμεση
 οι προσδοκίες για την οικονομική κατάσταση πιθανότατα
διαμορφώνονται από την ίδια την πρόθεση ψήφου, κάτι που
αντιστρέφει την ερμηνευτική λογική της επιλογής βάσει των
εντυπώσεων/αντιλήψεων για την πορεία της οικονομίας

Οι βραχυπρόθεσμες επιδράσεις
 η σημασία των προσώπων
 η περιορισμένη επίδραση των υποψηφίων αντιπροσώπων
και η αυξανόμενη επίδραση των πολιτικών αρχηγών
 ενδείξεις αυξανόμενης επίδρασης των αρχηγών:
 πλήθος αναφορών σε αρχηγούς κατά τη διάρκεια συζητήσεων
 συχνότητα αναγωγής χαρακτηριστικών των αρχηγών σε
αντίστοι-χα των κομμάτων (π.χ. εντιμότητα, ικανότητα
διαχείρισης)
 αίτια αυξανόμενης επίδρασης των αρχηγών:
 πολυπλοκότητα συστήματος διακυβέρνησης
 προσωπολαγνεία των σύγχρονων ΜΜΕ
 διαφοροποιήσεις στην επίδραση των αρχηγών:
 η ισχύς του αρχηγού του κυβερνώντος κόμματος έναντι των
κομμάτων της αντιπολίτευσης και η ισχύς των αρχηγών των
μεγάλων κομμάτων έναντι αυτών των μικρότερων

 το περιεχόμενο των επιδράσεων των αρχηγών:
 υποκειμενικές αντιλήψεις για τα προσωπικά χαρακτηριστικά
τους
 υποκειμενικές αντιλήψεις για τις πολιτικές θέσεις τους
 υποκειμενικές αντιλήψεις για το (κυβερνητικό) έργο τους
 οι πολιτικοί αρχηγοί ως ζητήματα
 συνθήκες που πρέπει να πληρούνται προκειμένου ένα πολιτικό
πρόσωπο (ζήτημα) να κρίνει την εκλογική αντιπαράθεση
 η πλειοψηφία της κοινής γνώμης το κρίνει ως σημαντικό
 η πλειοψηφία της κοινής γνώμης αντιλαμβάνεται τις θέσεις των
κομμάτων για αυτό το πρόσωπο (ζήτημα) ως διαφορετικές
 οι θέσεις της κοινής γνώμης για το πρόσωπο (ζήτημα) δεν
κατανέμονται κανονικά ή αλλιώς εμφανίζουν έντονη ασυμμετρία
 η σημαντικότητα ενός αρχηγού ως ζητήματος εξαρτάται από το
βαθμό ασυμμετρίας μεταξύ των θετικών και αρνητικών
στοιχείων που αποδίδονται σε αυτόν από την κοινή γνώμη

 σε ποιο βαθμό μπορούμε να διαχωρίσουμε τις αντιλήψεις
για τα πολιτικά πρόσωπα από την εκλογική προτίμηση;
 οι θέσεις έναντι κομμάτων και πολιτικών αρχηγών
παρουσιάζουν έντονη συσχέτιση (βλ. % ψήφος για ένα κόμμα ανά
κατηγορία ψηφοφόρων βάσει των θέσεών τους για το κόμμα και τον
αρχηγό του)
θέσεις έναντι αρχηγών
θέσεις έναντι κομμάτων
θετική ουδέτερη αρνητική
θετική 97 91 76
ουδέτερη 86 48 28
αρνητική 35 19 6
ωστόσο, εκ των δύο, η ψήφος για το κόμμα παρουσιάζει εντονότερη

διακύμανση στο εσωτερικό κάθε κατηγορίας στάσης έναντι του
αρχηγού, κάτι που αποκαλύπτει ότι η επίδραση της εικόνας του αρχηγού
είναι λιγότερη ισχυρή από αυτήν του κόμματος

 σε ποιο βαθμό μπορούμε να αποδώσουμε εκλογικές
μετατοπίσεις στις αντιλήψεις για τα πολιτικά πρόσωπα;
 οι μετατοπίσεις είναι ελαφρώς ισχυρότερες μεταξύ εκείνων που
εμφανίζουν θετικές διαθέσεις έναντι πολιτικών αρχηγών ενός
άλλου κόμματος και αρκετά ισχυρότερες μεταξύ εκείνων που
εμ-φανίζουν θετικότερες διαθέσεις έναντι πολιτικών αρχηγών
ενός άλλου κόμματος σε σύγκριση με τις παρελθούσες
διαθέσεις τους
θέσεις έναντι αρχηγών
εκλογική μετατόπιση
θετική προς αρχηγό θετική προς αρχηγό θετικότερη προς

Εργατικών Συντηρητικών αρχηγό Εργατικών
μετατόπιση προς 15 5 25
Εργατικούς
καμία μετατόπιση 85 95 75
η επίδραση στην ψήφο μεγιστοποιείται στην περίπτωση που η κατανομή

των θέσεων για έναν αρχηγό μεταβάλλεται άρδην
 με ποιον τρόπο επιδρούν τα χαρακτηριστικά ενός πολιτι-
κού αρχηγού στην εκλογική επιλογή;
 έμμεσες επιδράσεις: αλλαγή πολιτικών θέσεων του κόμματος,
μεταβολή εικόνας του κόμματος μέσω της αναγωγής των
προσωπικών ιδιοτήτων του αρχηγού σε χαρακτηριστικά του
κόμματος
 άμεσες επιδράσεις: συγκέντρωση ιδιοτήτων που αξιολογούνται
ως ιδανικές από τους ψηφοφόρους π.χ. ικανότητα, εντιμότητα,
ανταποκρισιμότητα, αποφασιστικότητα
 η έννοια της «αμερικανοποίησης» ή «προεδροποίησης» των
κοινοβουλευτικών εκλογών στην Ευρώπη
 επικέντρωση των ΜΜΕ στις δραστηριότητες των αρχηγών
 επικέντρωση της προεκλογικής εκστρατείας των κομμάτων
στους αρχηγούς τους
 επικέντρωση της προσοχής των ψηφοφόρων στις ιδιότητες
των αρχηγών

 η επίδραση των ΜΜΕ
 η επίδραση των ΜΜΕ στις εκλογικές προτιμήσεις, ανεξάρ-
τητα της έκτασής της, βαίνει αναμφίβολα αυξανόμενη
 κομματική αποευθυγράμμιση
 ταξική αποευθυγράμμιση
 βελτίωση του βαθμού αξιοπιστίας ΜΜΕ λόγω του αυξανόμενου
πλήθους τους
 εντεινόμενη σημασία διεθνών θεμάτων στην πολιτική ατζέντα
 φαινόμενα που συνδέονται με την αυξανόμενη επίδραση
των ΜΜΕ στις εκλογικές προτιμήσεις
 «εθνικοποίηση» της ψήφου και περιορισμός γεωγραφικών
ιδιαιτεροτήτων στις εκλογικές προτιμήσεις λόγω της
ομοιόμορφης διάχυσης της πληροφορίας από τα εθνικά δίκτυα
 ρευστότητα θέσεων λόγω της ποικιλότητας των ερεθισμάτων
 προσωποποίηση της εκλογικής αναμέτρησης λόγω της
εγγενούς επικέντρωσης της προσοχής των ΜΜΕ στα πρόσωπα

 ποια όμως είναι η έκταση της επίδρασης;
 το μοντέλο της υποδόριας ένεσης
η έκθεση στα ΜΜΕ δημιουργεί θέσεις ή μεταβάλλει προϋπάρχουσες
 πετυχημένη χρήση τεχνικών προπαγάνδας
 το μοντέλο των περιορισμένων επιδράσεων
η έκθεση στα ΜΜΕ ενισχύει προϋπάρχουσες θέσεις
 αναγνώριση του ενδεχομένου διαφορετικής αποκωδικοποίησης του
μηνύματος ανά ομάδα ή άτομο
 κυρίαρχη αποκωδικοποίηση
 διαπραγματεύσιμη αποκωδικοποίηση
 αντιθετική αποκωδικοποίηση
 οι παραλλαγές στο νόημα εξαρτώνται από τις περιστάσεις
πρόσληψης του μηνύματος (π.χ. πολιτική ένταξη, ηλικία) και τον
τύπο του εκπεμπόμενου μηνύματος (π.χ. διαφήμιση, συνέντευξη)
 η γνώση ότι ένα μήνυμα περιέχει σημαντικό βαθμό μεροληψίας
καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο αποκωδικοποίησής του

 λειτουργίες των ΜΜΕ
 πληροφοριακή: ως αναμεταδότες των μηνυμάτων των
κομμάτων
 τα ΜΜΕ ως μέσα μετάδοσης της πολιτικής διαφήμισης ή του προ-
γράμματος δημοσίων σχέσεων ενός κόμματος (πολιτική
επικοινωνία)
 ερμηνευτική: ως πομποί των δικών τους πολιτικών μηνυμάτων
 τα ΜΜΕ ως μέσα καθορισμού της θεματολογίας (framing, priming)
 ο καθορισμός της ημερήσιας θεματολογίας ως βασικό πεδίο
ανταγωνισμού μεταξύ των ΜΜΕ και των κομμάτων (agenda-setting
thesis)

 τρόποι προσδιορισμού των επιδράσεων των ΜΜΕ στην
εκλογική συμπεριφορά
 έρευνες, πειράματα, εκλογικά αποτελέσματα
 προβλήματα μέτρησης των επιπτώσεων της πολιτικής
επικοινωνίας στην εκλογική συμπεριφορά
 πώς ανιχνεύεται η σχέση αιτίου και αποτελέσματος ανάμεσα σε
ένα τμήμα πληροφορίας και στη συμπεριφορά του κοινού;
 πώς μπορεί να μετρηθεί η επίδραση ενός μηνύματος ξεχωριστά
από άλλους παράγοντες;
 πώς μπορούμε να διακρίνουμε την επίδραση του ΜΜΕ
στην επιλογή της ψήφου από την επίδραση της ψήφου
στην επιλογή του ΜΜΕ;
 λαμβάνοντας υπόψη την κομματική ταύτιση παράλληλα με την
επιλογή του ΜΜΕ, δηλ. διαχωρίζοντας τον πληθυσμό τόσο ως προς
την κομματική ταύτισή του, όσο και ως προς το προσκείμενο στο
ΜΜΕ πολιτικό κόμμα

 ένα παράδειγμα
διαφορά % ψήφων Συντηρητικών-Εργατικών
ανάγνωση εφημερίδας έντονη ταύτιση με μηδενική ταύτιση με

και κομματική ταύτιση τους Συντηρητικούς τους Συντηρητικούς
καμία εφημερίδα 0 +10
εφημερίδα που +10 +30
πρόσκειται στους
Συντηρητικούς
εφημερίδα που +2 0
πρόσκειται στους
Εργατικούς
η επίδραση της θεματολογίας των ΜΜΕ φαίνεται να ενισχύει και όχι να
μεταβάλει προϋπάρχουσες κομματικές ταυτίσεις

Politikh Analush Kai Sumperifora 2014-2015 Oloklhrwmeno Arxeio

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Politikh Analush Kai Sumperifora 2014-2015 Oloklhrwmeno Arxeio

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Πολιτική Ανάλυση &

Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 2

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 3

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 4

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 5

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 6

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 7

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 8

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 9

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 10

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 11

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 12

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 13

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 14

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 15

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 16

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 17

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 20

άμεση αντιπροσωπευτική ελιτιστική

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 22

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 23

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 24

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 25

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 26

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 27

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 29

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 30

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 34

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 35

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 36

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 37

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 41

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 42

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 43

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 44

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 46

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 47

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 49

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 50

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 51

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 52

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 53

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 54

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 56

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 58

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 60

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 61

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 62

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 63

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 64

Κοινωνική αρνητική αρνητική - - -

Φύλο - αρνητική θετική - -

Μόρφωση - θετική αρνητική αρνητική -

Εισόδημα - - αρνητική αρνητική -

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 65

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 66

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 67

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 68

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 72

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 73

 το σημείο διαφοροποίησης: η έννοια της διαμαρτυρίας

Πολιτική Ανάλυση & Συμπεριφορά 77