BIZANCJUM

Bizancjum, Konstantynopol,
Cesarstwo rzymskie czy greckie?
Państwo powstałe ze wschodnich ziem Cesarstwa Rzymskiego
nigdy w średniowieczu nie nazywało się Cesarstwem
Bizantyńskim. Niemal w ogóle nie używano wówczas nazwy
„Bizancjum”. Używano jej w starożytności, zanim greckie
miasto handlowe przekształciło się w stolicę cesarską. Od
czasów Konstantyna Wielkiego nazwa „Konstantynopol” była
w powszechnym użyciu. Z upływem lat niemal wszyscy jego
mieszkańcy mówili po grecku dużo lepiej niż po łacinie.
Dlatego też dla mieszkańców Zachodu to cesarstwo było
greckie. Ale nie dla jego mieszkańców, zawsze podkreślających
rzymskie korzenie państwa. Cesarstwem Bizantyńskim zaczęto
je nazywać na Zachodzie dopiero w XVI wieku, odwołując się
do odległych antycznych korzeni.
 I. Ciągłość rozwojowa cesarstwa
wschodniorzymskiego od starożytności
do średniowiecza
1. Stolicą Konstantynopol (Bizancjum)
2. Podstawy funkcjonowania państwa:
a. rozwinięta gospodarka
– racjonalna sieć miejska
– stabilny system monetarny
– rozwinięte rolnictwo
– efektywny system podatkowy
b. kompetentna kadra urzędnicza
c. skuteczna służba dyplomatyczna
d. silna armia
Konstantynopol był miastem niemającym sobie
równych w średniowiecznej Europie. Rzym,
dawniej potężniejszy niż stolica Wschodu, był
cieniem swojej przeszłości. W średniowiecznej
Europie za miasto bardzo duże uważano ośrodki
zamieszkane przez 20 000–40 000 mieszkańców.
Tymczasem Konstantynopol w VI wieku
zamieszkiwało około 500 000 ludzi.
 3. Polityka
Cesarstwo Bizantyńskie znajdowało się w niemal
stałym konflikcie zbrojnym z różnymi grupami
barbarzyńców. Nie oznaczało to jednak zrywania
kontaktów politycznych między nimi a cesarzami.
Przeciwnie, władcy Bizancjum bardzo często
rozmawiali z najeźdźcami. Czasami stawali się ich
zwierzchnikami, ale nierzadko płacili im trybut.
Natomiast z punktu widzenia Bizantyńczyków ich
cesarza od władców barbarzyńskich zawsze dzieliła
przepaść.
4. Justynian Wielki i Teodora
 Justynian Wielki  (527-565)

1. Próba odbudowy terytorialnej cesarstwa rzymskiego

a. zakończenie wojen z Persją
b. działalność wodza Belizariusza
c. podbój państwa Wandalów w Afryce Północnej (533
r.)
d. podbój państwa Ostrogotów w Italii (535-540 r.)
e. opanowanie południowej części Hiszpanii (525-555 r.)
2. Polityka wewnętrzna Justyniana I Wielkiego
a.krwawe stłumienie powstania „Nika” – 532 r.
(przeciwko podatkom)
b. kodyfikacja prawa rzymskiego
– publikacja tzw. Kodeksu Justyniana  (Corpus
Iuris Civilis) – 534 r.
c. reforma administracji
 Kultura bizantyńska
• 1. Pielęgnacja dziedzictwa antycznego
• 2. Walka z pozostałościami religii pogańskiej –  zamknięcie
pogańskiej Akademii Platońskiej  - 529 r.
• 3. Zanik języka łacińskiego – dominacja greki
• 4. Historiografia – Prokopiusz z Cezarei
• 5. Sztuki plastyczne:
• – mozaiki
• – ikony – kult  świętych obrazów
• – zanik rzeźby figuralnej
• – rzemiosło artystyczne – wyroby jubilerskie i luksusowy sprzęt
codziennego użytku
• – Hagia Sophia  (Kościół Mądrość Boża) – arcydzieło architektoniczne
• 6. Spór między ikonodułami (zwolennicy kultu ikon)
i ikonoklastami (przeciwnikami kultu ikon)
 Kryzys Bizancjum
1. Epidemia dżumy – 542 r. (według niektórych
szacunków zmarło około 40% mieszkańców)
2. Zagrożenie zewnętrzne – najazdy:
a. Longobardów – utrata prawie całej Italii
b. Słowian
c. Awarów
d. zakończone niepowodzeniem oblężenie
Konstantynopola przez Słowian i Awarów – 626
r.
e. Persów
– walki o Syrię i Palestynę oraz Egipt
– cesarz Herakliusz I (610-641) odzyskał wcześniej utracone
ziemie
– zwycięska bitwa pod Niniwą (627 r.)
f. inwazja Arabów (VII w.) 
– utrata przez Bizancjum Północnej Mezopotamii, Syrii,
Palestyny, Egiptu oraz Afryki Północnej (2/3 posiadanego
terytorium)
– zakończone niepowodzeniem oblężenie Konstantynopola –
717 r. (użycie przez flotę tzw. greckiego ognia)
g. najazd na ziemie zamieszkałe przez ludność słowiańską
tureckich Protobułgarów
 V. Reformy administracyjne i
społeczne
1. Podział kraju na okręgi wojskowe – tzw. temy– władzę
administracyjną i wojskową sprawują stratedzy
2. Przydział działek dla żołnierzy zamiast żołdu.
VI. Odrodzenie Bizancjum
1. Panowanie Bazylego I Macedończyka (867-886 r.)
2. Walki z Arabami
3. Odzyskanie kontroli nad Krymem
4. Udział w chrystianizacji Bułgarów oraz państwa
wielkomorawskiego  i Rusi
5. Podbój Bułgarii – Bazyli II (976-1025 r.)
Trwałe zerwanie jedności chrześcijaństwa
nastąpiło w 1054 roku. Na skutek tak
zwanej schizmy wschodniej nastąpiło
oderwanie się kościoła bizantyjskiego i
ustanowienie dwóch nie uznających się
nawzajem odłamów: rzymskokatolickiego i
greckoprawosławnego. Dramat tych wydarzeń
pogłębiło wzajemnie obłożenie się
ekskomunikami.
 Filmik
• https://www.youtube.com/watch?v=mV-d5U
vqyTU