ANG PONOLOHIYA ng

WIKANG Filipino

Suprasegmental at Segmental
 Layunin
• Maunawaan ang Ponolohiya ng Wikang Filipino
• Magamit ang ponolohiya ng Wikang Filipino
• Maisa-isa ang suprasemental at segmental
Kahulugan

Ponema
- isang makahulugang tunog dahil
nababago nito ang kahulugan ng isang
salita kapag ito ay tinanggal at pinaltan
 Halimbawa

tela tila
• isang materyal sa paggawa • ang ibig sabihin ay walang
ng damit katiyakan o di sigurado

• maaaring mabago ang ng kahulugan kapag ang tunog na e ay pinalitan

ng tunog na i
 Halimbawa

tasa pasa
• sa ganitong paraan, makikitang ang bawat tunog ay
kinakatawan ng mga titik ng alpabetong Filipino
Dalawang Uri ng Ponema

• Segmental
• Suprasegmental
 Segmental

- binubuo ng 5 patinig at labing-anim na

katinig

Patinig = a,e,i,o,u
Katinig = b,k,d,g,h,l,m,n,ng,p,r,s,t,w,y
 Segmental

- ang ponemang pinahabang [n] ay kinakatawan ng titik na ng

- ang tandang pananong [ ʔ ] ay kumakatawan sa glottal na pasara o
impit na tunog
* sa wikang Filipino mahalaga ang impit na tunog dahil nakakapagpabago ito
ng kahulugan

tu:boh vs tu:boʔ ki:tah vs ki:boʔ u:poh vs u:poʔ

 Segmental

- may pagkakataon ang impit na tunog ay

kinakatawan ng gitling [-] kapag ito ay
nasa loob ng salita sa pagitan ng katinig
at patinig
may-ari vs mayari pang-ako vs pangako mag-alis vs magalis
 Segmental

*makikita na kapag inalis ang gitling sa

mga halimbawang salita mag-iiba ang
kahulugan nito
 Pares minimal

• pares na salita na magkaiba ang kahulugan ngunit

magkatulad sa bigkas maliban sa isang ponema

Halimbawa:pala: bala, tela: tila,oso-uso,misa:mesa

 Suprasegmental

• tumutukoy sa tono,haba,diin,at antala (tigil o

paghinto)
• ang ponemang ito ay hindi kinakatawan ng
anomang titik at nakakapagpabago ng
kahuluganbatay sa artikulasyon o pagpapahayag
 Suprasegmental

Tono : May bisita tayo. vs May bisita tayo?

Siya ang kasama ko. Siya ang kasama ko?
 Suprasegmental

Haba : Malayong-malay (pahabain ang bigkas nito

bilang pagbibigay-diin sa kalayuan ng tinutukoy
na lugar)
 Suprasegmental

Diin: kaibigan (nasa pantig na ka ang diin)

vs
kaibigan (nasa pantig na bi ang diin)

Diin: pito (nasa pantig na pi ang diin)

vs
pito(nasa pantig na to ang diin)
 Suprasegmental

Antala:Hindi puti. vs Hindi,puti.

Antala: Hindi ako nakasira . Vs. Hindi, ako nakasira

 Ponemang Malayang Nagpapalitan

• dalawang magkaibang ponemang matatagpuan sa

magkatulad na posisyon bagama’t hindi
nakapagpapabago ng kahulugan ng salita
*sinasabing ang a,e,i,o,u,d at r ay maaaring magpalitan na hindi
nagbabago ang kahulugan ng salita
 Ponemang Malayang Nagpapalitan
Halimbawa

• totoo-tutuo
• lalaki-lalake
• madumi-marumi

*sinasabing ang a,e,i,o,u,d at r ay maaaring magpalitan na hindi

nagbabago ang kahulugan ng salita