Hukov zakon

Deformacija čvrstih tela

Milena Martinović II-2
Ljubica Mihailović II-2
 Mehaničke oscilacije i oscilovanje
 Mehaničke oscilacije:
 Hukov zakon
 Period i frekvencija oscilovanja
 Prosto harmonijsko kretanje
 Prosto klatno
 Energija prostog harmonijskog
oscilatora
 Veza sa uniformnim kretanjem po
kružnici
 Prigušeno harmonijsko kretanje
 Prinudno oscilovanje,rezonancija
 Oscilovanje:
 Kretanje bove na ustalasanom moru
 Dete na ljuljaški
 Žica na gitari
 Atomi u čvorovima kristalne rešetke
 Kretanje napred-nazad
 Menja se rastojanje od ravnotežnog
položaja,brzina i energija
 Hukov zakon
 Promena dužine tela pri istezanju ili
sabijanju čvrstih tela veća je ukoliko
je sila koja izaziva ovu deformaciju
jača.
 Još u 17. veku engleski naučnik 
Robert Huk je eksperimentalno
utvrdio da u slučaju malih
deformacija važi: 
 "Promjena dužine tela upravo je
jednaka  sili koja dovodi do istezanja
F=k·Δl  (odnosno sabijanja).”
 Hukov zakon

 F=k·Δl
 gde je Δl promjena dužine tijela pri djelovanju sile F, 
 a k je koeficijent elastičnosti.
 Jedinica za koeficijent elastičnosti je N/m .
 Koeficijent elastičnosti zavisi od materijala od kojeg je
telo napravljeno ( veći je, recimo, za metale, nego za
drvo ili beton), ali zavisi i od dimenzija tela. Merenja
pokazuju da se, npr., dva štapa od istog materijala, ali
različitih dimenzija, pri delovanju iste sile ne deformišu
jednako: štap se više istegne (ili sabije)
ako je duži i ako je tanji.
 Hukov zakon

Normalni napon

Normalni napon
Koeficijent elastičnosti brojno je jednak sili
  F=(E·S·Δl)/l;  koja deluje u pravcu
Hukov zakon
   k=(E·S)/l normale na poprečni
prejsek jedinične
 Δl=(F·l)/(E·S) površine:
S obzirom da modul
elastičnosti zavisi            σ = F/S 
F - sila koja dovodi do Jedinica za normalni
samo od materijala,
istezanja napon je N/m² .
a ne i od oblika i
l - dužina tela Hukov zakon se
dimenzija tela, bolje
S – površina može pisati i u obliku:
je da se Hukov zakon
poprečnog preseka            δ=σ/E
zapisuje u obliku
tela na koji deluje sila;
formule
Δl- promena dužine
Δl=(F·l)/(E·S).
E - Jungov model
elastičnosti.
 Hukov zakon

Relativna promjena dužine

Opruga (mi često
tela pri istezanjuupravo
kažemo feder ) je mašinski
je jednaka normalnom
. element  koji se
naponu.Merna
koristi za . ostvarivanje
jedinica zamodul
elastičnih . . spojeva.
elastičnosti je: F=-kx
Pod delovanjem . sile
N/m²(paskal).
dolazi do deformacije .
opruge, a po prestanku .
delovanja sile vraćaju .
Sila sa kojom se u prvobitni položaj.
se opruga opire pritisku
linearno proporcionalna
promeni dužine opruge
 Hukov zakon

 Restituciona-povratna sila
 Za deformacije duž jedne x-ose
 Oscilovanje plastičnog lenjira pričvršćeno na jednom kraju
 Hukov zakon
 F = -kx
k – ima veze sa Jungovim delom elastičnosti

 Pokazuje koliku silu treba upotrebiti da bi se telo deformisalo

za jednu jedinicu dužine
Hukov zakon
 Prosto harmonijsko kretanje
 Pod delovanjem sila koje se opisuju Hukovim zakonom
 Takvo oscilovanje-prosto harmonijsko
 Otklon iz ravnotežnog položaja-elongacija
 Maksimalna elongacija-amplituda
 Ni period ni frekvencija ne zavise od amplitude
 Deformacija čvrstih tela
Na prvi pogled reklo bi se da
su čvrsta tela otporna na
svaku vrstu deformacije.
Kreću se u pravcu dejstva sile
i obrću se pod dejstvom
momenata.Deformacije
čvrstih tela pod dejstvom
spoljašnjih sila mogu biti
dvojake. Ako se telo po
prestanku dejstva sila vraća u
prvobitan oblik kaže se da je
elastično
Čvrsta tela su sastavljena od
velikog broja uredjenih atoma
ili molekula koji su
medjusobno povezani
medjumolekularnim silama.
Prilikom sabijanja medju
atomima se javljaju odbojne
sile koje teže da ih vrate u
prvobitan položaj i obrnuto,
prilikom istezanja se javljaju
privlačne sile medju
molekulima
 Elastičnost
 Na slici je prikazana kubna rešetka u kojoj su
medjumolekularne sile simbolički predstavljene oprugama.
Ovakav položaj atoma ili molekula odgovara minimumu
potencijalne energije kome teže sva tela u prirodi
 Elastičnost

Na sl.(a) sila deluje Ako sila leži u Hidrostatički pritisak

normalno na
površinu tela usled
čega može doći do
istezanja ili do
sabijanja tela ukoliko
sile deluju u
suprotnom smeru.
(tangencijalnoj) ravni deluje na telo sa svih
tela, dolazi do strana usled čega
smicanja jednog sloja može doći do
tela u odnosu na promene njegove
drugi, tj. dolazi do zapremine i takva
deformacije smicanja vrsta deformacije
kao što je prikazano naziva se
na sl.(b) zapreminska
deformacija (sl.(c))


F
x

F
L+ L
L
L

a b c
 Elastičnost
 Za sva tri tipa deformacije zajednička je sila koja deluje na
neki deo površine tela - napon. Pod dejstvom te sile dolazi do
deformacije tela. Kao mera te deformacije uvodi se pojam
relativne deformacije koji predstavlja odnos promene
dimenzije tela i prvobitne dimenzije. Relativna deformacija je
bezdimenziona veličina s obzirom na to da predstavlja odnos
dve veličine iste prirode.
 Huk (Hooke) je ustanovio da je kod elastičnih tela napon
proporcionalan relativnoj deformaciji.
 Konstanta E se naziva modul elastičnosti materijala.
 Istezanje i sabijanje
 Na slici dve sile jednakog intenziteta deluju normalno na
površinu S (poprečni presek) tela pa se zato odnos

naziva normalni napon. 

 Pod dejstvom sile F došlo je do istezanja štapa za ΔL, pa je u
ovom slučaju relativna deformacija data odnosom

F
x

 Prema Hukovom zakonu je  L+ L
F
L
L

ili 
 Istezanje i sabijanje
Na slici je prikazana zavisnost normalnog napona od relativne
deformacije. Deo OA na krivoj predstavlja granicu
proporcionalnosti i oblast važenja Hukovog zakona. Tačka B
predstavlja granicu elastičnosti i dalje od nje deo krive BC je
oblast plastičnih deformacija, u ovoj oblasti po prestanku dejstva
sile telo ostaje trajno deformisano. Ukoliko bi se napon
povećavao i dalje, u tački C bi došlo do kidanja materijala. 
 Smicanje
 Druga vrsta naprezanja materijala je prikazana na slici. U
odnosu na presek tela S, sile imaju tangencijalni pravac, pa
tangencijalni napon predstavlja odnos

 U ovom slučaju sila teži da smakne jedan sloj u poprečnom

preseku tela u odnosu na drugi sloj, pa se ovakav slučaj naziva
naprezanje na smicanje. Relativna
F
 deformacija u slučaju
smicanja iznosi  x

F
L+ L
L
L
 Smicanje
 jer je u praksi ugao θ mali, pa se na taj način relativna
deformacija jednostavno izražava uglom θ. I u ovom slučaju je
relativna deformacija srazmerna tangencijalnom naponu, pa
se može pisati

ili

 Konstanta proporcionalnosti Es se naziva modul elastičnosti ili

modul smicanja.
 Zapreminska deformacija
 Slika predstavlja telo koje je potopljeno u tečnost, tako da
napon pri ovoj vrsti deformacije odgovara pritisku kojim
tečnost deluje na telo podjednako u svim pravcima. Pod
dejstvom sile dolazi do smanjenja zapremine tela ΔV, tako da

relativna deformacija Fiznosi ΔV/V. Hukov zakon pri ovoj vrsti
x
deformacije glasi 
F
L+ L
L
L

 gde je B zapreminski moduo stišljivosti. Recipročna vrednost

modula stišljivosti naziva se koeficijent stišljivosti s=1/B.
 Zapreminska deformacija
 Moduo stišljivosti vode je 2.2*109 N/m2, a gvožđa je
16*1010 N/m2. Na dnu Tihog okeana na prosečnoj dubini
4000 m, pritisak iznosi 4.7*107 N/m2. Relativna
deformacija ΔV/V, neke zapremine vode na ovoj dubini
je 1.8%, dok je za neko telo od gvožđa 0.025%. Ovo
upravo govori o tome koliko su jake veze među atomima
rešetke čvrstog tela u odnosu na atome ili molekule
tečnosti.