Opšta infektologija

LITERATURA:
1. Božić, M. urednik: Katedra za infektivne bolesti, Med. fakultet Beograd,
Infektivne bolesti, Libri medicorum, C.I.B.I.D.Beograd, 2004.
2. Begovac,B., Božinović, A.,Lisić,M., Baršić, B., Schoenwald, S.,
Infektologija, Profil-Zagreb, 2006
3. Mihaljević, F., Fališevac, J.: Opća infektologija,
JUMENA, Zagreb, 1980
4. Teftedarija, M., Đorđević,D.: Opšta i specijalna infektologija, Svjetlost
Sarajevo, 1990. / 2000
5. Teftedarija, M. i sar: Praktikum iz infektologije,
Savez studenata Medicinskog fakulteta, Sarajevo, 1986.
6. Mihaljević,F., Fališevac,J., Bezjak,B, Mravunac,J.: Specijalna infektologija
I / II, JUMENA, Zagreb, 1972 – 1998.
7. Kosanović – Ćetković, D.: Akutne infektivne bolesti, Beograd,
1995 – 2000.
8. Golubović,S.:Infektologija,skripta,Apeiron, 2010.

.
 INFEKTIVNE BOLESTI
Definicija:
Infektivne bolesti su oboljenja životinja i
čovjeka koja nastaju prodorom
mikroorganizama iz spoljne sredine ili
djelovanjem njihovih metabolita,
a u većini slučajeva se mogu
prenositi sa jedne jedinke na drugu.
Infektivne bolesti su pretežno upalne bolesti.
Zarazne su (kontagiozne)jer se u većini slučajeva mogu
prenositi, pošto imaju otvoren epidemiološki krug širenja
(gripa, malarija).
Nezarazne (nekontagiozne) su ponekad kad imaju zatvoren
epidemiološki krug širenja (tetanus, botulizam, endogene
infekcije: karijes, granulom korena zuba, holecistitis).
Zarazne bolesti i infektivne bolesti – su većim dijelom slični, ali
su različiti epidemiološki fenomeni i ne radi se o
sinonimima:
sve zarazne bolesti su infektivne –
sve infektivne bolesti nisu zarazne!
Kontagiozne bolesti: prenose se direktno ili
indirektno.
Nekontagiozne bolesti su izazvane
mikroorganizmima iz vlastite – endogene flore
i prirodnim putevima se ne prenose na druge.

Uslovno kontagiozne su one infektivne bolesti

koje se samo u posebnim prilikama ili vještački
mogu prenijeti na druge( zubni plak,granulom
zubog korena,apsces jetre, osteomijelitis i sl.).
 Značaj zaraznih bolesti u humanoj patologiji
• U prošlosti: one su predstavljale najčešći vid ljudske
patologiju i najbrojnije uzroke smrti (uslovi ekonomske i
kulturne zaostalosti: epidemije kuge,
variole,gube,pjegavog i trbušnog tifusa i td.).
• Danas: one predstavljaju bar 60% sveukupne patologije
čovjeka (zemlje u razvoju), ali njihovo relativno učešće u
opšgtoj smrtnosti ljudi opada kao što opada i
incidencija ,,klasičnih” zaraznih bolesti.
• U budućnosti: očekuje se dalji pad incidencije
,,klasičnih” zaraznih bolesti i trend rasta t.zv. ,,novih”
zaraznih bolesti (emergentne i reemergentne bolesti).

• U cjelini zarazne bolesti polako gube značaj ali će

postojati uvijek dok postoji ljudska vrsta.
 Emergentne zarazne bolesti
• Emergentne zarazne bolesti
(engl.emergent:hitan,nužan,nepreviđen) su ili
sasvim nove ili čovjeku ranije nepoznate
bolesti koje se iznenadno pojavljuju u različitiim
krajevima svijeta prijeteći epidemijskim
razvojem:
-HIV-AIDS,SARS,pričija,svinjska i druge
varijante gripe,majmunske boginje, Lasa,Ebola i
druge hemoragijske groznice,Lajmska
bolest,legionarska bolest,West Nile encefalitis,i
t.d.
 Reemergentne zarazne bolesti
• To su zarazne bolesti koje su već iz prošlosti
poznate,ali su bile suzbijene,ili su se ponovo
javile aktivnim činjenjem ljudi (razvoj
rezistentnih mikroba zbog zloupotrebe
antibiotika,neefikasne preventivne
mjere,zloupotreba mikroba radi ratnih
ciljeva,terora i sl).To su:difterija,veliki
kašalj,morbili,variola, tifus,majmunske
boginje,kolera,poliomije- litis,kuga,antraks,
tuberkuloza,malarija,pjegave groznice i sl.
 Zarazne bolesti kao biološka
oružja
• I ako međunarodni propisi to strogo
zabranjuju, neke države su razvile tehnologiju
proizvodnje,skladištenja i distribucije
mikroorganizama odn.njihovih spora i toksina
na tuđe teritorije,stanovni- ištvo,vojsku,
ekonomska i prirodna dobra, radi ostvarivanja
odbrambenih ili agresivnih ciljeva.Učinci takve
biološke agresije mogu biti višestruko opasniji
od učunaka klasičnog ili atomskog oružja.
 Zarazne bolesti kao biološka
oružja
Mikroorganizmi se kao oružja biološke
agresije mogu distribuirati kontaminacijom
tla,vode,hrane,zraka(sprej,bespilotnim
letjelicama,granatama)i životinjama.
Cilj agresora je:izazvati masovno oboljevanje
u ciljnoj populaciji,bez uništavanja
materijalnih dobara,i to tako da pojava što
više liči na prirodno nastalu epidemiju.
 Zarazne bolesti kao biološka
oružja
• Razvoj bioloških oružja uglavnom je jeftiniji
od razvoja klasičnog ili nuklearnog
oružja,skladištenje traži malo prostora i
jednostavnije je,kontrola od strane protivnika
je teža,a efekti su mu jednako snažni kao i
kod drugih oružja, tako da je biološko oružje
naznavno i “atomskom bombom
siromašnih”,jer ga mogu ostvariti i države
koje nisu nuklearne velesile.
 Zarazne bolesti kao biološka
oružja
• Upotreba uzročnika zaraznih bolesti u borbene
svrhe može se javiti u tri osnovna oblika,kao:
• Biodiverzija,
• Bioterorizam i
• Biološki rat.
• Biodiverzija je sporadično i ciljano
podmetanje zaraznog materijala negdje i
nekome sa jasnim ili nedovoljno jasnim trajnim
ciljem(pisma “antraksni prah”).
 Zarazne bolesti kao biološka
oružja
• Bioterorizam je upotreba mikro-i
makrorganizama ili njihovih produkata kroz
neodređeno dug period sa ciljem da se nanese
biološka,privredna ili politička šteta nekoj
zajednici ili pribavi neka korist (H1N1?).
• Biološki rat je otvoreno korišćenje
mikroorganizama u ratnim operacijama jedne
međunarodno priznate,protiv druge
međunarodno priznate države.
 Današnji socijalno-medicnski
značaj zaraznih bolesti
• 1.I dalje su to bolesti gladnih i siromašnih,
• 2.I dalje se javljaju i u razvijenim društvi-
• ma(gusta neseljenost,kolektivizacija ishrane,aberacije
ponašanja,medicinski
• “hiperkonzumizam”,..).
• 3.Porast ušešća staraca u društvu i defici-
• ti imunosti.
• 4.Globalni razvoj multirezistencije mikroba.
• 5.Globalna potreba za stalnim nadzorom.
• 6.Visoka cijena nadzora,liječenja i dijagnostike.
• Čovjek (životinja) i uzročnici zaraznih bolesti
(mikroorganizmi) tokom evolucije su uzajamno adaptirani i
stoje u ravnoteži.
• Poremećaj te ravnoteže jeste biološki eksces koji se
prepoznaje kao bolest.
• Nema bitne biološke razlike između zaraznih bolesti viših
životinja i čovjeka. Ipak, neke su pretežno humane
(morbili, meningokokna bolest) a neke pretežno animalne (
infektivna anemija kopitara, M.Aujetzky)zbog postojanja
složenog i nedovoljno jasnog mehanizma barijere vrsta.
• Ipak, jedan broj zaraznih bolesti je zajednički čovjeku i
životinjama,oko 840 mogućih.
• To su zoonoze (više od 200 do sada poznatih oboljenja:
bjesnilo, ebola-groznica, antraks,i t.d.).
• Čovjek (životinja) i mikroorganizmi uzajamno stoje u
sljedećim vrstama odnosa:
• Indiferentan odnos: visoki stepen uzajamne evolucione
adaptiranosti, kao što je slučaj sa većinom mikroba iz
okruženja,koji u normalnim
uslovima ne izazivaju bolesti.

• Saprofitski odnos: mikrobi se hrane uginulim

organizmima odn. uginulim tkivima i izlučevinama-oni
su”čistači prirode”i obično ne izazivaju bolest.

• Komenzalski odnos: mikroorganizmi su adaptirani da žive

u i na makroorganizmima životinja i čovjeka i koriste mu
svojim metabolitima (crijevna flora).
• Parazitski odnos : mikroorganizmi ,,zloupotrebljavaju
gostoprimstvo” čovjeka i koriste njegovu hranu
(gliste-helminti), tkiva (stafilokok,gljivice), ćelije
(brucele, HIV) i metabolite(tetanus).
• Parazitizam je vjerovatno izraz slabe uzajamne
evolutivne adaptiranosti mikroba i čovjeka.

• Parazitizam može biti bezuslovan, kada

mikroorganizam koristi energiju čovjeka (HBV; kolera) ili
uslovan kada mikroorganizam koristi samo
oslabljenog čovjeka (Legionella pneumofila; Candida
spp.), t.j. kada su prethodno poremećeni uslovi
nespecifične i specifične odbrane.
• Infekcija je prodor, adaptacija, preživljavanje i umnožavanje
mikroorganizama u složenijim organizmima u kojima oni
izazivaju fiziološke reakcije odbrane.
Infekciji podliježu i bakterije (bakteriofagima), niže i više biljke
i niže i više životinje.

• Infekcioznost (invazivnost) je sposobnost mikroorganizama

da uđu u mikroorganizam zadrže se i umnože u njemu.

• Infektivna doza je procijenjeni broj mikroorganizama koji su

potrebni da u makroorganizmu izazovu
prepoznatljivu odbrambenu reakciju ili bolest.
• Invazija je izraz koji se u veterinarskoj medicini koristi za
infekciju. To su sininomi (Infektivne bolesti=invazivne
bolesti).
• Infestacija je izraz koji podrazumijeva zaraženost
ljudskog ili životinjskog organizma višim
parazitima-crvima ili helmintima.
• Zaraznost ili kontagioznost je sposobnost
prenošenja i prihvatanja mikroorganizama i
u novom domaćinu.
• Patogenost je uopšte sposobnost mikroorganizama da
u novom domaćinu izazovu štetne
učinke,bolest.Odnos broja izloženih infekciji i
oboljelih(od grč.”pathos”.bolest).
• Virulencija je stepen patogenosti mikroba,t.j.odnos
broja inficiranih i broja klinički manifestno oboljelih.
 Faktori virulencije su:

• 1.Broj unijetih mikroorganizama-infektivna

doza,
• 2.posjedovanje kapsula i spora,
• 3.pokretljivost mikroba,treplje-flagele i fimbrije,
• 4.termostabilnost,
• 5.toksini,
• 6.dinamika razmnožavanja,
• 7.sposobnost preživljavanja u ćelijama,...
• Indeks kontagioznosti: označava broj inficiranih od 100
eksponiranih neimunih osoba.
• Indeks manifestne bolesti: označava broj oboljelih od
100 eksponiranih neimunih osoba(uporediti sa
“virulencija”!).

• Kolonizacija je zaposjedanje žive podloge od strane

mikroba i razmnožavanje u i na njoj.
To je uglavnom fenomen površine.

• Kontaminacija je zaposjedanje, naseljavanje ili prisustvo

mikroba u ili na živoj i/ili neživoj sredini odnosno u
ambijentu.
U širem značenju, kontaminacija se odnosi i
na hemijska i radijaciona zagađenja.

• Adherencija-adhezija je aktivni proces

u kojem se mikroorganizmi prihvataju
za ciljne ćelije ili tkiva posebnim
mehanizmima.
 Kliconoštvo
• Kliconoštvo jeste zaraženost nekim
patogenim mikroorganizmom koji se
stalno ili povremeno izlučuje u vanjsku
sredinu.
• Njega treba razlikovati od uobičajene
naseljenosti mikrobima ljudskog
organizma,što je fiziološka pojava.
• Kliconoštvo ima ogroman epidemiološki
značaj.
 Kliconoštvo
Kliconoštvo može postojati u toku inkubacionog
perioda,akutne,subakutne i hronične infektivne
bolesti,tokom atipične i tipične bolesti ili samo
tokom infekcije bez ikakve bolesti
• Nakon bolesti često se javlja rezidualno i
kratkotrajno kliconoštvo(streptokok,šigela).
Tokom atipične ili subkliničke infekcije
organizam takođe stvara specifični
imunitet,što se zove tiha imunizacija.
 UPALA
Upala ili inflamacija je prirodni odbrambeni odgovor
makroorganizama na infekciju, ali pri infekciji nije
obavezan fenomen.
Mogućnost za pojavu upale zavisi:
1. direktno proporcionalno od
a. infektivne doze,
b. patogenosti,
2. a obrnuto proporcionalno od
a. rezistencije (otpornosti) domaćina tj. od toga da li se
radi o...
b. ... prvom ili ponovljenom susretu
mikro-i makroorganizma.
Po kliničkom toku upale su: akutne, subakutne
i hronične.
• Akutne: do 2 mjeseca (pneumonija),
• Subakutne: 2.5 – 6 mjeseci (tuberkulozni
meningitis),
• Hronične: preko 6 mjeseci (hronični B
hepatitis),
• ali je takva podjela vrlo uslovna i didaktički
određena.
Patološko- anatomski upale mogu biti
a. ako su akutne:
• serozne,
• gnojne,
• hemoragične,
• fibrinozne,
• pseudomembranozne,
• nekrotične,
b. a ako su hronične:
• granulomatozne (TBC),
• fibromatozne(pleuritisi,perikarditisi,hronični hepatitisi B i
C,rana faza),
• proliferativne(ciroza jetre,pluća,kožni ožiljci) i t.d.
Prema lokalizaciji upale su:

• lokalne (cirkumskriptne) (granulom;

veruka-bradavica;furunkul;erizipel);
• lokalne sa tendencijom širenja: erizipel,
erythema migrans starfilokokne upale;
• generalizirane, diseminirane, opšte
(sepsa, trbušni tifus).
Ishod infekcije može biti:

• infektivna bolest, kao vjerovatni incident

adaptacije;

• imunizacija prirodnim putem (,,tiha

imunizacija”), bez pojave bolesti (u preko
90 % svih infekcija).
Ishod infektivne bolesti može biti:

1. izliječenje bez posljedica i bez kliconoštva (morbili),

2. izliječenje bez posljedica, ali sa kraćim ili dužim

kliconoštvom (šigeloza);

3. izliječenje bez posljedica ili s njima uz doživotno

kliconoštvo(hepatitis B, hepatitis C);

4. razvoj hronične upalne bolesti

(TBC,lues,”reumatizam”);
5. razvoj hronične proliferativne bolesti upalnog (HCV-
ciroza jetre) ili neoplazmatskog tipa (EBV-limfomi),
6. Sekvele(posljedice)-privremene (ak. reumatska
bolest) ili trajne (gluhoća-surditas –nakon tbc
meningitisa) – invalidnost (polio);
7. smrt (u toku infekcije, poslije infekcije, ali zbog nje,
-zbog pogoršanja prethodne bolesti ili
-zbog infekcijom izazvanog razvoja nove bolesti).

Može se reći da su zarazne bolesti mladog

uzrasta ,,zora” ljudske patologije.
Uslovi za nastanak i širenje zaraznih bolesti

1. Postojanje mikroorganizma – uzročnika

(virusa, bakterije i sl.).

2. Postojanje izvora zaraze (kliconoše,

bolesnika,kontaminiranog materijala:krv,
tkiva bolesnika,leševi i sl.).

3 Postojanje puteva širenja infekcije,načina prenošenja:

-direktnim kontaktom sa drugim osobama,
-indirektnim putem:vazduhom,putem aerosola(Fligeove
kapljice),
3.nastavak: Postojanje puteva širenja zaraze-načina
prenošenja:
- druge sekundarno zaražene osobe ili životinje; (kontakt),
- vazduh sa aerosolima i polutansima (aerogeno širenje),
- voda (hidrične infekcije),
- zemljište (antraks, tetanus),
- vektori-živi prenosioci, obično zglavkari-atropodi
bilo kao:
a. Prirodno inficirani prenosioci (krpelj,komarac
b. zadesno kontaminirani prenosioci (muhe),
- hrana (alimentarni put prenosa infekcije),
- izlučevine, sekret i ekskreti, krv i organi i leševi
zaraženih.
4. Postojanje ekspozicije (izloženosti) infekciji koja
je:
• opšta (prehlada, grip, malarija),
• specijalna (venerične bolesti),
• ambijentalna (regioni na Zemlji, klimatske zone,
soc. slojevi),
• sezonalna (proljeće: grip, ljeto-leptospiroze, jesen-
tifus),
• profesionalna ( stočari: antraks, stomatolozi-
AIDS).
5. Postojanje ulaznog mjesta, tipičnog za datu vrstu
infektivnog agensa:
• specifičnog (kolera: digestivni trakt, morbili-respir. trakt),
• ili nespecifičnog (stafilokok: koža, mukoze, respiratorni
ili digestivni trakt).
6. Postojanje dispozicije- spremnosti da se ,,prihvati”
bolest, t.j. otsustva ili oslabljenosti imuniteta (dječija dob,
rekonvalescencija, hronične bolesti metabolizma, stres,
menses i t.d.).

Ovih 6 tačaka čine 6 ,,karika” Vogralikovog

epidemiološkog lanca.
 Masovnost pojave zaraznih
bolesti
• Bitna osobina zaraznih bolesti jeste da se one
najčešćem pojavljuju u grupama oboljelih,a rjeđe
pojedinačno.
• Prema načinu javljanja u populaciji zarazne bolesti
možemo posmatrati kao:
• -pojedinačne pojave,
• -pojedinačne-indeksne slučajeve na početku
masovnog javljanja,
• epidemije,kada oboljeva mnoštvo i
• pandemije,kada se bolest širi svijetom.
Etiologija zaraznih bolesti

Definicija: Etiologija je tumačenje uzroka bolesti

(od grč. aitia i logos)
Tabela 1. Klasifikacija etioloških činilaca i njima
izazvanih poznatih ili mogućih bolesti, stanja i
poremećaja
Fiziološki agens Poremećaj- bolesti ili
stanje
A. a. Složene(samodjeljive) Transfekcija :
molekule -mutacija virusa i bakterija;
1.dijelovi genoma-laborat.
-razvoj bakterijske rezistencije.
2.dijelovi genoma-plazmidi
.--------------------------------------------
------------------------------
Bovina, sponginozna
b. Prioni: infekciozni encefalopatija (,,Bolest ludih
(gliko)proteini,MM:5000d krava”), -B.S.E.,
Kuru, (, sponginozna ljudska
veličina: ≤ 18 n.m. Prirodni encefalopatija, Creutzfeld-
(normalni) prioni(signalni Jakobsova bol. atherosclerosis?
B. Virusi:
a.Nekompletni-defektni-
satelovirusi,dependovir.
b.RNK virusi: polio,
rhino.., influenca,
paramyxovirusi, t.d
.
c.DNK virusi:Poxvirusi,
Herpes virusi :HSV ½
-Varicella-zostervir.,
Hepatitis D virus
Adenosatelovirusi.
Poliomijelitis, prehlada;
Influenza,parainfluenca,
parotitis, i. t. d.
Variola,vakcinija,...,
Herpes simplex;
Varicella-Zoster, CMV
Infektivna mononukleoz.
C. Bakterije:
a.Nekompletne (proste)
bakterije:
-rikecije,coxiella,erlihije Rikecioze(pjegavci),Qf.

- klamidije Trahoma, psitakoza,

-Mikoplazme adneksitisi; Akutna resp.
--------------------------------- bolest,pneumonije,NGU.
b.spirohete: Lues,Lajmska bolest,po-
--------------------------------- vratni tifus,leptospiroze,
c.vibrioni: Campylobacteriasis,
d. Gram negativne bak.
- koke: Neisseria menin.
-bacili: Salmonella spp.
--------------------------------
e.Gram pozitivne bakt.
-koke:Streptokoke,sta-
filokoke. .
-bacili: Cor. Dyphteriae
-Bac.anthracis,
sporogen
Meningokokna bolest,
Salmonellosis,Typh.abd.
---------------------------------
Angine,šarlah,erizipel,
gnojenja,
Difterija,
Antraks,
f. Mikobakterije: Tuberkuloza,
Myc. TBC,Myc.Leprae Lepra(guba),

d. Aktinomicete: Aktinomikoza

e.Proste gljivice: Kandidijaza,

kvasnice:Candida albic.

f. Složene gljive, plijesni:

Aspergileus fumigatus. Aspergillosis,
Mikotoksini Intoksikacije mikotoksini.
g. Više gljive,pečurke: Alimentarne intoksikacije
gljivama
h. Izdvojeni toksini
gr+bakterija: tetanusni
(tetanospazmin,tetano- Tetans,botulizam.
lizin), botulinus (A-E)
alfa-toksin stafil.
Akutna toksikoinfekcija
stafilokoknim alfatoksin.
Endotoksini Gr neg. Endodoksični šok, D.I.C.
bakterija
i. Protozoe: Amebe: Amebijaza;
Trichomonas vag./ging. Trihomonijaza genitalija i
Pseudocystis carini(jirovecii)usta;
Trypanosoma gambiensa PCP pneumonija u toku HIV
Lamblia s.giardia intestinalisinfekcije;
Bolest spavanja;
Lishmania donovani, itd.
Lambliaza;
Lishmaniasis, et ct.
j.Metazoe(crvi): Shistosomiasis
Trematode(metilji)Shistosom Trichinellosis,
Nematode(valjkasti)trichinela
Pantljičare(cestodes),.. Taeniasis (cysticercosis)
,
.
Uslovno: Trovanja i ,,opekotine”
-Molusca(mekušci) meduzama,
- Trovanja paukovim i
Arthropodes(zglavkari): škorpijinim otrovima.
- Vektori mnogih bolesti,
-Ixodes,Dermocentor Scabies,(šuga,češa).
(krpelji) Vašljivost ( Ty.
-Sarcoptes Scabiei exanthematicus)
-Pediculus spp Buhe ( kuga-pestis;pov-
-Pulex spp. ratni tifus-rekurens.
Opšti načini djelovanja mikroorganizama između
sebe i prema čovjeku i životinjama.

Mikrobi djeluju na brojne načine od kojih su značajniji ovi:

Patogenost: to je opšta sposobnost mikroba da izazovu
oboljenja.
Patogenost nije svojstvna samo mikrobima .Patogeno
djeluju i genetski, metabolički,hemijski, fizički, psihološki
i socijalni faktori !

Virulencija: je skup činilaca koji mikrobima omogućuje

prodor, razmnožavanje,metaboliziranje i vršenje
agresivnih dejstava prema domaćinu.
Interakcije mikroba između sebe:
- Interferencija virusa: zaštićenost neke virusom zaražene
ćelije od istovremenog prodora novih, istih ili različitih virusa u
nju i u okolne ćelije, djelovanjem proteinskih medijatora-
interfero- na stvorenih u zaraženim ćelijama (ne u
svim
slučajevima !).
- Antibioza- je produkcija supstanci od strane jednih mikroba
koji inhibiraju ili ubijaju druge mikrobe u konkurecnici za
životni prostor (na
prim.: gjivice protiv bakterija – antibiotici).
- Sinergizam: usklađeno djelovanje mikroba ,,protiv” nekoga
trećeg organizma (jedan drugome“utire put”).;
- Antagonizam: uzajamna borba i isključivanje raznih mikroba.
VIRUSI
Opšta shema građe virusa
Genom u virisima je RNK ili DNK ,linearna ili cirkularna,
pojedinačna ili u više fragmenata, a kod složenih virusa
spiralna.
Prema genomu, svi virusi se dijele na RNK i na DNK
viruse, što je osnovna podjela.
Zaraznost RNK virusa: neke RNK označene su sa ,,+” što
znači da se jedna ista RNK ponaša i kao informacijska,
i kao transportna, i kao ribozomska RNK. Takva
RNK obezbjeđuje replikaciju virusa i time je ona zarazna.
Neke druge RNK virusa označene su sa ,, - “, što znači
da nisu informacijske i nisu zarazne.
Enzim polimeraza im pomaže da stvore svoju ,,negativnu”
kopiju koja ih dalje prevodi u ,,+” formu.
Jezgra virusa: čini je genom(RNK ili DNK)i enzimi
( proteini )jezgre(ne postoji nukleus!!).
Kapsida (tijelo ovojnice) virusa: sačinjena je od
proteina složenih u segmente-kapsomere.
Obavija jezgru.
Lipidi-vanjski omotač imaju samo neki virusi i on potiče
od membrana domaćinovih ćelija.
Peplomere: su antenoidni izdanci sa površine. To su
mehanizmi za prihvatanje virusa za ciljne ćelije
(adherencija, transmembransko provođenje signala i
drugo).
Virusi se ne mogu umnožavati van ćelija!!
Veličina virusa: od 20 do oko 300 nm
(nanometar=1/1.000.000 dio od milimetra).

Umnožavanje virusa odvija se u 8 faza, od poniranja virusa

u ciljnu ćeliju, preko destrukcije (!) virusne kompozicije
na nivo nukleinske kiseline, pa do rekompozicije virusne
nukleinske kiseline i proteina i njihovog povezivanja.

U tom procesu RNK virusi se ne inkorporiraju u genom

(osim retrovirusa!) domaćina, dok DNK virusi jedan dio
svoga genoma ugrađuju u genom domaćina i nagone
domaćina da sintetizira virus, što je najviši oblik
parazitizma uopšte poznat.
 Tabela 2. Pregled najvažnijih
porodica virusa u humanoj medicini
Familia Genom Oblik i broj omotač (lipid),
dijametar (u n.m.)
segm. nukl. kis. Vodeća bolest

1. RNA 1 x linenarni 1 25 -
Picornaviridae
poliomijelitis
2. Togaviridae RNA 1 x linenarni 1 40-70 +
rubeola
3. Reoviridae RNA 2x 70 -
segmentirana rinofaringitis
4. RNA 1 x spiralna 8 80-120 +
Orthomyxoviri
influenca
dae.

5. RNA 1 x linenarni 1 150-300 +

Paramyxovirid
parotitis
ae
6. RNA 1 x linenarni 1 60-180 +
Rhabdovirida
bjesnilo
e
7. Retrovir. RNA 1x spiralna 2- 100-150 +
3 HIV-AIDS
8. Arenavir . RNA 50-300 +
1x spiralna
4+3 prolivi

9. Coronavir. RNA 1x spiralna 1 80-130 +

SARS
10.Bunyavir. RNA 1x spiralna 100 +
1+3 HGBS,mišja g
DNA 1x spiralna 1 20 - osipna
11. Parvovir.
bolest(5.bol.)
12. Papovavir. DNA 2x cirkularna 45-55 -
1 bradavice,Ca-
DNA 2x linearna ? 70-90 +/-vlaknaste
13. Adenovir.
niti; respir.b.
14. Herpesvir. DNA 2x linearna 80-100 + herpesi...

15. Poxviridae DNA 2x linearna 200-300 + variola

16. Hepadnavir. DNA 2x cirkularna 142 + hepat.B

Dijagnostika virusnih bolesti
1. Kultura virusa (iz urina, fecesa, ispirka grla, krvi,
likvora ,tkiva na oplođenom pilećem embriju, na kulturi
tkiva i na kulturi ćelija.
2. Biološki pokus na životinjama ili dobrovoljcima.
3. Serološke pretrage u parnim serumima:RVK, IH,
neutralizacija vir., IFT,ELISA (EIA) i RIA, Blotting testovi
(WB) i LIA-tek-testovi, P.C.R.,bDNA, genotipizacija.
Uzorci seruma uzimaju se ,,nultog” i 14. dana i prati se
porast titra specifičnih antitijela. Dijagnostika je spora i
često je ,,a posteriori “.
Titar antitijela: najveće razblaženje seruma u kojem se još
može utvrditi postojanje nekih antitijela(na
prim.:1/8,1/16,1/32,1:64,1:128).
BAKTERIJE
Definicija: Bakterije su prokariotski
mikroorganizmi sa izgrađenim ćelijskim
zidom i organelama, većinom osposobljeni za
samostalno preživljavanje van ćelija drugih
organizama.

Građa bakterija: ćelijski zid, plazma, ribozomi i

nukleinske kiseline (DNK i RNK)

Genom čini DNK.

Nemaju formiran nukleus.

Ćelijski zid i bojenje po Gramu:

1. Gram pozitivne bakterije imaju jak ćelijski zid sačinjen

od mureina- peptidoglikana, složene mrežaste
strukture.

1. Gram negativne bakterije imaju dvoslojan zid pri

čemu je unutarnja četvrtina građena od mureina a
vanjske ¾ debljine zida od složenog
lipopoli(oligo)saharida čiju osnovu čini lipid A sa
ulogom endotoksina, kombinovan sa ugljenim
hidratima sa vanjske strane.
Oblici bakterija:

1. koke ,kugle,(pojedinačne, dvostruke-diplokoke.

grupirane-stafilokoke, poređane u nizove-streptokoke);
2. štapići-bacili (pojedinačni ili poređani u nizove-
streptobacili) kokobacili, savijeni štapići suženih
krajeva;
3. vibrioni, izvijene bakterije;
4. spiroohete ,višestruko izvijene bakterije i t.d.

Veličina: dijametar po najdužoj osi bakterije kreće se u

rasponu od 1 do oko 10 μm (1 μm =1.000.000. nm ili
1/1.000mm)
Virulencija bakterija

Virulencija uopšte je sposobnost

mikroorganizama da u makroorganizmu
izazovu bolest ili oštećenje
( stepen patogenosti,v.ranije).
Faktori virulencije bakterija su:

1. spore, 8. pokretljivost i
2. kapsule, adhezivnost,
3. brojnost, 9. adaptabilnost na pH i
različine konc. O2,
4. plazmidi,
10. adaptabilnost na
5. toksini
temperaturu okoline,
6. kvalitet ćelijskog
zida 11. enzimski sistemi za
propagaciju, i t.d.
7. flagele, filamenti i
fimbrije na površini,
Načini patogenog djelovanja bakterija su
uglavnom:

1. invazivnost-sposobnost prodora u unutrašnju

sredinu,u ćelije ili u vanćelijske prostore;
2. toksičnost: sposobnost ,,trovanja” domaćina, koja
je zavisna od brojnih enzima bakterija i elemenata
njihovih struktura;
3. alergijska senzibilacija: je neki oblik toksičnosti
kada bakterije,zbog antigenske sličnosti sa
prirodnim strukturama domaćinovih tkiva, izazivaju
odbrambeni odgovor domaćina i protiv bakterija i
protiv vlastitih struktura(autoimunost,antigenska
mimikrija).
Prema potrebi za kiseonikom(O2) bakterije se
dijele na:

1. aerobne, koje za rast traže visok

parcijalni pritisak O2,
2. aerotolerantne, kada podnose
kolebanje parcijalnog pritiska O2,
3. mikroaerofilne, kada traže niske konc.
O2,
4. anaerobne bakterije, kada uopšte ne
mogu rasti uz prisustvo O2.
 Prema potrebi za temperaturama za svoj rast i
razvoj bakterije se dijele:

1. termofilne –one koje za rast traže oko

55oC (min. od 5-250, do max. 60-90oC);
2. mezofilne,one koje zahtijevaju od 18-
45oC (min: 5-250 ,max.do 30-50oC) i
3. psihrofilne, koje traže niže temperature,
prosječno oko 15oC (rang: 0-30oC ).
Period generacije bakterija: geometrijski
trend rasta odvija se u ritmu 20-30 min.
za većinu,a do 10-15h. za mikobakterije.
PATOGENEZA INFEKTIVNIH BOLESTI

Definicija:
Patogeneza je učenje o mehanizmima
nastanka i toka bolesti
(od:grčki- pathos: bolest i lat. genesis:
nastanak).
Etiopatogeneza jeste izraz koji se često
koristi za sažeto objašnjenje uzroka i
evolucije bolesti.
 Opšti prikaz patogeneze
infektivne bolesti
• 1.Inokulacija(prodor)mikroorganizama sa
• tipičnog ili atipičnog mjesta(primarni afekt).
• 2.Inkubacija:vrijeme od prodora do pojave
• prvih simptoma(ako ih bude);vrijeme prvog
• odbrambenog odgovora,od 20 m.do 20 mj .
• 3.Diseminacija,generalizacija,infekta(viremija,bakterijemija,p
arazitemija,toksemija) razvoj bolesti ili smrt.
• 4.Povlačenje,regresija,bolesti;eventualno
ponavljanje(rekrudesc.,relaps,recidiv);
• 5.Oporavak,rekonvalescencija,uništenje mikroba.
•
Patogenetski mehanizmi su:

1. supstancije uzročnika (antigeni),

2. mehanizmi nespecifične zaštite
makroorganizama(prirodni imunitet),
3. mehanizmi specifične zaštite
makroorganizama-adaptivni imunitet,
4. inflamacija (upala,zapaljenje),
5. regulacioni mehanizmi.
 Nespecifična zaštita ili urođeni imunitet

A. Prirodne fizičke barijere prodoru mikroba

• koža: kvalitet epidermisa i dermisa, pH, znoj, mast, saprofitna flora,

deskvamacija,fagociti;

• mukoze: cilijarni epiteli, mukus(sluz), peristaltika, lokalni fagociti, lokalna

sapofitna flora, deskvamacija.Posebno je važna uloga
• Lokalni i mobilnih fagocita,dendrocita!
B. Prirodne hemijske barijere:
• organske kiselina znojnih i lojnih žlijezda, pH;
• produkti mukoza: HCl, nizak pH,razne antimikrobne materije: peroksidaza,
lizozim, laktoferin;
• pluća: ,,A” ćelije, ,,surfactant”;
• digest. trakt: tiocijanat iz pljuvačnih žlijezda , mijeloperoksidaza, katjonski
proteini, lizozim i laktoferin iz leukocita, žučne kiseline, HCl i t.d.
 Nespecifična zaštita-nastavak
• B.Prirodne hemijske barijere:
• koža:organske kiseline znojnih i lojnih
žlijezda,nizak pH kože;
mukoze:nizak pH želuca sa HCl,visok
pH duodenuma,mukus-sluz,razne anti-
mikrobne materije:lizozim(suze,pljuvač-
ka,laktoferin (mlijeko),talasanje cilija(
treplji),peristaltika.
Humoralni medijatori nespecifične odbrane u
dubokim tkivima
A. Joni: redukovani ili slobodni radikali O2:H2O2, O2, OH : H2O2,
Cl- , H-jon,
B. Masne kiseline;
C. Proteini:
Laktoferin i transferin iz leukocita i jetre: vežu Fe(željezo) ne
dajući ga bakterijama;

Interferoni: alfa, beta i gama blokiraju ulazak virusa u ćelije i

otežavaju otpuštanje novih virusa iz ćelija;
Interleukin 1 iz makrofaga je endogeni pirogen; pojačava
lepljivost endotela;
Lizozim iz leukocita, suza, salive, urina:degradira murein iz zida
bakterija (Gram + );
Fibronekin iz makrofaga i fibroblasta-opsonizira stafilokoke;
Kaskada komplementa: 34 vrste proteinskih molekula kaskadno
povezanih u 9 funkcionalnih krugova (baktericidno
djelovanje, aktivacija medijatora upale, pirogeni);
Kaskada koagulacije i to:
-kinini: bradikinin, kalikrein-proteoliza enzimima i pojačanje
permeabilnosti krvnih sudova , vazodilatacija;
-Hagemanov faktor (F XII) –okidači mehanizma više upalnih
događaja i koagulacije;
-tromboplastin-agregacija trombocita i t.d.;
-fibrinogen ,veže bakterije “ in loco” (mikrotromboza);
-prostaglandini i arahidonska kiselina-termoregulacija,kontrolom
centara u CNS;
-opsonizacija: oblaganje mikroorganizama vlastitim proteinima
da se pojača njihova fagocitoza (,,ukusniji su” fagocitnim
ćelijama).
Specifična zaštita:adaptivni ili stečeni imunitet

Definicija: Imunitet je skup fizioloških mehanizama prirodne

odbrane usmjerenih na eliminisanje strane materije iz
organizma.
• Antigeni su sustancije koje, unijete u organizam, izazivaju
specifični imuni odgovor odbacivanja.
• Adaptivni imunitet se zasniva na specifičnosti i memoriji.

• Specifičnost se održava na hipervarijabilnim krajevima

imunoglobulina(antitijela-At) sa više
triliona mogućnosti vezanja At za Ag(antigene).
Memoriju određuju ćelije-potomkinje(klonovi) limfocita B i T loza-
koji su ranije već bili izloženi djelovanju konkretnih
antigena(memorijske ćelije).
Mehanizmi adaptivnog imuniteta

Humoralni imunitet: čine sistemi iz tjelesnih tečnosti(od

“humor”,lat.tečnost):specifična antitijela-imunoglobulini i B
limfociti. B limfociti produkuju imunoglobuline nakon
podražaja antigenima i citokinima koji izazivaju blastnu
transformaciju B limfocita u plazma ćelije,”roditelje” svih
imunoglobulina.
Postoji 5 osnovnih klasa imunoglobulina(Ig):
IgA, IgG, IgM, IgE i IgD.
IgM su proteini ranog imunog odgovora,
IgG-su proteini kasne imunosti,
IgA su pretežno antitijela površina mukoza,
IgE- proteini alegrijske reakcije(antiparazitni),
IgD: proteini površina B limfocita,rani signalni sistem.
B limfociti potiču od zametnih ćelija kostne srži u kojoj i
dozrijevaju kroz najmanje 5 faza evolucije

Imunoglobulini su građeni od 4 proteinska lanca-niza i to dva duža,

medijalno postavljena(alfa-A,mi-M,gama-G,epsilon-E i delta-D),t.zv.
teška lanca (H lanci-od egl.heavy) i od 2 bočno postavljena kraća ili
laka lanca,označena kao K(-grč.kappa) i L(grč.lambda).Lanci su
međusobno spojeni disulfidnim vezama(-S-S-) i grafički se
prikazuju kao slovo ispilon(Y).Gornji krajevi”ipsilona” su mjesta
vezivanja za antigene:Fab-fragmenti (od engl.fragment antigen
binding)i odlikuju se velikom savitljivošću.Donji dio”ipsilona”je
nesavitljiv i njegov osnovni zadatak je vezivanje za površinske
receptore fagocita nakon ostvarene veze Fab fragmenta sa
antigenom.On se zove Fc fragment(od eng.fragment crystalizing,ili
constant).
Imunoglobulini mogu da imaju
jednostruku(monomeri,IgG,IgE,IgD),dvostruku(dimeri,IgA),trostru
ku(trimeri,IgA) ili petorostruku(pentamer, IgM)strukturu,što znači
da na svojim Fab krajevima mogu da vežu od 1(IgG,IgA,IgE,IgD) do
10 antigenskih determinanti(IgM).

Antitijela su opsonini, koji oblažu strane čestice čineći ih prihvatljivim za fagocite, a

IgG I IgM su još i aktivatori sistema komplementa.
Celularni imunitet je dio sistema imuniteta koga čine T
limfociti i njima slične cirkulišuće ćelije.
T limfociti dozrijevaju u timusu i zato se zovu T- limfociti, a
prema fiziološkim ulogama dijele se na 3 osnovne
subpolupacije i to:
a) Pomoćnički T-ly ili T-helperi odn. indjuseri, označeni kao
C.D.4, koji započinju i kontrolišu rad svega imunskog sistema,
uključujući i sav rad B limfocita, pomoću citokina.Oznaka C.D (:
od Cluster of differentiotion)odnosi se na proteinske receptore
svih ćelija sa jezgrom koji “sortiraju”ćelije u grupe tkiva i
organa.Do sada je poznato oko 250 različitih CD molekula.
b) Supresorski T-ly, označeni kao CD 8, koče imunske reakcije,
držeći im intenzitet pod kontrolom pomoću svojih citokina.
c) Citotoksični T-ly (također CD8), imaju zadatak da mutirane
i/ili zaražene ćelije vlastitog organizma liziraju(ćelije “ubice”).
• Pored navedenih, slično citotoksičnim
CD8 T limfocitima ,postoji još jedna
slična populacija ćelija koje nisu pravi T
limfociti, iako morfološki nalikuju na njih.
• To su t.zv.veliki granulirani limfociti ili
limfociti-prirodne ubice,NK ćelije(od
engl.natural killer) sa citotoksičnim
zadacima.
• Makrofagi spadaju i u sistem nespecifične i u sistem
specifične zaštite. Oni upravljaju ,,saradnjom”svih
elemenata imuniteta pomoću citokina.
• Dendritične ćelije(dendrociti) su razgranate ćelije(od
grč.dendron:grana) epitela (koža!) koje prve fagocituju
strane mikrobe i odnose ih u limfne sudove i
slezinu(RES-retikolo-endotelijalni sistem) gdje ih
prezentiraju limfocitima i makrofagima.
• Citokini(nekada zvani limfokini i monokini) su proteini
koje otpuštaju limfociti i monociti i koji vrše različite
uloge biohemijskih signala i posrednika
(MEDIJATORA)u toku imunskog odgovora i upale.
Najpoznatiji su: Interleukini (IL):1,2,3,4,5,6,...10 i
interferoni (IFN) alfa, beta, gama,te faktor nekroze tumora
beta (TNF beta,od.tumor necrosis factor) i t.d.
Ćelije imune memorije su i B i T limfociti, svih
subpopulacija i to onaj dio koji vrlo dugo živi (na
pr. 5-6 % od svih ) i koji nakon novog susreta sa
ranije ,,viđenim” antigenom brzo proliferira
(umnoži se) u novu populaciju (klon). Te ćelije i
IgG čine osnovu doživotne imunosti protiv
različitih bolesti.
Aferentni luk (put),jeste prvi susret antigena (Ag)
sa imunskim sistemom i odgovarajući odgovor,…
…a eferentni luk je svaki ponovljeni susret Ag i
imunog sistema sa pojačanim odbrambenim
odgovorom.
Različitost formi infektivnih bolesti odgovara rezultanti odnosa
različitosti antigena uzročnika i imunskog i njime dirigovanog
upalnog odgovora.
Snaga imunskog odgovora određuje snagu upale,na razne
načine.

Imunitet, s praktičnog aspekta, dijelimo i ovako:

1. prirodni - stečen prirodno izazvanom reakcijom,
2. vještački- podstaknut ubrizgavanjem antigena,
3. pasivni ,već gotov (prirodni ili vještački) dobijen rođenjem od
majke ili ubrizgan i
4. aktivni – izazvan vakcinama.
 Upala
Upala je skup patogenetskih mehanizama kojim se
obezbjeđuje uklanjanje stranih antigena
fagocitozom i enzimskom razgradnjom.
• Patogenetski, upale su primarne i sekundarne.
• Etiološki, su one infektine i neinfektivne.
• Patoanotamski i hronološki one su akutne ako
traju do dva mjeseca, subakutne traju do šest
mjeseci i hronične ako traju više od šest mjeseci.
Klinički atributi upale su:

1. Rubor(crvenilo zbog hiperemije),

2. Calor(zagrijanost,lokalno ili opšte povišenje tjelesne
temperature),
3. Tumor (otok zbog lokalnog nakupljanja ćelija i edemske
tečnosti),
4. Dolor(bol zbog podražaja lokalnih nerava kiselim
radikalima i zbog mehaničnog pritiska na nervne
završetke) i,
5. Functio laesa ,oštećenje funkcije datog tkiva ili organa-
privremeno ili trajno.
Citološke odlike upale su:
• leukocitoza-porast broja leukocita nađen u perifernoj krvi-
pretežno kod bakterijskih upala i
• leukopenija-sniženje broja leukocita po 1 kubnom
m.m.periferne krvi,pretežno kod virusnih upala.

• Normocitoza-stanje kada nije bitno izmijenjen ukupni broj

perifernih leukocita u razmazu krvi tokom upale.

Postoje brojne iznimke od ovoga pravila,na pr.:

• Leukocitoza- kod virusnih bolesti-infektivna mononukleoza,na

prim.,
• leukopenija kod bakterijske bolesti-akutna faza trbušnog
tifusa,na prim.ili t.zv.febrilne leukopenije u toku deficitnih
odgovora.
• Promjene subpopulacije leukocita tokom bakterijske
upale.
• u početku :neutrofilija(porast broja i procenta neutrofilnih
leukocita), „skretanje u lijevo“(pojava mladih-nezrelih formi
neutrofilnih leukocita sa nesegmentiranim jezgrom),
anezinofilija(povlačenje vidljih eozinofilnih leukocita iz
periferne krvi) i relativna limfopenija (smanjenje učešća
limfocita u ukupnom broju leukocita u perifernoj krvi);
• na kraju: relativna limfocitoza, apsolutna monocitoza i pojava
eozinofila.

Normalan broj leukocita: (za starost 7-77godina):

4-8 x 103 (4 000-8 000) u 1 kubnom mm krvi.
 Procentualno učešće raznih populacija leukocita u
periferoj krvi zdrave osobe između 8 i 55 godina

• Nesegmentirani(štapićasti): 1- 2%
• Neutrofilni zreli leukociti 40-56%
• Limfociti 24-35%
• Monociti 1- 2%
• Bazofilni leukociti 0- 1%
• Eozinofilni leukociti 1- 4%
---------
• 100 %
Nazivi hematoloških promjena prema broju i
procentu leukocita u 1 kubnom mm periferne krvi
• Leukopenija < 3.000
• Leukocitoza > 8.000
• Neutrofilija > 60%

„skretanje u lijevo“ >5% → promijena, mijeloblastna

metamorfoza, štapićastih formi, zreli neutrofili “opadaju”.
lijevo ←0→ desno
------------------------

• Limfocitoza > 40%

• Monocitoza > 4%
• Eozinofilija > 5%
• Bazofilija > 2%.
Objašnjenje patofizioloških pojmova

1. Leukocitoza je povećanje ukupnog broja leukocita u 1mm3 krvi:

1a. aktivacijom mijeloidne loze (neutrofilija, „skretanje u lijevo“,
eozinofilija) i učešćem u preko 60% ćelijskih elemenata.
1b.„skretanjem u lijevo“:to je pojava u perifernoj krvi „mladih“
nedozrelih formi, sa nesegmentiranim jezgrima („štapićaste
forme“), u procentu iznad 2-3%.
Oni su posljedica antigenskog podražaja na proliferaciju koštane
srži.
1c.Eozinofilija je prisustvo eozinofilnih leukocita iznad 5% u
perifernoj krvi. Znak je oporavka ili, češće ,alergiskog odgovora
na parazitnu infekciju.
2. Leukopenija je smanjenje ukupnog broja leukocita u perifernoj
krvi na manje od 4.000/ mm3.
.3. Apsolutna limfocitoza znači povećani procenat limfocita u
inače povećanom ukupnom broju leukocita u perifernoj krvi
(na.pr. L> 18.000/ mm3 od čega je ly >60%).
4. Relativna limfocitoza: jeste povećani procenat limfocita uz
normalan ili snižen ukupan broj leukocita u perifernoj krvi, u
1 mm3 ( na.pr. L 3.200 mm3, uz 64% limfocita,kod
trbušnog tifusa, gripe, prehlade,lišmanijaze,itd ).

Citološke i biohemijske promjene u toku infekcija i/ili upala

događaju se...
... i van krvotoka: u cerebrospinalnom likvoru, na mukozama,
u parenhimu i mezenhimu.
•
Ponovo se ističe da prema mjestima događanja
upale mogu biti:
• Lokalne: furunkul, konjunktivitis;
• Lokalne sa tendencijom širenja: karbunkul u
flegmonu, erizipel,herpes zoster,migrirajući
eritem u toku Lajmske borelioze;
• Generalizirane,sistemne ili ciklične: sepsa,
varičela,malarija,pjegavac,trbušni tifus,velike
boginje(variola),gripa i t.d
Utvrđivanje znanja:
objašnjenje bitnih pojmova u infektologiji
1. Viremija je pojava virusa u limfotoku i u krvotoku.
Kod snažne viremije javlja se febrilitet a nekad i ospa.
2. Bakterijemija je vremenski ograničen prodor bakterija
u limfotok i u krvotok bez dužeg zadržavanja mikroba u
cirkulaciji.
Obično i pod prirodnim uslovima počinje prvo
prodorom bakterija u limfotok a odatle u krvotok
(trbušni tifus). Mnoge bolesti u ranim fazama razvoja
prirodno bivaju praćene bakterijemijom.
Bakerijemiju prati osjećaj jeze, drhtavica, nemoć,
često difuzni bolovi u tijelu(“citokinska oluja”) i
t.d.,ali može proći i bez simptoma.
3. Septikemija ili sepsa je stanje sa masivnim prodorom
bakterija u krvotok iz nekog žarišta na površnim (grlo, koža) ili u
dubokim tkivima (jetra), njihovo duže zadržavanje u cirkulaciji, sa
stvaranjem metastaznih žarišta, povlačenje (djelovanjem
fagocitoze i vezivanjem za imunoglobuline) i ponovni prodor još
jednom ili više puta iz sekundarnih, i tercijarnih žarišta na
površinama (koža, mukoze) ili u dubokim tkivima (endokard, kosti,
zglobovi, bubreg, endotel krvnih sudova, pluća itd.).

Klinički je praćena jezom, groznicom, skokom temperature do

preko 400 C , znojenjem ili bljedilom, tkivnim ili drugim krvarenjem,
nekad hemolizom i ikterusom, bujanjem retikuloendotela
(hepatomegalija, splenomegalija)...
...a može se dokazati uzimanjem jednog ili, više uzoraka krvi iz
vene iz kojih se kulturom mogu izolovati bakterije (hemokultura).
Pratilac je mnogih zaraznih bolesti a najdramtičnije se prepoznaje
kao meningokokna sepsa.
 Kožna krvarenja u toku
meningokokne sepse
• slika
4. Parazitemija je preplavljenost krvi
parazitima odnosno protozoama (na pr.
kod malarije ili kod larve migrans).

5. Fungemija je preplavljenost krvi fungima

(gljivicama) što se rijetko nalazi i obično
je izraz deficita otpornosti.
Febrilitet je jedan od najbitnijih elemenata upale. On je ili:
• lokalni na mjestu ograničene upale ili
• opšti, kada tjelesna teperatura prelazi 370C.
• Opšti febrilitet nastaje djelovanjem t.zv.pirogena i to
vanjskih,koji su obično antigeni i/ili unutarnjih,koji su obično
elementi sistema... ...komplementa,prostaglandina,interleukina ili
faktora tumorske nekroze,a koji djeluju...
• ...na centre za termoregulaciju u moždanom stablu,obično preko
sistema ciklooksigenaze.
• Za izraz “febrilitet” postoji sinonim”pireksija,hiperpireksija”(od
grč.pyrexis:vatra).
• Prema visini tjelesne temperature razlikujemo
– subfebrilitet do 37.7o C
– febrilitet preko 37.7o C.
Kao i svaka infektivna bolest, tako i svaka
povišena temperatura ima svoje etape u razvoju a
one su:
• stadium incrementi (uzlazni ili razvojni stadijum),
• stadium acmis (acme- lat.vrh),kulminacija,
• stadium decrementi (silazni ili stadijum smirivanja),
• recrudescentio (ponovni skok temeperature nakon oko
36h od njenog prvog smirivanja),
• relapssus-skok temeperature, 2-3 dana,nakon
normalizacije,
• recidivum-ponovljeni skok temperature nakon više od 3
dana po prvom smirivanju,obično uz obnavljanje bolesti,
• remissio-normalizacija temperatura,
• hypothermia- pad temperature ispod 35,8o C.
• Ponašanje tjelesne temperature kontrolišemo za jedan
dan(cirkadijarna kolebanja) ili za čitav tok bolesti.
 Status febrilis (…e causa ignota) je...

• Stanje(status )sa febrilitetom nejasnog porijekla (e causa

ignota).
• To je ono stanje koje traje najmanje 3 dana bez
prekida sa temperaturom iznad 37.8 C i koje nije
dijagnostički razjašnjeno i ako je ljekar preduzeo sve
načine koji mu stoje na raspoloženju da ga razjasni.
• Dominiraju opšte nad konkretnim subjektivnim tegobama
i opšti nad organski specifičnim simtomima,a preduzeta
• terapija nije dala zadovoljavajući efekat.
• Izraz “ status “ ne bi trebalo davati kao epitet febrilitetu
kraćeg trajanja.
 Početak i završetak perioda
febrilnosti
• Početak može biti nagao(grip,sepsa)u toku 1 sata ili za 1 dan,ili
postepen,kada u toku nekolko dana ili nedjelja temperatura,s
malim oscilacijama,konstantno raste do iznad 38 stepeni.
•
• Prestanak febriliteta može da bude kritički,litički i amfiboličan.

• Kritički(crysis): temperatura pada na normalu ili ispod nje za

nekoliko sati, najviše za do 36 sati.
Ovo stanje je vrlo opasno za kardiovaskularni
sistem,termoregulacione centre i po život.
• Litički: temperatura se postepeno “topi” tokom više dana ili
sedmica.
• Amfiboličan(“ljuljajući”)prestanak: temperatura postepeno opada
tokom više dana ili nedjelja, vraćajući se nerijetko na više
vrijednosti,ali uvijek niže od prethodnih,i padajući naredni put na
još niže vrijednosti nego u predhodnom danu.
 Tipovi temperaturnih krivulja
• Monofazična,u jednom valu,
• Bifazična,u dva vala kada je:
• --drugi val viši od prvog(poliomijelitis) ,
• --drugi val niži od prvog(leptosproza),
• Višefazična:
• --valovita(febris undulans),kao kod bruceloze,
• --naizmejenično valovita-rekurirajuća,kao kod
povratnog tifusa(Ty.recurrens).
 Varijacije monofaznog tipa
povišene temperature
• a.Febris remittens(lat.remitto,vraćati):osciliranje
tmperature traje više dana pri čemu se minimum i
maksimum temperature razlikuju za 1,5 do 2 stepenaC.
• b.Febris intermittens(lat.intermitto:prekinuti),
kada su oscilacije(min-max) između 2 i 3 C stepena;
• c.febris continua,kada temperatura ne pada ispod 38-39
stepeni tokom više dana,a min-max se ne razlikuju za
više od 1 C stepena(kontinuirana);
• d.Febris septica,traje više dana a min-max razlike
prelaze 3 stepena C,padajući eventualno na kratko i do
normale ili ispod nje.
• Febris septica se ne opisuje u izvjesnom broju udžbenika!
Klinički tok i oblici infektivnih bolesti

• Simptomatologija jeste skup subjektivnih

tegoba koje bolesnik doživljava i objektivnih
znakova koji mogu da se vide ili izmjere.
• Prve doznajemo anamnezom a druge
pregledom.
• Faze evolucije zaraznih bolesti odgovaraju
fazama imunog odgovora na prodor
mikrobnih antigena i fazama razvoja
febriliteta. To su,da ponovimo:
1. Inkubacija: vrijeme od prodora uzročnika u makroorganizme
do pojave simtoma. Odgovara periodu primarnog
(aferentnog) luka imunog odgovora. Vrlo je različit
vremenski(od 30 min,kod stafilokoknog trovanja hranom do
30 godina kod hroničnih infekcija-HIV,hepatitis C ,ovi
primjeri odnose se na ekstreme).
2. Inicijalni stadijum, stadijum primarnog afekta ili prodromni
stadijum(grč.:pro-ka;drome:ići).Traje nekoliko dana ili
sati.Javljaju se rani netipični simptomi.
3. Faza razvijene bolesti: faza po kojoj se konačno prepoznaje
bolest.Traje različito dugo, zavisno od bolesti, i (ako se
prethodno nije liječila) ima kao i temperatura ove stadije:
uzlazni (incrementi), kulminaciju (acmis) i regresiju
(decrementi).
4. Faza regresije bolesti: jeste period smirivanja
bolesti.On može biti kratak- nekoliko sati, ili vrlo dug-
više mjeseci.
5. Rekonvalescencija je vrijeme oporavka i obnavljanja
zdravlja ili organa/tkiva (restutitio ad integrum).
6. Rekrudiscencija ili relaps)* je kratkotrajni ponovni
porast temperature ili pogoršanje simtoma.
7. Recidiv je ponavljanje bolesti koje je često skraćeni tok
bolesti. Bolest može jednom ili više puta da recidivira.

)*Izraz”relaps” često se koristi za opis pogošanja

različitih bolesti.
Varijacije kliničkog toka bolesti mogu biti

• kvalitivne i
• kvantitativne
• Kvalitativne varijacije bolesti ,ako ona nije liječena,
odnose sa na šarolikost pojavnih oblika neke
bolesti, što zavisi najviše od: imuniteta domaćina,
virulencije i infektivne doze mikroba.Kvalitativno
varirane kliničke forme bolesti mogu biti:
– Inaparentne, kada bolest jedva da je naznačena, nevidljiva;
– Latentne- kada bolest ili infekcija postoji i može duže trajati,
ali bez mnogo simptoma(pritajena);
– Rudimentarne- kada je bolest izražena samo ponekim
nerazvijenim znacima(zakržljala,nerazvijena);
– Ambulatorne, (lat.”ambulo”: šetati se) kada je bolest
blaga da se može „prehodati na nogama”;
– Mitigirane- kada je bolest u „mekoj“
formi(ublažena,”umekšana”);
– Abortivne kada se bolest nakon uobičajenog razvoja
spontano naglo završi (kao kod liječenih);
– Klasične forme , „kao iz knjiga“ , uobičajene
forme koje se najlakše prepoznaju;
– Protrahirane forme-(lat.trachere:vući) oblici
sa produženim tokom bolesti,razvučene;
– Ubrzane forme- kada se jako izražena bolest
naglo razvija i često završi umiranjem. One se
nazivaju:
• Fudroajantne (od franc. foudroyant: munjevit,
onaj koji ubija na mjestu);
• fulminantne (od lat. fulminans: blještav, kao
munja);
• siderantne (od.grč.sideros, gvozden ili
zvjezdast, kao meteori).

Između ova tri izraza ne postoje suštinske

razlike, sinonimi su.
Kvantitativne varijacije bolesti mogu biti :
• TIPIČNE odnosno ATIPIČNE
• LAKE, SREDNJE i TEŠKE forme.

Kvantitativne varijacije vrlo često se

kombinuju sa kvalitativnim.
 DIJAGNOZA INFEKTIVNIH
BOLESTI

• Da bi se neka bolest pravilno i uspješno

liječila potrebno je da bude dobro
prepoznata, potrebna je blagovremena i
tačna dijagnoza.
•
• Etiološka dijagnoza je najviši nivo
dijagnostičkog prosuđivanja.
 Dijagnostički proces sastoji se od
nekoliko etapa i to:
• 1. Postavljanje r adn e (orijentacione ili presjumptivne)dijagnoze,na
osnovu razgovora,pregleda,prvih labor.i drugih nalaza,utiska);
•
• 2. Postavljanje d i f e r e n c i j a l n e dijagnoze(popis svih stanja i
bolesti koje liče na bolest iz radne dijagnoze);

• 3. Dijangostički postupak „per exclusionem“,t.j. metodom i s k l ju č i

v a n ja sa “popisa” u diferencijalnoj dijagnozi;
• 4. Dijagnostički postupak po t e r a p i j s k o m u č i n k u
(diagnosis „ex iuvantibus“,od lat.“iuvare“-pomagati, „iuvantia“-
sredstva za pomaganje djelovanja lijekova,adjuvansi).
•
• 5. Dijagnostički postupak „ex nocentibus“-po s l u č j n o n a n i j e t
o j š t e t i (od lat.“noceo,nocere“-štetim).
• 6. Konačno se dolazi do e t i o l o š k e di j a g n o z e, obavezo uz
• pomoć mikrobiološkog laboratorija.
 Ad 1:RADNA dijagnoza se temelji
na 3 OSNOVNA NAČELA:

a. s e m i o l o š k o m,
b. ekološkom i
c. etiološkom načelu.
Semiološko ili propedeutičko načelo podrazumijeva
razgovor, anamnezu, u kojoj bolesnik saopštava
svoje tegobe.
Uvijek važi zlatno pravilo da je anamneza pola
dijagnoze,a epidemiološka naročito!
Nakon toga treba da uslijedi fizički pregled
bolesnika da se utvrdi postojeće stanje bolesti
(status praesens).Za pravilno obavljanje fizičkog
pregleda bolesnika je potrebno skinuti “do
gola”,posebno djecu!
Semiološki princip dijagnosticiranja, nakon
anamneze i pregleda,podrazumijeva i korišćenje
pomoćnih dijagnostičkih metoda (laboratorjskih,
radioloških i drugih pregleda),i
klasificiranje simptoma (t.j.subjektivnih smetnji i
objektivno nađenih promjena i znakova)
u sindromne grupe, radi boljeg
prepoznavanja,pošto brojni poremećaji, slični po
oblicima,mogu da budu izazvani veoma različitim
etiološkim činiocima.
E k o l o š k o načelo podrazumijeva raspitivanje o
epidemiološkim okolnostima nastanka bolesti.
Samo raspitivanje na koje ogovara pacijent ili
neko iz njegove blizine zove se epidemiološka
anamneza,
a terensko ispitivanje i evidentiranje mogućih
epidemiolških okolnosti nastanka bolesti naziva se
epidemiološka anketa i ona se obavlja nakon
podnošenja prijave o zaraznoj bolesti ili o sumnji
na nju nadležnoj epidemiološkoj službi.
E k o l o š k o dijagnostičko načelo podrazumijeva
korišćenje mikrobiološke metodologije, radi provjere,
potvrde ili odbacivanja prvobitno postavljene sumnje o
bolesti.
Za tu svhu koriste se virusološke tehnike, kada je
tomoguće (kultura virusa), razne bakteriološke
tehnike (kultura bakterija, izolacija iz krvi, sputuma,
urina, fecesa i drugih bioloških materijala uzetih od
bolesnika).
Navedene tehnike mogu dati brze ili relativno brze
dijagnostičke odgovore,ali bez stoprocentne
pouzdanosti u svakodnevnom radu.
Etiološku potvrdu nekih infekcija možemo ostvariti i
korišćenjem seroloških tehnika: reakcije vezivanja-
fiksacije komplementa (RVK ili CF), inhibicije
hemaglutinacije (IH), tehnikama direktne odnosno
indirektne detekcije fluorescentih antitijela-antigena
( IFT i IIFT), radioimunskim esejima (RIA), enzimskim
imunoesejima (EIA odnosno ELISA), imunoesejima na
leteks česticama (LIA), tehnikama umnožavanja
genetskog materijala uzročnika upotrebom reakcije
polimeraznog lanca (PCR-polymerase chain reaction),
reakcijama genotipizacije kod nekih virusnih infekcija
odnosno molekularnom analizom razdvojenih lanaca
DNK uzročnika (b-DNA) i t.d.
Za razliku od bakterioloških analiza mnoge, ali ne
sve, serološke analize daju rezultate više dana
ili, čak nedjelja, nakon postavljanja preliminarne
dijagnoze, što je njihova manjkavost, bez obira
na to što su ove tehnike obično visoko osjetljive
i visoko specifične.

P a r a z i t o l o š k e tehnike koriste se kod

oboljenja izazvanih protozoama, metazoama i
sličnim parazitima i podrazumijevanju najčešće
jednostavnu mikroskopiju bojenog ili nebojenog
preparata a daju brze rezultate.
D i f e r e n c i j a l n a dijagnoza podrazumijeva
uključivanje u dijagnostičko razmatranje svih
poremećaja, stanja ili bolesti koje nalikuju onoj
koju ispitujemo,te racionalno isključivanje
jedne po jedne sumnje, nakon analize daljeg
toka bolesti, učinka terapije i dobijenih
laboratorijskih i drugih nalaza.

Dobar dijagnostičar uvijek ima bogatu

diferencijalnu dijagnostiku .
Dijagnoza „per exclusionem“ podrazumijeva
logični nastavak prethodnog: odbacivanje
svih sumnji koje nisu dobro utemeljene i
sužavanje broja mogućih poremećaja
odgovornih za stanje koje analiziramo.
Dijagnostika „ex iuvantibus“ podrazumijeva
uključivanje terapije po pretpostavci da bi ona
mogla biti korisna u datim okolnostima.
Eventualno postignuti uspjeh takve terapije
odredjene „od oka“ indirektno potvrđuje našu
sumnju o etiologiji poremećaja.
Ovakva terapija, ako je ikako moguće, treba nakon
nekoliko dana kada se dobiju mikrobiološki
rezultati sa antibiogramom, da se ili nastavi, ili
smanji odnosno pojača u dozi, ili zamijeni novim
terapijskim protokolom.
Dijagnostika „ex nocentibus“ zasniva se na
uočavanju da je neka prethodno uvedena
terapija ili metoda liječenja ostala bez željenog
rezultata. Na osnovu kontrolisane načinjene
„štete“ dijagnostičar procjenjuje kojim putem
ne treba ići u daljem tretmanu.
Ovaj princip je neka vrsta
“dijagnostičkog negativa“ principa „ex
iuvantibus“.
Konačna e t i o l o š k a dijagnoza je željena
dijagnoza koja vrlo često omogućuje primjenu
etiološke terapije, kao najvišeg terapijskog
zadatka.
Etiološka dijagnoza se nerijetko postavlja kasno,
te je često potrebno prethodno primijeniti neku
od ranije navedenih procedura.
Nekada se etiološka dijagnoza postavlja tek
“post mortem”, na obdukcionom stolu.
U toku nastojanja da se postavi dobra etiološka dijagnoza
dijagnostičar mora u radu da se približi dokazima o
etiologiji predstavljenim u obliku Henle-Kohovih postulata
(1877. i 1882.), koji nisu prevaziđeni i koji nalažu
sljedeće:
1. Izolacija agensa iz biološkog materijala od bolesnika i
to u čistoj kulturi,
2.Isti agens ne smije da bude nađen u slučajevima drugih
bolesti,
3.Kada je izolovan agens mora kod eksperimentalnih
životinja nakon inokulacije, da izazive istu ili sličnu bolest,
4. Agens mora da se izoluje iz eksperimentalne i oboljele
životinje i da bude identičan agensu izolovam od
bolesnika prije terapije.
Henle-Kohovi postulati izgledaju danas
idealiziranim, ali su i dalje notorni zahtjev u
dobroj kliničkoj praksi i nisu prevaziđeni i
pored postojanja novih dijagnostičkih
tehnika našega doba.
 PREGLED NEKIH VAŽNIJIH KLINIČKIH
SINDROMA INFEKTIVNIH BOLESTI
1. Opšti infekciozni sindrom
2. Febrilni sindrom,
3. Sindrom akutnog
respiratornog katara,
4. Sindrom angina,
5. Limfadenomegalični sindrom,
6. Mononukleozni sindrom,
7.Sindrom pneumonije,
8.Sindrom influence,
9. Algički sindrom(sindrom
dominirajućeg bola),
10.Meningitički sindrom,
11. Sindrom encefalitisa,
12. Paralitički sindrom,
13. Pertusiformni sindrom,
14. Toksički sindrom,
15. Sindrom krupa,
16. Ikterični sindrom,
17. Sindrom hepatitisa,
18. Hemoragijski sindrom,
19. Septički sindrom,
2o.Tifozni sindrom,
21.Sindom kome,
22.Diarealni sindrom,
23.Dizenterični sindrom,
24.Egzantemski sindrom .
25.Sindrom šoka,i t.d.
 PRINCIPI TERAPIJE INFEKTIVNIH
BOLESTI
Uvodne napomene
a. Akutna infektivna bolest može da se javi
istovremeno sa nekom drugom bolešću ili
poremećajem, te treba obratiti pažnju na miješanost
simptoma.
b. Prije terapije, ili u njenom toku, moraju se preduzeti
sve potrebne i moguće mjere da se postavi etiološka,
ili barem korektna patofiziološko-klinička dijagnoza
da bi se pravovremeno mogla započeti što
adekvatnija terapija.
c. Za mnoge infektivne bolesti postoji etiološka
terapija i nju treba provoditi.
d. Za mnoge infektivne bolesti ne postoji etiološka
terapija.
 Principi terapije infektivnih bolesti
Terapija infektivnih bolesti može biti:
1. Opšta,
2. Nespecifična i
3. Specifična.
4. Ciljevi terapije:
5. -brzo izliječenje,
6. -brzo obeskličenje,
7. -izbjegavanje komplikacija i
8. -epidemiološka neutralizacija bolesti.
 1. OPŠTE TERAPIJSKE MJERE
1. Mirovanje u postelji,
2. Higijenska njega,
3. Prijava zarazne bolesti,
4. Dijeta-programirana ishrana
sa jasnim ciljem,prilagođena
datom poremećaju i
bolesniku,
5. Nazogastrična sonda,
6. Oksigenacija,ispiranje
stomaka i aspiracija
respiratornog trakta.
7. Venski put:nadoknada tečnosti i
elekrolita, rehidracija i
remineralizacija,
8. Analgezija,
9. Antipireza,fizička ili
medikamentozna,po
potrebi,
10. Kateterizacija urina,
11. Zagrijavanje bolesnika i
prostora, po potrebi,
12. Obezbeđenje opšteg mira
za bolesnika.
10. Rehidracija i
remineralizacija nije uvijek
opšta mjera, nego je nekada
osnovni cilj i temelj liječenja.
11.IZOLACIJA!
 2. Nespecifična terapija ostalih preegzistentnih ili
novonastalih stanja i poremećaja
• Nastavak ranije započetog tretmana drugih
poremećaja(astme,dijabetesa,hipertenzije i sl.),
• Tranfuzija krvi ili krvnih derivata.
• Hemodijaliza.
• Davanje diuretika,kardiotinika,brohodilatatora.
• Davanje antikoagulanasa.
• Borba protiv šoka i hipotenzije.
• Davanje psihotropnih lijekova(sedativi i sl.).
• Davanje antihistaminika.
• Davanje hormona,i td.
• Asistirana ventilacija
 3.Specifična terapija zaraznih bolesti
Ona može biti dvojaka, a nekada i istovremena:
specifična u užem i specifična u širem značenju.
a.Specifična terapija u užem značenju jeste primjena
specifičnih imunoglobulina protiv date bolesti,mikroba i
mikrobnih toksina i njome se želi postići brza blokada
antigena. To je primjena različitih seruma
(antitetanisnog, antidifteričnog, antirabičnog i sl) bilo
ljudskog (homologni serumi), bilo animalnog porijekla
(heterologni serumi). Danas je primjena seruma
redukovana u odnosu na njenu primjenu ranijih
decenija i značajno se preferira davanje homolognih
seruma humanog porijekla.
U okviru specifične terapije u užem značenju koriste i
različiti imunoglobulini i interferoni(imunomodulatori).
b. Specifična
terapija u širem značenju
podrazumijeva primjenu etiološke
antimikrobne odnosno antiparazitne
terapije.
Zajednički naziv za sva antimikrobna
sredstva je a n t i m i k r o b i c i ili
antimikrobiotici.

Dakle,antimikrobici su sva terapijska

sredstva koja se unose u organizam i koja
djeluju protiv mikroba uopšte.
A n t i b i o t i c i su samo ona antimikrobna sredstva
koja se izvode iz prirodno nastalih supstanci koje
stvaraju drugi mikrobi,obično gljivice, i koja u prirodi
služe mikrobima i drugim prostim organizmima u
borbi za hranu ,energiju i životni prostor.
Danas se često u literaturi i u svakodnevnom
medicinskom žargonu neopravdano većina
antibakterijskih antimikrobika naziva
antibioticima(na primj.hinolonska sredstva) što je
greška.
• Specifična terapija u širem smislu može se, ne
sasvim pravilno, nazvati i etiološkom terapijom,
odnosno hemioterapijom. Koristi se i izraz
“hemoterapija”, ali se taj oblik riječi sada uglavnom
odnosi na nemikrobnu terapiju-terapiju malignih
neoplazmi.To je mala terminološka konfuzija o kojoj
stručnjak treba da vodi računa.
• Dakle, hemoterapija i hemioterapija su slični, ali ipak
različiti pojmovi.
• U užem smislu hemioterapija nije ni hemoterapija, niti
antibioterapija, već antimikrobna terapija sredstvima
koja su uglavnom hemijskog, sintetskog, porijekla.
 Opšta načela
hemoterapije(Bennett,1988.)-1
1. Provjeriti da li je terapija uopšte potrebna.
2. Izabrati najpogodniji lijek,ali tek nakon temeljite
anamneze,fizičkog pregleda i mikrobiološke
obrade.
3. Odabrani lijek aplicirati:
– u dovoljnoj dozi ( pojedinačnoj, dnevnoj,
terapijskoj),
– najadekvatnijim putem(s.c.,i.m.,i.v.,i td),
– u najpovoljnijem dnevnom ritmu vodeći računa
o MIC.
-----------------------
MIC:minimalna inhibitorna koncentracija.
 Opšta načela hemoterapije-2
4. Ukloniti prepreke unosu lijeka u zaražena
tkiva:nekrotične mase,gnoj,apscese,
koagulume,ishemična
tkiva,nagnječine.
5. Bez jakog razloga ne mijenjati započetu
terapiju barem prva 3 dana.
6. Bez jakog razloga ne kombinovati više
lijekova.
 Opšta načela hemoterapije-3
7. Ako izgleda da je postignuto izliječenje
nastaviti sa istom terapijom barem još 3 dana radi
prevencije recidiva,revitalizacije preostalih bakterija)*,
kliconoštva,komplikacija,sekvela i razvoja bakterijske
rezistencije.

)*Post-antibiotski efekt (PAE):je vrijeme za koje se

preživjele bakterije ,nakon djelovanja antibotika,
vraćaju na brzi,logaritamski,rast u kulturi(za Gr +
bakterije to iznosi oko 1,5 sat).
 Opšta načela hemoterapije-4
8. Dokazati izliječenje i to ovako:
-opštim poboljšanjem stanja bolesnika
(sanacijom),
-dokazati lokalnu sanaciju, kod lokalne upale,
-dokazati poboljšanje ili normalizaciju većine
bitnih laboratorijskih parametara:SE,CRP,
fibrinogen,leukociti i dks,enzimi,urin,RTG,CT..)
9.Ne liječiti baš svako kliconoštvo!!
 Opšti pregled antiinfekcijskih
lijekova,po grupama ...1
1.Empirijski(iskustveni),istorijski lijekovi:
-Kinin,i derivati....protiv malarije,
-Antimon(soli)......protiv lišmanjaze,
-Emetin ...............protiv amebijaze.
•
 Opšti pregled... 2.
• 2.Hemioterapeutici različite strukture
• -trimetoprim....koči prekursore PABA
• bakterija(v.dalje),
• -pirimetamin ...protiv toksoplazme i
• plazmodija ,
• -pipemidinska kiselina...protiv Pseu-
• dommonas aeruginosa,stari 4-hinolon.
• -klavulanska kiselina...streptokoki,
• -nifurantoin ......potiv E.coli,stari 4-hinolon,
• -metronidazol...protozoe i anaerobne bakterije,
• -sulfonamidi...(v.dalje!),protiv mnogih Gr neg.i Gr +
bakterija, pravi i najstariji sintetski
hemioterapeutici.
 Mjesto djelovanja anitmikrobika na
bakterije 1
• A. Na ćelijski zid djeluju:
-svi beta- laktamski
antibiotici:penicilini,cefalosporini,mo-
nobaktami i karbapenemi,
-makrolidi-u višim koncentracijama,
-bacitracin,
-vankomicin i
-cikloserin.
 Načini djelovanja antibiotika na
ćelijski zid bakterija
• Vezivanje za receptore penicilina na površinama bakterija
(PBPs:penicillin binding proteins) a potom...
• --interferiranje(uključivanje u sintezu ) peptidoglikanskih
molekula (t.zv.murein) koje grade veći dio zida Gram pozitivnih i
manji dio zida nekih Gram negativnih bakterija.

• Peptidoglikan čini mrežu(“armaturu”) molekula u ćelijskom zidu

bakterija i sastavljen je od malih proteina-peptida i molekula
glikana-ugljenog hidrata.
• Beta laktamini i slični antibiotici nalikuju sekvencijama jedne od ovih
vrsta molekula.
• Nakon uključenja beta laktama peptidoglikan postaje trošan i kida se
što dovodi do lize bakterijske ćelije.

• Zbog toga ovakvi lijekovi su baktericidni-UBIJAJU BAKTERIJE.

 Načini djelovanja antimikrobika -2
• B. Djelovanje na citoplazmatsku membra-
nu bakterija i gljivica:
:
• --kod Gram negativnih bakterija povećavaju
permeabilnost(propustljivost) ćelijskog zida,
• --remete aktivni transport kroz membrane,
• --razlažu složene masti (kod gljivica-kao detergenti).
• Tako djeluju:
• --polimiksini(kolistin),
• --amfotericin B,
• --nistatin.
 Djelovanje antimikrobika...3
• C.Djelovanje na ribozome bakterija...

• ...poremećaj sinteze proteina ihibicijom

• translacije(prevođenja)ili transkripcije(prepisivanja) genskih
informacija.Tako djeluju:

• TETRACIKLINI-blokadom ulaska t- RNK u 30 S podjedinicu

• ribozoma,
•
• HLORAMFENIKOL ,blokadom i-RNK na 50-S podjedinicu
• ribozoma,čime se remeti prepisivanje redoslijeda aminokiselina.

• MAKROLIDI(niske koncentracije),vrše blokadu i-RNK(na drugom

mjestu nego hloramfenikol) na 50 S podjedinici ribozoma izazivajući
poremećaj stvaranja početnih kompleksa u sintezi peptida.
Djelovanje antimikrobika-nastavak
3
• C...Djelovanje na ribozome-nastavak
• AMINOGLIKOZIDI-interferencija u slijed
aminokiselina(AK) pri prepisivanju
informacija na 3o S podjedinici ribozoma.
• AZALIDI-na sličan način ?
• FUSIDINSKA KISELINA-na sličan način ?
 Djelovanje antimikrobika...4
• D. Na metabolizam nukleinskih kiselina (inhibicijom
sinteze nukl.kiselina)
• Sulfonamidi-interferencija u sintezu folne
kiseline(faktora rasta)bakterija(zbog sličnosti molekula !),
• Trimetoprim-slično,ali na sljedećoj sekvenciji sinteze
folne kiseline (Bactrim)(v.u daljem tekstu!),
• Hinoloni-blokada enzima DNK-giraze uz poremećaj
unosa purinskih baza u DNK (Ciprocinal),
• Nalidiksinska kiselina-slično ?
• Pirimetamin-inhibicija enzima dihidroholat-reduktaze u
protozoama (Daraprim),
• Rifampicin-blokada “od- DNK -zavisne- RNK-
polimeraze”:inhibicija sinteze RNK bakterija (Rifadin).
 Djelovanje antimikrobika...5
• E. Na intermedijarni metabolizam bakterija

• Sulfonamidi(v.naprijed)-blokada
prekursora(predhodnika)folne kiseline-ulaze u
molekulski red umjesto PABA (para-amino-
benzoeva-kiselina),zbog sličnosti molekula,
• Trimetoprim-blokada susjednog prekursora folne
kiseline,
• Para-amino-salicilna kiselina (PAS)-slično,
• Izonijazid (Eutizon)-slično.
 Djelovanje antimikrobika...6
• U principu,antimikrobici djeluju kao:

• --Bakteriostatici,kada koče metabolizam bakterija pri

razmožavanju,na različitim nivoima, ili kao...
•
• --Baktericidi,kada izazivaju liziranje bakterija
oštećenjem njihovog ćelijskog zida ili ćelijske membrane.

• Neki antimikrobici su i bakteriostatici, u optimalnim ,a i

baktericidi, u visokim terapijskim koncentracijama(na
prim. makrolidi).
 Djelovanje antimikrobika...7
• Primarno su bakteriostatici:
• sulfonamidi,
• tetraciklini,
• hloramfenikol,
• fusidinska kiselina,
• nalidiksinska kiselina,
• etambutol i
• makrolidi,
• svi u uobičajenim terapijskim
koncentracijama.
 Djelovanje antimikrobika...8
• Primarno su baktericidi:

• Penicilini,
• Cefalosporini,
• Monobaktami
• Karbenicilini,(sva 4 su beta-laktami!),

• Makrolidi(u visokim koncentracijama!),

• Ko-trimoksazol (co-trimoxasol) (bactrim-v.naprijed!),
• Rifampicin,
• Vankomicin,
• Izonijazid,
• Aminoglikozidi,
• Polipeptidi (polimiksin B ,bacitracin,kolistin),
• Nifurantoin.
 Antimikrobni lijekovi 1

I. Sulfonamidi
inhibitori PABA (para-amino-benzoeve kiseline)
a.Sa brzom resorbcijom (poluvrijeme raspadanja 4-15 sati-kratkog djelovanja):
-sulfafurazol(Sulfasol),
-sulfadijazin,
-sulfizoksazol,
.
b.Sa slabom resorbcijom(produženog djelovanja).
-sulfmetoksazol(v.ko-trimoksazol!),
-sulfadimeksazin,...
c.Sa vrlo slabom resopcijom:

-sulfasalazin (samo za gastrointestinalni sistem).

----------------------------------------------------
d.Trimtoprim-inhibitor PABA,daje se samo sa sulfometoksazolom(Ko-
trimoksazol) u skoro idelanoj sinergiji. Nije sulfonamid!!
 Antimikrobni lijekovi 2
II. Grupa:beta-laktamski antibiotici
• -betalaktamini-
• 1.penicilini,
• 2.cefalosporini,
• 3.monobaktami,
• 4.karbapenemi.
•
• Zajednička osnova građe: beta-laktamski prsten.
• Zajedničko svojstvo: ugradnja u peptidoglikan zida
pretežno Gram pozitivnih bakterija.
• Baktericidi.
 II.1.Penicilini
Derivati 6-amino-penicilanske kiseline iz gljivice
Penicillium notatum.

a.Prirodni penicilini:
-Penicillin G(benzatin),i.m.,i.v.,
-penicillin G-prokain,i.m.,
-penicillin G-K,(kristalni),iv,
-penicillin V(fenoksi-metil-penicillin),p.o.,
-Feneticillin,p.o.
 II.1.Penicilini
• Ad a.Indikaciono područje prirodnih penicilina
• Gram pozitivne koke:
Str.pyogenes,Str.viridans,Diplococcus
pneumoniae(pneumococcus),Staphylococcus
spp.,
• Gram neg.koke:
N.meningitidis,N.gonorrhoeae.
• Gram pozitivni bacili :Co.diphteriae,Clostridia
spp.,Spirochaetales,B.anthracis.
 II.1.penicilini-nastavak
• b. Penicilini rezistentni na penicilinazu-
• - antistafilokokni penicilini :
• -Meticillin(Staphcillin),im-iv.,
• -Izoksazolil penicilini:
• --Oxacillin (prostaphlin),
• --Cloxacillin (Orbenin),
• --Dicloxacillin,
• -Naphcillin,
• -Flucloxacillin.
 II.1.penicilini-nastavak
• Ad b.Indikaciono područje antistafilokoknih
penicilina:

• Prvenstveno infekcije izazvane brojnim sojevima

stafilokoka koji su rezistentni na prirodne
peniciline.

• Indikaciono područje brojnih prirodnih penicilina

je relativno usko ali gdje djeluju oni djeluju
uglavnom bolje nego većina drugih antibiotika!
 II.1.Penicilini,polusintetski
• c.Aminopenicilini-penicilini širokog spektra
• -Ampicilin,
• -Pivampicilin,
• -Amoksicilin,
• -Metampicilin
• Indikacije: Gram pozitivne koke (enterokok),
• Gram negativne koke: H.influenzae,
• Bordetella pertussis,Bord.prapertussis,
• Gram pozitivni bacili :Co.diphter.,B.anthracis,Clostridia
sp.
•
•
•
• Gr.neg.bacili:Salmonella spp,
• Shigella spp.,Proteus spp.,Klebs.pneum.
 II.1.Penicilini-polusintetski
• d.Ureido penicilini,antipseudomonas pen.
• -Azlocilin,
• -Mezlocilin (ima širok spektar!),
• -Piperacilin.
•
• e.Karboksipenicilini(karbenicilini),anti-
• pseudomonasni penicilini:
• -Karbenicilin (pyopen),
• -Tikarcilin (Ticar).

• Indikacije: Pseudomonas spp. + ,Enterobacter,Proteus,

• Klebsiella spp.
 II.2.Inhibitori beta laktamaze
• Oni ne djeluju strogo antibiotski,nego štite
pridodati antibiotik vezujući se za bakterijski enzim beta-
laktamazu koji,inače,razara beta laktamske antibiotike
(čine“farmakološki suicid”). To su:
-klavulanska kiselina(sa amoksicilinom daje
amoksiklav:amoksicilin-klavulanat,a sa tikarcilinom daje
tikarcilin-klavulanat).

-tazobaktam (sa piperacilinom dajeTazocin),

-sulbaktam (sa ampicilinom daje Unasyn).
• Njihove kombinacije predstavljaju skoro idealne
sinergističke lijekove.
 III.Monobaktami i karbapenemi
• Monobaktami:
• -Aztreonam,
•
• Karbapenemi:
• -Imipenem,
• -Meropenem,
• -Imipenem-cilastatin,
• -Ertapenem,
• -Tienamicin.
 ANTIMIKROBNI LIJEKOVI
• IV.2.CEFALOSPORINI
Beta laktamski antibiotici.
• Derivati 7-amino-cefalosporanske kiseline
porijeklom iz gljivice Cephalosporium
acremosum.
• Primarni baktericidi.
• Djeluju na peptidoglikane iz ćelijskog zida
bakterija.
• Klasifikuju se po “generacijama”.
 Antibiotici. Cefalosporini
• Cefalosporini 1.generacije ,6 derivata :
• -Cefazolin (Kefzol,Galacef),
• -Cefalotin (Keflin),
• -Cefadroxil (Omnidrox,Duracef),
• -Cefaleksin (Palitrex,Keflex) ,
• -Cefapirin,
• -Cefradin.
 Antibiotici,cefalosporini-nast.
• Indikacije za upotrebu cefalosporina
1.generacije:
• Gram poz.koke:Str.pyogenes(BHS),Str.
• pneumoniae (pneumokok).
• Gram negativne koke:Hemoph.influenzae.

• Gram negativni bacili:E.coli,Proteus spp.,

• Kl.pneumoniae,Salmone-
• lla spp.,Shigella spp.,
 Antibiotici,cefalosporini-nastavak
• Cefalosporini 2.generacije:11 derivata:

• Cefamandol,
• Cefokristin (Ketocef,Boncefin),
• Cefahlor (Ceclor,Alfacet),
• Cefuroksim (Zinacef),
• Cefprozil (Cefzil),
• Cefoksitin (Mefoksin),i t.d.
 Antibiotici,Cefalosporini-nastavak
• Indikacije za upotrebu cefalosporina 2.generacije:
•
• Gram + koke:Streptococcus pyog.(BHS),S.pneum.,
•
• Gram neg.koke:Hem.influenzae,Neis-meningitidis,
• Neis.gonorrhoeae,
•
• Gram neg.bacili:E.coli,Proteus spp.,
• Kl.pneum.,Salmonella spp.,Shigella spp ,
• Kl.aerogenes,
• Anaerobne bakterije-Bac.fragilis i druge.
•
•
•
•
 Antibiotici,Cefalosporini-nastavak
• Cefalosporini 3.generacije, 9 derivata:

• Cefotaksim (Tolycar,Claforan),
• Ceftriakson (Longacef,Azaran,Rocephlin),
• Cefoperazon ( Cefobid),
• Ceftazidim (Fortum),
• Ceftabuten(Cedax),
• Cefiksim,i t.d.
 Antibiotici,Cefalosporini-nastavak
• Indikacije za upotrebu cefalosporina
3.generacije:
•
• Uglavnom su iste kao kao i kod prve dvije
grupe...
• ...ali...
• ...oni su REZISTENTNI NA BETA
LAKTAMAZU,pa imaju ŠIRI SPEKTAR
PROTIV GRAM NEGATIVNIH BAKTERIJA!!
 Antibiotici,Cefalosporini-nastavak
• Cefalosporini 4.generacije, 2 derivata:

• Cefepim (Maxipim),
• Cefpiram (Cefram ).
•
• Indikacije
• Ps.aeruginosa,Enterobacteriaceae(rod),
• Staph.aureus,
• Str.pneumoniae,
• Hem.influenzae,
• Neisseria spp.
 Antibiotici ,noviji .
• Streptogramini,baktericidi:
...su inhibitori proteinske sinteze.
Vežu se za 50 S subjedinicu ribozima,kao
makrolidi .Bliski su grupama gliko-i
lipopeptida.
• Kvinupristin i
• Dalfopristin.

Idikacije:Enterococcus faecium,Staphylococcus
aureus,Str.pneumoniae.
 Antibiotici

• Ostali inhibitori sinteze ćelijskog zida:

• Glikopeptidna grupa:
• Vankomicin,
• Teikoplanin
• .
• Fosfomicin,različit od svih ostalih antibiotika(analog
fosfo-enol-piruvata).

• Bacitracin i
• Cicloserin (o njima vidjeti dalje).
 Antibiotici:makrolidi,linkozamini,
i ketolidi
• Makrolidi :
• Inhibitori sinteze proteina u bakterijama blokadom transportne
RNK (t-RNK).
• U malim dozama su bakteriostatici,
• U velikim dozama su baktericidi.
• Poznatiji makrolidi:

• -Eritromicin ( i eritomicin-estolat),
• -Azitromicin (Sumamed,Hemomicin),
• -Klaritromicin,
• -Roksitromicin,,
• -Midekamicin,
• -Spiramicin.
 Antibiotici:makrolidi,linkozamini,
ketolidi i oksazolidini-nastavak
• Indikacije za primjenu makrolida:
• Slične kao kod penicilina i
cefalosporina,ali uže.

• Tamo gdje djeluju-djeluju bolje od drugih

antibiotika!
 Antibiotici:makrolidi,linkozamini i
ketolidi-nastavak
• Ketolidi:
•
• -Telitromicin,
• -Dilitromicin.

• Linkozamini:
• -Linkomicin,
• -Klindamicin.

• Oksazolidini(oksazolidinoni),v.naprijed:
• -Linezolid,
• -Esperezolid

• Mehanizam djelovanja i indikacije:slično kao kod makrolida .

• Fusidinska kiselina je antibiotik steroidne strukture i čini zasebnu grupu .

 Antibiotici:Aminoglikozidi i srodni
antibiotici
• Aminoglikozidi su po redoslijedu otkrivanja drugi
antibiotici,iza penicilina (streptomicin).
• U prirodi potiču iz gljivice Streptomyces griseus .
• U molekularnom pogledu streptomicin je streptidin-
streptozo-N-metil-glukozamin.

• .Farkamološko djelovanje:ireverzibilna blokada sinteze

bakterijskih proteina na jednom ili na više veznih
mjesta aminokiselina(AK) na ribozomima.
• Mikrobiološko djelovanje:baktericidi.
• Klinički: to su vodeći antibiotici protiv
Gr.neg.bakterija!
 Antibiotici:aminoglikozidi i srodni
lijekovi.
• A.Streptomicin,
• Paromomicin,
• Tobramicin,
• Amikacin,
• Netilmicin,
• Sisomicin,
• Dibekacin,
• Izepamicin.
• B.Kanamicin-izdvojena kanamicinska grupa,
• C.Gentamicin-izdvojena gentamicinska grupa,
• D.Spektinomicin-izdvojen u grupu aminociklitola.
 Antibiotici:aminoglikozidi i srodni
lijekovi
• Indikacije:
• Staph.aureus,
• Neiseria gonorrhoeae,
• Enterococcus spp.,
• Klebsiella spp.
• Citrobacter,spp.
• Proteus spp.,
• Morganella morgani,
• Providentia,
• Pseudomonas aeruginosa.
• Neželjena djelovaja(”nuspojave”):neurotoksičnost,ototoksičnost i
nefrotoksičnost.
 Antibiotici:tetraciklini
• Farmakološko djelovanje:
• reverzibilna blokada vezivanja t-RNK za
30 S subjedinicu ribozoma.
• Farmakološki učinak:interferencija u
redoslijed vezivanja aminokiselina na
ribozomu bakterijskih i humanih ćelija.
• Posljedica:poremećaj sinteze proteina.
• Mikrobiološki učinak:bakteriostatici.
 Antibiotici:Tetraciklini-nastavak
• Podjela tetraciklina:
• a.sa kratkim djelovanjem (poluvrijeme
• raspada oko 6-7 sati).
• --Tetraciklin,
• --Oksitetraciklin (geomicin),
• --Hlortetraciklin.
• Uzimaju se na svakih 6 sati.

• b.Tetraciklini sa srednje dugim djelovanjem (poluvrijme

• raspada l0-l4 sati):
• --Metaciklin ( Rondomicin),
• --Demetaciklin. Uzimaju se na svakih 12 sati.
• C.Tetraciklini sa dugim djelovanjem-”novi” tetraciklini (poluvrijeme raspada
• oko 24 sata):
• --Doksiciklin (Vibramicin),
• --Minociklin (Minocin ). Uzimaju se na 24 sata.
 Antibiotici:tetraciklini-nastavak
• Indikacije za primjenu tetraciklina:
• Gram pozitivne bakterije,
• Gram negativne bakterije,
• Aerobi,
• Anaerobi,
• Spirohete,
• Mikoplazme,
• Rikecije,koksijele,erlihije,
• Hlamidije,
• Neke protozoe (entamoeba histolytica,na prim.).
Neželjena djelovanja tetraciklina
• Vezivanje za mjesta osifikacije na dugim
kostima(spoj epifiza i dijafiza) pri rastu i za zube
na mjestima stvaranja dentina.
• Posljedice:smeđe žuta prebojenost zuba i
okrajaka kostiju.
• Lomljivost kostiju i zuba.

• Zabranjena upotreba u trudnoći, zbog ploda,u

laktaciji i u dječijoj dobi bar do 14 god.života.
 Antibiotici:hloramfenikol
• Inhibitor sinteze proteina.
• Način djelovanja:vezivanje na aminoacilnu
• t-RNK (transportnu) sa
interferencijom(miješanjem!) u slijed unosa
aminokiselina u peptidne lance.
• Reverzibilna blokada 50 S subjedinice
ribozioma u bakterijskim i nekim humanim
ćelijama u toku njihovog rasta.
• Grupu čini danas samo jedan
član:hloramfenikol.
• Mikrobiološki učinak:bakteriostatik.
 Indikacije za upotrebu
hloramfenikola
• Gram pozitivni aerobi:
• Staphylococcus aureus,
• Stretococcus pyogenes (BHS),grupa A.
• Streptokoki grupe B,
• Str.viridans,
• Streptokoki grupe D,
• Str.pneumoniae (pneumokok),
 Indikacije za primjenu
hloramfenikola-nastavak
• Gram negativni aerobi:
• Vibr.cholerae,
• Salmonella spp.,
• Shigella spp.,
• Bordetella spp.,
• Neis.meningitidis (meningokok),
• Haemophillus influenzae,
• Neki sojevi bakteroidesa,
• Rikecije,
• Hlamidije,
• Mikoplazme,i t.d.
Hloramfenikol,pojave i “nuspojave”
• Mikrobiološki učinak:bakteriostatik,djeluje samo na bakterije ( i
humane ćelije ) u toku dijeljenja.
• Antibiotik širokog spektra,ali ograničene upotrebe zbog
toksičnosti.
• ANTIBIOTIK ZA KRAJNJU NUŽDU(“ rezervni “).

• Mijelotoksičan (ihibira djelovanje kostne srži !).

• Izaziva:granulocitopeniju (redukcija neutrofilnih leukocita),
• agranulocitozu (redukcija limfocitne loze),
• trombocitopeniju (redukcija trombocita),
• sklonost krvarenjima,
• pancitopeniju (opštu redukciju broja uobličenih elemenata u krvi),
• Sindrom sive bebe -zbog akumulacije u fetusu.
• Zabranjen za trudnice !!
 Antibiotici:rifamicini,glikopeptidi ,
polimiksini i nitroimidazoli.
• a.Rifamicini:
• -rifabutin,
• -rifampin(rifampicin),
• -rifapentin,
• -rifaksilin,
• -rifalazil (KRM 1648).
• Glavne
indikacije:mikobakterije,lepra,multirezistentni
stafilokoki.
 Antibiotici:rifamicini,glikopeptidi,
polimiksini,nitroimidazoli.
• b.Glikopeptidi (predstavljeni su ranije!)
• -vankomicin,
• -teikoplanin.
• c.Polimiksini su antibiotici za lokalnu upotrebu:
• -polimiksin B,
• -kolistin,
• -bacitracin (mješavina polimiksina),
• -neomicin.
• d.Nitroimidazoli:
• -Metronidazol:hemioterapeutik protiv anaeroba i
flagelata,
• -Tinidazol.
 Drugi antimikrobici:Co-trimoxasol
• Kotrimoksazol nije poseban antibiotik nego skoro
idelna sinergistička kombinacija sulfonamida-
sulfometoksazola i hemoterapeutika trimetoprima u
odnosu 5:1
• Oba lijeka interferiraju u sintezu purinskih baza u
bakterijama na 2 susjedna mjesta u biohemijskom lancu i
to ovako:
• PABA....)*>...folna kiselina...)**>...folinska kise-
• lina..>..purini...>..DNK ili RNK bakterija.
• --------------------------------------------------------
• )* mjesto djelovanja sulfometoksazola(po molekulskoj
analogiji građe),
• )** mjesto djelovanja trimetoprima,po analogiji građe.
 Drugi antimikrobici:uroantiseptici i
hinoloni
• Uroantiseptici:
• -Oksolonska kiselina,
• -Pipemidinska kiselina,
• -Nalidiksinska kiselina,
• ----------------------:su stari ili 4-hinoloni.
• -Nitrofurantoin,
• -Metenamin-mandelat.

• Spora resorbcija iz digestivnog sistema,jaka koncentracija

u bubrezima, spektar djelovanja ograničen na
enterobakterije.
• Novi hinoloni su razvijeni iz prethodnih lijekova.
 Drugi antimikrobici:hinoloni.
• Hinoloni su hemioterapeutici jakog
antimikrobnog djelovanja.
• Način djelovanja:inhibicija bakterijskog enzima
DNK-giraze koji ne postoji u eukariotskim
ćelijama.
• Spektar antibakterijskog djelovanja, brzina
resorbcije i bioraspoloživost u tkivima pojačani
su uvođenjem atoma fluora u molekulu hinolona
na poziciju 6 C atoma(Fluorohinoloni).
 Hinoloni-nastavak
• .Fluorohinoloni:
• Ciprofloksacin (Ciprocinal),
• Pefloksacin,
• Travafloksacin,
• Ofloksacin (Visiren),
• Norfloksacin (Nolicin),
• Levofloksacin,
• Gatifloksacin,
• i drugi.
 Drugi
antimikrobici:antimikobakterijski
lijekovi-antituberkulotici
• To su farmalološki i hemijski raznorodni
lijekovi.
• Zbog toksičnosti i dugotrajne primjene
kombinuju se po 3 ili po 4 zajedno.
• Prema efikasnosti dijele se na
antituberkulotike 1.i 2.linije.
 Antituberkulotici-nastavak
• a.Prve linije:
• -Izonijazid,
• -Rifampin,
• -Pirazin-amid,
• -Etambutol,
• -Streptomicin,
• -Rifabutin i rifapentin (kao alternative
rifampicinu ).
 Antituberkulotici-nastavak
• b.Druge linije:
• -Hinoloni,
• -PAS,para-amino-salicilna kiselina,
• -amikacin,
• -cikloserin,
• -azitromicin,i t.d.
 Lijekovi protiv gljivičnih infekcija-
antimikotici
• Antimikotici su heterogeni i po hemijskom
sastavu i po mehanizmima djelovanja.
• U većini-oni su lipolitici,”otapala za masti” jer ili
inhibiraju sintezu ili razgrađiju sterole-masne
molekule sa površina gljivica.

• Oni su ili fungicidi ili fungistatici.

• Po načinu primjene dijele se na:
• lokalne (topične) fungicide i na
• fungicide za opštu (sistemnu) primjenu.
 Antimikotici-nastavak
• Hemijski i farmakološki,dijele se na 6
grupa:
• Polieni,
• Griseofulvin i terbinafin (Lamisil )
• Azoli (imidazoli i triazoli),
• Alil-amini,
• Pirimidini i
• Ehinokandini.
 Antimikotici-podjela
• A.Za lokalnu upotrebu (topični):
• -polieni:
• Nistatin.
• -Azoli:
• Mikonazol,
• Klotrimazol,
• Ekonazol,
• Ketokonazol (Mycoseb),
• -Alil-amini (i tiokarbamati):
• Terbinafin.
 Antimikotici-nastavak
• B.Za opštu upotrebu:
• Polieni:
• Amfotericin B,
• Amfotericin B-lipidni kompleks,
• Amfotericin B-koloidna disperzija,
• Amfotericin B-liposomski.
• Azoli:
• -Flukonazol (Diflukan caps.),
• -Ketokonazol,(Mycoseb tbl),
• -Itrakonazol (Konazol ,caps),,
• -Vorikonazol (Vfend,!,tbl).

• Pirimidini: Flucitozin,
• Ehinokandini:Kapsofungin.
 Lijekovi protiv virusnih infekcija
• Po hemijskom sastavu su nejedinstveni.
• Po indikacijama - ograničenog spektra.
• Po efektivnosti-nesavršeni.
• Po broju:brojniji od antimikotika, malobrojniji od
antibiotika.
• Po mehanizmima djelovanja su:
• -direktni inaktivatori virusa (virucidi),
• -inhibitori replikacije virusa (virustatici),
• -stimulansi i modulatori imunskog odgovora na
virusnu infekciju (imunomodulatori),
• -ostalo.
 Antivirusni lijekovi-nastavak
Po kliničkim indikacijama dijele se u 5
osnovnih grupa:
-protiv virusa gripe A i B ,
-protiv virusa hepatitisa B i C,
-protiv infekcija različitim virusima iz grupe
herpesvirusa,
-protiv HIV infekcije i
-protiv infekcija virusima iz grupe
poksvirusa (variola i sl.).
 Antivirusni lijekovi-nastavak
• A.Protiv influence-gripe:

• Amantadin (Symetrel)-inhibira ulazak virusa u ćelije,

,
• Rimantadin,isti način djelovanja
• Oseltamivir (Tamiflu),isti način...,
• Zanamavir (Relenca),isti način...,
• Ribavirin je inhibitor sinteze proteina virusa,
• Interferoni su blokatori ulaska virusa u ćelije i
• inhibitori replikacije virusa u ćelijama.
 Antivirusni lijekovi-nastavak
• B.Lijekovi protiv virusnih hepatitisa B i C
• -Lamivudin(Epivir,tbl.)-aciklični analog
• adenozin monofosfata,
• -Adefovir-isto,na drugom mjestu,
• -Ribavirin (Virazol,sol.inj.,Copegus)-analog guanozina,
• -Interferon alfa 1(Roferon),
• -Interferon alfa 2 (Intron A),
• -Interferon beta 1 a (Rebif),
• -Interferon beta 1 b (Betaferon),
• -Pegilirani interferon alfa (Pegasis)
• Interferoni:otežavaju ulazak virusa u ćelije i oslobađanje iz ćelija.

•
 Antivirusni lijekovi-nastavak
• C.Protiv infekcija virusima herpesa:
• -Aciklovir (Zovirax)-inhib.sint.prot.HSV,
• -Valaciklovir(Valcyte),isto,
• -Penciklovir,isto,protiv HSV ½,VZV,CMV,
• -Ganciklovir,(Cymevene),isto,
• -Vidarabin,inhib.sint.nukl.kisel.,HSV i VZV)*,
• stariji antivirotik iz grupe pirimidina,i t.d.
• ----------------------------------------------------------------
• )*HSV:herpes simplex virus;
• CMV:citomgalovirus;
• VZV:varicella-zoster virus,
• EBV:Epštajn Barr virus.

• ,
 Antivirusni lijekovi-nastavak
• D.Antiretrovirusni lijekovi -protiv virusa HIV
• Dijele se na 5 grupa:
• 1.Nukleozidni inhibitori reverzne transkriptaze-
NIRT (analozi nukleozida),
• 2.Nenukleozidni inhibitori reverzne
transkriptaze-NNIRT,
• 3.Inhibitori proteaza virusa,Pi,
• 4.Analog nukleotida i
• 5.Inhibitor fuzije virusa.
 Antivirusni lijekovi-nastavak

• D.Antiretovirusni lijekovi.
• 1.Nukleozidni inhibitori reverzne transkriptaze(analozi
nukleozida)-NIRT:
• -Abacavir (Ziagen),
• -Lamivudin (Epivir)(Za HIV i za HBV infekcije),
• -Didanosin (Videx),
• -Emtricitabin (Emtriva),
• -Stavudin (Zerit),
• -Zalcitabin (Hivid),
• -Zidovudin (Retrovir),
• -Tenofovir (HIV i HBV!)-Analog nukleotida,grupa 4.
 Antivirusni lijekovi-nastavak
• D.Antiretrovirusni lijekovi-nastavak
• Nenukleozidni inhibitori rev.trans.NNIRT
• -Delaviridin (Rescriptor),
• -Efavirenz (Sustiva),
• -Nevirapin (Viramune).
• -----------------------------------------------------
• Priređene terapeutske kombinacije NIRT:
• -Zidovudin+Lamivudin (Combivir),
• -Zidovudin+Lamivudin+Abacavir (Trizivir).
 Antivirusni lijekovi-nastavak
• D.Antiretrovirusni lijekovi-nastavak
• Inhibitori virusnih proteaza-Pi:
• -Amprenavir(Agenerase),
• -Atazanavir (Reyataz),
• -Indinavir (Crixivan),
• -Ritonavir (Norvir),
• -Fosan prenavir (Lexiva),
• -Nelfinavir (Viracet).
• -Lopinavir+Ritonavir (Kaletra),kombinacija Pi.

• -Enfuvirtide (Fuzeon)-Inhibitor fuzije virusa, grupa 5.

 Antivirusni lijekovi-nastavak
• E.Lijekovi protiv virusa iz grupe Poxviridae
• -Metisazon:inhibitor ulaska virusa u ćelije.
•
• Pošto više nema variole (velikih
boginja),koju je izazivao jedan od poks
virusa (ali postoji opasnost od sličnih
boginja !), lijek predstavlja samo rezervu.
 Osnovni razlozi za kombinovanje
antimikrobnih lijekova
• 1.Postizanje sinergizma sa željom da 1+1
bude više od 2.
(na prim.Co-trimoxasol:Bactrim,Sinersul-
trimetoprim+sufoametoksazol,ili Amoxiclav-
amoksicilin + klavulanska kis ).

2.Da se oteža ili onemogući razvoj rezis-

tencije.
 Kombinovanje
antimikrobika,nastavak
• 3.Da se proširi antimikrobni spektar.

4.U inicijalnoj terapiji teških infekcija dok

etiologija još nije poznata (teške infekcije
mozga,abdominalne šupljine ili sepsa ).

5.Da se smanji težina i/ili učestalost

očekivanih “nuspojava”,kada kombinujemo
više antimikrobika uz nešto niže doze.
 Lijekovi koji utiču na
imunitet,imunomodulatori,bez
vakcina i klasičnih seruma.
• Dijele se u 5 osnovnih grupa:
• A.Faktori stimulacije ćelijskih kolonija,
• B.Interferoni,
• C.Drugi citokini,
• D.Imunoglobulini,
• E.Glikokortikosteroidi,
• F.Ostali imunomodulatori.
 Imunomodulatori-nastavak
• A.Faktori stimulacije ćelijskih kolonija
• (CSFs-Colony Stimulating Factros):
• -CSF-granulocita(G-CSF),
• -CSF-granulocita i makrofaga(GM-CSFs),
• -CSF-makrofaga(M-CSF).

• B.Interferoni (IFN):
• -IFN alfa,
• -IFN beta,
• -IFN gama (referisani su uz antivirotike).
•
 Imunomodulatori-nastavak
• C.Drugi citokini-faktori ćelijskih interakcija
• -Interleukin - 1 (IL-1),
• -Interleukin - 2 (IL-2),
• -Interleukin- 10 (IL-10 ),
• -Interleukin- 12 (IL-12).
 Imunomodulatori-nastavak
• D.Imunoglobulini,iz ljudske plazme:
• -Gamavenin,
• -Gamimun G,
• -Ivegam,
• -Panglobulin,
• -HRIG-humani antirabijesni imunoglobulin.
 Imunomodulatori-nastavak
• E.Glikokortikosteroidi:djeluju antiinfla-
matorno,antipiretski i antialergijski.
• Inhibiraju oslobađanje arahidonske
kiseline iz ćelijskih membrana i tako ko-
če nastanak prostaglandina ,stimulatora
termoregulacionog centra u diencefalo-
nu (međumozgu).
 Imunomodulatori-kraj
• D.Glikokortikosteroidi: prirodni i sintetski.
• Prirodni je hidrokortizon (kortizol) iz ko-
• re nadbubrega čovjeka,nastao pod djelovanjem
• ACTH,adreno-kortikotropnog hormona hipofize.
• Sintetski su:
• - prednizon,
• - prednizolon,oba sa brzim djelovanjem i
• -deksametazon, sa sporim djelovanjem,i td.
• E.Ostali imunomodulatori:v.na drugom mjestu .
 Antiprotozoici
• Najbitnije protozoe za humanu patologiju:
• Amebe,posebno Entamoeba histolytica,
• Giardia s.lamblia intestinalis,
• Trichomonas vaginalis,
• Plasmodium (malariae,falciparum,ovale),
• Tripanosomidae:Tr.gambiensae,rhodesiensae,
• Toxoplasma gondii,
• Isospora belii,
• Pneumocystis carini (s.jirovecii),
• Lischmania spp.
 Antiprotozoici-nastavak
• Protiv ameba (amebna dizenterija i hronična
• crijevna i tkivna amebijaza:
• Emetin,prirodni i dihidroemetin,
• Metronidazol,
• Jodokvinol,
• Diloksanid furoat,
• Furazolidin,
• Tetraciklini,
• Amfotericin.
• Hlorokin,
• Paromomicin i
• Eritromicin.
 Antiprotozoici-nastavak
• Svi amebicidi se dijele
• a.na one koji djeluju u tkivima i
• b.na one koji djeluju u crijevu.
• Ad a:
• Tkivni amebicidi su:
• Metronidazol (Efloran),
• Hlorokin i
• Emetin
 Antiprotozoici-nastavak
• Ad.b:
• Luminalni (crijevni) amebicidi su:
• Diloksanid-furoat,
• Jodokinol,
• Tetraciklin,
• Paromomicin i
• Eritromicin (!).
 Antiprotozoici-nastavak
• Protiv plazmodiuma (antimalarici):
• Derivati kinina (iz drveta kininovca):
• Hlorokin,
• Kinin,
• Primakin (od 8-aminohinolona),
• Progvanil,
• Meflokin,
• Artemizin (iz kore drveta Qing-hao),i t.d.
 Antiprotozoici-nastavak
• Protiv toksoplazmoze i izosporijaze:
• -Pirimetmin (derivat 2,4-diaminopirimidina)
• -Sulfadijazin,skupa sa pirimetaminom-Da-
• raprimom),
• Atovakvon,
• Ko-trimoksazol (Bactrim),
• Klindamicin i
• Spiramicin.
 Antiprotozoici-nastavak

• Protiv Pneumocystis carini (s.jirovecii):

• Pentamin-izotionat,
• Dapson,
• Ko-trimoksazol,
• Atovakvon,
• Primakin+Klindamicin.
 Antiprotozoici-nastavak
• Protiv raznih tripanozoma (afrička bolest
• spavanja):
• Elfornitin,
• Suramin,
• Melarzoprol B (soli trovalentnog arsena),
• Stiboglikonat (antimonski spoj),
• Nifurtimoks,
• Pentamidin-izotionat,i drugi.
 Antiprotozoici-kraj
• Protiv lišmanija (kala-azar i orijentalni čir)
• Natrium-stibo-glukonat,antimonski spojevi:
• Stibofen,
• Neostibofen,
• Amfotericin B,
• Pentamidin
 Antiparazitni lijekovi
• Djeluju protiv različitih vrsta parazita:
• Gljivica-fungicidi (v.o antimikoticima !),
• Metilja i crva-antihelmintici,
• Vašiju (uši)-pedikulocidi,
• Pauka šugarca (Sarcoptes skabiei)-antiskabici,
• Buha,
• Krpelja i
• Insekata (vektora).
 Sredstva protiv crva i metilja-
antihelmintici
• Protiv trematoda (metilja):

• Prazikvantel (Cesol),
• Emetin,
• Stibofen (antimonski spoj),
• Hlorokin i drugi derivati kinina,
• Bitionol (Fasciola hepatica),
• Nitrazoksanid,
• Metrifonat.
Antiparazitski lijekovi-antihelmintici
• Protiv cestoda (pantljičara):
• Niklozamid,
• Albendazol,
• Tiabendazol (Mintezol),
• Prazikvantel (Cesol),
• Mebendazol (Vermox).
 Antihelmintici-nastavak
• Protiv valjkastih crva (nematoda):
• Pirantel-pamoat ,
• Dietil-karbamazin (Filarije,Loa-loa),
• Ivermektin (Onchocercus ,Necator americanus),
• Levamizol (imidazo-tiazol):protiv Ascaris
• lumbricides-dječija glista, protiv
• Trichostrongylusa i trihocefaloze).
• Tiabendazol (Mintezol)-Strongyloides stercoralis,
• Mebendazol,
• Albendazol.
 Antiparazitnli lijekovi i sredstva
• Sredstva protiv insekata,grinja i vašiju-
insekticidi i pedikulocidi:
Heksa-hloro-cikloheksan (mast,krema,
šampon):vaši glave,tijela ,stidne:
Pediculus capitis,corporis et pubus.
Hlor-fenotan (dihlor-dietil-trihloheksan DDT):
jak i toksičan insekticid-samo kao rezerva.
Insekticidi biljnog porijekla:
Piretrin-aktivni sastojak iz buhača,
 Insekticidi-nastavak
• Insekticidi biljnog porijekla- nastavak:
• Rotenon-aktivni princip iz biljke
• Ronchocarpus.,
• Nikotin,
• Malation-organofosforni inhibitor enzima
• holinesteraze,losion 0,5 %,za
• Pediculus capitis,vaš glave.,
• Permetrin-Pediculus corporis et pubis,
• Sarcoptes scabiei-šuga,češa.
 Insekticidi i fungicidi
• Sredstva protiv šuge (češe,svraba,skabijesa):
• Benzil-benzoat,
• Krotamitan,
• Sumpor (1% mast ).
• Fungicidi-antimikotici(koji nisu prikazani):
• 1.Masne kiseline i njihove soli:
• -Propionska kiselina(Na-propionat),
• -Undecilinska kisel.(Ca-undecilinat),
• -Kaprilna kiselina.
• 2.Benzojeva kiselina(Benz.bensoas)-Tinea pedis i...
• 3.Salicilna kiselina,...Tinea pedis i Tinea capitis.
 Antiseptici i dezinficijensi
• Definicije:
• 1.Antiseptici su supstancije koje ubijaju
bakterije ili sprečavaju njihovo razmnoža
vanje.
Primjenjuju se samo na živim tkivima.

2.Dezinficijensi su supstancije koje ubijaju

bakterije ili sprečavaju njihovo razmnožavanje
na neživoj materiji:predmetima ili
izlučevinama.
Antiseptici i dezinficijensi-nastavak
• Germicidi je uopšteniji naziv za sva
sredstva koja ubijaju mikroorganizme i
spore van tijela čovjeka ili životinja.
• Prema mikroorganizmima protiv kojih
djeluju dijele se na:
• baktericide,
• virucide,
• fungicide i
• amebicide.
Antiseptici i dezinficijensi-nastavak
• Germicidi djeluju na 3 osnovna načina:
•
• izazivanjem koagulacije proteina mikroba;

• inhibicijom aktivnosti mikrobnih enzima i

• površinskim aktivnostima:
• otapanjem masti mikrobnog ćelijskog zida;
• promjenom permeabiliteta zida mikrobnih
• ćelija;
• i promjenom površinskog napona na njima.
Antiseptici i dezinficijensi-nastavak
• Podjela antiseptika i dezinficijenasa
zasniva se na njihovim fizičkim i
hemijskim učincima.
• Površinski aktivne materije:
• -katjonski djeluju benzalkonijum i
• cetrimid,a...
-anjonski djeluju sapuni.
 Antiseptici i dezinficijensi-nastavak
• Podjela antiseptika i dezinficijenasa-nastavak
• Alkoholi,
• fenoli i krezoli (heksahlorofen),
• aldehidi (heksametilen-tetramin-Metenamid),
• kiseline:
• -benzojeva,
• -sirćetna,
• -borna,
• -salicilna,
• -mandelična, undecilenska i druge.
 Antiseptici i dezinifijensi-nastavak
• Podjela antisepika i dezinficijenasa-nast.
• Joni halogenih elemenata:
• joda:
• -povidon jod -jodofor (J+polivinil-
paralidon),
• hlora:
• -hloramin,
• -soli hipohlorita.
Antiseptici i dezinficijensi-nastavak
• Oksidaciona sredstva: vodonik peroksid
• H2O2, sol.3%.
• Soli teških metala:
• žive (Hg):HgO,sol.1%,
• srebra (Ag):argentum nitricum,1%,za oči beba,
• argentum nitricum 0,5%
• za opekotine,
• derivati furana:
nitrofurantoin i
nitrofurazon (Furacin) 0,2% , koža.
 Antiseptici i dezinficijensi-kraj
• Podjela antiseptika i dezinficijenasa-kraj

• Antiseptičke boje:
• Gencijana violet: heksametil-
pararozanil-hlorid,sol.0,5-2%,mukoza
usta,
• Metilensko plavilo- blagog
baktericidnog djelovanja.
 Mikrobna rezistencija na lijekove
To je otpornost prema lijekovima koja nastaje tokom prirodne
evolucije mikroorganizama,ali i zbog univerzalne primjene
antimikrobika

Odnosi se na otpornost virusa,bakterija,gljivica,protozoa i sl.

,
Najbolje je poznata antibakterijska rezistencija na antibiotike i
hemioterapeutike te će o njoj ovdje biti riječi.

Višestruka rezistencija nekih bakterija je

svjetski medicinski problem,

posebno kod imunološki oslabljenih ljudi,odn. u

bolničkim i u gusto naseljenim sredinama.
 Bakterijska rezistencija
• Rezistencija bakterija može da se podijeli
na:
• A.rezistenciju po svojoj vrsti ,
• B.rezistenciju po porijeklu i na
• C.rezistenciju nastalu hromozomskim
rearanžiranjem u bakterijama.
 Bakterijska rezistencija
• Ad A.Rezistencija PO VRSTI nastaje:
• 1.zbog tolerancije, kada neki mikrob raste pored antibo-
• tika,koga stvara neka druga i složenija biološka vrsta,
• na prim.gljivice.
• To je uobičajena pojava u prirodi:prirodna antibioza i
• adaptacija na nju.
• 2.Rezistencija može nastati i zbog destrukcije lijeka:
• a.bilo inaktivacijom antibiotika bakterijskim enzimom(beta-
laktamaza stafilokoka), ...
• b.bilo pomjenom mjesta vezivanja lijeka u strukturi
• bakterije u koje je već oštećen ćelijski zid(t.z.L forme) zbog
prethodnog djelovanja antibiotika(piogeni streptok.)
 Bakterijska rezistencija
• (nastavak prethodnog slajda)

• A. 2.Rezistencija nastala zbog destrukcije lijeka,osim

• a.inaktivacije bakterijskim enzimima (beta laktamaze),...
• b.i promjenom mjesta antibakterijskog djelovanja
• (streptokokne L-forme i”postantibiotiski efekti)...
...može nastati i zbog...
c. stvaranja jačeg enzima reduktaze u bakterijama.
 Bakterijska rezistencija
• B.Osim po vrsti rezistencija može da bude i
po svome porijeklu i to kao:...

3. selekciona,kod bakterijskih mutanti koje

prežive tretman antibioticima,na pr:.bolnički
sojevi (.v.naprijed.postantibiotski efekt-PAE),

4. ili spontanom mutacijom,selektivnim i

brzim umnožavanjem otpornijih sojeva
stimulisanim bilo kojim uzrokom.
 Bakterijska rezistencija
rearanžiranjem genoma
• C. Rezistencija nastaje i zbog hromozomskih preu-
• ređenja bakterija...
• 5. Putem unosa plazmida rezistencije ,R-plazmida.

Plazmidi su “slobodno lebdeće” nukleinske kiseline

nevezane za genom,ali sa dijelom genetskih poruka.

Konjungacijom,medjusobnim spajanjem,
bakterije razmjenjuju plazmide, tako da bakterija sa
već stvorenom rezistencijom predaje “poruku” nerezi-
stentnoj,koja potom postaje rezistentna.
 Bakterijska rezistencija
rearanžiranjem genoma
• C.Širenje rezistencije moguće je ostvariti i
• 6.transdukcijom (prenošenjem),kada
se genska instrukcija o rezistenciji unosi u
bakteriju putem bakteriofaga- bakterijskih
virusa.
Predhodno je bakteriofag morao da infi-
cira rezistentnu bakteriju i da se u njoj u-
množi.
 Bakterijska rezistencija
rearanžiranjem genoma
• C. 7.Prijenos rezistencije transformacijom
događa se unosom žive DNK iz lizirane,
a predhodno rezistentne ,u drugu,do ta-
da nerezistentnu bakteriju koja potom pos-
taje rezistentna.
To se događa u kolonu(debelom crijevu) i
kod nekih gram pozitivnih bakterija.

Da li je moguće je da se to događa i u slo-

bodnoj prirodi (leševi)?
 Primjena antimikrobika u trudnoći
• Antimikrobik Lunarni mjeseci trudnoće
• 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
• ----------------------------------------------------------------
• 1.Penicilini + + + + + + + + + +
• 2.Cefalosporini + + + + + + + + + +
• 3.Makrolidi + + + + + + + + + + (eritromicin i sl.)
• 4.Rifampicin + + + + + + + + + +
• 5.Etambutol + + + + + + + + + +
• 6.Izonijazid + + + + + + + + + +
• 7.Sulfonamidi + + + + +! +! +! +! +! -
• 8.Aminoglikoz. +! +! +! +! +! +! +! +! +! +! (gentamicin i sl.,osim STM)
• 9.Fluorohinoloni+!+! +! +! +! +! +! +! +! +! (ciprofloksacin i sl.)
10.Trimetoprim +! +! +! +! +! +! +! +! +! +! (bactrim i sl)
11.Nalidiksin.kis.+! +! +! + + + + + + -
12.Nitrofurantoin+! +! +! + + + + + + -
13.Hloramfenik. +! +! +! +! +! +! +! +! +! +!
14.Tetraciklini +! +! +! - - - - - - - (doksiciklin,oksitetraciklin)
15.Streptomicin - - - - - - -
• (+ dozvoljeno; - zabranjeno; +! dozvoljeno ,ali s oprezom).
 Glavni razlozi neuspjeha
antimikrobne terapije
• 1.Pogrešno postavljena dijagnoza,
• 2.pogrešno odabran lijek,
• 3.neadekvatno (nisko) doziran lijek,
• 4.lijek apliciran pogrešnim načinom,
• 5.onemogućen donos lijeka na zaraženo mjesto

• 6.postojanje rezistencije bakterija na lijek,

• 7.neupotrebljiv lijek,
• 8.antagonizam sa drugim davanim lijekovima.
 Klinička prognoza zarazne bolesti
• Tiče se:
• A.izgleda za izliječenje i
• B.izgleda za preživljavanje.

• Ova pitanja su dijelom spomenuta na

uvodnim stranama.
 Klinička prognoza zarazne bolesti
• Ad A.Prognostički izgledi za izliječenje
• (prognosis quo ad sanationem):
• -potpuno izliječenje bez sekvela i kliconoštva
• -izliječenje,sa privremenim kliconoštvom,
• -izliječenje sa sekvelama(posljedicama),

• -relapsi (vraćanje) bolesti,

• -razvoj hronične infektivne upalne bolesti,

• -dugotrajno ili doživotno kliconoštvo,
• -pogoršanje preegzistentne bolesti,
• -komplikacije,sa izliječenjem ili bez izliječenja,
• -razvoj hronične neinfektivne i neupalne bolesti,
• -razvoj hronične degenerativne bolesti i
• -razvoj maligne-neoplazmatske bolesti,zbog infekcije ili uz nju.
Klinička prognoza infektivne bolesti
• Ad B.Prognoza o preživljavanju
(prognosis quo ad vitam):

• -Preživljavanje nakon bolesti,na bilo koji

način,
• -Smrt,u toku ili ubrzo nakon infektivne
bolesti.