Univerzitet u Novom Sadu

Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Računarske mreže

1. UVOD
Računarske mreže i prenos podataka

Doc. dr Dalibor Dobrilović

Univerzitet u Novom Sadu / Tehnički Fakultet “Mihajlo Pupin”
Zrenjanin, Srbija

e-mail: ddobrilo@tfzr.rs; ddobrilo@tfzr.uns.ac.rs

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Pojam mreže

Mreža predstavlja širi pojam i nije vezana isključivo za računare

U savremenom svetu postoje različite mreže: železnička, drumska,
telekomunikaciona, elektro, vodovodna mrežu itd.
U teoriji grafova mreže se izučavaju na najopštiji način.
Mreže sačinjavaju grane i čvorovi. Čvor je mesto gde se stiču najmanje tri grane.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Računarske mreže

Za računare se kaže da su međusobno povezani ako mogu da razmenjuju

informacije.
Računarske mreže predstavljaju grupu samostalnih računara koji su međusobno
povezani.
Širi pojam od računarskih mreža predstavljaju mreže za prenos podataka.
Računarske mreže su deo mreža za prenos podataka.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Računarske mreže

Računarska mreža je skup autonomnih računara koji su međusobno povezani istom

tehnologijom. Dva računara su povezana ukoliko mogu da razmenjuju informacije.
Povezivanje se može ostvariti ne samo preko bakarne žice, nego i preko: optike,
radio-talasa, infra-crvene komunikacije, satelitske komunikacije. (Tanenbaum)
Mreže se sastoje od čvorova (serveri, radne stanice, mrežni uređaji) i linkova.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Računarske mreže Komponente računarske mreže:

 čvorovi
 linkovi

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

University of Novi Sad
Technical Faculty “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Information Technology Department

Organizacije za standardizaciju

 American National Standard Institute (ANSI) – privatna nevladina organizacija.

Postoji veliki broj ANSI standarda, npr.: ASCII, FDDI (Fiber Distributed Data Interface),
SONET (Synchronous Optical Network) itd.

 International Electrotehnical Commission (IEC) – nevladina agencija koja definiše

standarde za obradu podataka i interkonekcije. Uključena je u razvoj JPEG standarda.
Neki standardi: IEC 60774 VHS/S-VHS video tape cassette system, IEC 61131
Programmable Logic Controllers, itd.

Computer Networks, Dalibor Dobrilović, PhD, 2017.

University of Novi Sad
Technical Faculty “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Information Technology Department

Organizacije za standardizaciju

 International Telecommunication Union (ITU) – specijalizovana agencija ujedinjenih

nacija koja ima tri sektrora: ITU-R za radio-komunikacije, ITU-D razvojni sektor i ITU-T
sektor za telekomunikacije.

 Electronic Industries Alliance (EIA) – članovi ove organizacije su kompanije koje se

bave proizvodnjom telekomunikacione opreme. Jedan od njenih standarda je i RS-232
(poznat i kao EIA-232), standard za serijski prenos podataka.

Computer Networks, Dalibor Dobrilović, PhD, 2017.

University of Novi Sad
Technical Faculty “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Information Technology Department

Organizacije za standardizaciju

 Telecommunication Industry Association (TIA) – organizacija koja se bavi razvojem

standarda za telekomunikacione proizvode.

 International organization for standardization (ISO) – međunarodna organizacija za

brojne standarde. U oblasti komunikacija definiše standarde za povezivanje otvorenih
sistema, kao npr. OSI model, ili standarde za bezbednost u informacionim
tehnologijama, kao npr. ISO/IEC 27000 Information technology — Security techniques
— Information security management systems.

Computer Networks, Dalibor Dobrilović, PhD, 2017.

University of Novi Sad
Technical Faculty “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Information Technology Department

Organizacije za standardizaciju

 Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) – najbrojnija međunarodna

organizacija u oblasti elektrotehnike, elektronike i računarstva. Najpoznatiji standardi su:
IEEE 802.3 Ethernet, IEEE 802.11 Wireless LAN (WLAN) & Mesh (Wi-Fi certification), IEEE
802.15 Wireless PAN i druge serije standarda.

 Internet Engineering Task Force (IETF) – međunarodna organizacija podeljena u radne

grupe razvijaju specifikacije koje postaju Internet standardi.

World Wide Web Consortium (W3C) – je organizacija za standardizaciju World Wide

Web
Computer Networks, Dalibor Dobrilović, PhD, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Prenos podataka

IEEE - Udruženje inženjera elektortehnike i elektronike (SAD) definiše komuniciranje

podacima (prenos podataka) kao kretanje kodiranih informacija uz pomoć
komunikacione tehnike.

BIT - naziv bit se često daje većini elementarnih jedinica informacije. IEEE koristi
naziv binarni digit (Bi-nary digiT) odnosno binarni broj, kao jedinicu informacije
predstavljenu sa nulom (“0”) ili jedinicom (“1”).

Pored toga bit je osnovna jedinica za prenos u digitalnim komunikacionim

sistemima.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Kodiranje
Informacije se moraju kodirati pre nego što se pristupi njihovom prenošenju kroz
mreže za prenos podataka.
Skup znakova i binarnih kombinacija naziva se kod, a postupak formiranja
binarnih kombinacija naziva se kodiranje.
Jedan bit u sebi nosi veoma malu količinu informacija, budući da postoje samo dve
vrednosti "1" ili "0".
Minimum koji je potreban je prenos svakog slova alfabeta (azbuke ili abecede itd.),
deset osnovnih decimalnih brojeva, uz određene karaktere kao što su razmak, novi
red i određena interpunkcija.
Karakter predstavlja slovo, broj ili simbol u sistemima za pisanje ili štampanje.
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Kodiranje
Jedan od najstarijih kodova je Morzeov kod (Samule Morze 1838).

Neki specifični binarni kodovi za razmenu informacija su:

Teleprinterski kod (Baudot kod) koristi 5 bita ili informacionih elemenata po

karakteru što daje mogućnost 25 = 32. Zahtev za predstavljanje i malih i velikih slova i
više specijalnih znakova doveo je do stvaranja 6-bitnog TeleTypeSetter (TTS) koda, a
kasnije i ASCII koda.

Najčešće korišćeni binarni kod, tzv. izvorni kod (source code) za prenos podataka je
ASCII kod. ASCII je sedmo bitni kod koji koristi sedam informacionih elemenata po
karakteru ili 27=128 simbola.
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Kodiranje
U najvećem broju slučajeva ASCII se koristi sa dodatim bitom za parnost tako da
postaje osmobitni kod.

Pri prenosu se koristi oktet sastavljen od 8 bita (sedam bita za prenos informacija i
osmi bit za detekciju greške odnosno za parnost)

Skup od osam bita predstavlja u okviru ASCII koda jedan znak i ta kombinacija nosi
naziv bajt (Byte).

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Kodiranje
BCD (Binary Coded Decimal) kod

Inicijalno je nastao za predstavljanje decimalnih brojeva sa fiksnim brojem bita (obično

4).

Kasnije je kod proširen u više varijanti da bi mogao da vrši prikaz alfanumeričkih

karaktera, a IBM je kasnije kreirao 8-bitni EBCDIC (Extended Binary-coded Decimal
Interchange Code) kod baziran na BCD.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Kodiranje
Heksadecimalno predstavljanje u BCD kodu

Heksadecimalni brojni sistem služi za predstavljanje brojeva sa osnovom 16.

BCD ili Binarno kodirani decimalni kod je kompromisni kod koji koristi četvorobitne
binarne brojeve za predstavljanje brojeva od 0 do 9 kao dekadnu brojčanu bazu i
slova od A do F za predstavljanje dekadnih brojeva od 10 do 15.

Broj 16 koji čini 1 i 6 ima BCD ekivalent 0001 i 0110. Ukoliko bi se 16 predstavljao u
pravoj binarnoj notaciji bilo bi 10000.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Kodiranje
Translacija Hex brojeva u binarnu bazu
Hex Binarni
0 0000
1 0001
2 0010
3 0011
4 0100
5 0101
6 0110
7 0111
BCD ekivalent dat u dekadnim
brojevima
Hex Binarni Dekadni BCD Dekadni BCD
8 1000 broj broj broj broj
9 1001 0 0000 5 0101
A 1010 1 0001 6 0110
B 1011 2 0010 7 0111
C 1100
3 0011 8 1000
D 1101
E 1110 4 0100 9 1001
F 1111

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Na osnovu smera prenosa podataka razlikujemo sledeća tri oblika prenosa:

 simpleks (eng. simplex),
 poludupleks (eng. half-duplex) i
 dupleks (eng. full-duplex)

Simpleks prenos se uvek odvija u jednom smeru i predajnik i prijemnik ne mogu

da zamene uloge.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Poludupleks omogućava prenos u oba smera, ali ne u isto vreme. U određenom

vremenskom intervalu jedan uređaj radi kao predajnik, a drugi kao prijemnik. Zatim
se uloge menjaju.

Ovo je najčešći oblik prenosa kada je reč o računarskim komunikacijama.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Dupleks predstavlja istovremeni prenos u oba smera, odnosno reč je o

četvorožičnom prenosu.

Protokoli najčešće funkcionišu u dupleks modu. U jednom smeru se šalju podaci, a

u drugom, alternativno, izveštaj o grešci.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Prenos signala u računarskim i drugim digitalnim komunikacionim sistemima može

biti realizovan kao: serijski ili paralelni prenos.

Ako se između predajnika i prijemnika prenos vrši samo jednim kanalom u tom
slučaju se biti moraju slati sukcesivno jedan za drugim, pa je reč o serijskom
prenosu.
Karakter 1 Karakter 2

0 1 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 1 0 1 0 1 1

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Ako se između predajnika i prijemnika prenos istovremeno vrši po više kanala,
paralelno, radi postizanja veće brzine onda je reč o paralelnom prenosu.
Bit
1 1 1
0 0
0
1 1
1
0 0
0
1 1
1
0 0
0
1 1
1
1 1
1
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Na osnovu usaglašenosti rada predajnika i prijemnika (sinhronizacija) razlikuje se:

sinhroni i asinhroni prenos

Pri asinhronom prenosu u grupu binarnih cifara određene dužine ubacuju se

dodatni biti, i to, na početak jedan bit tzv. startni bit i na kraju jedan ili više bita
tzv. krajnji ili stop bit. Podrazumeva nezavisni prenos bitova podeljenuh u manje
grupe (obično bajtove).

Start bit u slučaju asinhronog prenosa obaveštava prijemnik da stižu podaci.

Startni bit je uvek binarna jedinica ("1"). Stop bit je uvek binarna nula ("0") i
definiše kraj podataka.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Ne vrši se sinhronizacija predajnika i prijemnika već se sinhronizacija ostvaruje

putem "start" i "stop" bita, koji označavaju početak i kraj informacionih podataka.

Stanice koje komuniciraju međusobno nisu sinhronizovane, svaka ima svoj Rx/Tx
takt. Vremenski interval između dva poslata znaka može biti proizvoljnog trajanja.
Zbog toga se podaci pri slanju formatiraju na način koji obezbeđuje uspešan prijem.

Start i Stop biti uokviruju informacioni znak. Bit parnosti (even, odd) služi za
kontrolu ispravnog prenosa.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Bit parnosti

5 do 8 bita podataka Trajanje 1 do 2

0 bita
Start
Stop bit
bit
1
a) Format karaktera

Start bit Stop bit Start bit Stop bit

a) 8-bitni asinhroni prenos

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Sinhroni prenos predviđa sinhronizaciju predajnika i prijemnika pre početka

prenosa podataka. Oba uređaja rade u istom taktu. Na taj način se može
identifikovati svaki pojedinačni bit.

Ako je u pitanju osmobitska binarna reč prijemnik se mora podesiti na nizove od

osam bita. Podešavanje se postiže tako što prenos podataka počinje neprekidnim
prenošenjem znaka za sinhronizaciju. Na primer, kod ASCII koda to je 10010110.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Način prenosa podataka

Pri prenosu na sinhroni način, svi znaci - biti poruke šalju se fiksnom brzinom, pri
čemu su predajnik i prijemnik međusobno sinhronizovani.
Biti Biti Biti
SYNC SYNC poruke poruke poruke

Tok podataka

Takt

Podaci

1 1 0 1 0 0 1 1 0
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Najčešće se sreću sledeći kriterijumi:

Na bazi dometa,
Prema topologiji,
Na osnovu odnosa između čvorova,
Na osnovu tehnike prenosa i
Prema brzini prenosa podataka.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

 WAN (Wide Area Networks) - mreže širokog područja. Mreže koje se prostiru na
većem prostoru. Između gradova, država i kontinenata. Internet se može nazvati
WAN mrežom.
 MAN (Metropolitan Area Networks) - mreže gradskih područja ili mreže koje se
prostiru na području grada ili dela grada.
 LAN (Local Area Networks) - lokalna računarska mreža. Obuhvata prostor od
nekoliko desetina metara do nekoliko kilometara, na području jedne zgrade ili
dela zgrade. Takođe, usled razvoja Ethernet i sličnih tehnologija može da pokriva i
veće razdaljine.
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Prema topologiji (klasifikacija prema rasporedu i načinu povezivanja čvorova):

Logička i Fizička topologija.
Fizička topologija predstavlja način na koji su računari i uređaji fizički
povezani u mreži, a logička način na koji oni komuniciraju

Na osnovu odnosa između čvorova :

Mreža ravnopravnih nadleržnosti (peer-to-peer),
Klijent/server.

Na osnovu tehnike prenosa:

Mreže na bazi komutacije (switched networks)
Mreže na bazi difuzije (broadcast networks).
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Topologija magistrale
Da bi svi signali koje generiše sistem stigli na svoje odredište, prenose se magistralom u oba
smera ka svim ostalim klijentima.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Topologija zvezde
Topologija zvezde koristi centralni uređaj za povezivanje, koji se zove razvodnik (engl. hub),
odnosno koncentrator. Svaki računar je na hub povezan zasebnim kablom.

Razvodnik

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Topologija prstena
Signali putuju od jednog računara do sledećeg,
ukrug, vraćajuci se do početne tačke. U većini
slučajeva, topologija prstena je čisto logička, a ne
fizička konstrukcija.
Signali se prenose isključivo u jednom, prethodno
definisanom smeru.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Kombinovana topologija zvezde i magistrale
Topologija zvezda–magistrala je način za proširenje lokalne mreže koja ima topologiju
zvezde.
Razvodnik Razvodnik

Magistrala

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Mreža na bazi difuzije ne sadrži interne čvorove, već u svakom terminalu podataka
postoje predajnik i prijemnik. U zavisnosti od primenjene tehnike razlikujemo:

radio-mreže,
satelitske mreže i
lokalne mreže

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Mreže na bazi komutacije, pored graničnih čvorova imaju i interne čvorove u
kojima se obavlja komutacija tako da se nazivaju komutacioni čvorovi. Prenos
podataka kroz mrežu usmerava se kroz komutacione čvorove.
Dva osnovna principa koja primenjuju kod ovih mreža su:
komutacija kola i
komutacija na bazi skladištenja i prosleđivanja

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Komutacija kola omogućava prenos podataka po prethodno uspostavljenoj vezi od
izvora do odredišta, koja prolazi kroz komutacione čvorove
Komutacija po principu skladištenja i prosleđivanja ne zahteva prethodno
uspostavljanje veze između izvora i odredišta, već je ona potrebna samo za vreme
prosleđivanja podataka.
Blokovi podataka se prenose od jednog do drugog komutacionog čvora u kome
se prima ceo blok podataka, kratko skladišti i prosleđuje ka sledećem čvoru i
Svaki blok podataka mora imati odgovarajuću adresu da bi mogao da stigne do
odredišta.
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Komutacija po principu skladištenja i prosleđivanja se deli na:
komutaciju poruka, gde se kompletna informacija prenosi kroz mrežu u okviru
jednog bloka podataka.
Potrebno je postojanje pravila-protokola, pri prenosu
komutacije paketa, kod kojih se poruka rastavlja na manje blokove podataka,
tzv. pakete, a oni se prosleđuju kroz mrežu i na prijemu ponovo sastavljaju u
originalnu poruku

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Komutacija poruka

Čvor

Čvor
Čvor

Memorija

Memorija Terminal
Terminal Memorija

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Mreže sa komutacijom paketa

Komutacija paketa koristi princip komutacije poruka koje su podeljene na
segmente manje dužine, koji se nazivaju paketima.
Postupak prenosa zastupljen i kod komutacije poruka, zasnovan na skladištenju i
prosleđivanju
Paketska komutacija je u prednosti u odnosu na mreže kod kojih se obavlja
komutacija poruka, jer je jednostavnija.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Komutacija paketa

3
Poruka
1

1 2 3
2 2

1
3

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Kada je u pitanju sam princip prosleđivanja paketa kroz mrežu, postoje različiti
pristupi koji uslovljavaju i moguće različite realizacije ove vrste mreža. Tako se,
kada su u pitanju savremene mreže, može govoriti o:
mrežama na principu prenosa datagrama i
mrežama sa uspostavljanjem virtuelnog kanala.
Dakle, u paketskim mrežama se koristi ili komutacija kola (vodova, kanala) ili
komutacija poruka, odnosno paketa.
Kod komutacije kola koriste se tehnologije FDM ili TDM, a kod mreža sa
komutacijom paketa imamo mreže sa virtuelnim kanalima/kolima i mreže sa
datagramima.
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Prema multipleksiranju (eng. multiplexing)

Time-division multiplexing (TDM)

Frequency-division multiplexing (FDM)

Time-division multiplexing (TDM) je metod multipleksiranja po vremenu, tj. metod

transmisije i prijema nezavisnih signala preko zajedničkog linka uz upotrebu
sinhronizovanih uređaja na svakom kraju prenosne linije tako da se svaki signal
pojavljuje u samo jednom vremenskom intervalu u smenjujućem redosledu.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Time-division multiplexing (TDM)

Ovakav oblik multipleksiranja signala razvijen je u oblasti telekomunikacija za
telegrafske sisteme u drugoj polovini 19-og veka, ali je našao širu primenu u
digitalnoj telefoniji u drugoj polovini 20-og veka.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Klasifikacija računarskih mreža

Frequency-division multiplexing (FDM) je tehnika multipleksiranja po frekvenciji,

koja ukupni propusni opseg deli na serije ne-preklepajućih frekventnih opsega koje
se koriste za prenos odvojenih signala.

Ti frekvencijski opsezi se mogu nezavisno koristiti od strane različitih sistema ili

koristiti zavisno u slučaju slanja u paralelnom sistemu.

Ovo omogućava da jedan komunikacioni medijum kao što je radio spektar, kabl ili
optičko vlakno. može da se koristi za prenos višestrukih signala.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Protokoli

Skup pravila za upravljanje i ostvarivanje interakcije-komunikacije između

sistema mreže predstavlja mrežnu arhitekturu. Ona se sastoje od:
formata podataka koji se prenose,
protokola i
logičkih struktura.
Umrežavanje računara je zasnovano na principu komunikacije između entiteta
različitih sistema.
Protokol predstavlja skup pravila po kojima se obavlja komunikacija podacima.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Protokoli

Funkcije protokola su:

rastavljanje/sastavljanje poruke na blokove,

dodavanje upravljačkih informacija blokovima,
upravljanje vezom,
upravljanje tokom,
sinhronizacija,
redosled,
adresiranje,
multipleksiranje i usluga prenosa.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Protokoli - u generalnoj arhitekturi

Host 1 Host 2

Sloj 5 Sloj 5
Protokol sloja 5
Interfejs sloja 4 i 5 Interfejs sloja 4 i 5

Sloj 4 Sloj 4
Protokol sloja 4
Interfejs sloja 3 i 4 Interfejs sloja 3 i 4

Sloj 3 Sloj 3
Protokol sloja 3
Interfejs sloja 2 i 3 Interfejs sloja 2 i 3

Sloj 2 Sloj 2
Protokol sloja 2
Interfejs sloja 1 i 2 Interfejs sloja 1 i 2

Sloj 1 Sloj 1
Protokol sloja 1

Fizički medijum

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Protokoli – virtuelna komunikacija

Sloj 5 Host 1 Host 2 Sloj 5
Protokol sloja 5
M M

Sloj 4 Sloj 4
Protokol sloja 4
H4 M H4 M

Sloj 3 Sloj 3
Protokol sloja 3
H3 H4 M1 H3 M2 H3 H4 M1 H3 M2

Sloj 2 Protokol sloja 2 Sloj 2

H2 H3 H4 M1 T2 H2 H3 M2 T2 H2 H3 H4 M1 T2 H2 H3 M2 T2

Sloj 1 Protokol sloja 1 Sloj 1

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Protokoli
Hipotetečki slojeviti sistem (Larry Peterson) i graf protokola:
 RRP (Request/Reply Protocol) – process-to-process channel
 MSP (Message Stream Protocol) – process-to-process channel
 HHP (Host-to-Host Protocol) - host-to-host connectivity service
Host 1 Host 2
Digital Digital
File Video File Video
Library Library
Application Application Application Application
Application Application

RRP MSP RRP MSP

HHP HHP

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Protokoli
Hipotetečki slojeviti sistem (Larry Peterson) i graf protokola:
Host 1 Host 2

Application Application
Program Program

Data Data

RRP RRP

RRP Data RRP Data

HHP HHP

HHP RRP Data

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Računarske mreže

Hvala na pažnji
Doc. dr Dalibor Dobrilović

Univerzitet u Novom Sadu / Tehnički Fakultet “Mihajlo Pupin”

Zrenjanin, Srbija

e-mail: ddobrilo@tfzr.rs; ddobrilo@tfzr.uns.ac.rs

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.