Univerzitet u Novom Sadu

Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

RAČUNARSKE MREŽE

3. OSI model

Doc. dr Dalibor Dobrilović

Univerzitet u Novom Sadu / Tehnički Fakultet “Mihajlo Pupin”

Zrenjanin, Srbija

e-mail: ddobrilo@tfzr.rs; ddobrilo@tfzr.uns.ac.rs

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Istorija

Tokom 80-ih godina XX veka, različiti proizvođači računara razvijali su svoje mrežne
arhitekture, sa ciljem da se povežu različiti računari istog proizvođača. Tako su
postojale sledeće mrežne arhitekture:
 SNA (Sistem Network Architecture) - firme IBM,
 DNA - firme Digital,
 BNA - firme Burroughs itd.
Međutim, ni jedna nije bila kompatibilna sa drugom.
U takvoj situaciji, potreba da računari različitih proizvođača komuniciraju jedni sa
drugim na jednostavan način, postala je veoma važna.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Istorija

Rezultat je OSI referentni model, čija konačna verzija ISO 7498 datira iz proleća
1983 godine. OSI (Open System Interconnecting) modelu je u potpunosti
kompatibilna ITU-T verzija protokola X.200.

OSI referentni model uspostavlja osnovni okvir za usaglašavanje standarda za

međusobno povezivanje sistema.

Sistemi koji koriste standardizovane postupke i metod iz OSI referentnog modela

nazivaju se otvoreni sistemi, a takvo povezivanje se naziva povezivanje otvorenih
sistema tj. OSI.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

OSI model

OSI model se sastoji od sedam slojeva, od kojih su prva tri sloja podržana
hardverom.

Svaki sloj obavlja tačno specifični skup funkcija potrebnih za komunikaciju sa

drugim sistemima, pri tome se oslanjajući na servise koje mu nude slojevi nižeg
reda.

Ovaj model predstavlja opšti okvir za funkcije prenosa podataka, odnosno

zajedničku osnovu za definisanje standarda i izradu protokola.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

OSI model
7 Sloj aplikacije (Application Layer)

6 Sloj prezentacije (Presentation Layer)

5 Sloj sesije (Session Layer)

4 Transpornti sloj (Transport Layer)

3 Mrežni sloj (Network Layer)

2 Sloj veze podataka (Data Link Layer)

1 Fizički sloj (Physical Layer)

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

OSI model

Budući da su za komunikaciju potrebna dva sistema, model predviđa da svaki

sistem mora imati iste funkcije. Komunikacije se ostvaruju tako što entiteti u okviru
svakog od sedam slojeva međusobno komuniciraju posredstvom odgovarajućih
protokola.
Kad sistem A želi da pošalje poruku B sistemu poziva sloj 7. Ovaj koristi
odgovarajući protokol. Taj protokol koristi usluge sloja 6. Prenos se nastavlja naniže
sve do fizičkog sloja.
Bitno je uočiti da između istoimenih slojeva nema direktne komunikacije. Veza se
ostvaruje tek preko fizičkog medijuma.

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

OSI model – povezivanje sistema

Host 1 Host 2
Protokol sloja aplikacije
Sloj aplikacije Sloj aplikacije

Protokol sloja prezentacije

Sloj prezentacije Sloj prezentacije

Protokol sloja sesije

Sloj sesije Sloj sesije

Protokol transportnog sloja

Transpornti sloj Transpornti sloj

Mrežni sloj Mrežni sloj Mrežni sloj Mrežni sloj

Sloj veze podataka Sloj veze podataka Sloj veze podataka Sloj veze podataka

Fizički sloj Fizički sloj Fizički sloj Fizički sloj

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Sloj aplikacije (Application Layer)

Sloj aplikacije
Sloj prezentacije (Presentation Layer)

Sloj sesije (Session Layer)

Omogućuje distribuiranoj aplikaciji pristup OSI okruženju, tj.
Transpornti sloj (Transport Layer)
pristup mreži:
Mrežni sloj (Network Layer)
- prosleđuje podatke primljene od korisnika ka nižim slojevima
Sloj veze podataka (Data Link Layer)
- prikazuje podatke pristigle sa nižih slojeva korisniku
Fizički sloj (Physical Layer)

Sadrži upravljačke funkcije i druge mehanizme za podršku distribuiranim aplikacijama. U

klijent/server sistemima na aplikacionom sloju se nalazi klijent aplikacija i ona sa serverom
komunicira preko nižih slojeva.

Primeri protokola na ovom sloju su:

Primeri: Domain Name System, E-mail (SMTP, POP3, IMAP4), Udaljeni pristup sistemu (SSH,
Telnet), prenos fajlova (FTP), web (HTTP), ...
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Sloj prezentacije Sloj aplikacije (Application Layer)

Sloj prezentacije (Presentation Layer)

Ima za funkciju: prevazilaženje razlika u predstavi podataka, Sloj sesije (Session Layer)

obezbeđivanje mehanizama za prevođenje podataka u formu Transpornti sloj (Transport Layer)

koju razumeju obe strane u komunikaciji, prebacivanje Mrežni sloj (Network Layer)
podataka iz jednog kodnog rasporeda u drugi, formatiranje
Sloj veze podataka (Data Link Layer)
podataka i selekciju sintakse.
Fizički sloj (Physical Layer)

Značajne funkcije ovog sloja su: kompresija i kriptovanje podataka.

Primeri: ASCII, EBCDIC, JPEG (Joint Photographic Experts Group), MPEG (Motion Picture
Experts Group), MIDI (Musical Instrument Digital Interface), TIFF (Tagged Image File
Format), ...
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Sloj sesije Sloj aplikacije (Application Layer)

Sloj prezentacije (Presentation Layer)

Zаdužen zа uspostаvljаnje, kontrolu i održаvаnje sesije između Sloj sesije (Session Layer)

pokrenutih progrаmа nа predаjnoj i prijemnoj strаni. Transpornti sloj (Transport Layer)

Mrežni sloj (Network Layer)

Obezbeđuje mehanizme za kontrolu i organizaciju dijaloga Sloj veze podataka (Data Link Layer)
(sesije) između dva entiteta prezentacionog sloja, tako da Fizički sloj (Physical Layer)
dijalog bude nezavisan od prekida veze nižih slojeva.
Koordinira komunikaciju i obaveštava prvu aplikaciju o statusu druge i obrnuto.

Primeri: SQL, RPC (Remote Procedure Call), NetBIOS, ...

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Transportni sloj Sloj aplikacije (Application Layer)

Sloj prezentacije (Presentation Layer)

Obezbeđuje višim slojevima pouzdan prenos podataka između dve
Sloj sesije (Session Layer)
aplikacije. Vrši kontrolu grešaka, retransmisiju podataka,
multipleksiranje, kontrolu protoka, Transpornti sloj (Transport Layer)

Mrežni sloj (Network Layer)

Ne ulazi u sadržaj samih podataka. Uspostavlja, održava i okončava Sloj veze podataka (Data Link Layer)
vezu između dve aplikacije.
Fizički sloj (Physical Layer)

Primeri: TCP, UDP, portovi, SPX

Port je apstrakcija koja predstavlja tačku izvorišta ili odredišta podataka na računaru. Sa
gledišta protokola transportnog sloja, komunikacija se izvodi između portova. U TCP/IP
okruženju to je 16-bitni broj (0- 65536). Npr. Za web 80, za Mail 25, 110 i 143, za FTP 20 i 21.
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Sloj mreže Sloj aplikacije (Application Layer)

Sloj prezentacije (Presentation Layer)

Obezbeđuje prenos podataka između entiteta tranportnog sloja, bez Sloj sesije (Session Layer)

obzira na strukturu mreža kojima pripadaju – obezbeđuje rutiranje, tj. Transpornti sloj (Transport Layer)
pronalazak putanje od izvorišta do odredišta paketa.
Mrežni sloj (Network Layer)

Vrši logičko adresiranje - jedinstveno na celoj mreži (najpoznatiji Sloj veze podataka (Data Link Layer)

primer su IPv4 i IPv6 adrese) Fizički sloj (Physical Layer)

Uspostavlja, održava i raskida veze između korisnika različitih mreža: koje su povezane
direktno ili indirektno preko neke druge mreže.

Primeri: X.25, IPv4, IPV6, IPX, IPSec, ICMP, IGMP, IPX, RIP, OSPF, BGP, EIGRP, ARP, RARP …

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Sloj mreže

IPv4 adrese – 32-bitna adresa, najčešće predstavljena kao četiri decimalna broja razdvojena
tačkama (eng.  dot-decimal notation)
147.91.177.97
192.168.175.2

IPv6 adrese – 8 grupa od 4 heksadecimalna broja razdvojena dvotačkama – 128 bita

47CD:1234:4422:ACO2:0022:1234:A456:0124

Skraćeni prikaz IPV6 adresa

47CD:0000:0000:0000:0000:0000:A456:0124
47CD::A456:0124 ili
47CD::A456:124
Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.
Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Sloj veze podataka Sloj aplikacije (Application Layer)

Sloj prezentacije (Presentation Layer)

Obezbeđuje ispravan prenos podataka, korišćenjem algoritama za Sloj sesije (Session Layer)

detekciju i ispravljanje grešaka. Transpornti sloj (Transport Layer)

Mrežni sloj (Network Layer)

Podatke posmatra samo na nivou bita koji se prenose preko pojedine
Sloj veze podataka (Data Link Layer)
fizičke veze. Ne obezbeđuje pouzdan prenos, te može doći do pojave
greške. Fizički sloj (Physical Layer)

Vrši fizičko adresiranje – najpoznatija fizička adresa je MAC adresa.

Primeri: Ethernet, IEEE 802.11 WiFi, Token ring, HDLC, Frame Relay, LAPB, ISDN, ATM, FDDI,
PPP, …

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Sloj veze podataka

Fizičko adresiranje hosta vrši se pomoću jedinstvene 48-bitne adrese koja se naziva
Ethernet adresa ili Media Access Control (MAC) adresa. MAC adresa se predstavljaju kao
šest parova heksadecimalnih cifara odvojenih dvotačkama, npr. 08:00:20:11:AC:85.
Format MAC adrese
http://standards-oui.ieee.org/oui.txt
Organizationally Unique
Vendor Assigned
Identifier (OUI)

24 bita 24 bita
6 heksadecmalnih cifara 6 heksadecmalnih cifara
.
00:60:2F 3A:07:BC
Dodeljen interfejsu interno
Cisco Systems Inc.
od strane proizvođača

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

Fizički sloj Sloj aplikacije (Application Layer)

Sloj prezentacije (Presentation Layer)

Interfejs prema prenosnom medijumu. Odgovoran za prenos bitova. Sloj sesije (Session Layer)
Dobija pakete podataka od sloja veze podataka i pretvara njihov Transpornti sloj (Transport Layer)
sadržaj u niz električnih signala koje predstavljaju vrednosti 0 i 1 u
digitalnom prenosu. Mrežni sloj (Network Layer)

Sloj veze podataka (Data Link Layer)

Fizički sloj definiše: električne, mehaničke, proceduralne i
Fizički sloj (Physical Layer)
funkcionalne specifikacije veze.

Odgovoran za aktiviranje, održavanje i deaktiviranje fizičke veze.

Primeri: RS-232 interfejs, UTP kabl, RJ45 konektor, USB, V.22 bis, X.21,
...

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

ENKAPSULACIJA (eng. encapsulation, zapakivanje)

Proces u kome svaki sloj, dodavanjem zaglavlja, protokolsku jedinicu podataka

(Protocol Data Unit – PDU) koja potiče sa višeg sloja, pretvara u veću jedinicu
podataka. Izvor Odredište
Sloj aplikacije Niz podataka Sloj aplikacije APDU
Sloj prezentacije Niz podataka Sloj prezentacije PPDU npr. HTTP
Sloj sesije Niz podataka Sloj sesije SPDU
Transportni sloj podaci podaci podaci Transportni sloj TPDU npr. TCP
Mrežni sloj zaglavlje podaci Mrežni sloj Paketi npr. IP
Sloj veze podataka z. okvira zaglavlje podaci kraj okvira Sloj veze podataka Okviri npr. Ethernet frame (okvir)
Fizicki sloj 110001010111011000010101001 Fizicki sloj Bitovi
npr. 1100010101……

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

ENKAPSULACIJA (ENCAPSULATION, ZAPAKIVANJE)

Primer enkapsulacije TPDU-a sa transportnog solja, na mrežnom sloju i sloju veze

podataka.
Zaglavlje Podaci TPDU

Zaglavlje Podaci Paket

Zaglavlje Podaci Okvir

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.

Univerzitet u Novom Sadu
Tehnički fakultet “Mihajlo Pupin” – Zrenjanin / Katedra za informacione tehnologije

RAČUNARSKE MREŽE

L2.1 Povezivanje sistema

OSI model

Doc. dr Dalibor Dobrilović

HVALA NA PAŽNJI!

Računarske mreže, Doc. dr Dalibor Dobrilović, 2017.