Professional Documents
Culture Documents
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ ο λ
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ ο λ
ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΤΑ ΄΄ΛΑΜΟΓΙΑ΄΄ ΣΑΣ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΥΝ ...
<< ΜΕ ΤΗ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ
ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ>>
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Με την επιλογή της συγκεκριμένης ερευνητικής εργασίας μας δόθηκε η
ευκαιρία να γνωρίσουμε τον Γρηγόριο Ξενόπουλο μέσα από τα έργα του
και κατ΄αυτόν τον τρόπο να έρθουμε σε επαφή με τις θεατρικές τάσεις ,
τους σπουδαίους καλλιτέχνες αλλά και γενικότερα το θέατρο στις αρχές
του 20ου αιώνα . Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι κανείς από εμάς δεν είχε
ιδιαίτερες θεατρικές γνώσεις ή θεατρικά και γενικότερα πολιτισμικά
ερεθίσματα . Άλλωστε , αυτός είναι και ο κυριότερος λόγος που επιλέξαμε
τη συγκεκριμένη ερευνητική εργασία . Η έλλειψη πολιτισμικών
ερεθισμάτων και η ένδεια σε θεατρικές γνώσεις σε συνδυασμό με την
επιθυμία μας να μπούμε στο κλίμα της ελληνικής κοινωνίας του 20ου αιώνα
και να γνωρίσουμε πτυχές της καθημερινής ζωής του ελληνικού λαού
εκείνη την εποχή υπήρξαν τα κυριότερα αίτια για τα οποία αποφασίσαμε
να ασχοληθούμε με αυτήν την ερευνητική εργασία .Στη συνέχεια ,λοιπόν,
της εν λόγω εργασίας θα μοιραστούμε τις πνευματικές μας αναζητήσεις ,
θα σας παρουσιάσουμε τα σχετικά ευρήματα μας και θα προσπαθήσουμε
να σας βοηθήσουμε να γνωρίσετε έναν από τους σπουδαιότερους
θεατρικούς συγγραφείς του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού , τον
Γρηγόριο Ξενόπουλο .
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ποιο είναι το ζήτημα ,τι ερευνήθηκε Ποιος ο σκοπός της έρευνας ;
και γιατί είχε ενδιαφέρον ; Να εντρυφήσουμε στη ζωή και το έργο
Το αντικείμενο της εργασίας μας του Ξενόπουλου , να ενστερνιστούμε το
αποτελεί ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και η μαχητικό πνεύμα , το ήθος και την
σχέση του με την αστική τάξη . Με ιδεολογία του και να αποκτήσουμε
αφορμή όμως το αντικείμενο της σταδιακά περαιτέρω θεατρικές γνώσεις
εργασίας μας είχαμε την ευκαιρία να και πολιτισμικά ερεθίσματα .
ασχοληθούμε με την ιστορική εξέλιξη του
θεάτρου , θεατρικούς συγγραφείς του
20ου αιώνα ,την Ζακυνθινή κοινωνία
εκείνης της εποχής και γενικότερα με το
θέατρο και τον πολιτισμό . Επομένως .
το θέμα αυτό καθαυτό και οι διάφοροι
παράμετροι στις οποίες εντρυφήσαμε
μας έδωσε τη δυνατότητα να
αποκτήσουμε θεατρικές γνώσεις και
πολιτισμικά ερεθίσματα . Μόνο και μόνο
από αυτό είναι αντιληπτό ότι η όλη
διαδικασία πραγματοποιήθηκε με όρεξη ,
ιδιαίτερο ζήλο και ενδιαφέρον και
προσήλωση .
Πριν όμως γνωρίσουμε καλύτερα τον Γ. Ξενόπουλο είναι σημαντικό
και ,κατά τη γνώμη μας, απαραίτητο να ανατρέξουμε
στην προέλευση και την εξέλιξη του θεάτρου.
Οι ρίζες του θεάτρου φτάνουν πολύ βαθιά πίσω στο παρελθόν, στις θρησκευτικές
τελετουργίες των πρώτων κοινωνιών. Μαζί με τα πρώτα βήματα της ανθρωπότητας
γεννήθηκε ο χορός, που ήταν η πρώτη θεατρική πράξη. Από τότε κιόλας συναντάει
κανείς ίχνη από τραγούδια και χορούς προς τιμήν ενός Θεού που ερμηνέυονται από
ιερείς και πιστούς, καθώς και μια απεικόνιση της γέννησης του Θεού, του θανάτου
του και της ανάστασής του.
Πρώτη μεγάλη θεατρική εποχή στην ιστορία του Πολιτισμού δεν μπορεί να θεωρηθεί
παρά ο 5ος αι. π.Χ. στην Ελλάδα. Τότε ήταν που οι τραγωδίες και οι κωμωδίες
ερμηνέυτηκαν για πρώτη φορά όχι από ιερείς αλλά από ηθοποιούς και σε ειδικά
κατασκευασμένους χώρους ή τοποθεσίες, που, αν και τόποι ιεροί, δεν ήταν όμως
ναοί. Σώζονται μέχρι και σήμερα τα ερείπια από μερικούς τέτοιους τόπους, μερικά
ντοκουμέντα τόσο για τις παραστάσεις όσο και για τους χώρους, καθώς και ένα
σημαντικό μέρος του έργου των αρχαίων ποιητών. Ολα αυτά μας παρέχουν
σημαντικές πληροφορίες και συγχρόνως έχουν επιδράσει πάνω στο Ευρωπαϊκό και
το Αμερικάνικο θέατρο.
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ
ΕΛΛΑΔΑ
Οι τρεις μεγάλοι θεατρικοί συγγραφείς των αρχών του 20ου αιώνα που συνέβαλαν στη διαμόρφωση του
νεοελληνικού θεάτρου, είναι: ο Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867 - 1951), ο Σπύρος Μελάς (1882-1966) και ο Παντελής
Χορν (1881 - 1941).
Ο Κάρολος Κουν με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Διονύσιο Δεβάρη ίδρυσαν τη Λαϊκή Σκηνή, ένα θεατρικό
εργαστήρι, στην προσπάθειά τους να αξιοποιήσουν την ελληνική λαϊκή παράδοση και ανέβασαν έργα όπως την
Ερωφίλη και την Αλκηστις. Το 1942 ιδρύεται το Θέατρο Τέχνης από τον Κάρολο Κουν, όπου και ανέβασε
παραστάσεις σημαντικές για την ιστορία του ελληνικού θεάτρου. Αντιπροσωπευτικές παραστάσεις είναι οι:
Γυάλινος κόσμος, Ματωμένος Γάμος, Λεωφορείον ο Πόθος, ο Θάνατος του εμποράκου κ.ά. Ο Κάρολος Κουν
παρουσίασε στο ελληνικό κοινό το αμερικανικό θέατρο, παρουσιάζοντας στο Θέατρο Τέχνης έργα των Μπρεχτ,
Ιονέσκο, Μπέκκετ κ.ά.
Από τους νεότερους σκηνοθέτες αναφέρουμε ενδεικτικά τον Σπύρο Ευαγγελάτο, ο οποίος σκηνοθέτησε τον
Φορτουνάτο, τον Χάση του Γουζέλη και μια διασκευή του Ερωτόκριτου κ.ά.
Σημαντικοί έλληνες ζωγράφοι ασχολήθηκαν με την σκηνογραφία, όπως οι: Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας,
Γιάννης Μόραλης, Γιάννης Τσαρούχης, Σπύρος Βασιλείου. Ένας διακεκριμένος έλληνας σκηνογράφος και
ζωγράφος που συνεργάζεται με λυρικά θέατρα του εξωτερικού είναι ο Νίκος Γεωργιάδης. Ένας
πολυβραβευμένος σκηνογράφος του θεάτρου είναι ο Διονύσης Φωτόπουλος, ο οποίος έχει συνεργαστεί με
ευρωπαίους σκηνοθέτες όπως τους: Πήτερ Χωλ (στην παράσταση Οιδίπους), Πέτερ Στάιν και Λούκα Ρονκόνι.
Στη σύγχρονη Ελλάδα, η αγάπη για το θέατρο είναι εμφανής αν κανείς απλά παρατηρήσει τον αριθμό των
παραστάσεων που ανεβάζεται κάθε χρόνο στη χώρα και τον αριθμό των θεατρικών ομάδων που παράγουν
ποιοτικό θεατρικό έργο. Από πολιτειακής απόψεως, το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού είναι ο αρμόδιος
κρατικός φορέας για το θέατρο και έχει δημιουργήσει το Θεατρικό Δίκτυο. Η οργάνωση του Θεατρικού Δικτύου
έχει συγκεντρώσει όλες τις μορφές θεατρικής δημιουργίας, προωθώντας τη συμμετοχή των ελληνικών θεατρικών
σχημάτων σε διεθνή Φεστιβάλ αλλά και την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση του κοινού στο αρχαίο δράμα,
το παιδικό θέατρο και τις σύγχρονες μορφές θεατρικής έκφρασης.
Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
“Το θέατρο είναι ένα ζωντανό πλάσμα που καταστρέφει τον εαυτό του όταν
δημιουργείται, όμως πάντα ξεπροβάλλει από τις στάχτες του. Είναι μια μαγική
επικοινωνία όπου όλοι οι άνθρωποι δίνουν και παίρνουν κάτι το οποίο τους
μεταμορφώνει. Το θέατρο αντανακλά το υπαρξιακό άγχος του ανθρώπινου είδους
και ξεδιαλύνει την ανθρώπινη κατάσταση. Δεν είναι οι δημιουργοί του που μιλούν
μέσα από το θέατρο, αλλά η κοινωνία της κάθε εποχής. Το θέατρο έχει ορατούς
εχθρούς την έλλειψη της καλλιτεχνικής Παιδείας στην παιδική ηλικία, τη φτώχεια
που κρατά το κοινό μακριά, καθώς και την αδιαφορία και την ολιγωρία των
κυβερνήσεων που θα έπρεπε να το προωθούν.
Θεοί και άνθρωποι συνήθιζαν να μιλούν ο ένας στον άλλο επί σκηνής, όμως τώρα
οι άνθρωποι μιλούν με τους άλλους ανθρώπους. Επομένως, το θέατρο θα πρέπει
να γίνει πιο σπουδαίο και καλύτερο από την ίδια τη ζωή. Το θέατρο είναι μια
πράξη πίστης στην αξία μιας σοφής λέξης σε ένα παράλογο κόσμο. Είναι μια
επίδειξη πίστης σε ανθρώπινα όντα που είναι υπεύθυνα για το πεπρωμένο τους”.
Θέατρο και ζωή
Θέατρο και ζωή, ζωή και θέατρο. Εννοιες αλληλένδετες, που η μια δανείζεται από την άλλη, που
η μια παριστάνει την άλλη, που η μια εμπνέεται από την άλλη. Ετσι το θέατρο γίνεται η μίμηση,
η προέκταση της ζωής και της ανθρώπινης δράσης μέσα από την “ακινησία” της σκηνικής
πράξης. Το αληθινά παράξενο είναι ότι όσο πιο έντονη είναι η δράση που περιγράφει το
θεατρικό έργο τόσο πιο “ακίνητο” φαίνεται στη σκηνική του περιγραφή.
Ομως το θέατρο και η ζωή έχουν μια συγκλονιστική ομοιότητα: το εφήμερο! Στη ζωή η έννοια
αυτή δεν βιώνεται βέβαια με τον ίδιο τρόπο, όπως συμβαίνει στο θέατρο, γιατί εκεί εννοούμε τον
πραγματικό χρόνο που διαρκεί όσο μια ανθρώπινη ζωή. Αντίθετα, στο θέατρο ο άνθρωπος-
θεατής “βιώνει” διαφορετικά το εφήμερο της ζωής μέσα από το “θεατρικό χρόνο” που διαρκεί το
συγκεκριμένο έργο που παρακολουθεί κάθε φορά.
Μετά το “τέλος” του το θεατρικό έργο δεν υπάρχει. Ούτε τα ηχητικά και φωτογραφικά
ντοκουμέντα είναι ικανά να το ζωντανέψουν. Αν ξαναπαιχτεί, θα είναι κάτι άλλο. Είναι κι αυτό μια
από τις ιδιαιτερότητες αλλά και τις “άπιαστες” ομορφιές του θεάτρου. Οπως ακριβώς και η
ανθρώπινη ζωή, που κάθε μια είναι μοναδική κι ανεπανάληπτη...
Το θεατρικό έργο παίζεται. Κάποτε τελειώνει, χάνεται. Ομως πάντα αφήνει κάτι αόριστο και
ασαφές, ικανό όμως να μπολιάσει τη συλλογική μας ευαισθησία ανεξίτηλα, την αισθητική μας
μοναδικά και να μας βοηθήσει στις επιλογές μας, στην κρίση μας, στις θέσεις μας.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Γ. Ξενόπουλος έζησε στην
Ζάκυνθο του 20ου αιώνα θα πρέπει να εξοικειωθούμε με την
κοινωνική κατάσταση της ζακυνθινής κοινωνίας εκείνης της
εποχής.
Κριτική
Ιδιαιτέρως αξιόλογη ήταν η συμβολή του στην κριτική. Στο περιοδικό Παναθήναια
δημοσίευσε πλήθος μελετών για πολλούς συγγραφείς, όπως τους
Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Γιάννη Καμπύση, Δημήτριο Βικέλα. Εκείνος πρωτοπαρουσιάσε
στο αθηναϊκό αναγνωστικό κοινό τον Κ.Π.Καβάφη, το 1903
Γ ) Η ιδεολογία του Ξενόπουλου
Ο Ξενόπουλος και ο σοσιαλισμός
Ο Ξενόπουλος, αν και προερχόταν από εύπορη οικογένεια δεν ήταν αριστοκράτης.
Παρακολουθούσε ωστόσο τα προβλήματα των ανερχόμενων αστών όσο και των πιο
φτωχών. Ερχόμενος στην Αθήνα έφερε μαζί του την ιδέα του ανθρωπιστικού
σοσιαλισμού. Στην Αθήνα ήρθε σε επαφή με τον Δρακούλη και τους άλλους επικεφαλής
του σοσιαλιστικού κόμματος, ενώθηκε με αυτούς και βοήθησε στην έκδοση των
σοσιαλιστικών εφημερίδων «Άρδην» και «Κοινωνία». Το 1885 έγινε μάλιστα συντάκτης
του «Άρδην». Τις θέσεις του για το σοσιαλισμό μπορούμε να δούμε καλύτερα στο
Πλούσιοι και Φτωχοί. Ο Ξενόπουλος πίστευε σ΄ένα σοσιαλισμό που θα άλλαζε την
κοινωνία χωρίς βίαιες ανατροπές. Σιγά-σιγά οι άνθρωποι θα καταλάβαιναν το συμφέρον
τους, οι πλούσιοι και οι φτωχοί θα έρχονταν σε συνεννόηση χωρίς βία. Μόνο ο
σοσιαλισμός θα μπορούσε να βάλει τέλος στο διαχωρισμό των 2 ρατσών. Το ιδανικό
του σοσιαλισμού θα εξασφάλιζε σε κάθε άνθρωπο οποιασδήποτε ράτσας τροφή,
κατοικία και ενδυμασία, αλλά δεν μπορεί να καταλήξει ποτέ σε μία εντελώς ισότητα.
Αρχικά ο Ξενόπουλος θεώρησε τις σοσιαλιστικές ιδέες τις μόνες που θα μπορούσαν να
διορθώσουν την ανισότητα μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Ωστόσο την εφαρμογή των
σοσιαλιστικών ιδεών δεν την ήθελε βίαια με ανατροπές και επαναστάσεις που θα
δημιουργούσαν θύματα. Με την άνοδο του πνευματικού επιπέδου του λαού –πίστευε-
θα καταλάβαιναν οι άνθρωποι το πραγματικό τους συμφέρον. Για το λόγο αυτό
θεωρούσε το γράψιμο ως οφειλή διαπαιδαγώγησης και έργο ευθύνης υπέρ του
συνόλου.
Επιλεκτική παρουσίαση Θεατρικων έργων