ვინ ვართ ჩვენ?

საიდან მოვდივართ და როდიდან?

რა ღირებულებები განსაზღვრავენ
ჩვენს ეთნიკურობას, ჩვენს ხასიათს ?

ეთნოსის შექმნას ძირითადად 4 ფაქტორი განაპირობებს:

• საცხოვრისი ტერიტორია თავისი ბუნებრივი პირობებით
• სამეურნეო–კულტურული ტიპი
• ენა
• ფსიქიკური მოწყობა, იგივე აზროვნების წესი.
„ქართლის ცხოვრებაში“ ლეონტი მროველმა ჩამოაყალიბა ქართველთა
წარმომავლობისა და განსახლების ასეთი კონცეფცია:

ბიბლიური წარღვნის შემდგომ ნოეს შვილის იაფეტის შვილიშვილის

თარგამოსის შთამომავლები განსახლდნენ კავკასიასა და არმენიაში.

ეს სივრცე გადანაწილდა თარგამოსის 8 შვილს შორის უფროს-უმცროსობით:

ჰაოსი
ქართლოსი
ბარდოსი
ეგროსი
მოვაკანი
ჰეროსი
ლეკანი
კავკასი
 საქართველოში აღმოჩენილი არქეოლოგიური მასალა აშკარად მეტყველებს იმაზე ,
რომ ჩვენს წინაპრებს აქტიური ურთიერთობა ჰქონდათ ასურულ, ხეთურ, ხურიტულ
და ურარტულ ცივილიზაციებთან.
 ხალხთა მიგრაციები ისტორიული საქართველოს ტერიტორიაზე რამდენიმე ნაკადად,
სხვადასხვა ქრონოლოგიურ ჭრილში (ძვ. წ. მესამე ათასწლეულიდან მოყოლებული)
უნდა განხორციელებულიყო.
 ამ მიგრაციების კვალდაკვალ ყალიბდებოდა ქართველური მოდგმა, რომელთა
ენობრივი დიფერენციაციაც დროსა და სივრცეში ეტაპობრივად მიმდინარეობდა.
ლურსმული დამწერლობის გაშიფვრამ ბიბლიური
თაბალები და მუშქი/მოსხი /მოსოხი
რეალურ ხალხებად აქცია და მჭიდროდ დააკავშირა
ქართველებთან.
მუშქი/მოსხი ბუნებრივად უკავშირდება ჩვენთვის
ცნობილ ეთნონიმს _ მესხი.
თანამედროვე ქართული ისტორიოგრაფია
ჩვენი ქვეყნის ისტორიას ე.წ. უძველესი ქართველური სახელმწიფოებრივი გაერთიანებების
დაიაენ/დიაოხითა და კულხათი იწყებს.
კულხა/კოლხა ტერმინი ივ. ჯავახიშვილისა და გ. მელიქიშვილის აზრით კოლას
უკავშირდება. ესაა თანამედროვე თურქეთში მდებარე კოლა-არტაანის ოლქი, სადაც
ისტორიულად უნდა არსებულიყო კოლხთა, უფრო სწორად, „კოლაელთა“ პირველი
გაერთიანება.
ტერმინებში: კოლ-ხი, დიაო-ხი, ტაო-ხი, მოსო-ხი>მესხი აშკარად გამოიყოფა ტოპონიმის
მაწარმოებელი სუფიქსი -ხი, რომელიც ივ. ჯავახიშვილის აზრით, ეროვნების აღმნიშვნელი
ქართული სუფიქსია. ამ ლოგიკით ასეთი მიმართება მყარდება ტერმინებს შორის: ადგილის
სახელი/ქვეყანა _ კოლა, ხოლო აქ მცხოვრებნი/ხალხი _ კოლხი.
 ენათა ოჯახები
o ფუძე ენა > დიფერენციაცია
o დიალექტები დროსა და სივრცეში >
იზოლაცია, მიგრაცია
o ენები > ბგერათგადაწევა, კანონზომიერი
ბგერათშესატყვისობანი
o მონათესავე ენები > გენეალოგიური ენათა
ოჯახები
 qarTvelur enaTa bgeraTSesatyvisobani

xmovanTSesatyvisobani

• qarT. zan. svan.

• a o a
• kaci koCiWaS
• vaci oCi(megr) RuaS
• boCi(laz)
• asi oSi aSir
• qaT-ami qoT-omi(megr) qaT-al
• qoT-ume(laz)

• e a e
• erTi arTi ---------
• ezrdeba ardu xerdi
• Tqveni Tqvani i-sgueÁ

• gadaxrebi:
• Sen si si
• me ma mi

• o o o
• ori Jiri<Juri (<Jori) Áori
 TanxmovanTSesatyvisobani
sisina da SiSina bgeraTSesatyvisobani

• qarT. zan. svan.

• s S S
• asi oSi aSir
• svani Soni Suan
• suli Suri-----
• z J J
• mze bJa miJ
• -ze -Ji -Ji
• c C C/S
• cxra Cxoro Cxara
• coli Cili -----
• cremli Cilamuri -----
• xucesi uCaSi xoSa
აპოლონიოს როდოსელის (ძვ. წ. 295–215 წლები) პოემაში ,,
არგონავტიკა“ ნახსენები სიტყვა კვირბი არის ბერძნული
ფონეტიკური ვარიანტი სიტყვისა ,,კირიბი“, რომელიც
მეგრულად ,,ბატკანს“ ნიშნავს.

მინიმუმ ძვ. წ. მე–3 საუკუნეში კოლხეთის ტერიტორიაზე უკვე

ფუნქციონირებს თანამედროვე მეგრულ–ლაზურის წინარე ზანური
(კოლხური) მეტყველება, ანუ წინარექართული ენა უკვე დაშლილია
მინიმუმ სამ ქართველურ ენად...

ამაზე მეტყველებს ბერძენ არგონავტთა მეტყველებაში შესული

არაერთი დასავლურ-ქართველური სიტყვა, რომლებიც შემდგომ ძველ
ბერძნულში დამკვიდრდა.

საინტერესოა მიკენური ბერძნული ko-wo „ტყავი“ სიტყვა, რომელიც

მეგრულ-ლაზური *ტკოვ-/*ტყოვ-, ქართ. ტყავ- სიტყვის
ძველბერძნული ნასესხობა უნდა იყოს.
პირველად ბერძნულ წყაროებში ჩნდება ტერმინი “იბერია”

ს. ჯანაშიას აზრით, „იბერი“ უკავშირდება ჰეროდოტეს მიერ ნახსენებ „სასპერებს“, რაც

ქართულ და სომხურ წყაროებში ცნობილია „სპერი“ ტერმინით, ხოლო თურქულში _
„ისპირი“.

მისივე აზრით, იბერ- ფუძემდე დადის ქართველების აღმნიშვნელი ყველა უცხოური

სახელწოდება:

სომხური „/ი/ვირ-ქ“
ახ.სომხ. „ვრაც“
ძვ.სპარს. „ვრკ-ან“ და „ვრჯ-ან“
ახ. სპარ. „გურჯ“
სირიული „გურზან“
არაბული „ჯურ ზ“
თურქული „გურჯ“

ალ. სარჯველაძის თვალსაზრისით,

„იბერ“- წარმოდგება საერთო
ინდოევროპულ-სემიტური ძირიდან
„-br-„.
ივანე ჯავახიშვილის აზრით ტერმინები „ქართველი“, ძვ. ქართ. „ქართუელი“ და „ქართლი“
„შუშანიკის წამების“ დაწერამდე შვიდი საუკუნით ადრე უნდა დამკვიდრებულიყო.

მეგრულად ქართველი იწოდება ეთნონიმით „ქორთუ“, რაც ლინგვისტური

კანონზომიერებით (ბგერათშესატყვისობებით) სრული შესატყვისია ქართვ-ელ-ი ფორმის
“ ქართვ“ ფუძისა.

ვ თანხმოვნის ადგილას ისტორიულად უ ხმოვანი იყო: ქართველი<ქართუელი. შესაბამისად,

მეცნიერები ქართულ-ზანური ერთიანობის პერიოდისათვის (ივარაუდება ჩვ.
წელთაღრიცხვის მიჯნა) აღადგენენ *ქართუ სახელს.

*ქართუ სიტყვაში აშკარად გამოიყოფა უ ბოლოსართი, რაც ნათლად ჩანს ქართლი

ტოპონიმიდან, რომელიც ნაწარმოებია ქართ- ძირზე -ლ- ბოლოსართის დართვით.

აღსანიშნავია, რომ მეგრელები და სვანები თბილისის აღსანიშნავად იყენებენ სიტყვას

„ქართ“.
ქართველთა ტომობრივი თუ სახელმწიფოებრივი ჩიქობავას
სქემა
გაერთიანებების სახელთა ანალიზი აჩვენებს, რომ

qarTuli
ქართული, მეგრულ-ლაზური და სვანური ენები უძველესი
svan
ეპოქიდან თანაარსებობენ. u ri

r i
nu
კვლევების მიხედვით ამ ენებს უწოდებენ ქართველურ za
ენებს და ისინი მიიჩნევა გენეტურად მონათესავე ენად, რაც

i
Wa
l
იმას ნიშნავს, რომ ისინი წარმოიშვნენ საერთო

gru

n
uri
me
ფუძეენიდან.

საერთოქართველურ ფუძეენას ძვ. წ. მე-2 ათასწლეულში

გამოეყო სვანური ენა, ხოლო 1-ლ ათასწლეულში დაიშალა winareqarTveluri
ქართულ-ზანური ერთობაც ქართულ და ზანურ ენებად.
დეეტერსის
სქემა

საკუთრივ ზანურის დაშლა მეგრულ და ლაზურ

ერთეულებად ახალი მოვლენაა, კერძოდ, ახ. წ. მე-8
საუკუნეში არაბობის დროს, როცა სამხრეთ-აღმოსავლეთ svanuri qarTuli

საქართველოდან დაიწყო მასობრივი მიგრაცია

lazuri megruli
ქართულენოვანი მოსახლეობისა.
 სვანური

წინარექართველური ენა
ზანურ-ქართული

II ათასწლეული ძვ.წ.
IV ათასწლეული ძვ.წ.

მე
გრ
უ
სვანური სვანური

ლ
ი
ზანური
ქართული
ი ქართული
ზ ურ
ა
ლ

I ათასწლეული
VIII საუკუნე ახ.წ.ა.
ფარნავაზისა და ქუჯის თანამედროვენი ქართულად, სვანურად და ზანურად მეტყველებდნენ, თუმცა
ამას ხელი არ შეუშლია მათი გაერთიანებისათვის ერთ სახელმწიფოში, რომლის წიაღში უნდა
დაწყებულიყო ერთიანი კულტურისა და ცნობიერების ჩამოყალიბება.

ფარნავაზ მეფემ ,,განავრცო ენა

ქართული და არღარა
იზრახებოდა სხუა ენა ქართლსა
შინა თვინიერ ქართულისა“.

ხოლო მანამდე : „და იყვნეს ქართლს ესრეთ აღრეულ ესე ყოველნი ნათესავნი და იზრახებოდა ქართლსა
შინა ექუსი ენა:
სომხური
ქართული
ხაზარული
ასურული
ებრაული
ბერძული

ესე ენანი იცოდეს ყოველთა მეფეთა ქართლისათა, მამათა და დედათა“.

ეთნონიმი „ქართველის“ ზოგადეროვნულ სახელად ქცევა მეტად რთული და ხანგრძლივი
პოლიტიკური და ეთნოგენეტიკური პროცესის შედეგია.

კონცეპტუალურად პირველად ლეონტი მროველი აყალიბებს „ქართველის“ ზოგადეროვნულ

მნიშვნელობას.

ქართველია ის, ვინც:

ქართულ ენას ფლობდა (,,ისწავა ენა ქართული“)

ქართულ კულტურას ეზიარებოდა („ჰმატა შემკობა კერპთა
და ბომონთა, კეთილად იპყრნა ქურუმნი კერპთანი...)
ქართული სახელმწიფოს ისტორიის პატივმცემელი და
ქართული ეროვნული მახსოვრობის მატარებელი იყო
(„შეამკო საფლავი ფარნავაზისი“)
ქართველი ხალხის კეთილდღეობას ემსახურებოდა
(„კეთილად იპყრნა ქართველნი ნიჭითა და ყოვლითა
დიდებითა“)