ფრიდრიხ ოგიუსტ ფონ ჰაიეკი

ნაციზმი და კომუნზიმი / სოციალიზმი

 „მთავარი უბედურება კი კვლავ იმის არდანახვაა, რომ
გერმანიაში ნაცისტურ ძალებს მეტწილად სოცი-
ალისტური მრწამსით აღტკინებული იმ ადამიანების
კეთილგანწყობამ გაუხსნა გზა, რომლებიც ყოველივე იმას
ემხრობოდნენ, რაც მათთვის მიუღებელი იყო. ცოტა ვინმე
თუ აცნობიერებს, რომ ფაშიზმისა და მარქსიზმის აღზევება,
წინარე პერიოდის სოციალისტური ტენდენციების
საწინააღმდეგოდ მიმართული უკუქმედება კი არა, მათი
გარდაუვალი შედეგი იყო. გარდა ამისა,
მნიშვნელოვანია, რომ ზემოხსენებულ მოძრაობათა
ლიდერების დიდმა ნაწილმა, იტალიელი
მუსოლინიდან მოყოლებული (ფრანგი ლავალისა და
ბრიტანელი ქვისლინგის ჩათვლით), მოღვაწეობა
დაიწყეს, როგორც სოციალისტებმა და დაამთავრეს,
რო- გორც ფაშისტებმა ან ნაცისტებმა.“ (გვ.245)
დაგეგმვა და ძალაუფლება

 დაგეგმვა vs თავისუფლება

 რა საფრთხეს შეიცავს ეკონომიკური საქმიანობის თავისუფლების შეზღუდვა ?

„ბევრ სოციალისტს სავალალო ილუზია ჰქონდა, რომ თუკი კერძო პირებს იმ

ძალაუფლებას ჩამოართმევდნენ, რომლითაც ისინი ინდივიდუალისტურ წეს-
წყობილებაში სარგებლობდნენ და მას საზოგადოებას გადასცემდნენ,
ძალაუფლებაც მოისპობოდა. მათ მხედველობიდან გამორჩათ ის, რომ
ძალაუფლების იმგვარი კონცენტრირება, როდესაც მისი გამოყენება მხოლოდ
ერთადერთი გეგმის განხორციელებისთვისაა შესაძლებელი, ძალაუფლების არა
უბრალო გადაცემას, არამედ უსაზღვროდ გაფართოებას გულისხმობს.“ (გვ.246)
ვინ გვართმევს თავისუფლებას?
 ვინ ზღუდავს თავისუფლებას უფრო მეტად: მილიონერი , თუ ბიუროკრატი ?

„ვის შეუძლია სერიოზულად დაეჭვდეს, რომ იმ მილიონერის ძალაუფლება ,

რომელიც შესაძლოა, ჩემი დამქირავებელიც იყოს, განუზომლად უფრო
ნაკლებია, ვიდრე დაბალჩინოსანი ბიუროკრატის შესაძლებლობები ,
რომლის ხელშიცაა სახელისუფლებო იძულების აპარატი და ვის
კეთილგონიერებაზეცაა დამოკიდებული, როგორ ვიცხოვრო და ვიშრომო ?“
(გვ.246)

„ნებისმიერ შემთხვევაში, ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და ინგლისში

თვით ყველაზე ცუდად ანაზღაურებად არაპროფესიონალ მუშას გაცილებით
მეტი თავისუფლება აქვს, რომ ცხოვრება თავისი სურვილისამებრ მოიწყოს ,
ვიდრე ბევრ მეწარმეს ნაცისტურ გერმანიაში ან შედარებით უკეთესი
ანაზღაურების მქონე ინჟინერსა და მენეჯერს – რუსეთში.“ (გვ.247)
„კერძო საკუთრებაზე დაფუძნებული
წეს-წყობილება თავისუფლების
ყველაზე მნიშვნელოვანი გარანტიაა“

რატომ?
დიქტატურა
დიქტატურა
 რატომ განაპირობებს გეგმიური ეკონომიკა დიქტატურას?

„დაგეგმვა განაპირობებს დიქტატურას, რადგან დიქტატურა არის

ძალადო- ბის ყველაზე ეფექტური და მეტად საჭირო ხერხი, თუკი
აუცილებელია, რომ ცენტრალური დაგეგმვა ფართო მასშტაბებით
გახდეს შესაძლებელი. არანაირი გამართლება არა აქვს ფართოდ
გავრცელებულ აზრს იმის შესახებ, რომ რაკი ძალაუფლება
მოპოვებულია დემოკრატიული პროცედურებით, ის არ შეიძლება
იყოს ნებელობითი. ძალაუფლების წყაროს არ შეუძლია
ხელისუფლება ნებელობისგან დაიცვას. დიქტატურისგან თავის
დასაცავად თავად ხელისუფლება უნდა იყოს შეზღუდული.“
(გვ.254)
გმადლობთ
ყურადღებისთვის!